logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra auga como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.3 Rows
- Número de acepcións atopadas: 3.
- Distribución por dicionarios: CANTIGAS DE AMIGO (1), CRÓNICA XERAL (1), CRONOLOXÍA (1).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

J. J. Nunes (1928): Cantigas d' amigo dos trovadores galego-portugueses. Vol. III \(Glossário\). Coimbra: Imprensa da Universidade.
augua
auga
f. (leia-se auga1) s. f. CCCCXV, 28, etc., água. (Cantigas d' amigo).

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
agua
agoa
agoa
auga
augua
augoa
aguua
aguoa
aguaa
aga
'agua, lluvia ' , del lat. AQUA (REW 570): agua 498.5 "deytaronllj da - pela cara", 530.23, 659.35 "cõ - caente", 678.8, 679.18, 728.38, 743.11 "a - de Aguadiana", 743.31, 784.8, 792.15, 813.226, 856.16 "per terra et per - ", 857.6 "o contrallamento da - ", 857.29, 862.10 (c. 598), 862.4 "quando per terra quando per - " (id. 862.7), 863.29, 871.17, 873.14, 880.5 (c. 620), 882.12 "nẽ ualia terra nẽ - ", 885.14 "andauã correndo - todo o dia da grã sudor que fazia", agoa 18.5, 222.12 (c. 132), 381.8 " - de Doyro", 397.12 (c. 245), 420.5, 421.23, 424.10,15, 437.23, 439.7, 519.10 (c. 352), 529.10, 672.34, 679.25, 800.21, agoa bẽeyta 815.20, agua rosada 657.24, 658.35, 659.35, aguas 391.18 "reto as - que corrẽ pelos rrios", 742.6, 744.8 "acharedes bõas - " (id. 744.17, 783.15,16, 836.27, 840.22), agoas 222.12 (c. 133) "nẽ aueriã - as gentes", 346.8 "os rrios nẽ as - nõ seyam das madres enpero fazia muy grãdes chuuyas". En algunos casos equivale a 'lluvia, tormenta de agua ' : agua 519.8 "deu muy grande - aquela noyte", agoa 267.38 "nõ dauã nada por - nẽ por jnuerno", aguas 521.18 "porlas grandes - que fazia", 809.95,98, 839.17,18, agoas 102.58 "das - muytas que auja ffeyctas", 209.54. La expresión leuar a agoa equivale a 'llevar a abrevar ' : 669.12,14 "do caualo... elle o leuaua a agoa... leuauãno pela redea a agoa". La palabra se documenta desde el s. X: a. 973 "et cum sua agua" (PMH Diplom. 69); a. 995 (?) "per media uena de agua de duiro" (id. 108); a. 1043 "pumares sautus aguas aguarum" (id. 198), etc. Ejs. del XIII: CSM 11.86 "ao sagrado / foron, e á agua ffria", 39.37 "mui lavada / fora ben toda con agua rosada", 128.55 "nen agua rosada", 343.25 "fillou agua bẽeita e foi ala", etc.; a. 1267 "sobela fonte d' agua" (Sponer 150.9); a. 1267 "e dessa foz per essa agua de Pedro Oliua a enfesto e atrauessa essa agua de mão destra" (Portel p. 43). En el XIV: Graal "uũ dia aveo que estavamos a cabo de ũa agua" (32a,98); Cr. 1344 "e que nũca fame sairia de sua terra nem averyã agua" (III, 191), etc. Es la forma hoy en uso en el port. normativo y una de las que se oyen en Galicia. La variante agoa se documenta desde el s. XIII: a. 1282 "por u core a agoa da ffonte" (Salazar 82.27), "hu entra a agoa deste rrego no rio" (id. 83.10); Miragres "avia tã grã sede que mayor nõ podia et nõ podia auer agoa" (p. 146), "et despois que era ẽna agoa fazia en ela moy grãde aluoroço" (p. 57); Cr. Troyana "lauaronlle o rrostro con agoa fria" (I, 359.7); Gal. Estoria "o segundo dia fezo o firmamẽto et partyo cõ el as agoas de suso das de juso" (4.13), "pera que moramos aqui em estas serras onde nõ avemos agoas nẽ froytas" (57.13); a. 1347 "agoa vertente ao muro vello" (Duro 194); Virgeu de Consolaçon "todo passou assi como a onda da agoa" (p. 119); Soliloquio "ẽ tal guysa que naçam e sayam delles fontes de agoas" (5.7); a. 1437 "o cano... que se descobrese pera a dita agoa yr por el... por mingoa da dita agoa... que a dita agoa fose liuremente", etc. (Ferro2 p. 121); a. 1459 "junto con agoa do ryo do Miño" (id. 442). Es variante de uso aún en zonas gallegas. Otra forma es auga: Fuero Real "per força de lhuuyos e d' augas tãto crescer o Ryo... como ante que fossẽ cobertas d' auga" (p. 90.303, 307); Graal "leixou-o na riba da auga" (119d, 358), "deulhe pã e auga" (132d, 394); Cr. 1344 "yria esta auga tynta" (III, 99). Hay también ejs. del XV. Hoy día es la variante posiblemente con más extensión en el gallego. De gran uso en el XIV-XV fue la variante augua, aunque ya se documenta en el s. XIII: Pero Meogo (V 793, B 1188) "o ceruo do monte / uoluya a augua" (26), "o ceruo do monte / a augua uoluya" (20), (797, 1192) "tardei, mha madre, na fontana fria, / ceruos do monte a augua uoluian" (8), "ceruos do monte uoluian a augua" (11); Cr. 1344 "na augua" (III, 100, 190); a. 1329 " Joham Steuez pã e augua" (Desc. Portug. I, Suplem., p. 29); a. 1454 "atee Ribeira da seera d' augua" (Desc. Portug. I, 514); a. 1460 "rrecebiam em ello afriçã e pouco conforto por soomente ally nom acharem augua" (id. 578); Vita Chr. "augua da cisterna de Betleem" (II, 39b, 454); Frades Menores "a semelhança de estrella resplamdeçente sobre as muitas auguas" (II, 24); Soliloquio "que me tire dos afundamẽtos das auguas" (83.28); Biblia "eno meogoo das augas... feita d' auguas congeladas" (p. 21), "e o aar e a augua... sobre as auguas... este firmamento departe as auguas" (p. 21), etc. Es variante (hoy de uso en zonas dialectales) creada por cruce de agua + auga. De ninguna manera debe pensarse en una forma *acqua, por aqua, con vocalización de c, como hace G. Viana Rec. Radermacher, 92. De este cruce nacen otras variantes más complicadas: augoa en el a. 1337 " Johãe Estuẽz pam e augoa" (Portel p. 180; también augua ); F. Lopes Cr. D. Fernando "com os pemdoões arrastamdo pella augoa" (II, p. 94); aguua: a. 1266 "dos muynos que estan na Agúúa de Charana" (Salazar 52.8); aguoa: Livros Falcoaria "con hũa pouqua de aguoa fria" (BF I, 216.283); a. 1457 "tomando mais aguoa ou leixando della como acharem que he milhor" (Desc. Portug. I, Suplem., p. 258); a. 1460 "acham conssolacom de mantimentos em abastança e aguoas e outras cousas" (Desc. Portug. I, p. 586); aguaa: a. 1460 "nem hisso mesmo d' aguaa quassy nada tendo" (id. id.). En Fuero Real la variante aga: "que cobertas seyã d' aga" (p. 90.306). Para variantes y acepciones véase Magne Demanda Graal, DMC s.v. agua; Gloss. Graal 64; Machado (DELP1 118b-119a; DELP2 154a; Gloss. CBN, 95a-96a); Elucidário (ed. Fiúza) p. 264b-268b y Morais s.v. agua. Para formas dialectales ports. puede verse Leite Ling. fronteiriças, 144; Esopo (RL IX, 11, 50); Michaëlis Giraldo, 351-6; Pratt Notas NDLP (RL XVI, 209-211; RL XVII, 341-343); Silveira Toponymia (RL XVII, 117); Leite de Vasc. Phil. Mir. I, 61-2; Opúsc. IV, p. 690. En cast. desde el s. X (cfr. DHLE I, 1047-1067).

R. Lorenzo (1968): Sobre cronologia do vocabulário galego-português. Vigo: Galaxia.
{auga
aga
aguua
agoa
augua
augoa}
.- ÁGUA (118b-119a: 973; auga XIV; augua 1329): Fuero Real "e d' augas", "cobertas d' auga", "como quer que cobertas seyã d' aga" (90.303, 307, 306); 1266 "na aguua" (Salazar 52.8); 1282 "a agoa... hu entra a agoa" (id. 82.27, 83.10); Pero Meogo (793, 1188) "a augua" (20, 26); 1337 "pam e augoa" (Portel 180).




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL