Dictionary of Dictionaries

· Search the Dictionary of Dictionaries

You searched for the expression res among the lemmas in the Dictionary of Dictionaries without taking into account the accentuation of the word or the difference b/v


- Number of definitions found: 26
- Distribution by dictionaries: Sarmiento (1746-1770) (1), Sobreira (1792-1797) (1), Aguirre (1858) (1), Rodríguez (1863) (2), Pintos (1865c) (1), Cuveiro (1876) (1), Filgueira (1926) (1), Carré (1951) (2), Eladio (1958-1961) (4), Franco (1972) (3), Franco (1972-) (1), Rivas (1978) (2), Carré (1979) (3), CGarcía (1985) (1), Rivas (1988) (1), Rivas (2001) (1)

Martín Sarmiento (1746-1770): Colección de voces y frases de la lengua gallega, ed. de J. L. Pensado Tomé (U. de Salamanca, 1970)
[rexelo][ren] [res]

Martha dôs Rexêlos. Martha nombre latino. Dôs rexêlos. La voz regêlo es muy antigua en Galicia, pues se halla en los instrumentos latinos. Significa en general todo ganado recién nacido, y en especial a los corderitos. Y su primitiva raíz es res, rei, que significa cosa, y de ahí la voz res y reses, aplicándose al ganado. Covarrubias dice que la res viene del hebreo ros, que significa cabeza, porque tantas cabezas de ganado es lo mismo que tantas reses. Ya dije, y repito, que en la lengua gallega no hay voces arábigas ni hebreas, ni orientales. Si la voz res, rei de los latinos vino en sus principios del oriente, en donde resch o rosch significa cabeza o principio no es de mi asunto. Angelo Caninio, citado de Vossio, es de ese dictamen. El mismo Vossio, en la palabra res, rei, cita otras cuatro opiniones para la vieja genealogía de res por cosa. La que hace al caso para el rexèlo, es la de Julio César Escalígero que dice: " res a pecore, quae opes erant antiquorum :: a rhen quod est ovis, pecus " y también hay rhes y polyrrhen " qui pecora habet multa " o que tiene muchas reses. Res, rei por cosa se conserva hoy en Galicia. Cuando las aldeanas vienen a Pontevedra preguntan a las que vuelven a su aldea: " Ay algo rem na praza?" y suelen responder: " non ay res ", esto es: no hay cosa de provecho. Y algo rem significa alguna cosa. Josef Lorenzo en su Amalthea Onomastica pone rescella, recella, por recula , reicula, parva res, o el diminutivo de res; Du Cange esos diminutivos, recula, recella, reicula, rescula, reicola, y, en otra parte, rescella. Al caso. La SC latina pasa a X en la lengua gallega, así, de rescella, rexèlla, rexèllo, y, pronunciando a la gallega una sola L, rexêlo. Es pues rexêlo una resecilla, en castellano o es una res pequeñita; si es corderita, rexêla y rexêlo, si es corderito. Es frase común en Galicia decir: "fulano tiene tantos rexêlos " pronunciando la X a la gallega. También oí aplicar rexêlos a otras crías de otros ganados. No sé que " dos Rexêlos " sea apellido, púsele como tal a la mujer Martha, ya por el asonante, ya por ser voz purísima y antiquísima gallega. Colección 1746-1770

Juan Sobreira Salgado (1792-1797): Papeletas de un diccionario gallego, ed. de J. L. Pensado Tomé (Instituto de Estudios Orensanos, Ourense 1979).
bayxar as rés

Fras. Ribadavia. Humillarse, hacerse al trabajo. Bayxar as rés a alguen. Fras. Ribadavia. Castigarlo y humillarlo, y derrearlo. Papeletas

Luís Aguirre del Río (1858): Diccionario del dialecto gallego, ed. de Carme Hermida Gulías, CSIC-IPS, 2007
res ne

Cabeza de ganado. Los intestinos de los animales.

Francisco Javier Rodríguez (1863): Diccionario gallego-castellano, ed. de Antonio dela Iglesia González, A Coruña,
Res

1. Cuadriles ó más bien la cruz de los cuadriles y el dorso.

________

2. Cada cabeza de ganado.

Juan Manuel Pintos Villar (1865c): Vocabulario gallego-castellano, ed. de Margarita Neira e Xesús Riveiro, A Coruña, RAG, 2000
rés

Rés.

Juan Cuveiro Piñol (1876): Diccionario Gallego, Barcelona
RES

V. RENS.

X. Filgueira Valverde, L. Tobío Fernandes, A. Magariños Negreira e X. Cordal Carús (1926): Vocabulario popular galego-castelán (publicado por entregas en El Pueblo Gallego)
RÉS sf.

Res.

Leandro Carré Alvarellos (1951): Diccionario galego-castelán, Terceira Edizón, A Coruña, Roel
res* s. f.

Espalda, dorso.

____ adj.

Junto, cerca. V. Rente.

Eladio Rodríguez González (1958-1961): Diccionario enciclopédico gallego-castellano, Galaxia, Vigo
RES s. f.

Espalda del tronco humano; LOMBO.

________

Res, cabeza de ganado vacuno, lanar, etc.

________

Nada o casi nada.

________

Nin res, ni pizca.

X. L. Franco Grande (1972): Diccionario galego-castelán, 2ª ed., Galaxia, Vigo
res s. f.

Espalda del tronco humano; lombo

________

Nada o casi nada.

________

Nin res, ni pizca.

X. L. Franco Grande (1972-): Engadidos inéditos ó Diccionario galego-castelán
res

Espalda. Parte de atrás do corpo humán. Vilamarín-Ourense [Dunha lista de voces enviadas a FG por Laureano Prieto]

Eligio Rivas Quintas (1978): Frampas, contribución al diccionario gallego, CEME, Salamanca
res con res fr. adv

Justamente, ni más ni menos, equilibradamente (Frades): Fun sementar i andúvome a semente res con res. Propiamente sería cosa con cosa. (FrampasI)

res f

Rebaño de ganado menor (Taboazas, Chandrexa). En Fondo de Vila res es cabeza de ganado en general. Hai que botar a res (Taboazas). (FrampasI)

Leandro Carré Alvarellos (1979): Diccionario galego-castelán e Vocabulario castelán -galego, A Coruña, Moret
Res s. f.

Espalda, dorso.

____ adj.

Junto, cerca. V. Rente.

Res s. f.

Región renal. V. Cadrís.

Constantino García González (1985): Glosario de voces galegas de hoxe, Universidade de Santiago, Verba, anexo 27
res f.

(Com. Mez. Por.) cabeza de ganado; V. can da res.

Eligio Rivas Quintas (1988): Frampas, contribución al diccionario gallego, Alvarellos, Lugo
res pron. indef.

Nada. Mas esto es solamente cuando le precede un adverbio negativo: non sei res, nin res, non dixo nin res (Fondo de Vila). En O Ribeiro de Avia (por ej. Berán) es ren: non sei ren, nin ren sei... Ambos viven en el pueblo, aunque bastante localizados. Vienen del l. res, rem "cosa" y su evolución semántica corre pareja a la de cousa (l. causa; en algunas partes vive: non sei cousa = non sei res/ren = non sei nada). Nada fue en principio el l. res nata ''cousa nada ou nacida" donde sobrevivió la segunda parte: nada; en el caso estudiado: res/ren (nom. y acus. latinos). Cf. en Frampas I, s. v. res. (FrampasII)

Eligio Rivas Quintas (2001): Frampas, contribución al diccionario gallego (inédito ata a 1ª ed electrónica neste dicionario)
res s. f.

Rebaño de ganado lanar: a res. Si es parte de res le dicen magote. As Frieiras, Our. y Porto de Zamora. En Frampas I lo vimos en Chandrexa de Queixa, Our.(FrampasIII)