|
Martín Sarmiento (1746-1770): Colección de voces y frases de la lengua gallega, ed. de J. L. Pensado Tomé (U. de Salamanca, 1970) |
---|
[ter][berbericho] | |
QUE TÊM POUCO PREZO. Todo fácil. Têm por tienen. Es infinita la abundancia de berberichos que hay en la ría de Pontevedra y jamás faltan de venta, y muy baratos, en la plaza. Colección 1746-1770 |
[sô][ter] [remendo] | |
Sô tiña remendos. Sô de solo, perdida la L entre vocales, a la gallega, soo, sô. Tiña de teneo, es, tenía. Remendos de reemendar componer. Colección 1746-1770 |
[ter][parentesco] | |
Tiñan parentesco, de teneo, es. Parentesco del latín parentes. Colección 1746-1770 |
|
Juan Sobreira Salgado (1792-1797): Papeletas de un diccionario gallego, ed. de J. L. Pensado Tomé (Instituto de Estudios Orensanos, Ourense 1979). |
---|
teralas | |
Fras. Ribadavia. Tener favor. Papeletas |
teralas | |
Frase.Ribadavia. Se dice del que tiene manchas de grasa o de otra cosa en la media cara inferior. Papeletas |
ternoxo | |
Asquerosidad. Papeletas |
ternoxo | |
Asco. Papeletas |
ternoxo | |
Padecerlo. Papeletas |
ternoxo | |
Tener asquerosidad. Papeletas |
|
Francisco Javier Rodríguez (1854c): Diccionario gallego-castellano, transcrito do ms da RAG por AS para este diccionario |
---|
ter | |
Tener, poseer. En port. y d. a. id. Seguino y Sarm. |
|
Luís Aguirre del Río (1858): Diccionario del dialecto gallego, ed. de Carme Hermida Gulías, CSIC-IPS, 2007 |
---|
ter | ne
|
Haber, tener. Port. id. |
|
Francisco Javier Rodríguez (1863): Diccionario gallego-castellano, ed. de Antonio dela Iglesia González, A Coruña, |
---|
Ter | |
Tener ó haber. Sarm., Seg., doc. ant., port. y ast. id. |
|
Juan Manuel Pintos Villar (1865c): Vocabulario gallego-castellano, ed. de Margarita Neira e Xesús Riveiro, A Coruña, RAG, 2000 |
---|
tér | |
Tener, participar. Dares e teres, altercados. Ter que ver, teres que veres, compromisos, etc. |
|
Juan Cuveiro Piñol (1876): Diccionario Gallego, Barcelona |
---|
TER | |
Tener ó haber. |
|
Marcial Valladares Núñez (1884): Diccionario gallego-castellano, Santiago, Imp. Seminario Conciliar |
---|
MAN D'ALGUNHA COUSA (ter) | |
Afianzar, ó sostener, alguna cosa con la mano. Ten man d'esta táboa, mentras lle boto un clavo. Sostenme esta tabla, mientras le echo un clavo. |
MAN D'A VIDA (ter) | |
Llevar el peso de una casa, dirigirla, gobernarla, atender, en fin, á sus mas perentorias necesidades. |
MAN DE SI (ter, ou non ter) | |
Sostenerse, ó no, en pié |
____ | ____ |
Tener, ó no tener, consistencia algun objeto. Aquel hòme, tan borracho vai, que ja man non ten de si. Aquel hombre, tan bebido va, que ya no se tiene en pié. ¿Qu'hei de coser n'este pano, se non tèn ja man de si? ¿A qué coser en este paño, si no tiene consistencia, ó no guarda ya puntada? |
MAN D'O CORPO (ter) | |
Alimentar el individuo, sostenerle |
____ | ____ |
Tenerse uno en pié, ó sobre si mismo. |
PIQUE (ter, tomar) | |
Dícese generalmente de los vinos que empiezan á avinagrarse. |
TER | |
Tener en todas sus acepciones. FRAS. Amigos seamos e de nòso teñamos. Todos me dicen que teño, que dei en entristecer. Eu digo: non teño nada; algo quixera ja ter.
Cant. pop. |
|
Francisco Porto Rey (1900c): Diccionario gallego-castellano, ed. de María Xesús Bugarín e Begoña González Rei;, A Coruña, Real Academia Galega, 2000 |
---|
ardilla (ter) | |
[Entrada sen definición]. |
|
X. Filgueira Valverde, L. Tobío Fernandes, A. Magariños Negreira e X. Cordal Carús (1926): Vocabulario popular galego-castelán (publicado por entregas en El Pueblo Gallego) |
---|
TER | v.
|
Tener. |
|
Bernardo Acevedo y Huelves e Marcelino Fernández y Fernández (1932): Vocabulario del bable de occidente |
---|
ter | |
Tener: Hay que ter pacencia. Su conjugación: Teño, téis, tén, temos, tedes, téin. Tía, tías, tía, tíamos, tíades, tían. (Este tiempo se confunde con el pres. de subj. del verbo tar (estar), lo mismo que el siguiente). Tuven, tuviche, tuvo, tuvemos, tuvestes, tuveron. Teréi, terás, etc. Tería, terías, etc. Tén, tede. Teña, teñas, etc. Tuvera y tuvese, tuveras y tuveses, etc. Tendo, tido. Estas formas se usan de Valdés al Eo, y en gran parte, en gall.; en muchos concejos se usan tevi, tuve y tevo, tuvo. A. F. |
|
José Ibáñez Fernández (1950): Diccionario galego da rima e galego-castelán, Madrid |
---|
tér | v. a.
|
Tener. Poseer. Guardar. |
|
José María Pereda Álvarez (1953): Aportaciones léxicas y folklóricas al estudio de la lengua gallega, en Douro Litoral (5ª série, VII-VIII, pp. 19-52) |
---|
saber ter | |
Sei quen teño. Sé quien tengo. Sé con quien trato. Conozco de qué es capaz. Verín. |
|
Eladio Rodríguez González (1958-1961): Diccionario enciclopédico gallego-castellano, Galaxia, Vigo |
---|
TER | v. a.
|
Tener, poseer. |
____ | ____ |
Sostener, juntar, asir, contener. |
____ | ____ |
De todo tèn, significa que una cosa o pesrsona tiene de bueno y de malo. |
____ | ____ |
Nonas tèn todas consigo*, dícese del que se muestra intranquilo o inquieto. [*No orixinal Nona]. |
____ | ____ |
Nonas teño todas comigo, impaciencia del que espera algo que lo mismo puede ser favorable que adverso. |
____ | ____ |
Non sabe o que tèn, dícese del sumamente rico; tanto que no puede puntualizarlo. |
____ | ____ |
Non telas un todas consigo, sentir recelo o temor. |
____ | ____ |
Non tèn casa nin lar, dícese del pobre que carece de todo, y del vagabundo que anda errante. |
____ | ____ |
Non tèn fel nin mel, refiérese al que carece de empuje para las cosas y es inútil. |
____ | ____ |
Non tèn medo nin vergonza, aplícase al descarado, que nada teme y obra con desvergüenza. |
____ | ____ |
Non tèn pai nin nai, nin can que lle ladre, no tener parientes ni amigos. |
____ | ____ |
Non tèn que levar á boca, significa suma pobreza. |
____ | ____ |
Non tèn que ver eso co outro, ser dos cosas absolutamente distintas. |
____ | ____ |
¡Non teñas medo!, equivale a no te preocupes por eso, descuida, no te dé cuidado, estate tranquilo. |
____ | ____ |
Non ter arte nin parte nunha cousa, ser totalmente ajeno a ella. |
____ | ____ |
Non ter miolos na cabeza, estar falto de seso o de juicio. |
____ | ____ |
Non ter un nada de seu, carecer de propiedades y de rentas propias, vivir sólo de lo que gana con su personal trabajo. |
____ | ____ |
Non ter nada seu, ser muy dadivoso o muy manirroto. |
____ | ____ |
¡O que tèn, tèn, dícenlo las gentes pobres para lamentarse indirectamente de su situación, que tantos sinsabores y desengaños les proporciona, al revés de lo que les pasa a los ricos, que no conocen las privaciones porque cuentan con todo lo preciso para satisfacer sus gustos y caprichos. |
____ | ____ |
¡Qué máis tèn!, es igual, tanto da blanco como negro; que sea bueno o malo, es igual, no importa. |
____ | ____ |
Quen tivo, retivo, indica que siempre se conserva algo de lo que en otro tiempo se tuvo: belleza, gracia, gallardía, caudal. |
____ | ____ |
Sin teres a quen queixarte, dícesele al que carece de valedores para que lo amparen contra las injusticias que cometen con él, y es como decirle: sufre y calla. |
____ | ____ |
Tèn a lingua dunha vara, dícese del que todo lo charla inconsideradamente, sin guardar el menor secreto. |
____ | ____ |
Tén boa boca, por no decir mal de nadie o ser goloso. |
____ | ____ |
Tèn boa dúbida, dícelo aquel que no siente escrúpulos en lo físico ni en lo moral. |
____ | ____ |
Tèn callo pra todo, ser duro de corazón. |
____ | ____ |
Tèn correa, dícese del que tiene paciencia para soportar sin protesta los mayores vejámenes. |
____ | ____ |
Tèn crebada a cabeza, aplícase al importuno. |
____ | ____ |
¡Ténche que ver!, significa ¡hay diferencia! |
____ | ____ |
Tende e teñamos, úsase para persuadir a la mútua seguridad en lo que se trata. |
____ | ____ |
Tèn o demo no corpo, dícese de la persona o de bestia indomable. |
____ | ____ |
Tèn pesada a man, el que castiga con exceso. |
____ | ____ |
¡Téñoche boa gana!, rehusando uno la invitación que se le hace para mediar o intervenir en un asunto que puede traer malas consecuencias. |
____ | ____ |
Ter a menos, desdeñarse de hacer alguna cosa, por reputarla humillante o depresiva. |
____ | ____ |
Ter á raia, contener a uno, reprimirlo. |
____ | ____ |
Ter a un atravesado, no congeniar ni transigir con él. |
____ | ____ |
Ter a un en menos, menospreciarle. |
____ | ____ |
Ter a un polos morros, dominarle, tenerle subordinado y sujeto a su voluntad. |
____ | ____ |
Ter en conta, tener presente, conservar en la memoria y tomar en consideración alguna especie para usar de ella cuando convenga, o a algún sujeto para atenderle en ocasión oportuna. |
____ | ____ |
Ter en contra, hallar en una materia, impedimento, contradicción o dificultad. |
____ | ____ |
Ter fachenda, ser presumido y presentuoso. |
____ | ____ |
Ter fumes, presumir de algo con jactancia y vanidad. |
____ | ____ |
Ter máis medo que vergonza, ser excesivamente miedoso, dicho en tono molesto. |
____ | ____ |
Ter man de ferro, proceder con mano dura. |
____ | ____ |
Ter man de sí, obrar con prudencia y cautela cuando es necesario. |
____ | ____ |
Ter nún puño, tener a uno en miedo y a su albedrío. |
____ | ____ |
Ter ó lombo, dícese de lo que se tiene como carga molesta y pesada. |
____ | ____ |
Ter o riñón cuberto, estar rico. |
____ | ____ |
Ter ó tanto, comunicar, enterar a otros del estado y marcha de una cosa. |
____ | ____ |
Ter tirria a un, tenerle ojeriza y mala voluntad. |
____ | ____ |
Ter un pè na cova, dícese por el viejo que por su ancianidad está cercano a la muerte. |
____ | ____ |
FRAS. Abondo tèn quen bo creto tèn. A non ter calquera chega. Bo é ter en qué se entreter. Canto máis se tèn, máis se quer. Canto temos, ó lombo o traemos. Canto temos, tanto valemos. Canto tès, tanto vales. Dá e ten, e farás ben. De médico, poeta, músico e louco, todos temos un pouco. Dende que teño ovellas e crías, todos me dan os bos días. Dios nos teña da sua man, e nos saque do inverno, e nos meta no vran. Máis tèn o rico cando emprobece, que o probe cando enriquece. Máis val teño un ichavo, que empréstame un carto. Máis val ter, que cobizar. Nada tèn o que nada lle abonda. Nada tèn que perder quen nada tèn de seu. Ninguén sabe o que tèn, se tèn quen o mantén. Non sabe o que tén quen casa de seu tèn. Non sabe un onde a tèn. Non sempre temos o que queremos. Non tèn eira, nin leira, nin pau de figueira. Non tén nada quen nada lle abonda. O conto é que eu teña, veña de onde veña. Ó que non tèn, media cazola lle abonda. Ó que non tèn, o corpo llo paga. O que tèn ben e mal escolle, por mal que lle vaia que non se anoxe. O que tèn cabras e fillos, non pode estar a ben cos seus veciños. Quen máis tèn, máis quer. Quen moito tèn, moito quer. Quen nada tèn e nada desea, é o máis rico da terra. Quen non tèn non é tido. Quen o tèn, lúceo. Quen pouco tèn, e o dá logo se arrepentirá. Quen pouco tèn, pouco pode. Quen tèn catro e gasta cinco, non precisa faltriqueira. Quen tèn, ese tèn. Quen tèn roupa e durme no chan, é un bo borricán. Ruín seña quen por ruín se teña. Se moito se tèn, moito se gasta e máis se quer. Sempre o ter se lixou no saber. Se non tès pra ben, pra mal non che faltará... Se queres telo, teno. Sorte do que tèn, e probe do que o tèn que buscar. Tanto come o que tèn, como o cobiza o que non tèn. Tanto como o que tèn, cobiza ter o que non tèn. Tanto tès como vales. Ten de teu e fai por ter, que tarde ou cedo, ó teu has de volver. "Tèn quen tèn", din as campanas de Toén. Teña eu cubas e caudal; e quen queira, viñas e lagar. Teñamos paz e chegaremos a vellos. Teño aquí, teño alí, e non teño nin alí nin aquí. Teño o que teño, e co que teño, ben ou mal me manteño. "Val quen tèn", din as campanas de Toén. |
|
X. L. Franco Grande (1972): Diccionario galego-castelán, 2ª ed., Galaxia, Vigo |
---|
arraños (ter) | loc.
|
Tener fuerza o valor (redaños). |
cácabo, ter bon | loc.
|
Tener uno buen estómago. |
____ | ____ |
Memoria, caletre. |
pecas (ter as máns) | loc.
|
Ser muy torpe con las manos, cometer inconcebibles torpezas con ellas. |
ter | v.
|
Tener, poseer. |
____ | ____ |
Sostener, juntar, asir, contener. |
____ | ____ |
¡Qué máis tén!, es igual, tanto da. |
____ | ____ |
Ter a menos, desdeñarse de hacer alguna cosa, por reputarla humillante o depresiva. |
____ | ____ |
Ter man de, sostener. |
____ | ____ |
Tanto ten, tanto da. |
____ | ____ |
Ter mentes, hacer intención. |
____ | ____ |
Ter de seu, poseer. |
____ | ____ |
Vai ter a, va a dar a. |
____ | ____ |
Ter lugar, ser dueño de tierras. |
|
Aníbal Otero Álvarez (1977): Vocabulario de San Jorge de Piquín, Universidade de Santiago, 1977 (Verba anexo 7) |
---|
ter | tr.
|
Tener. ¡Ten que lle diga!, fr. fam. Cuando alguien se sorprende de una mala acción de una segunda o tercera persona. (VSP) |
ter a ollo | |
v. ollo de boi. (VSP) |
|
Eligio Rivas Quintas (1978): Frampas, contribución al diccionario gallego, CEME, Salamanca |
---|
ter (o ) | m
|
La fortuna, capital, haberes (Fondo de Vila): O meu ter é pequeno Dicc.: ter, tener. (FrampasI) |
|
Leandro Carré Alvarellos (1979): Diccionario galego-castelán e Vocabulario castelán -galego, A Coruña, Moret |
---|
Alifacio (ter ou coller) | |
Dícese del terreno que a pesar de labrado no germina la simiente en él. |
Luar (ter) | loc.
|
Dícese de las personas que se cree son influenciadas por la luna. |
Pe (non ter) | mod. adv.
|
Eso non ten pe, eso no tiene que ver; no es una razón. |
Pique (ter ou gañar) | |
Dícese del vino cuando empieza a avinagrarse. |
|
Constantino García González (1985): Glosario de voces galegas de hoxe, Universidade de Santiago, Verba, anexo 27 |
---|
ter | v.
|
1. (v.c.) tener; |
____ | ____ |
2. (Ram.) sostener; |
____ | ____ |
ter conta (Sco. Xun. Cal.) sujetar; |
____ | ____ |
ter en conta (Gro.) considerar; |
____ | ____ |
ter mau (Sob. Ram. Gud.) sujetar; |
____ | ____ |
ter que (Inc.) deber; |
____ | prnl.
|
(Inc.) mantenerse; |
____ | ____ |
terse as crinas (Bur.) defenderse valientemente de un enemigo superior en fuerzas. |
|
Eligio Rivas Quintas (1988): Frampas, contribución al diccionario gallego, Alvarellos, Lugo |
---|
ter | v. tr. y pron.
|
Tener, tenerse. Hay muchos usos especiales de este verbo: un ten con ten "equilibrio"; ter boa/mala mau (ter xeito ou non pra faguer algo); ter que se lle diga "haber reparos" (Non ten que se lle diga). Un tente en pé "un bocado, algo de comer"; tente non te caias ''arreglillo ligero, trabajo provisional vertical... (A Limia). (FrampasII) |
|
Eligio Rivas Quintas (2001): Frampas, contribución al diccionario gallego (inédito ata a 1ª ed electrónica neste dicionario) |
---|
ter | v. t.
|
Tener. En Covas de Baralla, Lu. ter de por termar o ter mau de: estrébedas pra ter da leña.(FrampasIII) |
ter fungos | fr. verbal.
|
Tener carácter. A Gudiña, Our.(FrampasIII) |