Dicionario de dicionarios

· Consultar o Dicionario de dicionarios

Está a procurar a expresión CORTELLO entre os lemas no Dicionario de dicionarios


- Número de acepcións atopadas: 22
- Distribución por dicionarios: Sarmiento (1762 e ss) (1), Payzal (1800c) (1), Rodríguez (1854c) (1), Aguirre (1858) (1), Rodríguez (1863) (1), Pintos (1865c) (1), Valladares (1884) (1), Leiras (1906) (1), Filgueira (1926) (1), Carré (1928-1931) (1), Carré (1933) (1), Ibañez (1950) (1), Carré (1951) (1), Eladio (1958-1961) (4), Franco (1972) (1), Carré (1979) (1), CGarcía (1985) (2), Rivas (2001) (1)

Martín Sarmiento (1762 e ss): Obra de 660 pliegos
cortello

(1753) La gallina pertenece al género 16 de la familia cuarta, según Mr. Brison, quien reconoce tres o cuatro especies de gallos con sus gallinas. Y una de ellas es la especie de las gallinas pintadas, o de África. La voz ornithos significa en general cualquiera ave; y ornithes, en particular, supone por las gallinas, como que la gallina es la ave por antonomasia. Del mismo modo, ornithona significa, en general, casa de aves y en especial el gallinero. Y si es palomar, llamó Varrón peristerona. Si las gallinas se crían en algún cercado, se llaman cohortales, cortales, de cohorte y [95v] corte, que significa el cercado. De ahí ha venido el cortejo castellano y las voces gallegas corte, cortello y cortiña. Esta es cercadito para sembrar. Cortello es la zahurda de los puercos y corte el establo o caballeriza. (1754) Véase aquí la genuina significación de los derivados que se conservan de la pura raíz latina cohors, cohortis, y sincopada cors, cortis. Y aun las campanudas voces de la cohorte romana y de la corte de los príncipes no tiene mejor origen que la voz gallega cortello. Así pues, las gallinas cohortales o cortales son las que en las aldeas se crían en un gallinero que está dentro de un cercado, en donde se esparcen y escarban las gallinas. El que dudare de lo dicho lea a Varrón, Vosio y a otros muchos. Lo que he dicho de las gallinas se debe aplicar a todo género de aves y a todo género de ganado. Para criar de todo y ocupar poco terreno, había ideado yo, si tuviese una espaciosa quinta o casa de campo, formar dos cercados muy capaces. Uno, en que estuviesen las habitaciones de todo género de animales domesticados, y otro en que estuviesen las de todo género de aves domésticas. Este se llamaría casa o corte de [96r] las aves. Y el otro, casa o corte del ganado.

Bernardo Vicente Payzal (1800c): Vocabulario gallego-castellano (edición de Damián Suárez sobre o ms da RAG)
cortello

chiquero

Francisco Javier Rodríguez (1854c): Diccionario gallego-castellano, transcrito do ms da RAG por AS para este diccionario
cortello

Establo pequeño, reducido para los cerdos ú otro ganado nuevo ó menudo. En portugues se pronuncia igualmente. Sarm.

Luís Aguirre del Río (1858): Diccionario del dialecto gallego, ed. de Carme Hermida Gulías, CSIC-IPS, 2007
cortello ne

Cuadra o establo pequeño. Port. id.

Francisco Javier Rodríguez (1863): Diccionario gallego-castellano, ed. de Antonio dela Iglesia González, A Coruña,
Cortello

Diminutivo de corte ó establo. En Sarm. y port. id.

Juan Manuel Pintos Villar (1865c): Vocabulario gallego-castellano, ed. de Margarita Neira e Xesús Riveiro, A Coruña, RAG, 2000
cortello

Zaurda, pocilga.

Marcial Valladares Núñez (1884): Diccionario gallego-castellano, Santiago, Imp. Seminario Conciliar
CORTELLO

Pocilga, ó pequeño establo, en donde duermen los cerdos.

Manuel Leiras Pulpeiro (1906): Vocabulario (lido directamente do ms da RAG para este diccionario)
cortello

chiquero

X. Filgueira Valverde, L. Tobío Fernandes, A. Magariños Negreira e X. Cordal Carús (1926): Vocabulario popular galego-castelán (publicado por entregas en El Pueblo Gallego)
CORTELLO sm.

Pocilga.

Leandro Carré Alvarellos (1928-1931): Diccionario galego-castelán, 1ª ed., Lar, A Cruña, 1926-1931
cortellos. m.

Pocilga. Establo en donde se recoge el ganado de cerda.

Leandro Carré Alvarellos (1933): Diccionario galego-castelán, Segunda Edizón, A Coruña, Roel
cortello s. m.

Pocilga. Establo en donde se recoge el ganado de cerda.

José Ibáñez Fernández (1950): Diccionario galego da rima e galego-castelán, Madrid
cortellos. m.

Pocilga. Establo de ganado de cerda.

Leandro Carré Alvarellos (1951): Diccionario galego-castelán, Terceira Edizón, A Coruña, Roel
cortello s. m.

Pocilga. Establo en donde se recoge el ganado de cerda.

Eladio Rodríguez González (1958-1961): Diccionario enciclopédico gallego-castellano, Galaxia, Vigo
CORTELLO s. m.

Chiquero, pocilga, zahurda, establo pequeño donde se recogen comúnmente los cerdos; PORCARIZA, PORQUERÍA, SUBEIRA.

________

También suele destinarse el CORTELLO a los animales pequeños, como becerros (XUVENCOS), ovejas y cabras. Así lo empleó Curros en su admirable Virxe do Cristal: ¡Teique, oveliñas, teique!... ¡Tó, aquí, chiviña, trenca!... ¡Cardosa!, ¡aquí, xuvenca!... ¿Quéreste bulrar seique...? ¡Ei, pr'o cortello, ei!...

________

El CORTELLO se hace a veces dentro de la CORTE destinada al ganado mayor, formando para ello una división con palos y maderas viejas colocadas en fila, clavadas o sujetas en los costados y en el suelo.

________

Alborotar o cortello, alterar o turbar con acciones o palabras una ocurrencia de gentes; excitar los ánimos por algún motivo.

X. L. Franco Grande (1972): Diccionario galego-castelán, 2ª ed., Galaxia, Vigo
cortello s. m.

Chiquero, pocilga, zahurda, establo pequeño donde se recogen conmunmente los cerdos; porcariza, porqueira, subeira.

Leandro Carré Alvarellos (1979): Diccionario galego-castelán e Vocabulario castelán -galego, A Coruña, Moret
Cortello s. m.

Pocilga. Establo en donde se recoge el ganado de cerda.

Constantino García González (1985): Glosario de voces galegas de hoxe, Universidade de Santiago, Verba, anexo 27
cortello m.

1. (v.c.) pocilga;

________

2. (Ram. Xun.) finca pequeña.

Eligio Rivas Quintas (2001): Frampas, contribución al diccionario gallego (inédito ata a 1ª ed electrónica neste dicionario)
cortello s. m.

Pequeña división para cerdos. Barxamaior, Cebreiro.(FrampasIII)