arizado arrizado
| |
'esforzado, fuerte, brioso ' . La etimología no está muy clara. Piel Notas etim. (RP XV, 131-2) propuso la base *ARRĒCTIĀRE, de ĒRĒCTUS 'levantado ' y el pref. AD- (REW 670). Es posible que sea cierto: de ahí deriva ciertamente el v. arriçar y arriçado; pero no podemos dejar de lado la grafía con -z-. Todos los textos medievales presentan arrizado y junto a él tenemos el cast. ant. arreziado (también con sonora), para el cual tenemos que partir de rezio (port. rigeo, rijo ), con etimología no muy felizmente aclarada. Una vez: 93.19 "ome - et vallente" (en A1 arriçado; PCG 394b22 arreziado ). Ejs. desde el s. XIII: CSM 31.42 "pois creceu aquel bezerro e foi almall' arrizado", 88.40 "ca non a tan arrizado / de vos que possa cantar / se muit' ouver jajũado", 205.23 "que tragia gran conpanna de mui bõos cavaleiros / ardidos e arrizados", 312.16 "esto foi dun cavaleiro que apost' e fremos' era / e grand' e muit' arrizado"; Pero Garcia Burgales (980, 1372) " Pedro Boo, que era arrizado / e ben manceb' assaz pera uyuer" (3); Fernan Garcia Esgaravunha (B 1510) "estornudou tres peydos e guariu / ja quanto mays e é mays arrizado" (14); Pero Garcia d' Ambroa (B 1575) "e este era o mais arrizado / ome de toda esta nossa terra" (15); Graal "ca se sentia mui arrizado e por mui ardido" (I, 164), etc.; Cr. Troyana "non ha home tan arrizado nen tan ualent que con el podesse tirar" (I, 286.21); Fragm. Tristán "et o caualeyro da ponte que era muy grande et muy arrizado" (p. 53), "diziã que era bóó caualeyro d' armas a marauilla et o mays arrizado et o mays ardido que nũca entre eles entrara" (p. 59); Miragres "et os mãçebos que er[ã] mais arrizados cayã con fame" (41), "et aquel gigante nõ temia lança nẽ seeta et avia força de XL omes arrizados" (117), "et era moyto arrizado et moy rregeo et moy sabedor en armas" (133), etc.; Gal. Estoria "et oyto omẽs dos mays ardidos et fortes et arrizados" (194.16); Nunes Contr. "veo a mĩ hũu crerigo grande e arrizado" (RL XXVII, 12). No conozco ejs. posteriores. Véase también Machado (Gloss. CBN, 146ab; Notas RP XV, 176); DRAG p. 234 y Magne Demanda Graal s.v.; Gloss. Graal 156. En cast. aparece ya en el Cid areziado, y es abundante arreziado en textos alfonsíes (véase Pidal Cid II, 472). |