Dictionary of Dictionaries

· Search the Dictionary of Dictionaries

You searched for the expression andar among the lemmas in the Dictionary of Dictionaries without taking into account the accentuation of the word or the difference b/v


- Number of definitions found: 577
- Distribution by dictionaries: Sarmiento (1746-1770) (1), Sobreira (1792-1797) (129), Rodríguez (1854c) (2), Aguirre (1858) (1), Rodríguez (1863) (2), Pintos (1865c) (1), Cuveiro (1876) (2), Valladares (1884) (10), Valladares (1896-1902) (1), Porto (1900c) (6), Leiras (1906) (2), RAG (1913-1928) (10), Filgueira (1926) (8), Carré (1928-1931) (2), Carré (1933) (5), Ibañez (1950) (1), Carré (1951) (2), AO (1953) (1), Pereda (1953) (4), AO (1954) (1), AO (1956) (1), Eladio (1958-1961) (275), Varios (1961) (6), Franco (1972) (13), AO (1977) (2), Carré (1979) (12), CGarcía (1985) (75), Rivas (2001) (2)

Martín Sarmiento (1746-1770): Colección de voces y frases de la lengua gallega, ed. de J. L. Pensado Tomé (U. de Salamanca, 1970)
[andar]

Andaba: del latín ambulabat. Colección 1746-1770

Juan Sobreira Salgado (1792-1797): Papeletas de un diccionario gallego, ed. de J. L. Pensado Tomé (Instituto de Estudios Orensanos, Ourense 1979).
andar v. n.

Moverse dando pasos hacia adelante. Papeletas

andar

Por extensión se dice de lo inanimado, que se mueve de un lugar a otro. Papeletas

andar

Met. Junto con algunos adverbios y adjetivos, vale proceder u obrar según denotan los mismos adverbios o adjetivos; como: andar bien o mal, andar prudente, andar comá un pobre, comá quen pode. Se prestare. Papeletas

andar

Ribadavia. Lo mismo que estar, y así se dice: anda malo, triste, etc. Papeletas

andar

Se toma algunas veces por entender en algo. Papeletas

andar

Hablando del tiempo, significa ir pasando o corriendo. Papeletas

andar

Junto con los gerundios, denota la acción que expresa el gerundio, como: anda cazando, falando. Papeletas

andar

Con la part. a y algunos nombres, como andar a puñadas, significa reñir o pelear con estas armas o de este modo. Papeletas

andar

Junto con la partícula con o sin, y algunos nombres, vale tener o padecer lo que el nombre significa, como: andar con cuidado, sin recelo. Papeletas

andar

Junto con la part. por y el romance de infinitivo de algunos verbos, como andar por decir, por hacer, vale estar casi resuelto o determinado a ejecutar lo que el verbo con que se junta significa. Papeletas

andar

Ribadavia. Dicho en imperativo significa ir; como: anda, anday, Ve, id, vete, idos. También significa marchar y ausentarse, etc. Papeletas

andar v. a.

Hablando de cosas que se mueven, vale: ser, estar, haber; como andan ladros, lobos no monte, fantasmas, etc. Papeletas

andar á redor

Fras. Alrededor. Papeletas

andar á brinca

V. Brinca. Papeletas

andar â caxòta

Pasar la vida holgazanamente, paseando, sin cuidado sin hacer nada. Papeletas

andar á caza

Fras. de Ribadavia. Cazar. Papeletas

andár á cega lagarta

Fras. de Ribadavia. Andar a piornar. Papeletas

andar á cera

Fras. de Lemos. A más del sentido recto vale Andar amontado. Papeletas

andar a cuxía

Dicenme que en San Pedro de Beyro, es lo mismo que Andar â caxota. Holgar. Papeletas

andar,ir ou vir ou estar a escoyta

Fras. de Ledesma. Vixiar. Averiguar lo que hay o pasa en una parte para contarlo en otra. Papeletas

andar ou ir a facha

Loc. de Ledesma. Pescar de noche con Facha. Papeletas

andar a gatas ou gatiñas

Fras. de Ribadavia. Papeletas

andar a geyto

Fras. Andar a modo, despacio, sin precipitación. Papeletas

andar a grilos

Fras. de Ribadavia. Mal lle vay á raposa cando anda a grilos. Papeletas

andar â lapa

Fras. Vivir de mesas ajenas, arrimándose a quien puede. Papeletas

andar,ir a medias

Vide Medio. Papeletas

andar,irou virde mua

Amoada. Papeletas

andar a picos pardos

Fras. met. Ribadavia. V. pico pardo. Y es andar sin ocupación o a lo que no importa. Papeletas

andar á piorna

V. piorna. Papeletas

andar a piornar

Fras. de Ribadavia. Á cega lagarta. Papeletas

andar á porfia

Fras. de Ribadavia. Porfiar. Papeletas

andar,ir, vir a presa ou de présa

Fras. de Ribadavia. De priesa, a priesa. Papeletas

andar á que salta

Fras. de Ribadavia. V. saltar. Papeletas

andar a quinta pregunta

Fras. de Ribadavia. Estar escaso de haberes. Papeletas

andar,ir, vir á ramisca

Fustans. A las mozas. Papeletas

andar a solas

Fr. de Ribadavia. Solo. Papeletas

andar á sombra

Fras. de Ribadavia. Sin sol. Papeletas

andar a sombra dos tellados

Fras. de Ribadavia. Escapando de alguna justicia o acreedor. Papeletas

andar á sopa

Fras. de Ribadavia. V. Sopa. Papeletas

andar a tentar

Fras. de Ribadavia. Palpando. Papeletas

andar á unha

Fras. de Ribadavia. Andar dos unidos a un mismo objeto; o concurrir a una cosa al mismo tiempo. Andar, ir, vir. Papeletas

andar a uso

Fras. de Ribadavia. Según costumbre del país. Papeletas

andar a casa revolta

Fras. de Ribadavia. Con riña. Papeletas

andar a gente revolta

Fras. de Ribadavia. Con pesares y disgustos. Papeletas

andar a rua

Fras. Hacer larga ausencia de casa, por divertirse en otro u otros parajes fuera de ella. Ruar. Papeletas

andar a rua

Fras. Faltar de casa cuando los negocios requieren la presencia y cuidado de la persona. Descuidar de los negocios que incumben, y ausentarse de ellos. Ruar. Papeletas

andar a rua

Pasar la vida en ociosidad, sin parar el cuidado en cosa ninguna. Ruar. Papeletas

andar,ir, vir as cegas ou cegoño ,-ña

Fras. de Ribadavia. Sin ver o saber lo que hace. Papeletas

andar ás escuras

Fras. de Ribadavia. Sin luz. Andar, estar, ir, vir. Papeletas

andar ás malas con alguen

Fras. de Ribadavia. Hacerle, desearle, procurarle mal o cooperar a él. Papeletas

andar as voltas con alguen

[Entrada sen definir]. Papeletas

andar as voltas con algunha cousa

[Entrada sen definir]. Papeletas

andar ás voltas con algunha cousa ou persona

Fras. de Ribadavia. Hostigar, causarle fatica. Papeletas

andararrastrado

Fr. de Ribadavia. Pobre, miserable, lleno de cuidados y pesares. Papeletas

andarasubiando

Fras. met. de Ribadavia. V. asubiar. Papeletas

andaratrasado

Fras. de Ribadavia. Estar pobre de caudal, Papeletas

andar oestar ausentado

Fras. de Ribadavia. V. ausentado. Papeletas

andarben

Ribadavia. Andar mucho. Papeletas

andarben

Ribadavia. Dícese del que anda bien vestido. Papeletas

andar

V. . Fr. Ribadavia. Papeletas

andarbuscando os pés ógato

Fras. de Ribadavia, y buscar os pes ó gato. Papeletas

andar co a canga bayxa

Fras. de Ribadavia con que se significa que alguno anda o está triste o abatido o decaído de cuerpo o de ánimo por algún sentimiento, pena, aflicción y dolor. Papeletas

andar coa canga bayxa

Loc. de Ribadavia. Traer la cabeza baja, caída, inclinada. Andar cangado. Papeletas

andar ou porse co as maos na illarga

Fras. de Ribadavia, que a mas del sentido recto, que es ponerse de asas, vale manifestar predominio o tesón contra otros, dando a entender su poder y su firmeza en el propósito contra toda la resistencia y oposición. Papeletas

andar co tempo

Fras. de Ribadavia, y irse co tempo. Acomodarse a él. Papeletas

andar coma no chòzo

Fras. de Ribadavia, met., que se dice del que es comedor y túzaro, que sólo cuida de si, sin atender a otras personas de su deuda, y este es un zalfado. Papeletas

andar,ir, vir coma unha asalacion

V. asalación. Papeletas

andar coma un corzo

Fras. de Ribadavia, Incivil, insociable, tosco, corto en el trato. Papeletas

andar ou ir con de promo

Fr. de Ribadavia. Con mucho cuidado. Papeletas

andar con reserva

Fr. de Ribadavia. V. Reserva. Papeletas

andarcuberto

Fras. de Ribadavia. [Entrada sen definir]. Papeletas

andar,ir, ou vir de ben

Fras. de Ribadavia. Papeletas

andar de boca en boca

Fras. de Ribadavia. Ser parlada la persona o cosa por todos. Papeletas

andar de cacho pra testo

Ribadavia, De aquí para allí. Papeletas

andar de capa caida

Fras. de Ribadavia. Desfalcado de caudal, salud o comodidades, como los paxaros en imberno andan de capa caida . Papeletas

andar de céque pra meque

Fras. de Ribadavia. De ceca en Meca. Andar vagando de una parte a otra sin parar. Papeletas

andar de gaxé

Ribadavia. De aquí para allí, en diversión. Papeletas

andar de Herodes prá Pilatos

Fras. de Ribadavia. Ir de mal en peor. Papeletas

andar ou ir ou vir de mal

Fras. de Ribadavia. De mal corazón para otro. Papeletas

andar,pasar, ir, virde mao en mao

Fras. de Ribadavia. V. mano (sic). Papeletas

andar de mays ou por demays

Ribadavia. Superfluamente, escuso, por demays, sin tener ocupación. También dicen por demays. Papeletas

andar de mays

Mucho, con exceso. También dicen Por demays. Papeletas

andar,estar, ir, porse, virde morro

Osculo. Ribadavia. De hocico. Papeletas

andar de morros

Fras. de Ribadavia. Amorrado, embodoado. Papeletas

andar de rua

Fras. Rondar de noche por las calles. Ruar. Rondar. Papeletas

andar de rua

Divertir el ánimo, transitando de un lugar o país a otro. Papeletas

andardescuberto

Fras. de Ribadavia. [Entrada sen definir]. Papeletas

andar deyquiprá ali

Fras. de Ribadavia. Andar de acá para allá. Papeletas

andar

Fras. de Ribadavia. A prisa. Papeletas

andar,estar, ir en autos

Vide autos. Papeletas

andar en boas danzas

Fras. de Ribadavia, que por iron. se dice del que se ocupa en cosas malas o diligencias inútiles, etc. Papeletas

andar en bocade todos

V. boca. Papeletas

andar en bòs modos

Fras. irónica de Ribadavia, que vale andar en malos modos, que lle pon mala sona de calquera cousa, como de ladrupeyra, cenzuradora, etc. Papeletas

andar en bos pasos

Fras. ironic. de Ribadavia, que vale andar en malos modos. Papeletas

andar ou estar en diasou vispras de parir

V. Parir. Papeletas

andar en ditos e contos

Fras. de Ribadavia. Contar chismes, y es diverso de Levar e traher. Papeletas

andar en malos pasos

Fras. de Ribadavia. Obrar mal. Dícese especialmente del amancebado. Papeletas

andar en voltas

Fras. de Ribadavia. Sin descanso. Papeletas

andarerrado

V. errado. Papeletas

andar feyto un asombrado

Locución. V. Asombrado. Papeletas

andar,estarfeyto unha boa choca

Fras de Ribadavia, con que se expresa que alguna persona anda o está enclenque. Papeletas

andar feyto unha pezoña

Fras. de Moraña. Sucio o andrajoso. Papeletas

andar,estar fora de sua nay

Fras. de Ribadavia con que se expresa que algun anda ou está doudo, tolo . Papeletas

andarmundo

Fras. de Ribadavia [Entrada sen definir]. Papeletas

andar na maroma

Fras. de canter. Ribadavia. Trabajar el cantero en tirar dela. Papeletas

andar no pasto o gando

Fras. de Ribadavia. Estar pacendo. Papeletas

andar,facer, ir, virnunha asalacion

Vide asalación. Papeletas

andar o antigo ou antigoallo

Fras. de Ribadavia. [Entrada sen definir]. Papeletas

andar ó barato

Fras. de Ribadavia. Buscar lo más barato, aunque sea peor. Papeletas

andar ó dereyto

Fras. de Ribadavia. Cast. Andar derecho. Papeletas

andar,ir, vir ô doutan

Fras. de Ribadavia. A toda libertad y sin moderación ni arreglo. Papeletas

andar ó jornal

Fr. de Ribadavia. Trabajar por el jornal, a jornal. Papeletas

andar o lugar revolto

Fras. de Ribadavia. Haber pleitos. Papeletas

andar o mundo o reves

V. Mundo. Papeletas

andar o mundo revolto

Fras. de Ribadavia. Haber guerras. Papeletas

andar ó paso de boy

Fras. de Ribadavia. Dispacio (sic). Papeletas

andar polo mundo

Fras. de Ribadavia. Sin domicilio. Papeletas

andar sin arrendo

V. arrendo. Papeletas

andarsufocado

Fras. de Ribadavia. Sufocarse. Papeletas

andartrafegando

V. trafegar. Papeletas

andar

A mays andar. Fras. de Ribadavia, y a paso de can. Andar mucho pero sin correr. Papeletas

andar

Estar en bo andar, ou ir andando. Fras. de Ribadavia. Dícese de la obra o labor algo adelantada. Papeletas

andar

Estar a un andar. Fras. de Ribadavia. Dícese de la casa a un piso. Papeletas

andar

Non andar bò. Fras. de Ribadavia. V. . Papeletas

andar s. m.

Ribadavia. Acción de andar. Usase con los adj. bò, mal, como: Ten bo andar, malandar . Papeletas

andar interj.

Ribadavia. de conformidad o consentimiento, como: P*. Moyto chobe. R*. Andar. P* Se ques esta pabea, non che teño mays. R. Andar. P Honje (sic) temos guespede. R. Andar. [P = Pregunta, si bien se trata de una afirmación. *R = Respuesta. *Reponemos la abreviatura, si bien pudo ser eliminada conscientemente al ver que no es exactamente una pregunta]. Papeletas

andar interj.

de Ribadavia con que manifestamos conformarnos y contentarnos con alguna cosa, aunque no sea tanto como deseamos. V. g.: Non me deron sinon duas libras de vaca. R. Andar. Papeletas

andar interj.

de Ribadavia. Anda, con que apremias alguna cosa. C. Andar. L. Belle. Papeletas

andar interj.

Ribadavia. Anda, en segundo sentido. Papeletas

Francisco Javier Rodríguez (1854c): Diccionario gallego-castellano, transcrito do ms da RAG por AS para este diccionario
andar consigo

Consultarse con el medio.

andar pola ygresia

[Da lista de voces sen definir].

Luís Aguirre del Río (1858): Diccionario del dialecto gallego, ed. de Carme Hermida Gulías, CSIC-IPS, 2007
andar po-la iglesia

Pedir exorcismos, peregrinar.

Francisco Javier Rodríguez (1863): Diccionario gallego-castellano, ed. de Antonio dela Iglesia González, A Coruña,
Andar consigo

Ir al médico, consultar con él.

Andar pol-a iglesia

Pedir que le hagan exorcismos ó ir á ciertos santuarios y romerías creyendo que con eso se libran de ciertos padecimientos que más consisten en preocupaciones histéricas ó en malicia, que en realidades.

Juan Manuel Pintos Villar (1865c): Vocabulario gallego-castellano, ed. de Margarita Neira e Xesús Riveiro, A Coruña, RAG, 2000
turras (andar as)

Enredar, triscar.

Juan Cuveiro Piñol (1876): Diccionario Gallego, Barcelona
ANDAR CONSIGO

Ir al médico, consultarse con él, segun Rodriguez.

ANDAR PÓ LA IGRESIA

Pedir que le hagan exorcismos ó ir á los snatuarios en romería, creyendo que les sacan los demonios el cuerpo, cuando no es más que el deseo de divertirse ó un histerismo más ó ménos fuerte.

Marcial Valladares Núñez (1884): Diccionario gallego-castellano, Santiago, Imp. Seminario Conciliar
ANDAR (tocar á)

Echar á andar, largarse, o ausentarse con presteza.

ANDAR CONSIGO

Ir al médico, consultarse con él.

ANDAR PO-L-A ILESIA

Pedir uno que le hagan exorcismos, ó ir á ciertos santuarios y romerías, creyendo librarse con eso de padecimientos que, mas consisten en preocupaciones histéricas, ó malicia, que en realidades. V. RAMO CATIVO

ANDAR PO-L-OFICIO

Ejercer, cuando en un sitio, cuando en otro, alguna industria, algun oficio, o arte, como de relojero, sastre, carpintero, cerrajero etc.

LÈILÁN (andar ò)

Andar de Ceca en Meca, sin mas hacer que entretener la vista y detenerse á hablar con el primero que se presenta, ó viene en mientes.

TATAS (andar á)

com. Empezar á andar el niño con recelo

________

Andar á gatas, ó con piés y manos, como los Gatos.

VOLANDAS (andar en andas e)

Andar en volandillas, alzado del suelo, por el aire, de aquí para acullá, como los pájaros, ó los santos en procesion.

MIÒCA (andar, vivir, casar, morrer à)

Andar á la limosna; vivir de limosna, ó á expensas de los demas; casar sin tener con que subvenir á las cargas del matrimonio, morir en un estado miserable y lastimoso.

PIÒCA (andar, vivir, casar, morer à)

V. MIÒCA

Marcial Valladares Núñez (1896-1902): Nuevo suplemento al Diccionario gallego-castellano publicado en 1884 por D. M. Valladares Núñez, ed. de Mª Carme García Ares (Cadernos de Lingua, RAG, 2000)
Gèiras (andar âs)

Andar a las veces o por turno, como, por ejemplo, un día el padre, otro día el hijo.

Francisco Porto Rey (1900c): Diccionario gallego-castellano, ed. de María Xesús Bugarín e Begoña González Rei;, A Coruña, Real Academia Galega, 2000
andar (tocar á)

[Entrada sen definición].

andar consigo

Con que se expresa que uno anda de un lado al otro, consultándose de algún mal.

andar pô la eirexa

Hacer que le saquen a uno el meigallo o el diablo del cuerpo, como algunas personas dicen que tienen, y que no es otra cosa que en unas el gusto de andar de romería en romería, y en otras un histerismo más o menos fuerte.

andar po l'oficio

[Locución sen definir.]

cacho pra cabazo (andar de)

Andar de Zeca en Meca.

cordobana (andar á) f.

ant. Andar desnudo, en cueros.

Manuel Leiras Pulpeiro (1906): Vocabulario (lido directamente do ms da RAG para este diccionario)
vorroalla (andar na - as cabras)

andar en el celo

rebusco (andar ó)

andar al brusco

Real Academia Galega (1913-1928): Diccionario gallego-castellano
ANDAR v. n.

Andar. Moverse dando pasos para delante, caminar.

________

Moverse, ir de un lugar a otro las cosas inanimadas, como un barco, un tren, el sol, etc.

________

Obrar, proceder, portarse, conducirse.

________

Usase por estar, como andar malo, andar alegre.

________

Refiriéndose al tiempo, significa ir pasando o transcurriendo.

________

Úsase también por ir, v. g. andar de presa.

________

Empléase por recorrer.

________

Mantenerse, conservarse.

________

Equivale en ocasiones a estudiar, con andar na gramática, andar na geografía.

________

V. ANDADURA en su última acep. Son innumerables los sentidos en que este verbo puede emplearse. Loc. Andar a arrastro: tardíamente.- Andar a cabalo: ir a caballo, cabalgar.- Andar â carreira: ir de toda prisa, andar diligente.- "Andar a casa revolta: con riña." P. SOBREIRA.- "Andar â caxóta: pasar la vida holgazanamente, paseando, sin cuidado, sin hacer nada." P. SOBREIRA.- "Andar â caza: cazar. A más del sentido recto, vale andar amontado." P. SOBREIRA.- Andar a cegas: proceder sin entero conocimiento de lo que se hace.- "Andar â cuxía: dícenme que en San Pedro de Beiro es lo mismo que andar â caxota: holgar." P. SOBREIRA.- "Andar, ir, vir ou estar â escoita: vixiar: averiguar lo que hay o pasa en una parte para contarlo en Otra." P. SOBREIRA.- "Andar ou ir â facha: pescar de noche con facha." P. SOBREIRA.- Andar a gatas: andar el hombre con los pies y las manos por el suelo imitando a los gatos y otros cuadrúpedos.- Andar a gatiñas: lo mismo que andar a gatas.- Andar a geito: andar a gusto, con comodidad.- "Andar amodo: despacio, sin precipitación." P. SOBREIRA.- "Andar a gente revolta: con pesares y disgustos." P. SOBREIRA.- Andar alabándose: jactarse.- "Andar â lapa: vivir de mesas agenas arrimándose a quien puede." P. SOBREIRA.- Andar a medias: de por mitad, tanto a uno como a otro. Úsase mucho de esta loc. en los arrendamientos y otros contratos.- Andar â mira: tener a la vista; observar con cuidado y atención los detalles y lances de algún asunto para ejecutar las diligencias conducentes a su logro o impedir que suceda alguna cosa.- Andar ao antigo: tener costumbres fuera del gusto moderno, fuera de la práctica de la época.- "Andar ao barato: buscar lo más barato aunque sea peor." P. SOBREIRA.- Andar ao ceacú: retroceder, caminar hacia atrás.- Andar ao dereito: obrar rectamente.- Andar, ir ou vir ao doután: a toda libertad y sin moderación ni arreglo.- Andar ao jornal: trabajar por el jornal.- Andar aos ovos: pedir, de puerta en puerta, huevos, en premio de haber dado muerte a un zorro. Exhíbese este animal colgado de un palo por las patas traseras y no se recibe menos de un par de huevos.- Andar ao redor: dar vueltas sobre sí mismo o al contorno de alguna cosa.- Andar ao redor da igreja: dar vueltas al rededor de una iglesia o santuario una persona enferma con objeto de recobrar la salud. Esta ceremonia supersticiosa ha de tener lugar a las doce de la noche. Para ello sale de su casa el enfermo con las demás personas que le acompañan, llevando una mesa, un mantel, un pan y un cuchillo. Llegan al pie del templo, delante del cual se pone la mesa, se reparte el pan y se hacen las demás ceremonias que por ser de todos conocidas no consignamos. Es condición precisa, para el buen éxito de la cura, que, desde que sale de casa la comitiva hasta que regresa, no han de hablar una sola palabra unas personas con otras, de lo contrario, queda el acto sin eficacia y hay que repetirlo otra noche. Esto se practica así en las Mariñas y creemos, que salvo algunas variantes, sea lo mismo en el resto de Galicia.- Andar aos borcallós: a tumbos, a revolcones por el suelo. Dícese, también cuando dos o más personas, en broma o en riña, ruedan por el suelo.- Andar ao uso: conforme o según él.- Andar a paso de boy: con lentitud, con mucha calma, muy despacio.- Andar a paso de can: andar mucho pero sin correr.- Andar a paus: darse de palos recíprocamente dos o más personas; reñir a palos.- Andar a pe: caminar sin caballería, carruaje, etc.; caminar sobre las mismas piernas.- Andar a pedir: implorar la caridad.- "Andar a picos pardos: V. PICO PARDO, y es andar sin ocupación o a lo que no importa." P. SOBREIRA.- Andar â porfía: porfiar.- Andar a o de presa: caminar, moverse con ligereza, apresuradamente; hacer las cosas pronto, en poco tiempo, con celeridad.- Andar a puñaladas: reñir a puñaladas, darse de puñaladas.- Andar â que salta: dícese del que anda buscando las ocasiones que le presenta la fortuna o la casualidad.- Andar â questa (andar a la cuesta): andar a pedir, no para sí, sinó con algún objeto benéfico; andar de puerta en puerta recogiendo limosnas para algún fin piadoso; cuestación; postular.- Andar â quinta pregunta: estar escaso de haberes, no tener un céntimo.- "Andar â ramística: a las mozas." P. SOBREIRA.- Andar arrastrado: llevar una vida trabajosa, infeliz, llena de cuidados y pesares, pobre, miserable.- "Andar â rua: hacer larga ausencia de casa por divertirse en otro u otros parajes fuera de ella. Faltar de casa cuando los negocios requieren la presencia y cuidado de la persona. Descuidar los negocios que incumben y ausentarse de ellos. Pasar la vida en ociosidad sin parar el cuidado en cosa ninguna. Ruar." P. SOBREIRA.- Andar âs apalpadas: no saber por donde se va; no ver el camino que se pisa; andar a tientas, como los ciegos o las personas de escasa vista; permitirse ciertas libertades con las muchachas manoseándolas y palpándolas.- Andar âs dereitas o ao dereito: proceder rectamente, como se debe.- Andar âs escuras: sin luz. Dícese también del que procede sin conocimiento de lo que trata o maneja.- "Andar âs malas con alguén: hacerle, desearle, procurarle mal o cooperar a él." P. SOBREIRA.- Andar a solas: solo, sin compañía; en soledad, en retiro.- Andar â sombra: sin que le de a uno el sol.- "Andar â sombra dos tellados: escapando de alguna justicia o acreedor." P. SOBREIRA.- "Andar âs voltas con algunha cousa ou persona: ostigar, causarle fatica." P. SOBREIRA.- Andar a tentas: palpando; proceder con incertidumbre buscando los medios de acertar.- Andar a tiros: batirse de este modo; disparar contra alguna persona o cosa.- Andar atrasado: estar pobre, carecer de dinero, deber.- Andar â unha: ir en unión o de conformidad en alguna cosa.- Andar a uso: según costumbre del país.- Andar ben: andar, caminar mucho; estar bueno de salud; vestir con cierta elegancia; marchar alguna cosa o asunto prósperamente.- Andar buscando tres pes ao gato: úsase para advertir a uno que no provoque la ira o el enojo de otro: también se dice cuando alguno solicita o busca su mal.- Andar boo: estar bien de salud.- Andar chorando: lamentarse.- "Andar coma no chozo. fr. de Ribadavia que se dice del que es comedor y túzaro, que solo cuida de sí sin atender a otras personas de su deudo: y este es un zalfado." P. SOBREIRA.- "Andar como un corzo: incivil, insociable, tosco, corto en el trato." P. SOBREIRA.- Andar como unha exhalazón: con suma ligereza.- "Andar co'a canga baixa: traer la cabeza baja, caída, inclinada; andar cangado: fr. de Ribadavia con que se significa que alguno anda o está triste o abatido o decaído de cuerpo o de ánimo por algún sentimiento, pena, aflición, dolor." P. SOBREIRA.- Andar co'a cara: abofetear a uno.- "Andar ou porse co'as maos na illarga: fr. de Ribadavia que a más del sentido recto, que es ponerse de asas, vale manifestar predominio o tesón contra otros, dando a entender su poder y su firmeza en el propósito contra toda la resistencia y oposición." P. SOBREIRA.- Andar con ollo: con cuidado, con precaución.- Andar con pes de promo: con mucho cuidado.- Andar con voltas: con rodeos, con indirectas.- Andar co'o ato: pegar a uno.- Andar co'o cu: azotar.- Andar co'o lombo: con las costillas; darle a alguno una zurra, una paliza.- Andar co'o mes: dícese de las mujeres cuando están con la menstruación.- Andar co'o tempo: acomodarse a él.- Andar de aquí para alí o de acó para aló: ir de unas partes a otras sin hacer parada en ninguna, ir de un lado para otro.- Andar de boca en boca: ser divulgada y comentada por todos una noticia; ser asunto de murmuración.- Andar de bolina: de prisa y sin descanso de un lugar a otro. "...na casa non quedara nin criado, nin sirvente, nin casta dél, que todos andaban de bolina con recados, avisos e outras axencias pol-estilo..." (... en la casa no quedara ni criado, ni sirviente, ni casta de él, que todos andaban de bolina con recados, avisos y otras agencias por el estilo.) LÓPEZ FERREIRO. O Castelo de Pambre, fol. 7.- "Andar de capa caída: desfalcado de caudal, salud o comodidades." P. SOBREIRA.- "Andar de cacho para testo: de aquí para allí." P. SOBREIRA.- Andar de Céca a Méca o de Céque para Méque: andar vagando de una parte a otra sin parar; correr el mundo.- "Andar de gaxé: de aquí para allí en diversión." P. SOBREIRA.- Andar de Herodes a Pilatos: de un lado para otro y siempre de mal en peor.- "Andar de mais o por demais: mucho, con exceso. Superfluamente por demás: sin tener ocupación." P. SOBREIRA.- Andar de mal aire: estar de mal humor.- Andar de man en man: dícese de las cosas que se enseñan: de una mano para otra; pasar una cosa de unos a otros.- Andar dereito: cumplir puntualmente con su obligación por miedo al que manda.- "Andar de morros: amorrado, embodoado." P. SOBREIRA. Estar mohino, de hocicos.- Andar de presa: con celeridad, apurado, como que le falta tiempo para hacer las cosas.- "Andar de rua: rondar de noche por las calles. Ruar. Rondar. Divertirse el ánimo transitando de un lugar o país a otro." P. SOBREIRA.- Andar doente: estar desesperado, furioso.- "Andar do pe: a prisa." P. SOBREIRA.- "Andar en boas ou malas andanzas: andar en buenos o malos hechos, ocupaciones, etc" P. SOBREIRA.- "Andar en boas danzas: se dice por ironía del que se ocupa en cosas malas o diligencias inútiles, etc." P. SOBREIRA.- Andar en boca de todos: ser conocida y comentada públicamente alguna noticia.- Andar en bocas do mundo: ser objeto de murmuración.- Andar en bos ou malos pasos: dícese de los que se entregan a la virtud o a la disipación.- "Andar en bos modos: fr. iron. de Ribadavia que vale andar en malos modos, que lle pon mala sona de calquera cousa, como ladrupeira, canzurradora, etc." P. SOBREIRA."- "Andar en bos pasos: fr. iron . que vale andar en malos." P. SOBREIRA.- Andar en contos: en chismes, llevando y trayendo.- Andar ou estar en días ou vísperas de parir: estar próxima a dar a luz.- "Andar en ditos e contos: contar chismes; es diverso de levar e traer". P. SOBREIRA.- Andar en mala disposizón: lo mismo que andar co'o mes.- Andar en malos pasos: obrar, proceder mal. "Dícese especialmente del amancebado." P. SOBREIRA.- Andar en muletas: marchar, caminar sobre ellas.- Andar en voltas: sin descanso." P. SOBREIRA.- Andar errado: padecer error; estar engañado en el discurso, dictamen u otra cosa.- "Andar, estar feito unha boa choca: fr. de Ribadavia con que se expresa que alguna persona anda o está enclenque." P. SOBREIRA.- "Andar feito unha pezoña: fr. de Moraña. Sucio o andrajoso." P. SOBREIRA.- "Andar ou estar fora de sua nai: fr. de Ribadavia con que se expresa que algún anda ou está doudo, tolo." P. SOBREIRA.- Andar ligeiro: a prisa; proceder con diligencia, con actividad.- Andar mal: enfermo, escaso de dinero.- Andar mundo: viajar mucho.- "Andar na maroma: fr. de cantero, en Ribadavia. Trabajar el cantero en tirar de ella." P. SOBREIRA.- Andar no estudio: estudiar, estar siguiendo una carrera.- Andar no pasto o gando: estar paciendo.- Andar o mundo ao revés: estar las cosas trocadas de como deben ser.- "Andar o mundo revolto: haber guerras." P. SOBREIRA.- "Andar o lugar revolto: haber pleitos." P. SOBREIRA.- Andar o muiño: dar vueltas, funcionar.- Andar para atrás: retroceder, atrasar.- Andar para diante: adelantar en algún trabajo, estudio, etc., romper o vencer alguna dificultad.- Andar pol-o mundo: errante, sin domicilio.- Andar pol-o oficio: ejercer su propia profesión; trabajar en ella.- Andar quente: sentir apetitos carnales; estar los animales en celo.- "Andar sen arrendo: se dice del que anda o vive a toda su libertad, a rienda suelta." P. SOBREIRA. Andar sufocado: sofocarse .- Andar trafegando: estar entretenido en trabajos enredosos, pero de poca importancia.- A mais andar: a paso largo, a todo paso, andando mucho, a prisa. "Ovtro dia de manaa ante queo sol sese. Os da çidade forõ ben armados os corpos et os caualos. et aguisauã moy bẽ suas lanças et colliã seus pendoẽs. et seýã se da uila amays andar. moý bẽ gornidos et muý bẽ aguisados de batalla. et ýam buscar seus eemigos." (Otro día de mañana, antes de que el sol saliese, los de la ciudad armaron bien los cuerpos y los caballos, y disponían muy bien sus lanzas, y cogían sus pendones, y se salían de la ciudad a todo paso muy bien provistos y preparados para la batalla: e iban a buscar a sus enemigos). C. T., vol. II, p. 48.- A un andar: dícese de las casas o aposentos que están a un mismo piso o suelo, y de las construcciones que se elevan a un mismo nivel.- Botar a andar: marcharse sin decir nada, sin despedirse, de una manera brusca.- Botarse a andar: empezar el niño a echar los primeros pasos.- "Estar en bo andar o ir andando: dícese de la obra o labor algo adelantada." P. SOBREIRA.- Estás andando: voz imperativa con que una persona manda a otra que se retire de su presencia, que se marche enseguida, etc .- Non andar boo: no estar bien de salud.- Poñer a andar: bajar una criatura al suelo para que ande de la mano de otra persona.- Por andar: decíase, para determinar las fechas en las escrituras, de los días del mes que faltaban por correr desde el día 16 inclusive hasta el final, retrogradando desde el último día. Ejemplos: 6 días por andar de Enero: es el día 26 de Enero. 2 días por andar de Junio: es el día 29 de Junio. "Feýta a karta en Torneýros dez dias por andar de Maýo en Era de mil et trezentos anos." (Otorgada la escritura en Torneiros a 22 de Mayo de la era 1300). Documentos gallegos de los siglos XIII al XVI, pub. por Martínez Salazar, p. 48. "mandey ende fazer esta carta por Fernandez Perez notario publico del Rey, nos coutos de Monfero, foy des dias por andar, de maio, era de 1344 anos" (Mandé de esto otorgar esta escritura ante Fernando Pérez, notario público del Rey en los cotos de Monfero, a 22 de Mayo de la era de 1344). Convenio celebrado entre Pedro Díaz y el monasterio de Monfero, pub. por Vaamonde Lores en el B. R. A. G., tomo VI, página 198. V. ANDADO.- Tocar a andar: marcharse bruscamente, sin despedirse.- Todo se andará: que se pondrán en juego todos los medios; que se realizará todo lo que ahora se echa de menos.

X. Filgueira Valverde, L. Tobío Fernandes, A. Magariños Negreira e X. Cordal Carús (1926): Vocabulario popular galego-castelán (publicado por entregas en El Pueblo Gallego)
LEILÁN, ANDAR aoloc.

Andar de la ceca en la Meca, andar de vago.

MIOCA (ANDAR, VIVIR, CASAR, ou MORRER) (á)locs.

Andar a la limosna; vivir de limosna, pobremente a expensas de los demás; casar sin tener con que atender a las cargas de la familia; morir en estado miserable y lastimoso.

QUESTA, ANDARáloc.

Recaudar, andar recogiendo donativos.

SOLFAS (andar con, vir con) loc.

Preparar el terreno, andarse con palabrerías. Detenerse en miramientos.

TATAS (andar a) loc.

Anar a gatas o con recelo.

TOMBALLONS (andar ós) loc.

Dar vueltas en el suelo, cuesta abajo, dos personas, agarradas.

TOMBOS (andar ós) loc.

Rodar, andar, una cosa a mal traer.

XANEIRAS (andar ás) loc.

Estar en celo. Dícese especialmente de los gatos.

Leandro Carré Alvarellos (1928-1931): Diccionario galego-castelán, 1ª ed., Lar, A Cruña, 1926-1931
andarv. a.

Andar. V. camiñar, percorrer, decorrer. El verbo andar se usa en multitud de frases: Andâr â caxota, pasar la vida holgazaneando. Andar â lapa, vivir de mogollón. Andar ao dereito, obrar con rectitud. Andar á pedir, implorar la caridad. Andar âs malas con alguén, estar enemistado y hacerle todo el daño que pueda. Andar aos niños, coger nidos. Andar âs voltas con alguén, ostigar, molestar. Andar á uso, obrar según la costumbre. Andar coa canga baixa, andar cabizbajo. Andar cô cu, ou cô lombo, azotar, pegar, zurrar. Andar de cacho para testo, andar de aquí para allí. Andar consigo, ir a consultarse con el médico. Andar pol-a igrexa, ir en romería a un santuario, para expulsar los enemigos, o para exorcismos a tal fin. Andar de mal aire, estar de mal humor. Andar dereito, portarse bien. Andar doente, estar desesperado, furioso. Andar fora da sua nai, estar loco o chiflado. Andar no estudio, estar estudiando, seguir una carrera. Andar sen arrendo, vivir a entera libertad. Estar en bon andar, ir bien, adelantar un trabajo. Por andar, por pasar, por transcurrir. Cinco días por andar do mes de nadal, es decir: faltando cinco días para terminarse diciembre, o sea el 26 de diciembre. A este andar, en esta dirección. Piso. Casa de dous andares, casa de dos pisos.

________

Dirección.

Leandro Carré Alvarellos (1933): Diccionario galego-castelán, Segunda Edizón, A Coruña, Roel
andar âs tornas loc.

Marear, molestar.

andar aos lós

Tambalearse. Andar haciendo eses como los borrachos.

andar aoleilánloc. adv.

Andar de ceca a la meca, entreteniéndose en charlar con unos y otros.

andar âs borcalladas o aos borcallons

Lucha entre dos mozos o un mozo y una moza. Consiste en abrazarse y derribar uno al otro.

andar v. a.

Andar. V. Camiñar, percorrer, decorrer. El verbo andar se usa en multitud de frases: Andar â caxota, pasar la vida holgazaneando. Andar â lapa, vivir de mogollón. Andar ao dereito, obrar con rectitud. Andar á pedir, implorar la caridad. Andar âs malas con alguén, estar enemistado y hacerle todo el daño que pueda. Andar aos niños, coger nidos. Andar âs voltas con alguén, hostigar, molestar. Andar á uso, obrar según la costumbre. Andar coa canga baixa, andar cabizbajo. Andar cô cu, ou cô lombo, azotar, pegar, zurrar. Andar de cacho para testo, andar de aquí para allí. Andar consigo, ir a consultarse con el médico. Andar pol-a igrexa, ir en romería a un santuario, para expulsar los enemigos, o pedir exorcismos a tal fin. Andar de mal aire, estar de mal humor. Andar dereito, portarse bien. Andar doente, estar desesperado, furioso. Andar fora da sua nai, estar loco o chiflado. Andar no estudio, estar estudiando, seguir una carrera. Andar sen arrendo, vivir a entera libertad. Estar en bon andar, ir bien, adelantar un trabajo. Por andar, por pasar, por transcurrir. Cinco días por andar do mes de nadal, es decir, faltando cinco días para terminarse diciembre, o sea el 26 de diciembre. A este andar, en esta dirección. Piso. Casa de dous andares, casa de dos pisos.

José Ibáñez Fernández (1950): Diccionario galego da rima e galego-castelán, Madrid
andarv. a.

Andar (camiñar). (V. Modismos, locuciós, refrans, ditos.) [Refírese a un capítulo do prólogo].

Leandro Carré Alvarellos (1951): Diccionario galego-castelán, Terceira Edizón, A Coruña, Roel
andar v. a.

Andar. V. Camiñar, percorrer, decorrer. El verbo andar se usa en multitud de frases: Andar â caxota, pasar la vida holgazaneando. Andar â lapa, vivir de mogollón. Andar ao dereito, obrar con rectitud. Andar á pedir, implorar la caridad. Andar âs malas con alguén, estar enemistado y hacerle todo el daño que pueda. Andar aos niños, coger nidos. Andar âs voltas con alguén, hostigar, molestar. Andar á uso, obrar según la costumbre. Andar coa canga baixa, andar cabizbajo. Andar cô cu, ou cô lombo, azotar, pegar, zurrar. Andar de cacho para testo, andar de aquí para allí. Andar consigo, ir a consultarse con el médico. Andar pol-a igrexa, ir en romería a un santuario, para expulsar los enemigos, o pedir exorcismos a tal fin. Andar de mal aire, estar de mal humor. Andar dereito, portarse bien. Andar doente, estar desesperado, furioso. Andar fora da sua nai, estar loco o chiflado. Andar no estudio, estar estudiando, seguir una carrera. Andar sen arrendo, vivir a entera libertad. Estar en bon andar, ir bien, adelantar un trabajo. Por andar, por pasar, por transcurrir. Cinco días por andar do mes de nadal, es decir, faltando cinco días para terminarse diciembre. A este andar, en esta dirección. Piso. Casa de dous andares, casa de dos pisos. Andar coa area na zoca, recelar de todo. Andar coma os bois, estar hecho un esclavo. Andar coma a grade, andar arrastrado. Andar en pés de lâ, proceder en secreto. Andar pol-o pau, coma os cegos, dejarse guiar por otro.

andar aos lós

Tambalearse. Andar haciendo eses como los borrachos.

Aníbal Otero Álvarez (1953): Contribución al léxico gallego y asturiano, Archivum (Oviedo) III, pp. 113-134
tourea, andar na

Amorecer. Barcia. Del. lat. tauru(CLGA02)

José María Pereda Álvarez (1953): Aportaciones léxicas y folklóricas al estudio de la lengua gallega, en Douro Litoral (5ª série, VII-VIII, pp. 19-52)
auga prado andar

Non ll'anda'a auga no prado. No le anda el agua en el prado. Se dice de una persona que esta malhumorada, porque le salió un asunto mal. Verín.

andar á cazola

Andar a la cazuela. Se dice entre la gente marinera de (Lugo), cuando se aproxima una embarcación a otra, que está largando la red, para que le den algún truel de pescado, costumbre generalizada.

cordeiro andar

Anden todas dix'o cordeiro. Anden todas, dijo el cordero. Se aplica a una persona abúlica o cobarde, que presume de carácter o de valiente. Vivero.

porco andar San Antonio

Andar com'o porco de San Antonio. Andar como el cerdo de San Antonio. Vivir de limosnas. Débese esta expresión a la costumbre siguiente: San Antonio es patrono de los cerdos, y era costumbre en algunos puntos de Galicia, prometer alguna cría al Santo, si salían los demás con bien. Al ofrecerlo se le colocaba al pescuezo un cascabel, y se dejaba circular libremente por el pueblo. El vecindario lo alimentaba y cobijaba. Cuando era grande, se vendía en pública subasta, empleándose el importe a favor de la fiesta del Santo. Verín.

Aníbal Otero Álvarez (1954): Hipótesis etimológicas referentes al gallego-portugés, CEG XVII, pp. 273-292
ronceiramente, andar

Moverse de vagar, en CF, que lo deriva del it. ronzare. DEL LAT. "RAPSARE". (HE04)

Aníbal Otero Álvarez (1956): Hipótesis etimológicas referentes al gallego-portugés, CEG XXXIII, pp. 117-139
purriascoandaró,cheiraró

Andar en celo las cabras o las ovejas. Heder con él. Barcia. DEL LAT. "VERRES". (HE06)

Eladio Rodríguez González (1958-1961): Diccionario enciclopédico gallego-castellano, Galaxia, Vigo
ANDAR v. n.

Andar, ir de un lugar a otro dando pasos; CANEAR.

________

Ir de un sitio a otro los objetos inanimados, como un buque, un tren, un carruaje, etc.

________

Moverse una máquina o artefacto.

________

Estar ocupado en algo.

________

Hablando del tiempo, pasar a correr.

________

Poner o meter las manos o los dedos en alguna cosa.

________

Seguido de la preposición a y de nombres en plural como LABAZADAS, PAUS, etc., darlos o reñir de este modo.

________

Seguido de la preposición con, lo mismo que MANEXAR.

________

Úsase por ESTAR, como andar alegre, andar malo.

________

Substituye a veces a CORRER: no tempo que anda...

________

Se usa también por IR: andar de prèsa.

________

Empléase por RECORRER: andar moito camiño.

________

Substituye muchas veces al castellano frisar o acercarse: anda nos vinte anos; xa debe andar arredor dos setenta anos.

________

Equivale en ocasiones a ESTUDIAR: andar na escola.

________

Lo mismo que cursar, asistir a la Universidad como alumno de una clase: anda en patoloxía.

________

Envejecerse, avejentarse: o tío Antón andivo moito, de pouco tempo acá.

________

La conjugación de este verbo ofrece las siguientes formas: Pres. ind.: ando, andas, anda, andamos, andades, andan. Pret. imperf.: andaba, andabas, andaba; andábamos, andábades, andaban. Pret. perf.: andiven o andei, andiveche o andiveches, andivo o andou; andivemos, andivestes o andivéstedes, andiveron, Pluscuamperf.: andivera o andara, andiveras o andaras, andivera o andara; andivéramos o andáramos, andivérades o andárades, andiveran o andaran. Fut. imp.: andarei, andarás, andará; andaremos, andaredes, andarán. Condic.: andaría, andarías, andaría; andaríamos, andaríades, andarían. Mod. imperat.: anda, andes, ande; andemos, andedes, anden. Pret. imperf.: andivera, andaría, andivese, andase o andara; andiveras, andarías, andiveses, andases o andaras; andivera, andaría, andivese, andase o andara; andivéramos, andaríamos, andivésemos, andásemos o andáramos; andivérades, andaríades, andivésedes o andárades, andivéran, andarían, andivesen, andasen o andaran. Fut. imperf.: andivere o andare; andiveres o andares; andivere o andare; andivéremos o andáremos; andivéredes o andárades; andiveren o andaren. Mod. infinit.: andar, andares, andare; andarmos, andardes, andaren. Gerundio: andando. Participio: andado. [No orix. andando].

________

Este verbo tiene en gallego multitud de aplicaciones y se puede emplear en innumerables sentidos.

________

A máis andar, a paso largo, a toda prisa, andando mucho.

________

Anda a gaita polo lugar, denota alegría, aunque pasajera, entre los vecinos del pueblo.

________

Anda coma o demo, tómase por lo que anda a mal traer.

________

Anda como Dios quer, dícese de lo que anda manga por hombro.

________

Anda da perna, anda muy aprisa.

________

Anda loguiño, ve pronto, anda ligero, marcha enseguida, no tardes mucho.

________

Andando o tempo, vaticinio que se hace de algo que ocurrirá pasado cierto tiempo.

________

Anda o demo na casa, dícese de aquella vivienda entre cuyos habitantes hay frecuentes disensiones.

________

Anda o demo no concello, expresa discordias y divergencias entre los concejales de un Ayuntamiento.

________

Anda polos pès, ou polos pès dos cabalos, refiérese a las cosas de uso frecuente que están a precios tan bajos que no hay quien las compre, que andan como tiradas por el suelo.

________

Anda que anda, Anda que te anda o Anda que te andarás, andando continuamente un largo trayecto a pie, sin descansar ni detenerse.

________

Andar a batacús, V. en batacú.

________

Andar á bosta, recoger por los caminos el excremento del ganado vacuno para formar estiércol con él.

________

Andar á brouca, andar de parranda y de holgazanería por caminos y pueblos.

________

Andar a cabalo, cabalgar, ir a caballo.

________

Andar a cachoupiño, andar como en cuclillas, con las nalgas o parte superior de los muslos sobre los calcañares.

________

Andar á carreira, ir de toda prisa, andar diligente.

________

Andar a casa revolta, con riñas y disgustos domésticos.

________

Andar á caxota, pasar la vida holgazanamente, paseando, sin cuidado, sin hacer nada.

________

Andar á caza, cazar; andar mucho por fuera de casa, sin ocupación determinada; buscar o averiguar algo.

________

Andar a ceacú, retroceder, caminar hacia atrás.

________

Andar a cegas, proceder sin entero conocimiento de lo que se hace.

________

Andar á cuxía, holgar. Lo mismo que andar á caxota.

________

Andar á dereitas, obrar rectamente.

________

Andar á escoita, averiguar lo que hay o pasa en una parte para contarlo en otra.

________

Andar á espreita, acechando, espiando.

________

Andar á facha, pescar de noche con FACHA.

________

Andar a gachas o Andar a gachiñas, andar por el suelo con el cuerpo inclinado y bajo, como los niños que aún no saben o no pueden andar a pie; andar como ocultándose para no ser visto.

________

Andar a gatas o Andar a gatiñas, andar el hombre con los pies y las manos por el suelo, a la manera de los gatos y otros cuadrúpedos.

________

Andar alabándose, lo mismo que andar gabándose.

________

Andar á lapa, vivir de mesas ajenas, arrimándose a quien puede.

________

Andar alcanzado de conta, falto de dinero para cumplir.

________

Andar a mal con un, no llevarse bien con él, estar reñidos.

________

Andar á mar, navegar, pescar en el mar.

________

Andar a medias, de por mitad, tanto a uno como a otro. Se usa mucho en los contratos y arrendamientos.

________

Andar á mira, no perder de vista, observar con cuidado y atención los detalles y lances de algún asunto para ejecutar las diligencias conducentes a su logro, o impedir que suceda alguna cosa contraria.

________

Andar a modiño, con mucho cuidado, sin hacer ruído y como en las puntas de los pies.

________

Andar a modo, despacio, sin precipitación.

________

Andar amontado, andar a caballo; andar frecuentemente fuera de casa.

________

Andar ampeando, jadeante, fatigado por el cansancio.

________

Andar andando, caminar sin objeto determinado.

________

Andar aniñando, dícese de la mujer que siente los primeros síntomas o nota las primeras manifestaciones de estar encinta.

________

Andar a paso de boi, con lentitud, con mucha calma, muy despacio, sin apurarse.

________

Andar a paso de can, andar mucho y ligeramente, pero sin correr.

________

Andar a paus, darse de palos recíprocamente dos o más personas; reñir a palos.

________

Andar a pè, caminar sobre las mismas piernas, sin auxilio de carruaje ni de caballería.

________

Andar a pedir, implorar la caridad pública, pedir limosna.

________

Andar a picos pardos, andar sin ocupación o a lo que no importa; dedicarse a la holganza sin tener posibilidades económicas para hacer esa vida.

________

Andar á porfía, porfiar con otro u otros, porfiar entre varios.

________

Andar a prèsa, caminar, moverse con ligereza, apresuradamente, hacer las cosas pronto, en poco tiempo, con celeridad.

________

Andar á que salta, dícese del que anda buscando las ocasiones que le presenta la fortuna o la casualidad; darse a la ociosidad y a la bribonería, aprovecharse de cualquiera ocasión propicia para realizar alguna cosa propia de bellaco o pícaro.

________

Andar á questa, según el DRAG., andar a la cuesta, postular, andar recogiendo limosnas de puerta en puerta para algún fin piadoso.

________

Andar á ramisca, dedicarse a la briba, a la holganza, a la vida picaresca.

________

Andar á ramística, andar de noche a las mozas.

________

Andar a reboladas, derribar la fruta de un árbol tirándole para ello el REBOLO. Empléase especialmente este sistema con las nueces y los erizos de los castaños.

________

Andar a rebolós, rodar por el suelo dando vueltas.

________

Andar á retesía, establecer un pugilato con otro u otros.

________

Andar arrastrado, llevar una vida trabajosa, infeliz, llena de cuidados y pesares, pobre y miserable.

________

Andar arrastro, tardíamente en sus cosas, y especialmente en sus obligaciones, como a la fuerza.

________

Andar arredor, dar vueltas sobre sí mismo o al contorno de alguna cosa.

________

Andar arredor da igrexa, dar vueltas una persona alrededor de una iglesia o santuario para recobrar la salud. Esta Ceremonia supersticiosa ha de hacerse a las doce de la noche, saliendo el paciente de casa con varias personas que llevan una mesa, un mantel, un pan y un cuchillo, todo lo cual se coloca delante del templo. Se dan siete vueltas alrededor de éste, se reparte el pan, se hacen otras ceremonias con el mayor silencio y después retornan todos al domicilio, sin hablar una palabra al ir ni al volver, pues en otro caso la cura será imposible, según la vulgar creencia, porque el acto no tendrá eficacia y habrá que repetirlo otra noche.

________

Andar á rua, lo mismo que Andar de rua.

________

Andar ás agarradas, a golpes y a tumbos por el suelo.

________

Andar ás apalpadas, no saber por dónde se va, no ver el camino que se pisa, andar a tientas como los ciegos o las personas de escasa vista.

________

Andar ás apalpadelas, permitirse los jóvenes ciertas libertades con las muchachas, manoseándolas y palpándolas.

________

Andar ás baroutas, caminar al tuntún, ir de una parte a otra sin previsión ni certidumbre, a lo que salga.

________

Andar ás cegas, lo mismo que andar ás toas.

________

Andar ás dereitas, proceder como se debe.

________

Andar á secada, pescar con el aparejo llamado SECADA.

________

Andar ás envoltas, entretenerse en asedios amorosos con fines livianos.

________

Andar ás oscuras, sin luz, y también sin conocimiento de lo que se trata o maneja.

________

Andar ás malas con algún, hacerle mal, deseárselo, procurárselo o cooperar a que le sobrevenga algún daño.

________

Andar ás mozas, rondar por la noche a las jóvenes del contorno aldeano.

________

Andar á sombra, sin que le dé a uno el sol cuando lo hace.

________

Andar á sombra dos tellados, escapando de la justicia o de algún acreedor.

________

Andar ás patacas, recogerlas de la tierra en la época oportuna.

________

Andar ás porbaxas, trabajar en las viñas en la faena de las PORBAXAS.

________

Andar ás toas, a lo que salga, a merced de las circunstancias, sin saber a donde se va, ni a qué se va.

________

Andar ás tornas, marear, molestar.

________

Andar ás turras, retozar, travesear, forcejear los jóvenes entre sí, y a veces los de uno y otro sexo por simple diversión.

________

Andar ás uvas, hacer la vendimia; andar cogiendo uvas furtivamente en una viña.

________

Andar ás voltas con algún, hostigarlo, causarle molestia o fatiga.

________

Andar ás voltas con algunha cousa, estudiarla o tratarla bajo los diferentes aspectos que pueda ofrecer.

________

Andar a tentas, palpando, proceder con incertidumbre buscando los medios de acertar.

________

Andar a tombos, a tumbos, a vueltas unas y otras personas, especialmente las jóvenes.

________

Andar atrasado, tener deudas y no poder pagarlas por carecer de dinero. Dícese del reloj que atrasa en su marcha normal.

________

Andar atrás de un, ir detrás de uno en cualquier cosa; perseguir a uno.

________

Andar a unha, ir en unión o de conformidad en alguna cosa.

________

Andar a uso, según la costumbre del país. Lo mismo que andar ó uso.

________

Andar a viva quen trunfa, estar al sol que más calienta, como vulgarmente se dice. Arrimarse al que vence o al que manda.

________

Andar a vultuntún, lo mismo que Andar ó vultuntún.

________

Andar á xaneira, andar de noche buscando aventuras amorosas, como los gatos en la época del celo.

________

Andar a xeito, andar a gusto, con comodidad.

________

Andar a xente revolta, con riñas, pesares y disgustos.

________

Andar ben, caminar mucho, tener resistencia para andar largas caminatas; estar bueno de salud; vestir con cierta elegancia; marchar alguna cosa o asunto prósperamente.

________

Andar bo, andar boa, dícese de la persona que está bien de salud, y sobre todo si tiene muchos años.

________

Andar cangado, denota que alguno está triste y abatido de cuerpo y de ánimo por algún sentimiento, aflicción o dolor.

________

Andar coa canga baixa, traer la cabeza baja, caída, inclinada por pesar o contrariedad, andar cangado.

________

Andar coa cara a un, lo mismo que andarlle coa cara á un.

________

Andar coa mosca na orella, andar inquieto y desazonado; vivir sobre aviso y con desconfianza; estar sobresaltado, temiendo alguna mala acción o algún daño; sospechar, tener recelo.

________

Andar coas mans nas illargas, además de su sentido recto, que es ponerse de asas o en jarras, manifestar predominio o tesón contra otros, dando a entender su poder y su firmeza en el propósito contra toda resistencia y oposición.

________

Andar co ato, pegar, o mejor, azotar a uno, que también se dice andar co cu a un.

________

Andar co lombo, darle a alguno una paliza.

________

Andar como Dios quer, sin arreglo alguno, sin orden.

________

Andar como no chozo, dícese del TÚZARO y ZALFADO, que sólo se cuida de sí, sin atender a otras personas de su deudo.

________

Andar como un corzo, dícese del incivil, insociable, tosco y corto en el trato.

________

Andar con contos, traer y llevar chismes; chismar, chismear.

________

Andar con chilindrinas, poner reparos de ninguna importancia, usar de pullas y chirigotas, emplear equívocos en la conversación.

________

Andar consigo, ir al médico, consultarse con él.

________

Andar con voltas, con rodeos, con indirectas, empleando frases equívocas.

________

Andar cos defuntos, ir delante la COMPAÑA, llevando la cruz y además el caldero con el agua bendita y el hisopo.

________

Andar chorando, lamentarse a cada paso.

________

Andar da Ceca prá Meca, lo mismo que andar de Ceque pra Meque.

________

Andar da perna, andar muy a prisa a pie.

________

Andar de acá pra acolá; de acá pra alá; de acó pra aló o de aquí pra alí, ir de unas partes a otras sin hacer parada en ninguna, ir de un lado para otro constantemente, sin detenerse en un mismo pueblo o en lugares próximos.

________

Andar de aquela maneira, dícenlo las mujeres cuando están con el menstruo.

________

Andar de bolina, de prisa y sin descanso, de un lugar a otro y a veces atropelladamente.

________

Andar de borrumbio, de juerga, de jarana.

________

Andar de cacho pra cabazo, o de cacho pra cribo, o de cacho testo, de aquí para allí.

________

Andar de Ceque pra Meque, andar vagando de una parte a otra, sin parar y sin provecho, correr el mundo.

________

Andar de corripias, andar ligero del vientre, en acepción vulgar.

________

Andar de gaxé, divirtiéndose y paseándose, sin pararse al trabajo.

________

Andar de Herodes pra Pilatos, de un lado para otro y siempre de mal en peor. También se dice de tratar o negociar con diferentes en diversas partes, sin conseguir más que contrariedades y disgustos.

________

Andar de levante, dícese del que no asienta mucho tiempo en parte alguna.

________

Andar de mais, andar mucho, con exceso, superfluamente.

________

Andar de mal aire, estar de mal humor.

________

Andar de mal en pior, ir de revés en revés o de contrariedad en contrariedad.

________

Andar de man en man, pasar una cosa de unos a otros, de una mano a otra, para examinarla o contemplarla. Dícese también de las cosas que se enseñan mucho.

________

Andar de parranda, pasearse divirtiéndose, sin cuidarse para nada del trabajo y de las propias atenciones.

________

Andar de prèsa, con celeridad, apurado, como si faltara tiempo para hacer las cosas.

________

Andar dereito, proceder con arreglo a los deberes de la conciencia. Cumplir uno puntualmente su obligación por miedo al que manda.

________

Andar de riola, paseando de un sitio a otro y buscando siempre holgorio.

________

Andar de rúa, ruar, rondar de noche por las calles divirtiendo el ánimo; hacer largas ausencias de casa por solazarse en otro u otros parajes; descuidar los negocios que requieren atención personal; pasar la vida en ociosidad sin parar el cuidado en cosa alguna.

________

Andar de teima, estar dominado por una obsesión constante.

________

Andar detrás de algún, seguirle o perseguirle.

________

Andar detrás de algunha cousa, pretenderla con mucha instancia.

________

Andar de trenco, dícese del que tuerce para dentro al andar.

________

Andar de zoco pra cabazo, de aquí para allí, sin hacer nada o haciendo que hagamos.

________

Andar do can, ligeramente, con mucha prisa.

________

Andar doente, estar desesperado, furioso.

________

Andar de pè, a prisa.

________

Andar en boas andanzas, en sentido irónico expresa lo contrario de lo que literalmente significa; y así suele decírsele: en boas andanzas andas metido, al que anda mezclado en asuntos turbios o negocios ilícitos.

________

Andar en boas danzas, dícese también en sentido irónico del que se ocupa en cosas malas o diligencias inútiles y del que se mete en líos o embrollos.

________

Andar en bocas do mundo, ser objeto de murmuración.

________

Andar de bos modos, o andar en bos pasos, dícese de la persona que se entrega a la virtud, de la que obra y procede bien.

________

Andar encoiro, en cueros, desnudo, como su madre lo parió.

________

Andar en contos, en chismes y enredos, llevando y trayendo.

________

Andar en días de parir, lo mismo que andar en vispras de parir.

________

Andar en ditos, ser objeto de censuras, tener la conducta en entredicho.

________

Andar en díxome, díxome, andar en chismerías, averiguando y contando dichos, entretenerse en cuentos y murmuraciones de comadreo.

________

Andar en linguas, dícese cuando una persona es objeto de las conversaciones de sus convecinos en el lugar o en la comarca, ya sea para bien o para mal.

________

Andar en malos modos, estar mal conceptuado en cualquier aspecto, dedicarse a la disipación.

________

Andar en malos tratos, andar en negocios poco limpios y poco morales, trapisondear.

________

Andar entrampado, lleno de deudas y de trampas.

________

Andar entropezando e caíndo, estar en situación embarazosa y difícil, viéndose a veces en trances económicos muy apurados y críticos.

________

Andar en vispras de parir, estar la mujer próxima a dar a luz.

________

Andar en voltas, sin descanso, en continuo ajetreo.

________

Andar errado, padecer error, estar engañado o equivocado en el discurso, dictamen u otra cosa.

________

Andar escarrancado, derrengado y molido.

________

Andar escarranchado, con las piernas muy abiertas, torcidas en arco.

________

Andar eslacazado, traer las ropas destrozadas y convertidas en harapos.

________

Andar eslacoado, andar con los LACÓS al descubierto, con las ropas harapientas.

________

Andar esmendrellado, estropeado, reventado, sumamente cansado por efecto del mucho trabajar o del mucho caminar.

________

Andar feito un azacán, muy afaenado en un negocio y de un lado para otro.

________

Andar feito un bértolas, vestido desastrosamente y de la manera más desaliñada.

________

Andar feito un brégolas, dícese del que viste descuidadamente, trayendo el pecho al aire, sin abrocharse el cuello ni la pechera de la camisa.

________

Andar feito un can doente, rabioso, sumamente enfurecido e irritado.

________

Andar feito un cerello, harapiento, lleno de andrajos.

________

Andar feito un furacán, desesperado por los contratiempos o por las persecuciones injustas de que es objeto.

________

Andar feito unha boa choca, andar o estar enclenque.

________

Andar feito unha empinxa, con la cara llena de postillas en exudación.

________

Andar feito unha fera, dícese de una persona cuanto no reconoce amigos ni atiende a razones y sólo piensa en hacer daño, procediendo brutalmente.

________

Andar feito unha pezoña, sucio o andrajoso.

________

Andar feito un lacazán, holgazaneando.

________

Andar feito un torgallo, vestido sin el menor aliño y con el mayor descuido.

________

Andar feito un trasno, vestir desastrosamente.

________

Andar feito un trosma, dícese del pasmarote que anda como ATORDOADO.

________

Andar feito un vinagre, tener el carácter o el genio áspero y avinagrado.

________

Andar fòra de sua nai, dícese cuando uno está fuera de su sensatez o de su cabal juicio.

________

Andar gabándose, jactarse, vanagloriarse, darse importancia.

________

Andar lixeiro, proceder con diligencia, rapidez y actividad.

________

Andar coa cara a un, abofetearlo.

________

Andarlle co lombo a un, apalearlo en las espaldas.

________

Andar mal, enfermo o escaso de recursos y medios económicos.

________

Andar mala, dícese de la mujer mientras está en el período de la menstruación. En ese tiempo no debe entrar en una bodega, porque es creencia popular que, de hacerlo, se agriaría el vino y se avolvería.

________

Andar mundo, viajar mucho.

________

Andar na maroma, trabajar el cantero en tirar de ella.

________

Andar nas uvas, recogerlas en los viñedos antes de la vendimia, escogiendo las mejores para conservarlas colgándolas en CAMBADAS.

________

Andar na vindima, estar dedicado a las faenas de la vendimia.

________

Andar na xusticia, andar en pleitos frecuentemente, ser amigo de pleitear.

________

Andar no estudio, estudiar, estar siguiendo una carrera.

________

Andar no pasto o gando, estar éste paciendo.

________

Andar ó antigo, tener costumbres fuera del gusto moderno, fuera de la práctica de la época.

________

Andar ó barato, buscar lo de precio más reducido, aunque sea de peor calidad.

________

Andar ó ceacú, retroceder, caminar hacia atrás.

________

Andar o demo solto, haber revoluciones, revueltas o trifulcas.

________

Andar ó dereito, no desmandarse en cosa alguna, obrar rectamente.

________

Andar ó doután, a toda libertad y sin moderación ni arreglo.

________

Andar ó fresco, dícese cuando se sale a tomarlo en las noches o en los atardeceres de los días de verano en que aprieta el calor.

________

Andar ó leilán, sin rumbo, sin finalidad, como las hojas secas que el viento lleva y trae; de cualquiera manera, sin cuidado del aseo personal.

________

Andar ó lixeiro, vestir ropa ligera, propia del verano.

________

Andar o lugar revolto, haber pleitos y desaveniencias entre los vecinos.

________

Andar ó mar, dedicarse a la pesca.

________

Andar ó monte, dícese cuando un muchacho escapa de la casa paterna y anda a veces varios días sin retornar a ella, durmiendo donde puede, comiendo lo que encuentra o pasando hambre.

________

Andar o muíño, funcionar, moler, dando vueltas la MOA.

________

Andar o mundo ó revés, estar las cosas trocadas de como deben ser.

________

Andar o mundo revolto, haber a un tiempo guerras o graves desórdenes en diversos países.

________

Andar ó rabo dun, andar detrás de uno, generalmente importunando o molestando.

________

Andar ó rabusco, a la rebusca, recogiendo las sobras o restos que quedaron de la recolección en las viñas, en los SOUTOS, en las heredades, etc.

________

Andar ós alpibardos, dedicarse a la briba, entretenerse en devaneos.

________

Andar ós borcallós, a revolcones por el suelo. Dícese también cuando dos o más personas ruedan por el suelo en broma o en riña.

________

Andar ós carreiraus, ir por carreteras y caminos recogiendo en un cesto los excrementos de las caballerías y del ganado vacuno y de cerda, para estercolar con ellos las tierras.

________

Andar ós codelos, mendigando, implorando la caridad por los pueblos.

________

Andar ós enterreiros, trabajar en las viñas en la faena de amugronar las cepas.

________

Andar ós grilos, ocuparse en cosas sin importancia.

________

Andar os inquirios, andar mucho, hacer largos viajes, ir por unas y otras partes.

________

Andar ós moquetes, darse cachetes.

________

Andar ós ovos, pedir huevos de puerta en puerta, en premio de haber dado muerte a algún zorro. Para justificar la petición exhíbese el animal colgado de un palo por las patas traseras, y no se recibe cantidad menor de un par de huevos, pues ésta es la tasa mínima fijada de muy antiguo en Galicia por la costumbre.

________

Andar ós tombos, lo mismo que Andar a tombos.

________

Andar ós trambullós, a golpes por el suelo.

________

Andar ó xornal, trabajar para otro por un jornal fijo.

________

Andar pola igrexa, pedir uno que le hagan exorcismos, o ir a ciertos santuarios y romerías, creyendo librarse con esto de algún FEITIZO o de padecimientos que cree sufrir, y que generalmente más consisten en preocupaciones histéricas que en realidades.

________

Andar polas portas do mundo, pedir limosna de puerta en puerta.

________

Andar polo mundo, errante, sin domicilio.

________

Andar polo oficio, ejercer la propia profesión, trabajar por el propio oficio cuando en un sitio cuando en otro.

________

Andar polos camiños do mundo, recorrer varios países, yendo constantemente de unos a otros, sin detenerse mucho en ninguno de ellos.

________

Andar polo seu pé, sin necesidad de auxilio alguno. Dícese del niño que anda solo, o del enfermo que ya se levanta de cama y anda.

________

Andar por demáis, andar mucho sin necesidad ni objeto.

________

Andar por eses camiños, recorrerlos, transitar frecuentemente por ellos sin finalidad determinada a veces. También se dice andar por eses camiños de Dios.

________

Andar por portas, ir implorando la caridad puerta por puerta.

________

Andar pra adiante, adelantar en algún trabajo, estudio, etc.; romper o vencer alguna dificultad; no acobardarse ante los obstáculos.

________

Andar pra atrás, retroceder, atrasar.

________

Andar quente, sentir apetitos carnales, estar los animales en celo; andar uno muy abrigado.

________

Andar reventado, trabajar constante y fatigosamente más de lo que las fuerzas humanas permiten.

________

Andar sen alma, andar desmadejado y desalentado, como sin ánimo.

________

Andar sen arrendo, vivir uno a toda su libertad, a rienda suelta.

________

Andar sen sentido, dícese del escaso de juicio.

________

Andar sen tento, hacer una vida un poco desordenada y falta de método.

________

Andar sen tentos, faltar la sensibilidad del tacto en los dedos de la mano, por consecuencia del mucho frío.

________

Andar sen xeito, sin orden, de mal modo.

________

Andar tirada unha cousa, venderse casi de balde por no haber quien la quiera.

________

Andar trafegando, estar entretenido en trabajos enredosos, pero de poca importancia.

________

Andar valeiro, baldíamente, sin cuidado, ni aun en cosas de provecho.

________

Anda saído, dícese del individuo dado a la lujuria y entregado al sensualismo.

________

A un andar, dícese de las casas o aposentos que están a un mismo piso o suelo, y de las construcciones que se elevan a un mismo nivel.

________

Botar a andar, marcharse sin decir nada, sin despedirse, de una manera brusca.

________

Botarse a andar, empezar el niño a dar los primeros pasos, soltarse a andar por sí solo.

________

Estar en bo andar, dícese de la obra o de la labor algo adelantada.

________

Estás andando, voz imperativa con que se manda a una persona que se retire o se marche enseguida.

________

Ir andando, lo mismo que estar en bo andar.

________

Non andar bo, no estar bien de salud.

________

Poñer a andar, bajar al suelo una criatura que va en brazos para que aprenda a andar o ande llevada de la mano de otra persona mayor.

________

Por andar, frase que se consignaba en las antiguas escrituras para determinar las fechas en que se otorgaban, fijando los días del mes que faltaban por correr desde el 16 inclusive hasta el final, retrogradando desde el último día. Así por ejemplo: oito días por andar de Xaneiro, era el día 24 de Enero; feyta a carta en Torneyros; dez días por andar de Mayo en era de mil e trezentos anos(Martínez Salazar, Documentos gallegos de los siglos XIII al XVI). Los dez días por andar de Mayo equivalían al 22 de dicho mes.

________

Tocar a andar, marcharse bruscamente, sin anunciarlo, sin despedirse, de una manera inesperada. Cuando a una persona se le dice: Toca a andar, podes tocar a andar, es despedirla o mandarla marchar de un modo desabrido o en forma despectiva.

________

Todo se andará, indica que se pondrán en juego todos los medios; que se realizará cuanto sea necesario y se echa de menos.

________

FRAS. Anda como anda, e non como debe andar. Andade a decir verdades, e morreredes nos hespitales. Andando, andando, todo vai chegando. Andando, andando, todo vai pasando. Andando, andando, vaise a lonxe, o vaise chegando. Andando, andando, volvemos ós tempos de antano. Andando de aquí pra alí, atoparei o que perdín. Andando gana a acea, e non estando queda. Andando gana o muíño, que parado está perdido. Andando tórnase o frío. Anda polo teu pè, que tempo é. Anda quedo, non andes runfando; fai as tuas cousas calando. Andar, andar e caír no mar. Andar, andar, e ó cabo espichar. Andar, andar, e o corpo pra enterrar. Andar, andar e ó fin morrer. Andar, andar, que o rabo está por esfolar. Andarás como andabas, e quedarás como estabas. Andar en linguas, andar en minguas. Andarmos ás verdades, como fan as comadres. Andar ó proveito e non ó contento, gánase contento e proveito. Andar toda a noite i amañecer na cama. Andar todo o mundo, e morrer en Lugo. Anda se quès que pès e mans tès. Ande a língua canto queira, i estean as mans quedas. Ande a récoa, que xa está carregada. Ande eu quente e ríase a xente. Anden diñeiros que todos bailaremos. Ande quen poida e, senon, déixese estar. Andiven, andiven, e á míña casa volvínme. Cal andamos, tal medramos. De tanto andar, algunha vez ha cadrar. Dime con quen andas e direíche as tuas mañas. Dime con quen andas e direiche o que falabas. Dime con quen andas e direiche quen eres. Dime con quen andas e saberei quen es. Dime con quen irás e direiche o que farás. Dime con quen vas e direiche a onde irás. Dime con quen vas e direiche o que falarás. Ímola andando, que a festa vai boa. Mentras ande na leira o xugo, que ande na casa o fuso. Ninguén anda á deshora, que outro non ande á mesma hora. Ninguén anda fòra, que outro non ande a esa hora. Non hai millor andar que non parar. O andar pra dentro é andar de trenco. O andar pra fora é andar que namora. O andar trai andar. O mal andar non pode durar. O mal andar trai mal parar. O moito andar, en parar vèn a parar. Quen anda á presa, ese entropeza. Quen anda ó revés, anda o camiño máis de unha vez. Quen ben anda non se cai. Quen mal anda, mal acaba. Quen moito anda, pouco atalla. Sempre andar e andar sen descansar, non hai corpo que o poida aturar. Tal terra andar, tal hai que falar. Tal terra andar, tal pan comer. Tanto andamos como corremos. Tanto anda o coxo coma o sano, dispois do camiño andado. Todo anda ó rivés: abaixo a cabeza, e arriba os pés. Todo se andará, se o pan non se acaba.

TASTAS (ANDAR A) loc. adv.

Andar a gatas con recelo, andar el niño a gatiñas.

Varios autores (1961): Apéndice ó Diccionario de Eladio Rodríguez
ANDAR EN PENAS loc. adv.

Modismo para indicar que no se camina bien.

________

Tener una molestia en el calzado, (Cangas de Morrazo).

BOURETAS (ANDAR NAS) loc. adv.

Andar en pendencias o alborotos (Corcubión. Ab. Aníbal Otero).

CARRANCA (ANDAR Á) loc.

Andar con las piernas abiertas (Lemos).

CAZOLA (ANDAR Á) loc. adv.

Aproximarse una embarcación a otra que está largando la red para que le den algún TRUEL de pescado (Viveiro. Ab. J. M. Pereda).

CÚCARAS (ANDAR DE) loc.

Revolcarse (Caurel).

X. L. Franco Grande (1972): Diccionario galego-castelán, 2ª ed., Galaxia, Vigo
andar v.

Andar.

________

Canear.

________

Úsase con valor de estar, como andar alegre, andar malo, andar a traballar.

andar en penas loc. adv.

Modismo para indicar que no se camina bien.

________

Tener una molestia en el calzado.

bouretas (andar nas) loc. adv.

Andar en pendencias o alborotos.

cúcaras (andar de) loc.

Revolcarse.

pampana (andar á) loc.

Saltar apoyando las menos en el lomo de otro que está agachado.

quellamandrúa (andar á) loc.

Andar holgazaneando y pidiendo limosna.

resolta (andar a)

En el ganado caballar y asnal* estar en celo y copular. [No orix. "asnara"]

sancorromanco (andar) loc.

Andar parsimonioso, cachazudo, que no se apura por nada.

tornas (andar ás) loc.

Marcar. molestar.

trusga (ir ou andar de) loc.

Andar de parranda.

Aníbal Otero Álvarez (1977): Vocabulario de San Jorge de Piquín, Universidade de Santiago, 1977 (Verba anexo 7)
andarintr.

Andar á pedra perdida, una res o persona abandonada. Andar á roda milana, andar mucho. (VSP)

andar nas bouretas

v. debouriar. (VSP)

Leandro Carré Alvarellos (1979): Diccionario galego-castelán e Vocabulario castelán -galego, A Coruña, Moret
Andar v. a.

Andar. V. Camiñar, percorrer, decorrer. El verbo andar se usa en multitud de frases: Andar â caxota, pasar la vida holgazaneando. Andar â lapa, vivir de mogollón. Andar ao dereito, obrar con rectitud. Andar á pedir, implorar la caridad. Andar âs malas con alguén, estar enemistado y hacerle todo el daño que pueda. Andar aos niños, coger nidos. Andar âs voltas con alguén, hostigar, molestar. Andar á uso, obrar según la costumbre. Andar coa canga baixa, andar cabizbajo. Andar cô cu, ou cô lombo, azotar, pegar, zurrar. Andar de cacho para testo, andar de aquí para allí. Andar consigo, ir a consultarse con el médico. Andar pol-a igrexa, ir en romería a un santuario, para expulsar los "enemigos”, o pedir exorcismos a tal fin. Andar de mal aire, estar de mal humor. Andar dereito portarse bien. Andar doente, estar desesperado, furioso. Andar fora da sua nai, estar loco o chiflado. Andar no estudio, estar estudiando, seguir una carrera. Andar sen arrendo, vivir a entera libertad. Estar en bon andar, ir bien, adelantar un trabajo. Por andar, por pasar, por transcurrir. Cinco días por andar do mes de nadal, es decir, faltando cinco días para terminarse diciembre, o sea el 26 de diciembre. A este andar, en esta dirección. Piso. Casa de dous andares, casa de dos pisos. Andar coa area na zoca, recelar de todo. Andar coma os bois, estar hecho un esclavo. Andar coma a grade, andar arrastrado. Andar en pés de lâ, proceder en secreto. Andar pol-o pau, coma os cegos, dejarse guiar por otro.

________

Tocar a andar, Irse, marcharse.

Borcalladas (andar âs) o

[Así incompleta aparece a def. no diccionario; quizais quixese engadir 'o aos borcallóns', que aparece máis adiante].

Brinqueta (andar de) m. adv.

Retozar, juguetear, travesear.

Ceacú (andar á) loc. adv.

Andar hacia atrás, de espalda. Recular.

Lós (andar aos)

Tambalearse. Andar haciendo eses como los borrachos.

Pernamanquiña ir ou andar â) loc. adv.

Andar a la pata coja, o sea sobre un pie solo.

Quellamandrúa (andar â) loc.

Holgazanear, vivir pordioseando.

Tornas (andar âs) loc.

Marear, molestar.

Turras (andar ás) loc. adv.

Retozar.

Zarrapique (andar a todo) loc.

Andar por todas partes, estar presente en todos los sitios.

________

Levar un vestido a todo zarrapique, no quitarlo de encima, usarlo para todo.

Constantino García González (1985): Glosario de voces galegas de hoxe, Universidade de Santiago, Verba, anexo 27
andar v.

(v.c.) andar;

________

andar ó almacio (Raz.), andar ó almallo (San.) estar la vaca en celo;

________

andar alta (Val.) estar en celo;

________

andar ás apalpadas (Caa. Cab. Tob. Com. Nov. Val. Gui. Gun. Inc. Ram.), andar apalpando (San. Gun.) andar a ciegas;

________

andar arredor (Com. Ram.) rodear;

________

andar de arrieiro (Raz. Com.) menstruar;

________

andar ós atanteos (Com.), andar ás atentadas (Com.) andar a ciegas;

________

andar axiña (Com. Per.) apresurarse;

________

andar a baguear (Gro.) no hacer nada;

________

andar baixada (Tob.) menstruar;

________

andar ca bela (Gro.) llevar la vela; es una variedad de "A Compaña", el objeto mágico hecho autónomo; la persona que la lleva vuela y no puede desprenderse de ella con facilidad; en consecuencia, no come, ni duerme y se pone muy delgado;

________

andar ben (Cur.) apresurarse;

________

andar de berga (Com. Nov.) estar sin hacer nada;

________

non andar de bientre (Gro.) estar estreñido;

________

andar cas binte uñas (Ver.) estar en estado;

________

andar ó boi (Sco. Com. Sob. Cod. Bur. Ped. Inc. Pan. Mra. Gud.) estar la vaca en celo;

________

andar con boltas (Gro.) poner objeciones;

________

andar ás cachetadas (Gro.) pegarse;

________

andar ós cágados na preguiza (Ver.) estar en mala situación económica;

________

andar en canelas (Sob.) ir sin medias;

________

andar ó carneiro (Oir. Mra.) estar la oveja en celo;

________

andar á casta (Mez.), andar ó castizo (Sob. Mra.) estar la cerda en celo;

________

andar ó castrón (Oir. Mra.) estar la cabra en celo;

________

andar a cegas (Com. Oir. Gro. Mon.) andar a ciegas;

________

andar ó cocho (Raz.) estar la cerda en celo;

________

andar á concrada (Gro.) ser egoísta;

________

andar ós contos (Dum. Gud.) chismorrear;

________

andar a cordes (Bur. Sua.) andar con tiento;

________

andar correndo na liña (San.) holgazanear;

________

andar no cú (Gro.) pegar;

________

andar darredor, derredor (Com.) rodear;

________

andar ás dúas follas (Ver.) tener dos cultivos en una misma finca;

________

andar a facer (Gro.) trabajar;

________

andar nas falas (Gro.) ser criticado;

________

andar á folla do carballal ou do outeiro (Ver.) rotar el cultivo en una finca;

________

andar pa fóra (Com.), andar pra fóra (Raz.) ser estevado;

________

andar á ganancia (Mra.) estar la cerda en celo;

________

andar cos gatos (Esc. Gro.), andar ó gato (Ped. Por.) andar a gatas;

________

andar nas lenguas (Gro.) ser criticado;

________

andar lixeiro (Sco. Por.) apresurarse;

________

andar ós lós (Tob.) andar en zig-zag;

________

andar ca lúa (Sad. Lax. Ver.) estar algo loco;

________

andar de maquilandán (Cab.) echar una cana al aire;

________

andar ó macho (Gud.) estar la cerda en celo;

________

andar mal (Cur.) menstruar;

________

andar mala (Cab. Val.) menstruar;

________

andar ó mar (Car. Are. Sad. Esc. Gro.) dedicarse a la pesca;

________

andar de mes (Gro.) menstruar;

________

andar a nabegar (Gro.) estar embarcado;

________

andar a palpas (Gun.) andar a ciegas;

________

andar en pedra (Ver.) estar funcionando el molino sin grano;

________

andar ás pegadas (Gro.) pelearse;

________

andar en pernas (Cur.) andar con las piernas desnudas;

________

andar ós pibarzos (Sua.) pasar el tiempo en naderías;

________

andar ós pigardos (Bur.) reñir y pegarse;

________

andar ás piñas (Gro.) pelearse;

________

andar ó porco (Car. Com. Sob.) estar la cerda en celo;

________

andar a toda présa (Gro.) caminar apresuradamente;

________

andar a pulos (Gro.) dar grandes pasos;

________

andar de recú (Com.) andar hacia atrás;

________

andar de regla (Com.) menstruar;

________

andar a resto (Gro.) rastrear los pies al caminar;

________

anda-lo río (Sob.) recorrer las márgenes del río;

________

andar con rodeos (Gro.) parafrasear, hacerse el remolón;

________

andar saída (Vil.) ponerse la vaca en celo;

________

andar salida (Com. Inc.) estar en celo;

________

andar solto (Cur. Ram.) tener diarrea;

________

andar a tentas (Com. Per.) andar a tientas;

________

andar ó touro (Ped.) ponerse la vaca en celo;

________

andar ós tombos (Gro.) pelearse;

________

andar no trato (Fri.) comerciar en las ferias;

________

andar á xaneira (Caa. Cab. Fea. Lax. Dum. Xun. Com. Mra. Cal. Ver.), andar de xaneira (Goi. Ced. Mon.), andar de xaneiro (Vil.) estar la gata en celo;

________

andar ó xato (Gun. Bur. Sua.) estar la vaca en celo;

________

andar á xusticia (Bur.), andar na xusticia (Sob. Cod.) pleitear;

________

andar a zancadas (Com. Inc.) andar a grandes pasos.

Eligio Rivas Quintas (2001): Frampas, contribución al diccionario gallego (inédito ata a 1ª ed electrónica neste dicionario)
andar v. i.

Andar. Dragonte: Andar de baranda, de juerga. En Couso de Limia, Our. Andar ás caxadas es andar en zancas. En Dragonte: Andar a carranchaperna montar a horcajadas; Andar ós biosbardos es andar de aquí para allá. En Candaira, Sabiñao: Andar polas portas ir por las puertas pidiendo o trabajando, ambulante: Anda polas portas a faguer culeiros. En a Limia, Our. y en la Terra Chá, Lu. Andar ás dúas maus, se dice del animal que se puede uncir tanto a la derecha como a la izquierda. En A Gudiña, andar ás afoscadelas, andar a ocultas; andar corceando ir de un lado a otro, a prisa; de pendoneo, de juerga, etc.(FrampasIII)

cazola, andar (á)

Acercarse una lancha a otra que está pescando para que le dé un truel de pescado. (Viveiro).(FrampasIII)