logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra CAUALEIRO como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.4 Rows
- Número de acepcións atopadas: 4.
- Distribución por dicionarios: CONCELLO DE NOIA (1), CRÓNICA XERAL (1), VOCABULARIO 1275 (1), MIRAGRES DE SANTIAGO (1).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

M. C. Barreiro (1995): A documentación notarial do concello de Noia (ss. XIV-XVI). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela [Glosario, pp. 155-456].
caualeiro
{caualleiro}
subst. subst. 'cabaleiro; nobre de segunda categoría que baseaba o seu privilexio e a súa nobreza no feito de combater a cabalo'. Ó longo da Idade Media vese que dentro da nobreza hai varias categorías, desde a máis alta xerarquía e poder social, chamada a partir do século XII ricos homes; tamén existía unha segunda categoría de nobres que fundaban os seus privilexios no sangue e na cualidade de combatentes de a cabalo (no século X chamáronse infanzóns ou cabaleiros e a partir do século XII fillosdalgos). Ademais existiu outro grupo de cabaleiros: os cabaleiros vilegos ou cidadáns (ou cabaleiros burgueses como no século XV os chama o Arcipreste de Talavera). Estes cabaleiros eran homes libres, habitantes das vilas, e podían costear un cabalo e mailo equipo de cabaleiro, polo que prestaban o servicio militar a cabalo. Gozaban de importantes exencións e privilexios, unhas veces concedidos polos reis, e outras polas disposicións forais locais das vilas, formando deste xeito un grupo social cun dereito propio (forum milites) que abranguía ás súas mulleres e fillos, e mesmo ás súas viúvas mentres posuísen un cabalo. Os cargos máis importantes do Concello ocupábanos os cabaleiros, que para poder desempeñalos tiñan que ser veciños da vila e posuír cabalo e armas. Polas datas dos documentos cos que traballo, os cabaleiros ós que se refiren deben ser os nobres vilegos. Aínda que non podo saber qué cargos e privilexios tiñan, pola pobreza descritiva dos documentos onde se atopa este termo, podo deducir que pertencían a un status superior polas condicións especificadas no contrato de venda do foro. Caualeiro, 25.26 (1409) "Et uós (...) nõ deuedes de vender este dito foro a home poderoso nẽ a dona nẽ a caualeiro, et avéndoo de vender, que o façades saber a mỉ ou a mỉas vozes (...) et nõno querendo eu (...) que o posades vender a home que seja obidiente". Caualleiro, 10.79 (1390) "et nõ os deuedes vender nẽ sopenorar (...) en outra pesoa algũa nẽ em home que seja de outra rreligiõ nẽ caualleiro nẽ dona nẽ outro home poderoso (...) et aquel que leixardes em ello por uosos herees que seiã taes como uós et uosos symjtaes et que nõ seiã nihũus dos sobreditos de mayor estado ou señorío ou condiçõ que uós".

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
caualeyro
caualeiro
caualleyro
caualleiro
'caballero ' , del lat. tardío CABĂLLĀRIUS (REW 1438). Formas: caualeyro 101.17, 108.6, 112.32, 113.49, 131.8, 132.50, 136.8,22, 145.6,9, 149.72 "tenome por boo - conprido", 163.1,5, 164.12,14,22,25-26,30, 165.37,42,50, 166.2 (c. 106), 176.12, 177.37,55, 191.29,32,42, 195.12, 200.29, 212.5,8 (c. 126), 213.12, 284.7, 288.11,14, 293.16, 309.16, 314.11,11-12 (c. 182), 317.16, 321.32, 325.5, 326.33,36,38, 328.1,2,4 (c. 191), 357.15, 358.20,26, 362.20, 367.20, 372.7, 373.7, 376.25,28, 378.28, 379.38, 384.21,2, 385.5, 390.12, 391.7,11, 392.25,25-26, 398.20, 399.16, 400.3, 411.10,14 (c. 261), 459.14,16, 461.10,11, 480.17, 481.16, 482.27, 500.21,22, 501.12-13,14, 538.1,7, 539.2, 540.18, 541.15, 625.3 (2 v.),6, 626.11, 639.3 (c. 437), 662.17, 703.10, 704.24, 707.3, 708.10,18,20, 710.16, 712.22, 724.3,7-8,9, 727.33-34, 728.43,46,48,54,57 (2 v.), 729.9, 748.53, 760.24, 762.19,20, 764.33, 768.22, 770.19,21,23, 790.26, 801.46, 802.33-34,35, 803.72,75,88,89, 804.90-91,93,99,109,117,121, 808.82, 809.102, 823.28,38, 824.63, 825.83, 828.32, 851.4,6,11,16, 852.21, 853.67,73,75, 858.7 (c. 593), 870.32,43, 875.5,7,13,15, 876.26,42, 877.50,52, 880.16, 896.7-8, caualleyro 9.15, 25.6,9, 35.23, 41.69, 43.25, 46.84, 48.32, 49.2, 50.14, 78.21, 83.5,8 "era ia a essa sazõ grã - ... et bõ - d' armas", 88.22, 93.19,21, 97.8,11,22, 98.29, 101.45, 132.51, 282.24,27,31, 286.25, 387.29, 803.83, 902.58-59, caualeiro 264.10, 265.14, 269.11, 540.5,9, 541.35,39, 543.14, 557.16, 559.10, 591.15, 602.11,22, 606.53, 634.16, 899.37, caualeyros 9.12, 100.8, 108.6-7, 109.10,12,13,14, 114.78, 115.111, 124.41, 128.61,63,66,77,80, 129.95, 130.116-117, 131.11, 136.23, 138.9, 141.28, 142.7,9,19, 144.6, 145.11, 146.20,10, 149.57, 150.20, 151.29,32, 152.60,62-63,64, 155.8, 164.19, 170.100, 171.111, 176.14,28, 177.41, 178.83-84, 179.90-91,94, 180.5, 191.37, 193.30, 194.69, 195.7,13, 196.19,25-26,28,34, 197.46,49, 201.49, 209.48,50, 212.8 (c. 126), 213.15,32-33,35, 214.53, 215.70, 220.9, 221.17, 229.13, 230.12, 231.14, 238.39-40, 242.7, 246.67, 249.18, 250.5, 254.76, 260.21, 272.41, 290.43,45, 291.56-57,70,76, 296.41, 311.6, 313.6-7, 314.9,14,15,17, 320.17,23, 321.40 (2 v.),43, 328.5 (c. 191), 338.32, 359.5,9, 360.8,15, 361.24, 362.24,28,33,41-42, 363.47,50,51, 364.6,12, 366.10, 372.6,15,19, 376.31, 379.9, 380.15, 382.3, 383.4, 386.6, 392.26, 396.6, 397.7 (c. 245), 398.14 (c. 247), 399.3, 400.22, 407.7 (c. 256), 408.3, 409.9,10, 410.28, 412.23, 418.20, 419.7, 424.13 (c. 272), 427.32, 432.26, 433.15-16, 435.9, 437.14,23-24, 438.12,12-13,14, 440.26-27, 441.15, 448.9, 455.5, 459.12 (2 v.),14,25, 469.16, 478.7, 481.8, 482.33,35-36, 491.4-5, 497.17, 498.26, 506.6 (c. 340), 508.2,4, 515.16,17, 516.15, 526.6, 539.26-27, 557.10, 559.4, 562.29, 566.36,4, 568.38, 576.8, 601.1, 612.18,19, 628.36,37, 630.11-12, 631.18-19, 632.11,8, 633.14, 634.1,5, 635.1,4,10 (c. 433), 637.1,7, 641.23,28, 642.18, 657.4, 659.9,10, 660.5, 661.26,27-28,29,30,31, 662.16, 665.18, 682.10, 684.14, 685.35,36, 688.58, 706.30, 710.23-24, 720.37-38, 726.10, 727.15, 732.10, 737.44,45, 739.31 (2 v.),33, 740.10, 741.31,39-40, 743.27, 746.21, 747.42, 748.70-71, 749.78,9, 751.3,18, 753.34, 758.16-17, 760.20, 767.44,47, 768.11,14,23,23-24, 769.14, 772.19, 773.12,13, 774.26-27, 775.3,6, 779.9,18,20, 781.10,11,12, 782.27,28,32,38, 783.11,19,24, 784.31,32, 788.29, 790.10, 791.37, 798.7, 800.5,9,14,18,31, 801.15,16-17, 802.37, 803.61, 804.103, 806.13, 808.67, 809.94, 810.150, 811.156-157,158, 822.4 (c. 556), 823.17,31, 824.49,64-65,68,74, 825.77,78, 829.13, 832.15-16, 833.24, 834.35, 842.26,33, 843.19,22, 844.14 (c. 575), 847.16, 849.4 (c. 583), 850.7,10 (c. 584), 851.15 (c. 585),3,6,12 (c. 586), 852.17, 853.59,61, 854.8,9, 855.9 (c. 588), 856.9, 858.9 (c. 592),6 (c. 593), 859.12 (c. 594), 860.17, 863.3,8,9, 864.13,21,24, 867.9, 869.9 (c. 608),9 (c. 609), 870.26, 875.6,9,17, 876.23,24, 877.13-14, 878.22,3,6, 879.2 (c. 617), 880.13, 889.24, 892.60, 894.51-52, caualleyros 16.6 (c. 10), 18.30, 19.7, 21.36, 28.24,31, 32.18, 35.9, 39.13,19,22,41.48,71-72, 42.84-85,88, 43.13, 44.35, 45.59, 49.52,55, 51.14, 56.44, 78.7, 83.4, 88.9,11, 93.9, 94.44,45, 97.7, 98.33,46,49, 100.26, 103.76, 105.10,16, 107.61-62, 131.21, 242.24, 281.95, 290.41, 338.32, 339.34,16, 340.25, 375.14, 498.34, 509.121 512.21, 803.66, 850.9 (c. 583), 851.7, 878.6, 900.7, caualeiros 243.51, 270.21,27, 273.46,48,63-64, 274.73, 539.28, 540.21,23, 541.19, 543.4 (c. 373), 559.25, 562.44, 563.2,10,12,15, 566.32,3, 567.24, 590.13,16,17, 594.5, 596.21, 600.11,14, 611.4,9, 617.11, 632.12, caualleiros 268.9, 271.15, 281.98, 282.12. Se documenta desde época temprana: antes 1096 (en realidad 1128) "et caualeiro aut uassallo de infancion" (PMH Leges p. 351; ya en Machado DELP ); a. 1114 "de uno caualario... si quis equum potuerit haberet sit caualeiro... tam caualeiro quam pedone" (Doc. Med. Port. III, 420); a. 1136 "nullo caualeiro... et mulier de caualeiro... homine de illo caualeiro... si homine de illo caualeiro baraliauerit" (PMH Leges 371), etc.; a. 1166 "omnes caualeiros qui se perdiderint" (id. 393); CSM 16.1 "un cavaleiro namorado", 216.2 "do cavaleiro ao demo"; Afonso X (B 466) "poys sodes aposto / e fremoso caualeiro" (44); a. 1290 "filo nen fila de cavaleyro" (Duro p. 162); a. 1295 " Pedro Pelaez cavaleyro" (id. 164); a. 1299 " Rodrigo Ares cavaleiro d' Agiar" (id. 166); a. 1312 " Pedro Pelaez cavaleiro" (id. 171); a. 1326 " Vaasco Rodriguez cavalleyro" (id. 175); a. 1328 "huun caualeyro que seia meu uassallo" (Ferreiro VI, Apénd. 88); Cr. Troyana "leuarey en uossa ajuda condes et duques et quantos caualleyros eu mays poder" (I, 93.12), "con el denssuun dous mill caualleyros" (I, 102.2); Gal. Estoria "outros prinçepes ou caualeyros ou señores" (117.11); cfr. Corónica Iria "et aparesceulle o apostollo Santiago... caballeiro ençima de huun caballo branquo" (55) (es ya la forma mod. gall. cabaleiro ). Información sobre la palabra en Elucidário s.v. cavalleiro; Pimenta Fuero Real 274; Magne (Demanda Graal III, 123-125; Gloss. Graal 260-263); M. Luz Fórmulas (RPF IX, 62-7) y Morais s.v. Véase además Pidal Cid II, 566-9 y Alvar (F. Sepúlveda s.v. cavallero ).

M. de Miguel (1977): Vocabulario gallego medieval en documentos del s. XIII anteriores a 1275. Memoria de licenciatura. Universidad de Valladolid.
caualeiro
caualeyro
caualleyro
subst. .- subst. 'caballero'. Del latín tardío CĂBALLĀRĬUM; a. 1228 "Se alguun caualeiro ou uilano" (20.19); a. 1258-61 "Roy Perez caualeyro" (35.25), 36.4,5; a. 1259, 44.5-6, 45.5-6; a. 1261 "que eu Gunzaluo Rodriguiz caualleyro d' [O]vaña". (45.11), 46.14,20,27; a. 1266, 53.2; a. 1271, 60.7; a. 1274, 66.15,16; a. 1258-61 "et de caualeyros octros" (31.4), 40.28; a. 1262, 48.27-28.

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
caualeiro
{caualeyro}
subst. .- subst. " caballero, soldado de a caballo; noble feudal". 6.6 "casou cõ hũu caualeiro, et era moy poderoso et moy mao home"; 9.15 "Hṽu caualeiro lonbardo, do castelo que chamã Carãtia"; 16.10 "hũu caualeiro moi boo"; 71.17 "apareçeulle hũu caualeiro en vison tã fremoso que nõ poderia mais"; 86.3 "hũu caualeiro que auia nome Rromariquo"; 86.11 "vẽo o caualeiro de noyte"; 87.4 "Et entõ o caualeiro desapareçeulle"; 93.14 "hũu caualeiro que leuaua hũu escudo aas costas"; 94.4 "Et querte seruir et seer teu caualeiro"; 101.1; 120.8; 134.4,8; 144.9; 178.4; 179.13; 188.11; 189.5,14; 190.8; 192.8; 193.7,9; 194.6,9,11; 195.1,6; 197.10,11,14,16; 200.2,10; 207.14; 209.4,7,12,15; 210.1; 211.1,9,10,13; 212.10,18. CAUALEIROS, 78.1 "a çidade de Besortom en que ha caualeiros moy fortes"; 52.9 "Et o mãdadeiro foise cõ outros caualeiros"; 89.4-5 "Et Calrros enviou logo çen caualeiros que lidasen cõ outros çento"; 89.2; 91.3; 92.1; 93.6-7,10,13; 94.3,5,13,14; 101.8-9,9; 102.1,2,4,4-5,5,9-10; 103.4; 105.1; 108.5; 110.6; 118.12; 125.7,8; 126.3,6; 127.13; 135.5; 136.5,17; 137.4,10,11,16; 138.14; 142.14; 149.15; 195.4; 196.11; 197.7; 198.7,11; 212.14. CAUALEYRO, 8.3 "O caualeyro diso". CAUALEYROS, 4.3 "trres caualeyros do cõdado de Peirigol"; 102.11 "erã moy boos caualeyros de Ihesucristo". // FAZER CAUALEIRO , " hacer caballero, dar la orden de caballería". 99.10 "et os que erã escudeiros, fezeos caualeiros moyto onrrados".




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL