logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra ÇIDADE como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.6 Rows
- Número de acepcións atopadas: 6.
- Distribución por dicionarios: CONCELLO DE NOIA (1), CONCELLO DE SANTIAGO (1), CRÓNICA TROIANA (1), CRÓNICA XERAL (1), HISTORIA TROIANA (1), MIRAGRES DE SANTIAGO (1).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

M. C. Barreiro (1995): A documentación notarial do concello de Noia (ss. XIV-XVI). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela [Glosario, pp. 155-456].
çibdade
çidade
çibdad
{çybdade}
subst. subst. 'gran centro de poboación que gozaba de maiores privilexios e exencións cá vila'. Na Baixa Idade Media, a cidade era un centro administrativo autónomo, rodeada de murallas non só por razóns militares de defensa, senón pola necesidade de limita-la zona de dereito especial e privilexiado do Concello urbano. A cidade tamén foi centro económico (industrial e mercantil), a sé dunha poboación libre (burgueses ou cidadáns) e un lugar de liberdade civil, co seu dereito propio, consignado normalmente por unha carta ou foro municipal. Na Baixa Idade Media, a cidade chegou a ser no ámbito local un órgano da Administración do Estado, dotada da súa propia xurisdicción e das súas institucións (cfr. Valdeavellano Instituciones, páx. 531). Pidal Cid di que cidade e vila son sinónimos coa acepción de 'poboación en xeral', s.v. çibdad e villa. Non ocorre esta ambivalencia nos séculos nos que se desenvolven os documentos que eu estudio. De feito, cidade só se aplica a Santiago, mentres que vila tanto pode ser unha entidade de poboación importante (cos seus propios privilexios e exencións, pero sempre dependendo da cidade e dos seus termos, como Muros, Noia etc.) como te-la acepción que dá Pidal aplicable a outros núcleos de poboación menores. Çibdad, 65.11 (1493) "veziños et moradores ẽna çibdad de Santiago"; 65.14 "a nosa casa (...) que es syta ẽna rrúa da Caldeyrarịa, desta dita çibdad"; 65.26 "noventa et tres morauidjs (...) pagos por cada día de San Juã de juyo en esta dita çibdad"; 65.34 "pagos en esta çibdad de Santiago por cada día de San Juã de juyo"; 65.61 "este dito contrabto de çenso (...) Que fuy feyto et outorgado ẽna dita çibdad de Santiago"; 65.64 " Pedro Fernandes, picheleyro, et Fernán Gomes, forneyro, vezinos et moradores ẽna dyta çibdad, et outros"; 65.68 "et escusador de Áluaro de Castẽeda, notario público da çibdad de Santiago". Çibdade, 43.69 (1447) "Testemoyas que a esto foron presentes: Jácome Rrodriges, jurado et rregedor da çibdade de Santiago"; 50.4 (1462) "eu, Elujra Ferrnandes Fereña, vesjña da çibdade de Santiago, que presente sõo"; 63.69 (1487). Çybdade, 50.12 (1462) "que ẽna dita metade de casa et forno ha o mosteiro de Santa Cristina da par da çybdade de Santiago". Çidade, 30.4 (1415) "abade do moesteiro de San Payo d' Antealtares da çidade de Santiago"; 30.55 "Eu, Pero Affonso, notario público da çidade de Santiago, jurado porla iglleia de Santiago"; 40.54 (1462) "mercador, veziño da çidade de Santiago"; 63.75 (1487) "notario público da çidade de Santiago".

F. R. Tato Plaza (1986): Léxico do Libro de Actas do Concello de Santiago (1416-1422).Vol. I (Glosario A-D). Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
çidade
{çibdad}
{çibdade}
f. s. f. Cidade, localidade comunmente grande que gozaba de maiores preeminencias cás vilas: "Nota da carta de visinança que se ha de dar aos visinnos da çidade quando van con sus mercadurias a alguas partes do Regno" (2...9244). Outras formas: çidades (8...3091), çibdad (1560, 1674), çibdade (712...6753).

K. M. Parker (1958): Vocabulario de la Crónica Troyana. Salamanca: Universidad.
çidade
çibdade
f. f. ciudad; city, town: yansse contra a çidade assy cõmo ante aujan acordado, I 97.9, I 94.5 (çibdade), I 103.24 (çibdade).

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
çidade
çibdade
cidade
cidade
cibdade
ciudade
'ciudad ' , del lat. CĪVĬTAS, -ATIS (cfr. REW 1959, Nascentes 184, Machado, DELP1 599ab, DELP2 621a). Formas: çidade 3.21, 14.27, 18.6, 41.49, 45.61, 55.9,10, 57.59, 70.29, 73.14, 142.17 "na vila de Leom... desçercarõ logo a - ", 202.6, 209.53, 211.3,13, 215.75, 217.1,7, 220.6, 221.11, 226.14, 228.18, 235.48, 236.65, 240.25, 241.50, 242.11,29,30, 245.34, 247.16, 251.20, 253.61, 258.17, 277.15, 280.74, 285.4,8-9, 289.19, 290.36, 291.75, 307.5 "a - nõ fora laurada despoys que os mouros destroyrõ os muros da vila", 307.6,7, 308.36, 324.17,4, 325.1, 327.48, 332.11, 333.2, 334.15, 335.16, 336.24, 348.7, 349.4, 352.10, 369.8,12,21, 370.3,6 (c. 226), 371.13, 380.18, 383.25, 408.15 (c. 258), 447.10,17, 451,6,8 (c. 295), 452.8,11, 454.31, 463.31,32,34,40, 464.11, 466.7 (c. 306), 480.5, 508.39, 538.9, 549.15, 551.44, 552.2,9, 554.32, 556.28, 558.22,3, 560.16, 561.9, 562.22, 564.30,33, 567.20,27, 571.21, 579.93, 583.17, 587.22, 606.53, 611.8, 613.7, 615.30, 619.53, 642.4, 643.39, 647.37, 652.13, 654.24, 655.35, 658.46, 660.12, 663.1,18, 664.30,43, 673.53,53-54,54, 678.12, 679.2, 691.23, 693.30, 735.10, 738.4,6,13, 776.10, 793.7 (c. 541), 806.16 (c. 548), 814.250,3,8, 815.36, 841.16, 866.13, 881.8 (c. 620), 884.5,13, 885.3, 886.3,4,14 (c. 629),3,5 (c. 630), 881.1, 893.5; cidade 16.5 (c. 10), 18.15,18, 23.10 (c. 16), 24.11, 28.30, 44.43, 48.35, 55.6,14, 66.15,18,29, 211.1, 243.43, 273.45, 274.89, 307.4, 342.4, 654.30, 719.7, 759.3, 816.50,54, 885.7 (c. 627), 888.38; çibdade 118.30, 120.17, 135.14, 156.20, 158.37, 176.16, 233.9, 234.26, 235.39,51 (en 52 villa ), 238.37, 239.14,22, 240.23, 241.1, 245.37, 247.1,17,17-18;19, 248.27,29,31,36, 249.11, 251.5, 252.32, 253.69, 254.79, 256.6, 257.10,13, 258.11,19, 259.25, 260.4,12-13,23, 261.39, 270.18, 285.5 (c. 168), 297.32,34, 298.42, 299.9-10, 300.21,22,23, 301.18, 544.4, 797.5,22, 806.8,9, 814.245,246, 883.12-13 (c. 624), 884.16 (c. 625), 888.3, 889.29,32, 890.5 (c. 632), 896.10; cibdade 156.10, 235.54, 257.8, 259.26,39-40, 260.18, 261.34, 528.2, 806.1, 814.249, 873.5 (c. 612); çidat 313.4; çidades 17.13, 19.4 (c. 14), 26.33, 51.8, 60.13, 210.62, 217.6 "astragando vilas et - ", 652.12, 689.16, 761.46, 808.91, 813.244; cidades 48.37, 51.10, 60.16, 61.22,25,28,3, 66.12,14, 75.7 (c. 51), 819.48, 821.6 (c. 554) "per suas villas et per suas - "; çibdades 240.28-29, 806.9, 814.251, cibdades 255.19. En el ms. A1 hay las siguientes variantes: çiobdade 3 n. 21, 15 n. 27, etc., çiodade 243 n. 43, 258 n. 11, çiudade 241 n. 1, çiobdades 16 n. 13, etc., çibdades 26 n. 33, çiodades 51 n. 8. La forma gall.-port. cidade desde el XIII: a. 1280 "da cidade d' evora" (Portel 98); CSM 5.162 "na cidade de Roma", etc.; Pero da Ponte (1189, 1655) "de Roma ata cidade" (14), etc. En documentos y textos galls. se registran varias formas: cidade en a. 1387 "enna iglesia et cidade de Santiago" (CDGH 418); Miragres "hũa çidade que avia nome J." (37), "hũa çidade... que chamã Agen" (93); Cr. Troyana "yansse contra a çidade" (I, 97.9); Gal. Estoria "outras moytas poblas et çidades" (13.32); Corónica Iria "con os çidadaos desta çidade de Santiago" (44); a. 1407 "et enna cidade et obispado de Lugo" (Ferreiro VII, Apénd. 26); a. 1432 "do conçello da dita çidade... procurador do conçello desta dita çidade... que fora da dita çidade... os rejedores da dita çidade... ena dita çidade... da dita çidade" (Ferro2 13,15,17,18); a. 1433 "juises da dita çidade... vesiños da dita çidade... fora da dita çidade" (id. 19, 21), etc., etc. Desde el s. XIII cibdade: CSM 375.20 "na çibdade de Sevilla"; Cr. Troyana "a çibdade de Troya" (I, 94.5), "entraron todos ẽna çibdade" (I, 103.24); a. 1434 "ena dita çibdade d' Ourense... juises da dita çibdade... juis ena dita çibdade... ena dita cibdade... juises da dita çibdade... juis ena dita çibdade... da dita çibdade" (Ferro2 24); a. 1434 "ena dita çibdade d' Ourense... por la dita çibdade... da dita çibdade... procurador da dita cibdade... vesiños da dita çibdade... da dita çibdade... omes boos da dita çibdade" (id. 25) (también p. 27, 30, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 42, 48, 68, etc.); a. 1431 "ẽna çibdade de Lugo" (Salazar 141.3); a. 1468 "na cibdade de Betanços" (id. 151.7); Corónica Iria "ena cibdade de Lugo" (35); a. 1484 "vesiños desta çibdade" (Ferro2 p. 200); a. 1484 "por esta çibdade" (id. 366). La variante ciudade desde el s. XIV: Gal. Estoria "poblou aly Caym hũa çiudade... faziaos vijnr por força a aquela çiudade" (13.24,32); a. 1407 "enna ciudade de Santiago" (Ferreiro VII, Apénd. 28); a. 1423 "ẽna çiudade de Lugo" (Sponer 159.47). El gall. actual ofrece un panorama confuso: la única forma pop. es la cast. adaptada en ciudá o ciudade, pero en la lengua escrita encontramos cidade (que debiera ser la usada) y cidá, cibdade o cibdá (como forma principal en E. Rodríguez ), que deben ser retiradas de la Literatura (la 1ª y la 3ª por imaginarias y la 2ª por medieval). En cast. cibdad hasta el XV (Corominas DCELC I, 814).

K. M. Parker (1977): Vocabulario clasificado de los folios gallegos de la Historia Troyana. Illinois: Applied Literature Press.
çidade
f. f. ciudad; city: ẽnos rreys et señores que poblarõ a terra et a çidade, 7.13, 8.5 (çibdade), 71.27 (çiudade), 103.7.

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
çidade
subst. .- subst. " ciudad, población de categoría superior a la de villa". 31.5 "a çidade de Iherusalem"; 32.4 "sobre la çidade de Iherusalem"; 32.13 "et çercauan a çidade cõ gentes moyto espantosas"; 37.18 "hũa çidade que avia nome Jonãpara"; 40.2 "nõ adiuinauas que tu et esta çidade..."; 44.10 "era Josep da çidade de Abaramatia"; 44.16; 47.3; 58.2; 65.3; 73.14; 74.3,6; 76.3; 77.8,14; 78.2,3; 93.5,11; 94.1,10; 95.11; 96.6,8; 98.1,2; 104.13; 129.1; 151.3,5,6; 152.6; 176.14; 179.5; 180.1; 200.14; 208.4; 210.6,13; 216.14; 219.21; 225.1; 227.15; 230.8,17; 231.12. ÇIDADES, 71.8 "las outras terras et çidades de mar a mar"; 76.1 "Et as çidades et vilas"; 79.5 "lugares et vilas et çidades"; 81.4,7; 105.10; 132.7; 195.4; 217.1. Véase VILA.




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL