Dictionary of Dictionaries

· Search the Dictionary of Dictionaries

You searched for the expression catar among the lemmas in the Dictionary of Dictionaries without taking into account the accentuation of the word or the difference b/v


- Number of definitions found: 89
- Distribution by dictionaries: Sarmiento (1746-1755c) (2), Sarmiento (1746-1770) (1), Sobreira (1792-1797) (2), Payzal (1800c) (1), Anónimo (1833C) (1), Rodríguez (1854c) (1), Aguirre (1858) (2), Rodríguez (1863) (1), Pintos (1865c) (1), Cuveiro (1876) (1), Valladares (1884) (4), Porto (1900c) (2), RAG (1913-1928) (6), Filgueira (1926) (1), Carré (1928-1931) (3), Acevedo (1932) (1), Carré (1933) (4), Ibañez (1950) (1), Carré (1951) (8), Eladio (1958-1961) (13), Franco (1972) (15), AO (1977) (1), Carré (1979) (8), CGarcía (1985) (7), Rivas (1988) (1), Rivas (2001) (1)

Martín Sarmiento (1746-1755c): Catálogo de voces y frases de la lengua gallega, ed. de J. L. Pensado Tomé (U. de Salamanca en 1973)
catar

Significa mirar con reflexión, v. g.: cata aquí, cata allí. CatálogoVF 1745-1755

catar

Significa también buscar, y es muy común ir a buscar alguna cosa, v. g.: vay á catar pan a praza. Esto mejor viene de capto, as, captare, catare. Catar, por mirar, viene del latino catus. CatálogoVF 1745-1755

Martín Sarmiento (1746-1770): Colección de voces y frases de la lengua gallega, ed. de J. L. Pensado Tomé (U. de Salamanca, 1970)
[catar]

A catar o fresco. Catar significa mirar, pero por buscar, tiene su raíz en el latín quaero, is, quaesivi, quaesitum. Del supino quaesitum, perdida la I, questum, se formó el frecuentativo questo, as. De ahí la voz questa, y perdida la S, a la francesa, quetare, y a la gallega catare. El gallego dice cátame na cabeza, por mírame, y vay a catar o viño por ve a buscar el vino, de quaero, y questa. Colección 1746-1770

Juan Sobreira Salgado (1792-1797): Papeletas de un diccionario gallego, ed. de J. L. Pensado Tomé (Instituto de Estudios Orensanos, Ourense 1979).
acatar y catar v. a.

Orense, obispado. Atender, tener consideración y respeto a alguna cosa para hacer o no hacer otra. Papeletas

[catar] [achar]

Donde menos se cata, alí se acha. Papeletas

Bernardo Vicente Payzal (1800c): Vocabulario gallego-castellano (edición de Damián Suárez sobre o ms da RAG)
catar

en la cabeza, û otra parte: espulgar

Anónimo (1833C): Dialecto de Galicia, ed. de J. L. Pensado, Homaxe a R. Otero Pedrayo, Galaxia, Vigo ,1958, pp. 275-286 (ms 11-5-1/947-1 BAH)
catar

Buscar.

Francisco Javier Rodríguez (1854c): Diccionario gallego-castellano, transcrito do ms da RAG por AS para este diccionario
catar

Espulgar la caveza ó la ropa. En p. id.

Luís Aguirre del Río (1858): Diccionario del dialecto gallego, ed. de Carme Hermida Gulías, CSIC-IPS, 2007
catar

Descubrir, mirar.

catar vo

Buscar, espulgar, registrar. Port. id.

Francisco Javier Rodríguez (1863): Diccionario gallego-castellano, ed. de Antonio dela Iglesia González, A Coruña,
Catar

Espulgar, quitar y matar piojos y pulgas. En port. id.

Juan Manuel Pintos Villar (1865c): Vocabulario gallego-castellano, ed. de Margarita Neira e Xesús Riveiro, A Coruña, RAG, 2000
catar

Mirar, observar, buscar, probar.

Juan Cuveiro Piñol (1876): Diccionario Gallego, Barcelona
CATAR

Mirar, cuidar, espulgar, matar pulgas, etc.

Marcial Valladares Núñez (1884): Diccionario gallego-castellano, Santiago, Imp. Seminario Conciliar
CATAR

Espulgar, quitar y matar piojos, ó pulgas

________

Atender, observar, mirar, pensar

________

Examinar, reconocer, procurar

________

Buscar. ¿Qué facías, mentras eu cataba froles? ¿Qué hacías, mientras yo buscaba flores?.

Francisco Porto Rey (1900c): Diccionario gallego-castellano, ed. de María Xesús Bugarín e Begoña González Rei;, A Coruña, Real Academia Galega, 2000
catar v.

Espulgar. Matar pulgas o piojos.

________

Escudriñar, mirar.

Real Academia Galega (1913-1928): Diccionario gallego-castellano
CATAR v. a.

Catar. Mirar, ver; considerar, advertir, fijarse, meditar, pensar, juzgar. -"Et quero uos agora dizer tres cousas que todo home deue de catar et que cada hun deue saber. et poer en elas toda sua puña. Et ahũa he que tomemos vengança et dereito dos troýãos. porque deýtaron daqui os gregos que son os mellores homes dontre nos." (Y quiero deciros ahora tres cosas que toda persona debe meditar y que cada uno debe saber y poner en ellas todo su empeño. Y la una es que tomemos venganza y hagamos justicia de los troyanos, porque arrojaron de aquí a los griegos que son los mejores hombres de entre nosotros.) -"Ben seý que so oçeo non ha forteleza nen torre nen vila nen çidade nen castelo quesse defender possa anosso poder. Et quen pares podesse tomar viuo et oenforquasse cõmo ladron. Agora sen maýs tardar catemos engeño et maneýra poru troýa seia destroýda et cofondida." (Bien sé que bajo el cielo no hay fortaleza ni torre ni ciudad ni castillo que pueda defenderse contra nuestro poder. Y a quien Paris pudiera tomar vivo que lo ahorque como ladrón. Ahora sin más tardar, pensemos en la forma y manera por dónde Troya sea humillada y destruida). -"Et assý caualgaron anbos por seu camýño agran pressa et andaron ata que chegaron atroia ante de meo dia. Et quando entrauan porla uila catauanos moýto quantos estauan porla rrua." (Y así cabalgaron ambos a toda prisa por su camino y anduvieron hasta que llegaron a Troya antes de medio día. Y cuando entraban por la ciudad los miraban mucho cuantos andaban por la calle.) -"...et disolles assý amjgos por deus catade quanto mal nos fazen os de troya." (... y les dijo así: amigos, por Dios, mirad cuánto daño nos hacen los de Troya.) -"Et por ende diz oprouerbio. Amjgo faz ben et non cates aquen." (Y por eso dice el proverbio: haz bien y no mires a quien.) -"Et este espello fora assý posto por en cantamento que era comunal aquantos entrassen eña camara. et en el non auja engano nen falssidade nehũa. maýs quen quer quesse en el catasse veeria todas suas feýturas et todos seus gestos et todos seus catares. et por aquel sse catauan et afeýtauan et apostauan as donzelas et as donas quando aujan de seýr apraça." (Y este espejo fuera así puesto por encantamiento, y era común a cuantos entraban en la cámara. Y en él no había engaño ni falsedad alguna, sino que todos los que en él se miraban, veían todas sus figuras, todos sus gestos y todos sus mirares. Y por aquél se miraban, ataviaban y adornaban las doncellas y las dueñas cuando tenían que salir a plaza). C. T. vol. I, p. 94, 146, 174, 195 y 326. -"Ca asille ficou poliçena scripta et pintada ẽno seu coraçõ et todas suas feýturas. et ocontenẽt et o catar et os ollos cõmo erã apostos et fremosos." (Porque así le quedó Policena escrita y pintada en su corazón, y toda su figura y continente, y el mirar. Y como sus ojos eran expresivos y hermosos). -"et en tal gisa selle en collia ocoraçon. que solament hũ ueruo nõ podia dizer. et cataua muýto ameude contra hu ela ýa sospirando muý de coraçón." (Y de tal manera se le encogía el corazón, que ni una sola palabra podía pronunciar, y miraba muy a menudo hacia donde ella estaba, suspirando muy de corazón). C. T. vol. II, p. 17 y 18.

Se o faz faz-mi torto,
e par deus, mal me mata,
el que tam muyto tarda
se rostro outro lh'o cata
ergo lo m'eu querría
morrer oj'este día.
GONZALO EANES. Canc. V, núm. 301
Non cates pra min, nin chores,
que agora, nena, xa foi;
trata d'ir armando o brullo
qu'é primeiro qu'os pregós.
LEIRAS PULPEIRO. Cantares gallegos. p. 33.
Catade qu'era de noite
e que había algunha brétema,
e que como dix'o outro,
non iba a bulsa valeira.
MURUAIS. O bautizo.

________

Curar, procurar, tener cuidado, ponerse en guardia.

Cata que fales con tento nos ditos,
vaite correndo c'o tempo tamén,
porque non teña ninguén que decirche,
tan solo quero che queiran mui ben
PINTOS. O gaitero.
Esta noite heite d'ir vere,
déixame a porta achegada,
e cata que non te sintan
nin nos pillen n-a engrellada.
LEIRAS PULPEIRO. Cantares gallegos, p. 47.
Rapaciño, se pasares
Pol-o vale de Viveiro,
Cata que o aire non che leve
As colonias do sombreiro.
C. pop.

________

Ver, examinar, registrar, reconocer, observar. -"Et ascondernos emos en un lugar moý seguro que eu sey moý gran peça da vila. Ca eu catey avila en derredor et aterra outrossý. quando nos leomedon fezo adesonrra. Et catey as matas et os lugares espessos et as ortas." (Y nos esconderemos en un lugar muy seguro que yo sé, muy distante de la ciudad. Porque yo reconocí la ciudad al rededor y también el terreno cuando Laomedonte nos afrentó. Y reconocí los matorrales y los lugares muy poblados y las huertas). C. T., vol. I, p. 95. -"...eno qual caso por un mes solamente mandedes dar pousada a voso pousador con orden dos jueces do concello e dende adiante mandaredes lles catar suas pousadas a su custa..." (...en cuyo caso por un mes solamente mandéis dar posada a vuestro aposentador con orden de los jueces del Concejo, y a lo sucesivo les mandaréis registrar sus posadas a su costa...). MARTÍNEZ SUEIRO. Fueros Municipales de Orense, p. 50.

________

Buscar, procurar, solicitar. -"Et prometemos demais soa menagem et firmidumbre sobreditas que nunca sobre estos peçamos nen tomemos merced por nos nen por outro a Papa nem a Rey nem a outro Señor que nos quite as ditas menagen et penas nen catemos carreira nenhua porque a estas cousas non seyamos tehudos et se pedisemos ou catasemos carreira por esto que seyamos por ello trahedores et cayamos en as penas que ditas som." (Y prometemos además, bajo el homenaje y firmeza sobredichas, que nunca sobre esto pidamos ni tomemos merced por nosotros ni por otros a Papa ni a Rey ni a otra señor que nos quite dichos homenaje y penas, ni procuraremos medio alguno para que a estas cosas no seamos obligados, y si pidiésemos o procurásemos medios para esto, que seamos por ello traidores y caigamos en las penas que dichas son). Documentos gallegos de los siglos XIII al XVI, pub. por Martínez Salazar, p. 108. -"...e mais que repartan en eles e mais probes vergonzantes e mendigantes dous ou tres panos pardos segundo meus conpridores viren que conpre e que ansi a eles como a todos os demais probres que enno dia do meu enterramento vieren a catar de comer que a todos se lles de ismolda por amor de deus..." (...y además, que distribuyan entre ellos y demás pobres vergonzantes y mendicantes dos o tres paños pardos, según vieren mis cumplidores que conviene, y que así a ellos como a todos los demás pobres que en el día de mi entierro vinieren a buscar de comer, que a todos se les dé limosna por amor de Dios...) Testamento de Fernán García Barba de Figueroa, pub. por Losada en la C. D. G. H., p. 29. -"It mando que caten a manda do juyz don ffernan rrodriguez meu tio que fuy et des o tempo que ffor achado que el ffinou ata aqui den cada ano a o Cabidoo de Santiago CC. sls. porlla alma do dicto juyz quelles el mandou." (Iten mando que busquen la manda de mi finado tío el juez Don Fernando Rodríguez, y desde el tiempo en que fuese averiguado cuando murió, hasta ahora, den cada año al cabildo de Santiago doscientos sueldos por el alma de dicho juez, los cuales él le mandó). Testamento del Arcediano Don Nuño González, pub. por López Ferreiro en la C. D. G. H., p. 308.

Don Bernaldo, pesa me que tragedes
mal aguadeyr'e esse balandrao,
aquí dura muit'o tempo mao,
e vós en esto mentes non metedes,
e conselho-vos que catedes al
que cobrades, ca esse non é tal
que vos vós sô el muyto non molledes.
LÓPEZ DE BAYÁN. Canc. V, núm. 1.069.
Cando van catare
o viño por netos,
ou hun ha petada,
a tenda muy lejos...
P. SARMIENTO. Colección de muchas palabras, voces y frases gallegas.

________

Guardar, cuidar, tener. -"Et poys esto assý ouuo dito. disso esta rrazon atalafus. Porque en todas estas ajudas rreçebj de teu padre te leixo todo meu rreyno et te faço del Rey et señor. Et tu aueras del gran rriqueza et gran poderio. Et doute graças porque veio quete pesa de ma morte. Et tu me faras soterrar onrradament en hun bon lugar. assý cõmo couuen arreý. Et fazermeas rrica sepoltura et todo meu dereýto et meu seruiço. desý guardaras ben tua terra et amaras ben tuas gentes et sen engaño. Et nonlles faças mal. Et cata ben tua fazenda de tal maneyra que todos digan que de bon padre que seyo bon fillo. Et poys aquesto ouuo dito morreu." (Y después que esto así hubo dicho, dijo a Telefo: por haber yo recibido todas estas ayudas de tu padre, te dejo todo mi reino y te hago rey y señor de él. Y tú tendrás gran riqueza y gran poderío. Y te doy gracias porque veo que sientes mi muerte. Y tú me harás enterrar honradamente y en un buen lugar como a rey corresponde, y me labrarás rica sepultura y harás cuanto a mi memoria pertenece. Después de esto, guardarás bien tu tierra y amarás bien y sin engaño a tus súbditos, y no les hagas mal. Y cuida bien y de tal manera tu hacienda, que todos puedan decir que de buen padre salió buen hijo. Y dicho esto, murió). C. T., vol. I, p. 181.

________

Espulgar. Buscar y quitar del cuerpo o del vestido los piojos y pulgas para matarlos.

Pepa, a fertunada Pepa,
muller d'o Xan que sabemos,
mentres seu home traballa,
ela lava os pes n'o rego.
Catall'as pulgas ô gato,
peitea os longos cabelos...
ROSALÍA CASTRO. Follas Novas, p. 218, 2 ª edic.

X. Filgueira Valverde, L. Tobío Fernandes, A. Magariños Negreira e X. Cordal Carús (1926): Vocabulario popular galego-castelán (publicado por entregas en El Pueblo Gallego)
CATAR v.

Mirar, examinar, inquirir, buscar, observar. Espulgar, despiojar.

Leandro Carré Alvarellos (1928-1931): Diccionario galego-castelán, 1ª ed., Lar, A Cruña, 1926-1931
catarv. a. n. y r.

Inquirir. Procurar. Buscar. Observar atentamente.

________

Coger, quitar insectos.

________

Aspecto.

Bernardo Acevedo y Huelves e Marcelino Fernández y Fernández (1932): Vocabulario del bable de occidente
catar

Cast. ant.: buscar, solicitar, procurar. En analogía con estas significaciones, se emplea aquí por 'buscar', 'espiojar', 'espulgar': Tá catando as pulgas; Hay que ir al molin a catar a fornada. Ús. de Luarca al Eo, y en gall. y port. En el resto de Ast., catar es ordeñar y sacar la miel de las colmenas. A. F.

Leandro Carré Alvarellos (1933): Diccionario galego-castelán, Segunda Edizón, A Coruña, Roel
catar

*Aspecto.

________

Mirar.

________

Coger, quitar insectos.

____v. a. n. y r.

Inquirir. Procurar. Buscar. Parar la atención. Observar atentamente.

José Ibáñez Fernández (1950): Diccionario galego da rima e galego-castelán, Madrid
catarv. a. n. y r.

Inquirir. Procurar. Observar. Coger, quitar insectos.

Leandro Carré Alvarellos (1951): Diccionario galego-castelán, Terceira Edizón, A Coruña, Roel
catar v. a. n. y r.

Inquirir. Procurar. Buscar.

________

Parar la atención. Observar atentamente.

________

Coger, quitar insectos.

________

Mirar.

________

Guardar, atender.

________

Probar, gustar.

________

Catar as abellas, brescar, castrar las colmenas.

________

*Aspecto.

Eladio Rodríguez González (1958-1961): Diccionario enciclopédico gallego-castellano, Galaxia, Vigo
CATAR v. a.

Buscar, en el sentido de coger, juntar, recoger alguna cosa, como la hierba del prado, la leña del monte, etc.: vai catar un feixe de herba.

________

Perquirir, buscar una cosa con atención y cuidado: anda catando os pedrolos.

________

Mirar, considerar, fijarse, meditar, pensar: cata ben a onde te levan; cata o que fas.

________

Procurar, tener cuidado, ponerse en guardia en la ejecución de algo:

e cata que non te sintan,
nin nos pillen na engrellada
Leiras, Cantares gallegos.

________

Examinar, reconocer, registrar: catei todo o lugar e non vin nada.

________

Guardar, cuidar, vigilar: cata ben a tua facenda.

________

Espulgar, limpiar de pulgas, piojos u otros parásitos: cátalle as pulgas ó gato...Rosalía Castro, Follas novas.

________

Comer, tomar algún alimento, probar un manjar cualquiera. Se usa comúnmente en sentido negativo: dende noutronte non catei bocado.

________

Buscar algo que interesa y no encontrar lo que se deseaba: andivo toda a feira e non catou o que quería.

________

Brescar, castrar las colmenas, quitarles los panales: onte catámolos cortizos.

________

Advertir, ver, notar, observar: as rapazas cataron a facha de ananuxo que tiña o mozo.

________

Catar os cortizos, castrar las colmenas, quitar de ellas los panales de miel, procurando dejar los necesarios para que puedan seguir manteniéndose las abejas.

________

FRAS. Catade o que facedes entre sebes e paredes. Quen cata o mel na colmea, sofre o aguillón da abella.

X. L. Franco Grande (1972): Diccionario galego-castelán, 2ª ed., Galaxia, Vigo
catar v.

Buscar, en el sentido de coger, juntar, recoger alguna cosa.

________

Perquirir.

________

Mirar, considerar, fijarse, meditar, pensar.

________

Examinar, reconocer, registrar.

________

Espulgar.

________

Comer, tomar algún alimento, probar un manjar cualquiera. Se usa comunmente en sentido negativo: dende noutronte non catéi bocado.

________

Brescar, castrar las colmenas, quitarles los panales.

________

Advertir, ver, notar, observar.

________

Catar os cortizos, castrar las colmenas.

________

Procurar.

________

Parar la atención.

________

Coger, quitar insectos.

________

Guardar.

________

Catar as abellas.

________

Aspecto*. [*Parece unha acepción que corresponde a outra entrada].

Aníbal Otero Álvarez (1977): Vocabulario de San Jorge de Piquín, Universidade de Santiago, 1977 (Verba anexo 7)
cataradv.

Salvo, excepto, a no ser: Catar eso, co domais el non iba. (VSP)

Leandro Carré Alvarellos (1979): Diccionario galego-castelán e Vocabulario castelán -galego, A Coruña, Moret
Catar v. a. n. y r.

Inquirir. Procurar. Buscar.

________

Parar la atención. Observar atentamente.

________

Coger quitar insectos.

________

Mirar.

________

Guardar, atender.

________

Probar, gustar.

________

Catar as abellas brescar, castrar las colmenas.

________

Aspecto.

Constantino García González (1985): Glosario de voces galegas de hoxe, Universidade de Santiago, Verba, anexo 27
catar v.

1. (San. Com. Sob. Inc. Ram.) mirar;

________

2. (Cab. Fea. Raz. Lax. San. Mel. Sob. Gro. Gun. Sua. Ped. Mon. Xun. Mra. Cal. Gud. Vil.) despiojarse;

________

3. (Fea. San. Mel. Sob.) sacar la miel a la colmena; V. tb. castrar;

________

4. (Bur. Sua.) recoger las patatas;

________

5. (Bur.) tener cuidado;

________

6. (Gud.), acatar (Inc.) buscar;

____prnl.

(Por.) darse cuenta.

Eligio Rivas Quintas (1988): Frampas, contribución al diccionario gallego, Alvarellos, Lugo
catar v. tr. y pron.

Buscar cuidadosamente para coger algo (Fondo de Vila). Catar ou catarse os piollos, catar o prixel entre as silvas... (FrampasII)

Eligio Rivas Quintas (2001): Frampas, contribución al diccionario gallego (inédito ata a 1ª ed electrónica neste dicionario)
catar v. t.

Merodear, hacer en sentido metafórico. Covelas dos Blancos: Qué catas por eí, qué pintas...(FrampasIII)