Carolina Michaëlis de Vasconcelos (1920): "Glossário do Cancioneiro da Ajuda", Revista Lusitana 23, pp. 1-95.
cas casa		: forma proclítica de casa 1603 ({Airas Carpancho} a cas del rey), 9005 {Airas Carpancho} en cas dona Costança; e na epígrafe da cantiga nº 394 en cas dona Maior(ambas as vezes com supressão da preposição de, como CSM 228.9 a cas seu dono). Mas 1603 {Airas Carpancho} a cas del rey (CSM 97.3 en cas del rey).
casas casa	pl.	pl. de casa: palácio 2698, 2700, 5246.

M. C. Barreiro (1995): A documentación notarial do concello de Noia (ss. XIV-XVI). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela [Glosario, pp. 155-456].
casa cassa	subst.	subst. 'vivenda, morada'. As persoas que queiran profundizar nestes aspectos remítoas ós traballos de Lorenzo Casa; Pedro de Llano Arquitectura popular; de Llano Enciclopedia, s.v. Casa , e Salinero Alarifes, s.v. Casa. O que intentarei é situa-la casa no seu contorno físico, tendo en conta o que rodea a dita construcción, tanto no referente ás terras coma ás construccións adxectivas, cando o documento así mo permita. Hai 329 ocorrencias, polo que só recollerei algúns dos exemplos máis significativos debaixo de cada apartado. Para o resto das ocorrencias véxase o listado s.v. casa, cassa.
____		a) casa(s) onde se vive. Casa, 1.16 (1332) "uay ffiryr em rredor em hũu caruallo que estaua a so a casa em que mora o dito Fernã Eanes"; 5.9 (1345) "ẽna qual casa nós oora moramos"; 24.45 (1407) "poẽdo fóra da dita casa a María Rrodriges"; 26.30 (1412) "a casa en que mora Afonso Peres de Lesenteyro". Cassa, 3.8 (1342) "toda aquella nossa cassa de Ssardineyro en que nós moramos". Casas, 27.6 (1412) "en mjnas casas de morada de mỉ".
____	____	b) casa(s) cando se di se están na vila ou fóra, se se dá o nome da rúa na que está, ou se teñen outras casas a carón delas. Casa, 5.8 (1345) "aquella casa que está ẽna uilla de Sardineyro"; 24.8 (1407) "hũa casa baixa que está ẽna Coredoira, fóra da dita bila de Noya"; 49.11 (1459) "veziño da villa de Noya (...) que conprades (...) toda a parte et quinón de toda aquela casa baixa que he ẽna rrúa da Triparía da dita villa junto cõ as casas de morada de vós (...) así como vay da dita rrúa da Triparía contra a praça"; 52.16 (1469) "a súa casa que está et he syta ẽna rrúa da Lajẽen, que se ten da hũa parte per taboado cõ cassas de (...) et da outra parte per parede con cassas (...) e saen da outra banda ao longo con portas ẽno muro do conçello da dita vyla e cõ portas et portaas et fiestras ẽna dita rrúa pública da dita vila". Cassa, 53.8 (1469) "a qual dita cassa se ten, da hũa parte, per parede et taboado cõ outra cassa de (...) et da outra parte per parede de taboado cõ outras casas que agora son de..." Casas, 36.10 (1425) "as mỉas casas do caño, que están ẽna dita villa de Noya, ẽna rrúa da Triparía desta villa". Cassas, 37.23; 37.33; 52.18.
____	____	c) casa(s) cando se fai alusión a outras construccións adxectivas. Casa, 31.37 (1417) "façades hũa casa et lagar para coller et vendimar o dito vjño"; 31.40 "a dita vjña así posta et a dita casa et lagar feyta"; 39.74 (1439) "Jtem a casa en que mora (...) saluo a cámara, que he de Sancha Oanes cõ a eyra"; 50.11 (1462) "cõ encargo de sesenta et quatro morauidís (...) que ẽna dita metade de casa et forno ha o mosteiro de Santa Cristina"; 50.14 "a qual outra metade da dita casa et forno he de Joán Ferrnandes"; 50.15-20 "a qual metade de casa et forno se ten da hũa parte (...) et da outra parte de çima sal cõ huas portas et alpenderadas en fronte das casas de..." Cassa, 3.9 (1342) "vẽdemos (...) toda aquella nosa cassa de Ssardineyro (...) cõno fforno que en ella está et cõ ssúa cámarra". Casas, 35.7 (1422) "ante as portas das casas do forno en que ora mora Rroy Novo"; 59.10 (1482) "vendo (...) a metad entregamente de aquelas casas (...) con súa torre et cauanel en que eu agora viuo et moro, que están et son sitas ẽna rrúa de Pero Sardina"; 59.17 "sal cõ a dita torre e porta ẽno muro do conçello da dita vila et saaẽ cõ portas, fiestras et alpéndere ẽna dita rrúa pública, et das quaees ditas casas suso declaradas a outra metad son de vós".
____	____	d) casa(s) cando se especifica se é terrea (de planta baixa) ou se ten máis pisos. Casa, 24.8 (1407) "a medade de hũa casa baixa"; 40.9 (1440) "vendo (...) toda aquela hũa casa, sótõo et sobrado, que está de dentro da çerqua da villa de Muro"; 49.11 (1459) "aquela casa baixa que he ẽna rrúa da Triparía"; 65.13 (1494) "vos açensuamos a nosa casa, con seu sótõo et sobrado". Casas, 41.10 (1443) "todas aquelas hũas mjnas casas, sótõo et sobrado".
____	____	e) casa(s) cando se fai referencia ós terreos, árbores, cultivos, plantacións etc. que, ou están a beira dela(s), ou lle(s) pertencen, aínda que estean máis alongados. Casa, 5.10 (1345) "Uẽdemos a uós a meatade da dita casa cõ todos seus yxidos et entrados et cõ todas súas dereyturas que a toda a meatade da dita casa pertẽeçe dentro et fóra (...) cõ seus pousos et ágoas uertes"; 27.21 (1412) "jten aa porta da casa outra maçeeyra so o camjño"; 31.40 (1417) "que de dita vjña et casa et lagar nós, (...) et nosas voses de todo auemos de aver o quarto segũ dito he para todo senpre, labrando (...) a dita vjña"; 45.7 (1448) "et posuýa por vertude da dita doaçón a dita casa et casares et eyras et terras et árbores et súas perteenças et dereyturas a el perteesçentes ẽno dito lugar de Barro". Casas, 2.8 (1341) "quanta herdade et chãtado, casas et casares, a montes et a fontes, cõ todas súas dereyturas et eixidos nós (...) concãbeamos et conpramos"; 8.13 (1381) "uendo (...) tódasllas mjnas herdades, casas et casaes et chantados et cortynas et eyras que eu ey et me perteesẽ"; 17.10 (1397) "quantas herdades et chantados, casas et casares et vyna et eixidos e eiras et formaes, a mõtes et a fontes, nós auemos et nos perteeçẽ em Pumar de Rrío"; 43.37 (1447) "casas, casares, chantados, deuesas a el perteescentes, ondequer que vaan, a montes et a fontes"; 55.12 (1476) "o quarto entregamente das mjñas casas cõ mays o quarto da orta"; 55.22 "ditas casas et orta susodita et arada, cõ todas súas pertenençias et derechuras".
____	____	f) casa(s) cando por venda, foro ou outro motivo se fai referencia ós materiais e pertenzas que lle corresponden. Casa, 40.15 (1440) "a qual casa vos vendo (...) con seu chãao et ferro et pedra et tella et madeira et con seus pousos et ágoas vertes et entradas et saýdas et súas pertẽeças (...) así de dentro como de fóra et de ancho como de longo et de alto et de baixo"; 50.33 (1462) "deuedes (...) de rrestoirar et rreparar a dita metade da dita casa et forno que vos así aforo de fero et pedra et tella et madeira et de tódaslas outras cousas que ouverẽ mester, et teerla senpre et en todo tenpo leuãtada et coberta et rrestoirada". Casas, 41.19 (1443) "as quaees sobreditas casas vos vendo cõ seu chãao et pedra et ferro et tella et madeyra et cõ seus pousos et ágoas vertes".

F. R. Tato Plaza (1986): Léxico do Libro de Actas do Concello de Santiago (1416-1422).Vol. I (Glosario A-D). Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
casa {[cassa]}	f.	s. f. Casa, edificio para habitar: "porque outrosy morava et estava en poder et casa, do dito seu neto et o servia" (402...8402). Outras formas: casas (334...7461), cassas (1185). // 2. Edificio usado como establecemento comercial: "que estevesen enna casa do pescado da dita çidade ou fora dela" (1672, 1678, 3824, 3973, 4062, 6148, 7381, 7382, 7384, 8483, 8927). // 3. Casa, estados, vasalos e rendas que posuía un señor: "nen outro alcalle alguo da casa e arçobispado do dito sennor arçobispo nen de seus subçesores" (5754, 8929, 9031).

K. M. Parker (1958): Vocabulario de la Crónica Troyana. Salamanca: Universidad.
casa	f.	f. edificio para vivienda; house: Todaslas casas da vila ficaron desanparadas, I 104.3, I 108.25.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
casa cassa		'casa ' , del lat. CASA (REW 1728). Puede tener las acepciones 'parte, departamento ' 'familia de criados, súbditos ' . Formas: casa 169.70, 182.61 "forõsse logo para Salas a sua - ", 226.11, 235.45 "en - de hũu alaraue", 249.11, 253.63, 289.25, 301.26 "a Rroma aa - de San Pedro", 311.21 "para - de sua madre", 315.39, 331.44,46 "en sua - ... da - do papa", 384.19, 398.18, 462.3 "a - sancta de Iherusalem", 475.3 (c. 315), 476.5 (c. 315), 502.3 "en - de hũu mouro", 504.35,4 (c. 338),3 (c. 339) "foy a sua - et prendeo... en hũa - pequena que era çerca do alcaçer... tornouse para sua - ", 505.3, 523.23, 526.14,15,18,19, 534.27, 551.3,4, 583.7,8,25 "hũu leõ... et guardauano dous omes en hũa - ... metiã o leõ na - ... abrirõ a porta da - do leõ", 603.6,18 (2 v.), 604.22,33,2, 605.20, 607.7, 608.11, 656.47, 813.226, cassa 25.8 "soltoo et enviouo solto para sua - ", casas 248.29, 259.24, 291.76 "en hũu curral das suas - ", 449.10 (c. 293) "en suas - et en seus herdamentos", 504.6 (c. 338), 510.18, 520.4, 521.10,12,23, 525.12 (c. 358) "das - de Abeniafa", 531.16, 534.17,26, 554.19 "todas as - d' Abeniafa", 555.16, 654.25-26, 664.29, 715.57, 769.9 "derribou as - de R. R. Girõ", 808.70, 815.38,39. Acepción 'familia de criados, súbditos ' : casa 279.69 "senõ a muy poucos dos de sua - ", 332.31 "el rrey fezeo mayor de toda sa - ", 375.9 (c. 231) "fizuos mordomo de mjna - ", 380.29, 539.30 "assi andaua a - do Çide ordinada", 583.6, 612.20 "sen os outros de criaçõ de sua - ", 617.14,17, 630.12, 632.3, 659.8 "mandou a todos seus criados et a toda sua - algo". Acepción 'parte, departamento, división ' : casas 70.22, cassa 70.23,24,25 "este paaço... auja en el tres - et ẽna primeyra - ... et ẽna segunda - ... et ẽna terceyra - ". En documentos lats. desde el IX: a. 870 "casas cubos cubas et omnia edificia" (PMH Diplom. 4); a. 906 "et inde per kasa tractemiri" (id. 9); a. 910 "habeas illa kassa dum vita vixeris" (CDGH 395), etc.; a. 1214 "aos oméés d' ordin de mia casa" (Test. Afonso II, 259); a. 1254 "per aquelas casas que auia en Barrio Sico" (Sponer 116.7); a. 1265 "ena qual deuedes a ffazer una cassa... en quantas cassas et en quantas herdades auedes ena villa" (Sponer 120.8,12); Johan Airas (1077, 1467) "e non quys da casa sayr" (12), etc.; CSM 6.43 "levoo a ssa casa", 14.29 "nen de mia casa nunca sera conpannon", 18.46 "foisse correndo a casa", etc.; a. 1294 "hua nossa casa que chaman a do sino" (Duro p. 163); a. 1296 "nas vosas casas que teedes feytas" (id. 166); Cr. 1344 "este esteve no castello de T. que se nõ leixava veer se nõ a poucos dos de sua casa" (III, 255); Cr. Troyana "todaslas casas da vila ficaron desanparadas" (I, 104.3); Gal. Estoria "nẽ morauã em outras casas senõ ẽnas couas que achauã feytas" (8.20), etc. Ejs. y acepciones en Morais; también Machado Voc. IX RP XXIII, 85. Para el cast. ant. Pidal Cid II, 560.

R. Lorenzo (1968): Sobre cronologia do vocabulário galego-português. Vigo: Galaxia.
{casa}		.- CASA (523a: 968): 870 "casas cubos cubas" (PMH Diplom. 4); 906 "et inde per kasa tractemiri" (id. 9) etc.

W. Mettmann (1972): Cantigas de Santa María de Afonso X, o Sábio. Vol. IV (Glossário). Coimbra: Universidade.
casa	s. f.:	s. f.: 6.43 levó-o a ssa casa; 14.29 nen de mia casa nunca será conpannon; 18.46 foi-sse correndo / a casa; 48.26 Os monges, porque sentian a ssa casa mui menguada; 75.73 en casa do ric'estava un crerigo || quarto: 312.58 fezeron tanto que a sa casa ll'a trouxeron. / E el deitou-sse con ela en hũa casa escura.

M. Rodrigues Lapa (19702): Cantigas d'escarnho e de mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses. Vigo: Galaxia ["Vocabulário galego-português", pp. 1-111].
casa		: {Rodrigu' Eanes Redondo} nen cho colheran en casa del-Rei 273.28.

K. M. Parker (1977): Vocabulario clasificado de los folios gallegos de la Historia Troyana. Illinois: Applied Literature Press.
casa	f.	f. casa; household: en dias del foy destroyda toda sua casa et toda Troya, 15.9.
casa	f.	f. casa; house: falou con os vellos ouçiaãos da terra et con os homẽes bõos de sua terra et de sua casa, 9.1.

M. de Miguel (1977): Vocabulario gallego medieval en documentos del s. XIII anteriores a 1275. Memoria de licenciatura. Universidad de Valladolid ["Índice toponímico"].
Sobrela Casa dos Frades		a. 1261, 46.17,26,28.

M. de Miguel (1977): Vocabulario gallego medieval en documentos del s. XIII anteriores a 1275. Memoria de licenciatura. Universidad de Valladolid.
casa	subst.	.- subst. 'casa'. Del latín CĂSAM; a. 1228 "in alia casa morar" (15.14), 16.1,2,10,14,15,17,18, 17.15,20,23,25,27,28, 19.4,6,16; a. 1257 "en sa casa d' Armea" (25.29), 26.14; a. 1261 "Sobre la casa dos Frades" (46.17); a. 1228 "e ayan casas no Burgo" (16.16), 16.11; a. 1234-36, 4.8.

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
casa	subst.	.- subst. 1.- " casa, vivienda". 11.17 "torneyme para mĩa casa saão"; 12.6 "et pousou en casa de hũu laurador"; 12.15 "volueuse para sua casa"; 16.7 "a mĩa casa en que morey por grã tenpo?"; 16.16 "foise saão a seu pee para sua casa"; 42.11 "entraronlle os ladrões na casa"; 42.20; 43.10; 65.6,12; 183.5; 192.12; 193.6; 199.14; 201.19; 202.10; 204.10; 212.13; 217.12; 219.16; 221.18; 223.21; 226.11,17; 227.5. CASAS, 17.7 "et tornãse en paz para suas casas"; 59.14 "et cõprou casas et erdades et outras moytas posisoes"; 214.11 "que tinã... suas casas... onrradas..." // CASA SOTERRAYA , 38.2 "meteose en hũa casa soterraya cõ doze judeus". CASAS, 42.2 "Et tã mao era o cheiro dos que morriã que, ante os soterrauã por suas casas os que cõ eles aviã de adubar". No está clara la acepción de esta palabra. Pensado duda de que se refiera a " en sus casas" o " por cuenta de sus familias". El sentido del pasaje no se ajusta al original latino. Al compulsar los dos textos se ve la equivalencia SED DEFICIENTE SUMPTU = "et desque falesçeu a custa", pero no hay justificación alguna para "os soterrauã por suas casas" ( Pensado Miragres , pág. 42 not. 1).
____		2.- " iglesia, templo". 182.8 "Eu soo o Apostolo de Deus [...] los ospedes que moran ẽno camiño por que vẽẽ a mĩa casa"; 195.13 "yrey en rromaria a tua casa"; 201.16 "Eu soo Santiago apostolo cuja casa tu vas cada ãno onrrar..."; 227.17 "ca he tẽplo et casa de Deus". // CASA SANTA , " por antonomasia, la de Jerusalem". 186.5 "hũu bispo viindo da casa santa de Iherusalem".
____	____	3.- " descendencia, familia, linaje". 228.5 "-[Ẽna] a[s]anyda d' Israel do Egito, da casa de Jacob"; 229.12 "-Ay aquela casa d' aquel que ofendeo a nos et a toda nosa linagẽe!".
____	____	4.- " estado, dominio, súbditos". 149.15 "Et Ameçor vio esto diso aos caualeiros de sua casa"; 180.12 "aas vezes leuavã a soter[r]ar o señor da casa cõ toda sua cõpana".

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711].
casa	f.	f. "Casa, edificio destinado a vivenda".
____		casa (58): "do outõ da súa casa" 223, 225, 326, 431, "estando en casa de Juã / d' Ouril" 702, 1340, 1347, 1524, 1525, 1527, 1537, 1555, 1556, 1560, 1562, 1563, 1568, 1570, 1713, 1722, 1822, 1826, "nõ sería maraujlla labrar en mjña casa propia e solar antígoo dos / Mariños, meus anteçesores" 1828, 1848, 1864, 1979, 1979, 1980, 2003, 2006, 2025, "testimoyo ante as portas da casa de Pero do / Louro" 2213, 2278, 2279, 2280, 2318, 2319, 2319, 2435, 2529, 2562, 2562, 2565, 2675, 2678, 2708, 2708, 2714, "a casa que leua[n]tou Ferrnand Martíns" 2732, 2763, 2830, 2837, 2847, 2849, 2867, 2870, 2923, 2957; casas (27): "parte das vjnas en que se fasẽ as casas" 229, 431, 435, 438, 467, 498, 798, 803, 843, 853, 960, 1018, 1066, 1208, 1274, 1408, 1416, 1452, 1824, "outras mjñas casas e terras / e fasenda" 1849, 2034, 2355, 2373, 2445, 2584, 2667, 2823.
____	____	Do lat. casa "choupana, cabana". Está en documentos latinos desde o séc. IX: casas 870 en textos portugueses, kasa 910 en galegos, sen interrupción deica hoxe (Lorenzo Crónica s.v.). Recollemos casa tamén nun doc. de 1230 (CDOseira I p. 316).