logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra agina como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.4 Rows
- Número de acepcións atopadas: 4.
- Distribución por dicionarios: CONCELLO DE SANTIAGO (1), CRÓNICA TROIANA (1), CRÓNICA XERAL (1), MIRAGRES DE SANTIAGO (1).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

F. R. Tato Plaza (1986): Léxico do Libro de Actas do Concello de Santiago (1416-1422).Vol. I (Glosario A-D). Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
agina
{aginna}
adv. adv. t. Axiña, logo, rapidamente: "se recabdasen mais agina e non detardase o recabdamento deles" (6694). Outras formas: aginna (289).

K. M. Parker (1958): Vocabulario de la Crónica Troyana. Salamanca: Universidad.
agiña
agina
adv. adv. pronto; rapidly, soon: me conuerra de morrer tarde o agina, II 20.6, I 101.10 (agiña), I 97.8 (agiña).

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
agina
agiña
aginha
agyna
agiña
asinha
aginha
asinha
'pronto, en seguida, rápidamente, de prisa ' , del lat. vulg. AGĪNA 'actividad, prisa ' (de AGĔRE 'conducir '), con derivados italianos e ibéricos. (Véase J. Gerighausen Agina, 39-50, espec. 39-42). Formas del ms.: agina 3.19, 33.9, 42.89, 53.18, 73.13, 79.3, 97.26, 102.66, 113.56,60, 131.29, 168.38, 184.53, 187.15, 191.30, 196.32, 197.66, 199.92, 236.69, 245.21, 384.25, 386.11, 415.20, 438.35, 439.19, 482.37, 484.9,12, 497.23, 517.10 (c. 351), 579.84, 590.22, 615.38, 627.38, 640.7, 688.59, 728.39,40, 768.11, 802.29, 812.205, 834.44, 864.28, 867.7 (c. 606), 874.12 (c. 613); agiña 132.5, 133.32, 156.19, 262.9, 431.24, 551.41, 562.36, 569.16, 602.31, 656.50, 809.97, 813.219, 851.5; aginha 551.42, 570.31, 589.37; agyna 856.10. Se documenta desde el s. XIII. La forma más antigua es agiña: CSM 6.47 "poi-lo menỹo foi morto, o judeu muit' agỹa / soterro-o na adega", 13.17 "ante chegou muit' agĩa e foi-ll' as mãos parar / so os pees", 28.123 "e o por que esto fiz, / direi-vo-lo aginna", 119.26 "e dizend': agỹa, agỹa, mui toste fillade / aquel ome e da vila longe o levade"; Afonso X (V 63 B 480) "que mh alongue muyt' agỹa / deste demo da canpynha" (9); Fernand' Esquio (V 1137, B 1604bis) "quer' eu uos ia esto dar, / ca non tenho al tan aginha" (11); Pero Mafaldo (B 374) "uei' eu as ientes andar reuoluendo / e mudando aginha os corações" (2). En el XIV: Cr. Troyana "me conuerra de morrer tarde ou agina" (II, 20.6), "caualgou moyto agiña" (I, 97.8), "foy ferir... o mays agiña que podo" (I, 101.10); Gal. Estoria "asy cõmo o bafo se vay agiña et se esparge por lo ayre et nõ paresçe, asy faleçeo agiña Abel" (10.8,9), "et que seriã mellores et mays rrizeas que as das sedas das bestas et nõ quebrariã tam agina cõmo ellas" (16.21); Miragres "et Aigulando armouse moyto agina et leuou cõsigo sete mill caualeiros" (p. 94), "et caerõ anbos en terra et leuãtarõse moyto agina" (p. 119); Graal "e começou-se de ir muito aginha" (151c,454), "e assi se foi chagado agĩa" (57c,165). En port. llega hasta el s. XV esta variante: Vita Chr. "quam aginha alguem faz peendença, tam aginha Deus perdoa" (20,66d,755); Diál. "e os mõges, que o ouuirõ, correrõ muy aginha, mas nõ virõ o drago" (Leite, T. Arc. p. 46.10); Soliloquio "e muyto aginha, que nos squivemos de todo mal" (85.8); ejs. en Magne DMC s.v.; Gloss. Graal 61-63; Machado Gloss. CBN, 88a-90a; Elucidário, ed. Fiúza, 262a-264b. En el s. XIV se encuentra ya la forma más modernizada asinha: Graal "o mais asinha que pode" (29a,87), etc. (véase Magne Demanda Graal s.v.; Gloss. Graal 159a); Cr. 1344 "atam asynha" (II, 440), "que se guisassem muyto asynha" (III, 130). Esta forma coexiste con aginha en los ss. XIV-XV, pero en el XV se impone definitivamente asinha, así grafiada hasta el s. XVI. Desde entonces aparece la grafía azinha (esporádicamente en el XV; ejs. de todas estas formas en Magne, Machado y Elucidário ). La forma port. asinha ha caído en desuso en la época moderna, pero sigue viva en algunas zonas; también aginha es forma regional. La palabra ha permanecido con gran vitalidad en gall. con la forma etimológica, hoy grafiada axiña (no existe en gall. azinha, como dice el REW 281; también es inventada la forma aiziña dada por G. de Diego Dicc. 271; puro disparate es la forma axina presentada por E. Rodríguez y Franco Grande, que recogen también los regionalismos aixiña, eixiña ). En cast. aparece aína en el Cid, queda anticuado en el s. XVII (cfr. DHLE I, 1213-1214; hoy existe como dialectal). Véase para la etimología C. Michaëlis Miscelas, 469-471; Michaëlis Dispersos II, 34-38; Corominas DCELC I, 65ab; REW 281); para las formas regionales portuguesas (aginha, asinha ) véase Viana Materiais dialect., 203; Dias Rec. Ribeiro, 284; Leite Estudos phil. galega, 203; Nunes Contr., 8; Krüger Mezcla de dialectos, 131; Piel Miscelânea 24-25.

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
agina
adv. .- adv. de tiempo " pronto, en seguida, rápidamente, de prisa". 8.9 "enpuxauame cõ hũa lança que tiña ẽna mão [...] para morrer mais agina"; 9.3 "Nõ chores mais pensa de me tirar d' aqui agina ca viuo soo"; 9.5 "Et a moller tornou moyto agina et buscou hũa escaada"; 41.7 "mãdou que lle desen de jantar agina"; 94.14 "Et Aigulando armouse moyto agina"; 119.3 "et leuãtarõse moyto agina"; 134.8; 204.6; 207.15,18; 215.3.




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL