As Andamán foron colonizadas polos británicos en 1858. Nelas atoparon catro tribos que aínda hoxe sorprenden pola súa cultura e rasgos antropolóxicos, pois non son asiáticos, senón negroides, como os pobos subsaharianos. Son cazadores-recolectores, nómades, habitantes da selva e hostís ao contacto coa nosa civilización. Usan arco e frechas e aliméntanse de raíces, bagas, mel, porcos salvaxes, tartarugas e dugong (un mamífero mariño). Disque poden levar alí 60.000 anos e as súas linguas son inintelixibles entre elas, polo que se pensa que levaban vidas illadas ao chegaren ás illas.

Ata a chegada do Imperio as tribos non foran contactadas, e claro, xa se supón o que aconteceu. Nas illas grandes só queda unha, os jarawa. Outras dúas, granandamaneses e onge, foron decimadas ao seren obrigadas á sedentarización por británicos e indios –logo da independencia en 1948– respectivamente. O contacto cos colonos provocou centos de baixas por enfermidades, a expulsión dos seus territorios e o troco dos hábitos de vida fixo o resto. Ata hai uns días só quedaban 41 granandamaneses dos 5.000 que había en 1848 e a poboación onge non chegaba ás 90 persoas, cando en 1900 eran 700.

A cuarta tribo, a dos sentineleses, tivo máis sorte. Vive lonxe das illas grandes, en Sentinel do Norte, e aínda hoxe a meirande parte dos seus compoñentes non foron contactados, polo que non se sabe se son 50 ou 250. Amosan hostilidade perante os desembarcos de funcionarios indios e furtivos birmanos que van na procura de lagostas. O goberno renunciou á súa sedentarización e os helicópteros que estes días sobrevoaron a illa para coñecer o seu estado foron atacados con frechas.

¿E os jarawa? Hogano son a tribo máis numerosa –200-300– e ameazada das Andamán. Viven nas selvas dunha reserva creada en 1957 e seguen a rexeitar o contacto co exterior. Os seus problemas comezaron en 1970, cando foi construída a estrada das Andamán, que atravesa a reserva. Isto supuxo a entrada de colonos, turistas e furtivos, milleiros de árbores taladas, o descenso da caza e a chegada de enfermidades contra as que non tiñan inmunidade. De feito, en 1999 a tribo case desaparece por mor do sarampelo.

En 2001 a ONG Survival intercedeu por eles e demandou o peche da estrada, o remate das talas e a retirada dos colonos da Reserva Jarawa. A campaña internacional logrou unha sentencia favorável do Tribunal Supremo en 2002. Expertos mundiais foron quen de facer ver aos xuíces que a historia demostra que cando os pobos nómades son sedentarizados forzosamente sofren enormes problemas sociais e rematan decimados polas enfermidades e os “vicios da vida moderna”. Foi a meirande vitoria de Survival nos seus 34 anos de loita polos dereitos dos pobos indíxenas. Aínda así, recentes informes falaban do aumento do furtivismo na reserva e da explotación sexual das mulleres a mans de forasteiros que introducían nas comunidades indíxenas alcohol, tabaco e produtos dos que a tribo comeza a depender. A loita continúa.

Nas Nicobar hai outras dúas tribos. Uns 380 shompen, tamén cazadores-recolectores, viven na illa Gran Nicobar e uns 30.000 nicobareses noutras como a de Car Nicobar. Estes últimos son unha tribo sedentarizada, de agricultores cristianizados e asimilados pola vida moderna, de aí o seu éxito. Suponse.

O día 5 chegaron as primeiras novas das illas, que falaban de que case a totalidade das tribos safaron sorprendentemente do tsunami. Non se sabe con certeza, mais os expertos din que estes pobos nómades levan miles de anos acumulando coñecementos sobre o océano e as súas flutuacións, e que alarmados polo comportamento do mar e dos animais puxéronse a salvo nas partes altas das illas. Non aconteceu o mesmo cos sedentarios nicobareses. As 12 aldeas de Car Nicobar foron borradas do mapa e os mortos cóntanse por milleiros. Quen sabe se a nai natureza, desta vez cruelmente, so decidiu premiar aos que viven con ela en harmonía.•