Dictionary of Dictionaries

· Search the Dictionary of Dictionaries

You searched for the expression ar among the lemmas in the Dictionary of Dictionaries without taking into account the accentuation of the word or the difference b/v


- Number of definitions found: 56
- Distribution by dictionaries: Sarmiento (1746-1755c) (1), Sarmiento (1746-1770) (2), Sarmiento (1754-1758) (6), Rodríguez (1854c) (1), Aguirre (1858) (2), Rodríguez (1863) (3), Cuveiro (1876) (3), Valladares (1884) (3), Porto (1900c) (5), RAG (1913-1928) (14), Filgueira (1926) (1), Carré (1928-1931) (1), Carré (1933) (1), Ibañez (1950) (2), Carré (1951) (3), Eladio (1958-1961) (3), Franco (1972) (2), Carré (1979) (3)

Martín Sarmiento (1746-1755c): Catálogo de voces y frases de la lengua gallega, ed. de J. L. Pensado Tomé (U. de Salamanca en 1973)
folla do ar

Llaman así a la herba do aire o nymphea. CatálogoVF 1745-1755

Martín Sarmiento (1746-1770): Colección de voces y frases de la lengua gallega, ed. de J. L. Pensado Tomé (U. de Salamanca, 1970)
[herba do aire][follado ar]

En Galicia no es rara la planta nymphea, nenuphar o golfan. En Pontevedra se llama a herba do aire, y en Orense oí llamar a folla do ar, todo significa la hierba del aire. Pero aquí la voz aire no significa elemento, sino enfermedad, que se cura con aquella planta. Muchos de los nombres que los gallegos dan a los vegetables envuelven su virtud o la enfermedad contra la cual se creen ser remedios específicos, v. g. herba da sarna, herba da tiña, herba da fístola, herba da punta o punteira, para el costado; herba das tercianas, herba do morto, herba das papeiras, herva do aire, etc. El origen de estas voces es fácil. No tanto su latín correspondiente. No obstante espero señalarsele a las más si se ofreciere ocasión o por incidencia. Cuando a un niño le pasó el aire, y le puso casi baldado, se toma una hoja de la nymphea, se envuelve en una servilleta y todo se aplica al niño. Las hojas son tan grandes como medio pliego de papel, su figura es como de los escudetes antiguos. Es tan tersa que parece un fino raso verde. En castellano se llaman escudetes de río. Haylos con flor o blanca o amarilla, y por eso se llaman también lirios de agua. Colección 1746-1770

[ar][fresco]

Se dan o ar fresco. Fresco de frigesco. Colección 1746-1770

Martín Sarmiento (1754-1758): Catálogo de voces vulgares y en especial de voces gallegas de diferentes vegetables, ed. de J. L. Pensado Tomé (U. de Salamanca en 1986)
herba do ar

La nimphea. Es la colocasia. ¶271. Catálogo ...vegetables 1754-1758

folla do ar

Es la herba do ayre. ¶276. Catálogo ...vegetables 1754-1758

folladar o folla-do-ar

(hoja del aire). Es la que así llamaron en Orense el año de 46, y en Pontevedra herba do ayre. Es la nymphea. Vila no lejos de la iglesia de Chouzán, sobre un regatico. Es sin duda la colocasia. Echa abajo una especie de bulbo y nabo monstruoso, del cual, como de espadañas, pero de tallo redondo, salen seis y ocho tallos de una vara de alto, cuyo remate es una sola hoja de figura de escudo, como la que tengo en Madrid, y tiene media vara de largo y un pie o tercia de ancho. Vila a 20 de mayo, y dijeron que casi había de crecer dicha hoja al doble, y que ni echaba flor ni fruto. Tiene por debajo veintiséis venas a 13 por lado, a modo de hoja de berza; por encima, de un terso verde finísimo; toda la hoja es suavísima, y se puede arrollar y envolver, como un retal de raso, sin cortarse; y los retoños salen arrollados como un cigarro de tabaco. Creo que es la colocasia de Bauhino, libro XIX, cap. 31, pág. 790. Vide n. ° 756. Llámase del aire porque con ella se cura a los niños cuando algún aire los envaró. Aplícase la hoja entre dos servilletas, o se cuece la hoja, y con el cocimiento se baña la parte o el lado envarado. Y acaso servirá para hombres y paralíticos el dicho nabo. Cuando se corta el tallo hacia la raíz quedan muy coloradas las secciones como si se cortase una zanahoria, pero después se vuelven blancas. ¶589. Catálogo ...vegetables 1754-1758

herba do ayre o folla do ar

(vide 589). En la pared de un pocito que Agustin Míguez tiene en Tomeza, he visto el día 13 de agosto una planta que solo tiene dos hojas y un renuevo. Aún no tienen más de un palmo de largo. De este sitio salieron las dos hojas que llevé a Madrid el invierno de 745. La hoja es en todo la misma que la que vi y recogí en Chouzán a 20 de mayo de 754. Ni una ni otra echa flor ni fruto. Hay mucha en Ribadavia. Por lo que leí no es la nimphea, sino el arum aegiptiacum o colocasia de Bauhino (libro XIX, capit, 31, pág. 790). ¶756. Catálogo ...vegetables

folla do ar

[Planta del] Género Arum ( Pied de veau) del sistema de Monsieur Tournefort. [Do apéndice: Onomástico latín-gallego de los vegetables que vio el Padre Sarmiento]. Catálogo ...vegetables

folla do ar

Colocasia. [Lista do "Borrón de varios nombres gallegos de vegetables", apéndice do CVVVGDV]. Catálogo ...vegetables 1754-1758

Francisco Javier Rodríguez (1854c): Diccionario gallego-castellano, transcrito do ms da RAG por AS para este diccionario
ar

[Da lista de voces sen definir].

Luís Aguirre del Río (1858): Diccionario del dialecto gallego, ed. de Carme Hermida Gulías, CSIC-IPS, 2007
ar

Lindero, señal o demarcacion agraria. [Erro por "arró"?]

ar ne

Aire. Port. id.

Francisco Javier Rodríguez (1863): Diccionario gallego-castellano, ed. de Antonio dela Iglesia González, A Coruña,
Ar

Aire, elemento. En port. y Sarm. id. en franc. air ó er. en lat. aer.

Erba do airey follado ar

Golfan, lirio acuatil, higo de rio, escudete, nenúfar, planta de lagunas y estanques. Es contra el mal que llaman do aire, de donde le viene el nombre. Cuando un niño queda baldado á causa del aire, se le aplican las hojas de esta planta templaditas, con abrigo por encima.

Folla do ar

Golfan (V. erba do ar) Sarmiento.

Juan Cuveiro Piñol (1876): Diccionario Gallego, Barcelona
AR

Aire.

FOLLA DO AR

V. HERBA DO AR.

HERBA DO AR

Segun Roriguez, folla do ar, figo do rio, golfan, lirio acuático, escudete, nenufar, planta de lagunas y estanques: es contra el mal que llaman do aire, y cuando por él queda un niño baldado, se le aplican las hojas de esta planta, templaditas, con abrigo.

Marcial Valladares Núñez (1884): Diccionario gallego-castellano, Santiago, Imp. Seminario Conciliar
ANDURIÑA D'O AR

(Sterna). Golondrina del mar, ó de mar, voz genérica, comprensiva de algunas aves, pertenecientes al órden de las palmípedas longipennes, como es, entre ellas, la Golondrina de mar negra (Sterna nigra), una de las mas frecuentes en las costas de España: cambia de plumaje, segun la estacion, sexo y edad; de modo que no es facil distinguirla de las demas especies en que sucede una cosa análoga. Llámaselas Golondrinas, pórque sus alas sumamente largas y su cola ahorquillada les dan el aspecto de las Golondrinas comunes. Vuelan, cual estas, con gran rapidez, en direcciones varias y á las orillas del mar, buscando su alimento, consistente en pececillos, moluscos, insectos etc. Su tamaño es inferior al de las Gaviotas que las persiguen para arrebatarles la pesca. Tienen el pico tan largo, ó más, que la cabeza, casí recto, comprimido, delgado, cortante, puntiagudo y ambas mandíbulas de igual longitud.

AR

Aire, flúido trasparente y elástico que circunda la tierra.

FOLLA D'O AR

V. HÈRBA D'O AIRE

Francisco Porto Rey (1900c): Diccionario gallego-castellano, ed. de María Xesús Bugarín e Begoña González Rei;, A Coruña, Real Academia Galega, 2000
ar m.

Aire. Fluido elástico y transparente que rodea la tierra y forma la atmósfera. Es elástico, transparente, y compuesto de 48 partes de nitrógeno, 21 de oxígeno, vapor de agua, áccido carbónico y otros, según los países y emanaciones del suelo.

________

Viento.

________

Gallardía.

________

Maña en la ejecución de alguna cosa.

folla dúo ar f.

Bot. Herba d'o ar.

Real Academia Galega (1913-1928): Diccionario gallego-castellano
AR s. m.

Aire. Fluido gaseoso que forma la atmósfera de la tierra.

________

Se toma comunmente por lo mismo que viento.

Vai chorando!... coitadiña!
¡mais garrida co seu dor
cal sospira... ai! a probiña:
géme pesares d'amor.
Védea; lástima da vela!
seus cabelos move o ar...
JOSÉ LÓPEZ DE LA VEGA. Coitadiña.
E todo o sol furgulando
entre refrexos e cores,
entre un ar mainiño e brando,
e un puro ceo brindando
luz, vida, encantos e amores.
JOSÉ BENITO AMADO. Saudades.

________

Atmósfera.

________

Llámase así una erupción granulenta que sale en las orejas, barba, etc.

________

Cierta erupción que suele presentarse en la cara, manos o pies. El vulgo la atribuye al contacto de la piel, con algún insecto o reptil venenoso, y así suele denominarla ar de araña, ar de sapo, ar de píntiga, etc., según los casos.

________

Cierta irritación de los ojos atribuída a alguna corriente de aire.

________

fig. Primor, gracia o perfección en hacer las cosas.

________

Garbo, brío, gallardía y gentileza en la persona y acciones.

________

Gracia en el hablar, cantar, etc.

________

Parecido con alguno. Semejanza; analogía.

________

Cierto tonillo irónico que expresa reprensión o desprecio.

________

Movimiento de cólera; arranque altanero o de mal humor.

________

Clima, temperatura, cielo; atmósfera, más o menos sana, de un país o comarca; causas físicas que influyen en su mayor o menor salubridad atendida la posición topográfica. Var: AIRE. Loc. Ar coado (aire colado): el que entra encallejonado.- Ar de familia: cualquier pormenor o circunstancia física que revela parecido con los demás parientes.- Ar libre: el espacio abierto.- Ar rizado: el que es impuro o corrompido.- Dar un ar: ser atacado de la enfermedad que el vulgo llama accidente de alferecía.- De bon ar: de buen humor.- De mal ar: de mal humor.- Estar no ar: estar inseguro, en incertidumbre, en cierta inquietud: estar pendiente de resolución.- Facer castelos no ar: soñar con grandezas, llenarse de vanas esperanzas sin fundamento alguno.- Matal-as no ar: dar alguno con prontitud, facilidad y expedición, salidas o respuestas agudas a cualquier cosa que se le dice o de que se le hace cargo.- Mudar de ares: trasladarse de un pueblo a otro para encontrar alivio en alguna enfermedad.- No ar: en un instante, con ligereza.- Pescal-as no ar: Darse cuenta enseguida de alguna cosa.- Quedar con todo ao ar: quedar al desnudo aquellas partes del cuerpo que por honestidad deben estar cubiertas.- Tomar ares: salir al campo a respirar aires puros para mejorar de salud.- Tomar o ar: pasearse al aire libre.

________

Voz de dudosa interpretación. Es expletiva, y también parece significar: nunca, otra cosa.

Rogoũm'el muyto que vos jurass'eu,
que nunca disse de vós se nom bem,
non o dirá e ar diz outra rem
e nom o mays que diga; cuydo-m'eu
que de quanto disse de vos e diz
vos julgad'o voss'e o seu,
ca diz que nom quer hi outro juiz.
JUAN AIRAS. Canc. V., núm. 605.
Senhor fremosa, des aquel día
que vos eu vi primeyro, des entom
nunca dormi com ante dormia
nem ar fui led'e vèdes porque non,
cuydand'em vós e non em outra rem
de desejando sempr'o voso bem.
PEDRO DE ARMEÁ. Canc. V., núm. 675.

X. Filgueira Valverde, L. Tobío Fernandes, A. Magariños Negreira e X. Cordal Carús (1926): Vocabulario popular galego-castelán (publicado por entregas en El Pueblo Gallego)
AR sm.

Aire.

Leandro Carré Alvarellos (1928-1931): Diccionario galego-castelán, 1ª ed., Lar, A Cruña, 1926-1931
ar adv. m.

También, además, aún.

Leandro Carré Alvarellos (1933): Diccionario galego-castelán, Segunda Edizón, A Coruña, Roel
ar* adv. m.

También, además, aún.

José Ibáñez Fernández (1950): Diccionario galego da rima e galego-castelán, Madrid
aradv. m.

También, además, aún. (ant).

árs. m.

Aire.

Leandro Carré Alvarellos (1951): Diccionario galego-castelán, Terceira Edizón, A Coruña, Roel
ar*

Jamás.

________

Ahora, ya.

____adv. m.

También, además, aún.

Eladio Rodríguez González (1958-1961): Diccionario enciclopédico gallego-castellano, Galaxia, Vigo
AR

voz explet. Además, también, según el VCT.

________

Según el DRAG. parece significar nunca, otra cosa.

________

AIRE.

X. L. Franco Grande (1972): Diccionario galego-castelán, 2ª ed., Galaxia, Vigo
ar s. m.

Aire.

________

aer, airo.

Leandro Carré Alvarellos (1979): Diccionario galego-castelán e Vocabulario castelán -galego, A Coruña, Moret
Ar adv. m.

También, además, aún.

________

Ahora ya.

________

Jamás.