logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra amos como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.8 Rows
- Número de acepcións atopadas: 8.
- Distribución por dicionarios: CRÓNICA XERAL (1), CANTIGAS DE SANTA MARÍA (2), LIBRO DE NOTAS (5).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
ambos
anbos
ãbos
ambolos
ambas
anbas
ãbas
ambalas
anballas
ãbaslar
dambas
dambalas
danbalas
Ambos
nós amos
ambos e dous
ambos de dous
'ambos, ambas ' , del lat. AMBO, AMBAE, AMBO. Varias formas en el ms.: ambos 112.43 "forõsse ferir - hũu por outro", 120.15, 127.29, 128.59, 144.49, 151.42, " - en hũu", 155.9, 169.62-63, 183.19, 184.39, 214.51, 231.27, 237.10, 252.41, 304.26-27, 316.10, 317.27,28, 357.29, 365.13 (c. 219), 376.34, 386.3,10, 401.22, 408.9, 409.4, 410.31, 434.9, 438.36, 450.19, 454.17, 470.11, 518.18 " - os arrauaes", 674.11, 683.38, 703.41, 724.7, 725.8, 741.44, 757.25 " - os rreys", 758.12 "d' - os rreynos", 772.30, 804.108; anbos 69.22 " - os cabedees", 101.39, 260.5,6, 275.8 "et a - seus fillos", 276.22 "cõ - seus fillos", 356.19 " - os rreys", 584.50, 585.2, 594.13 " - yrmãos"; ãbos 169.67, 233.12 (c. 141); ambolos 370.2 "- rreys", 454.37; ambas 759.26 "as rreynas - ", 778.22 "conas rreynas - ", 787.7 "as rreynas - ", 822.5 (c. 555) "essas - rreynas", 863.39, anbas 440.22,23, "de - as partes" 565.19 "suas filhas - ", 604.23; ambalas 401.28 "cõ - mãos", 576.34, 624.34, 668.11, 686.21-22, 895.20, anbalas 634.18, anballas 87.13-14 " - ostes", ãbaslas 400.16 "cõ - mãos"; dambas o d' ambas 381.7, 388.7, 423.9-10, 427.40, 787.16 " - as partes", d' anbas 33.15 " - aquellas partes", dambalas 304.29 "as ostes - partes", 628.29, 638.4, 640.5 (c. 437), 651.19, 684.7,11, 732.16, 768.15, danbalas 321.36, 440.23, 444.20, 544.6, 590.27, 596.27, 608.11-12, dãbalas 313.10, 353.19, 362.28-29, 365.15 (c. 219), danballas 71.7, 618.31-32, d' ãballas 25.16. Es corriente la expresión ambos et dous 135.38, 169.72, 183.9, 185.73, 350.36, 824.69, anbos e dous 102.72. También a ambos et a dous 135.10 "que uos nõ de maas mortes - ", a ãbos et a dous 314.19. La unión de ambos y dos ha sido siempre muy usual. En la época clás. se dijo también ambos de dous (ej. de Camões en Morais ) y hoy se conocen ambos os dois (ej. de Herculano en Morais ), ambos dois, ambos a dois (Moreira Estudos I, p. 6), al lado de las formas ya arcaicas, en el lenguaje familiar y popular (véase Nunes Gram. Hist. p. 213 y Morais s.v. ambos de dois ). En gall. perdura la forma tradicional ambos e dous (véase E. Rodríguez ). En cast. fue muy conocida la expresión ambos a dos, amos a dos, entrambos a dos (véase Corominas 187b-188a). Ambos se conoce desde el s. X (ej. de 936 en Machado DELP1 183b, DELP2 227a). Algunos ejs. del XIII: a. 1203 "que dividet ambos Lalones" (CDGH 455); a. 1234-1236 "a placere de ambas partes" (Salazar p. 2.11); a. 1242-1252 "por ambalas carreyras" (id. 9.4); CSM 5.54 "quando foron ambos a hũa parte", 135.2 "que casassen ambos en uno"; Pero Velho de Taveiros (B 142) "anbas eram nas melhores / que omen pode cousir" (13); Johan Airas (V 603, B 1013) "mays querouos ora ben consselhar / fazed' i anbos o que eu mandar" (6) (otros ejs. de los Cancioneros en Machado, Gloss. CBN, 120b); a. 1290 "dous vosos filos que ambos ayades" (Duro 162); a. 1296 "que anbos ouverdes... que o tennamus nos anbos... a nosa morte danbos" (id. 165), etc.; a. 1299 "e topam anbas no rio" (id. 166). En el XIV: Miragres "a batalla outorgada d' ambalas partes en outro dia armarõse todos para lidar" (página 112); a. 1364 "it. dous domingaes de leenda e de canto anbos velhos" (Machado Voc. XIV 244); a. 1342 "et anbas las ditas partes" (Duro 185); Cr. Troyana "el et çesar eran veziños en troya et senpre anbos viueran de consun" (I, 100.19); Gal. Estoria "et Adam et Eva eram ambos desnũus" (7.21); Graal "e prendeu ambolos braços" (I, 339), "e das outras de ambalas penas" (I, 289). Más ejs. en Elucidário (ed. Fiúza) p. 464 s.v. amos; Viterbo cita nós amos sin indicación de fuente. Debe tratarse de un error, pues en port. no existe la asimilación -mb- > -m-, ni nadie documenta esa forma. La expresión ambos e dous en el XIII: CSM 218.13 "mas dũa 'nfermedade foi atan mal parado/ per que ficou tolleito d' anbos e dous los lados", 328.20 "ontr' ambos e dous os mares". La expresión clásica ambos de dous en el XV: Hist. Vespasiano "e, quando o emperador entendeo as pallavras dãbos de dous, respõdeo" (en Crest. Arc. p. 163). Más documentación en Magne Gloss. Graal 102-103.

W. Mettmann (1972): Cantigas de Santa María de Afonso X, o Sábio. Vol. IV (Glossário). Coimbra: Universidade.
ambos
amos
indef.: pron. indef.: 5.54 Quando foron ambos a hũa parte; 15.102 sei de nos ambos vingador; 25.51, 27.47 amba-las partes fez log'alá ir; 38.53 que ambos alçados tĩia seus braços || ambos e dous : 218.13 d'anbos e dous los lados; 328.20 ontr'ambos e dous os mares. Cf. amos.
amos
ambos
(186 M) V. ambos.

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711].
amos
anbos
indef. indef. "Ambos"; aplícase a dúas cousas consabidas.
____ amos (8): "amos os ditos omes bõos" 407, "a Johán París, rrector, e a Pero dos Santos, moradores / en Rriãjo, a amos jũtamẽte e a cada hũu en soljdũ" 590, "outorgarõ amos el / hũu ao outro e o outro ao outro carta de seguro forte e firme" 606, "foro que delo teẽ feyto el e Ferrnand Vjdal, amos de por medio" 2825; amas (4): "nós, amas ditas partes, outorgamos" 1233, 1263, "Outorgarõ amas partes dúas cartas" 1433, 1514; anbas (1): "Para anbas partes" 2461.
________ Pode aparecer reforzado co numeral dous:
________ amos e dous (4): "amos e dous de mã comũ e cada hũu porlo todo" 1190, 1622, 1634, 2026.
________ Do lat. ambo, ambae, ambo. Ambos coñécese desde o X en doc. port., e nos gal. desde 1203. É frecuente a expresión amos e dous, que se documenta desde o séc. XIII, nas CSM (Lorenzo Crónica s.v. ). Outros exemplos de ambos desde 1261 en Montederramo (Martínez Montederramo s.v. ambos). A forma maioritaria no noso texto, amos, debe tratarse dun cast., pois nesta póla románica non existe a asimilación -mb- > -m- (cf. palŭmba > pomba). Nos textos consultados, amos non se documenta, non sendo un caso no Elucidário que Lorenzo Crónica (l.c.) considera un erro.




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL