logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra apertar como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.16 Rows
- Número de acepcións atopadas: 14.
- Distribución por dicionarios: CRÓNICA TROIANA (5), CRÓNICA XERAL (1), CANTIGAS DE SANTA MARÍA (1), CANTIGAS DE ESCARNHO (1), HISTORIA TROIANA (4), MIRAGRES DE SANTIAGO (2).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

K. M. Parker (1958): Vocabulario de la Crónica Troyana. Salamanca: Universidad.
apertar
tr. tr. envolver; to tie, bind: ataronlle moy ben a chaga. et apertaronlla moy ben de hun paño de çendal, I 239.10, II 20.5.
apertar
tr. tr. apretar, estrechar con fuerza; to grasp, or hold tightly: enbraçaron seus escudos et apertaron suas lanças ẽnas mãos, I 349.13.
apertar
tr. tr. angustiar, afligir; to grieve, afflict: danlles querela de mjn que os aperto moyto, II 79.17.
apertar
tr. tr. apretar, asentar; to fix more firmly, tighten: cobreusse ben de seu escudo. et apertou ben seu elmo, I 322.32.
apertar
tr. tr. comprimirse; to crowd: sse apertauan de tal gisa que non podian passar, I 352.3, 1223.17. Vieira. apertar.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
apertar
apretar
apertar
apretar
part. 'apretar, estrechar ' , posiblemente del lat. tardío APPĔCTŎRĀRE 'estrechar contra el pecho ' (derivado de PĔCTUS 'pecho ') (véase REW 540; G. de Diego Dicc. 590; Corominas DCELC I, 240b-241b). La evolución sería *apetrar > apretar > apertar (de todas formas no resulta muy clara la eliminación de -c-, que debía vocalizar; tal vez sea un caso como el de VŬLTŬREM > abuitre > abutre; AUSCULTO > ascuito > escuto; TĔCTUM > teito > têto; pero estos son casos del port. histórico y que no existen en gall.). Menos probabilidad todavía tiene una base *APPRETTARE de *PRETTUS, supuesto al lado de PRESSUS (part. del v. PRĔMĔRE ); no existe la más remota señal de este *PRETTUS (es la idea de Louro Notas etim., 79-84 y Louro Perto, 316-318; no resultan muy claras sus conclusiones, que fallan por la base; le seguía Machado, DELP1 1724b; cfr. H. Meier Farbwort 107-109; Buschmann p. 50). Dos veces: apertoullj 807.56 "et - a mão cõna sua", apertoula 7.12 "tomoule a mão et - ya quanto". Hay ejs. desde el s. XIII: CSM 238.58 "e o demo vẽo travar / eno jograr que vos dixe, e assi o apertou / que o torceo enton todo", 289.17,20 "a mão con que cuidava / o mãoll' alçar de terra con ele se ll' apertava / de guisa que non podia aver ende delivrança / outrossi a mão destra cona fouce apertada / foi, assi como se fosse con fort' engrud' engrudada"; Afonso X (V 75, B 492) "destes que traien sayas encordadas / em que ss' apertam" (3); Johan Airas (544,967) "hũa pastor uj andar... / apertandosse na ssaya" (5); (547,960) "e nos braço-la filhar, / aperta-la fortemente / non lhi ualrria dizer: ay!" (28); Lopo Liaz (955,1348) "tolhedelh' o peytoral / apertade lho atafal / e non uos rengera per ren" (9). En el XIV: Miragres "ca os demoes que veerõ, hũus me ap[e]rtauã a lingoa" (p. 199), "desque eu senti que me apertaua a door" (p. 198); Cr. Troyana "ataronlle moy ben a chaga et apertaronlla moy ben de hun paño de çendal" (I, 239.10), "enbraçaron seus escudos et apertaron suas lanças ẽnas mãos" (I, 349.13); Cr. 1344 "e apertavao tam fortemente cõ as mãaos que lhe tirava ho ombro do corpo" (III, 156). Siempre se documenta esta forma, siendo esporádica la variante apretar, que Nunes Contr. registra en el XIV (RL XXVII, 11); en gall. mod. alternan apertar y apretar (ésta posiblemente más por influencia cast. que conservación del estadio primitivo). Para el cast. véase Corominas DCELC. También Malkiel Apretar (Thesaurus IX, 1953, 1-135). Ejs. ports. en Machado (Gloss. CBN, 133b-134a; Notas RP IX, 166) y Morais.

W. Mettmann (1972): Cantigas de Santa María de Afonso X, o Sábio. Vol. IV (Glossário). Coimbra: Universidade.
apertar
apertar-se
v. tr.: v. tr.: 19.42 cintas... con que apertadas / trouxessen as carnes 38.59 a fror que con apertados / seus dedos tĩia; 238.58 o demo... assi o apertou / Que o torceo enton todo; 289.20 a mão destra cona fouce apertada / foi, assi como se fosse con fort'engrud'engrudada || apertar-se: juntar-se, fechar-se: 289.17 a mão con que cuidava / o mãoll'alçar de terra con ele se ll'apertava; 338.22 cegou d'ambo-los ollos, e foron-sse-ll'apertando / como se fossen apresos con visco ou con betume.

M. Rodrigues Lapa (19702): Cantigas d'escarnho e de mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses. Vigo: Galaxia ["Vocabulário galego-português", pp. 1-111].
apertar
pron. : {Lopo Liaz} Tolhede-lh' o peitoral, / apertade-lh' o atafal 262.9. || Reflexo {pron.}: {Afonso X} saias encordadas, / en que s' apertan mui poucas vegadas 22.3.

K. M. Parker (1977): Vocabulario clasificado de los folios gallegos de la Historia Troyana. Illinois: Applied Literature Press.
[apertar]
tr. tr. apretar, comprimir; to press down, close, tighten: a coobra apertou a boca et prendeu a. Et pero que se a passariña se quisera yr, nõ podo, 91.3.
[apertar]
tr. tr. angustiar, afligir; to afflict, grieve: o coraçõ se lle apertou en tal maneyra que hũ soo uerbo nõ podo mays dizer, 185.24.
[apertar]
tr. tr. apretar, asentar; to fix more firmly, tighten: cobrio se moy ben de seu escudo, et apertou bem seu elmo, 193.21.
[apertar]
tr. tr. comprimir; to crowd: tyñã lo çercado de cada parte et apertauãno moyto fortemente, 145.35.

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
[apertar]
v. .- v. 1.- " apurar, llegar hasta el último extremo en el sufrimiento". IImperf. P3: APERTAUA, 198.17 "Sabede que desque eu senti que me apertaua door coydey en mãefestar os meus pecados".
____IPret. 2.- " oprimir, apretar". IPret. P6: APERTARÕ, 199.1 "coydey en mãefestar os meus pecados, et en me fazer ongir et rreçeber o corpo de Deus et en tẽẽdo eu esto ẽna voõtade, vẽo hũa cõpana de demões que me apertarõ tãto que por parauoa nẽ por sinal [...] nõ poyde mostrar nĩhũa cousa que cõprise para soude da mina alma". IImperf. P6: APERTAUÃ, 199.5 "mais nõ podia rresponder nemigalla, ca os demoes que veerõ, hũus me ap[e]rtauã a lingoa et os outros me çar[r]auã os ollos".




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL