logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra estar como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.32 Rows
- Número de acepcións atopadas: 31.
- Distribución por dicionarios: CANTIGAS DE AMIGO (1), CANCIONEIRO DA AJUDA (1), CONCELLO DE NOIA (8), CRÓNICA XERAL (1), CRÓNICA TROIANA (1), CANTIGAS DE SANTA MARÍA (2), CANTIGAS DE ESCARNHO (2), HISTORIA TROIANA (4), VOCABULARIO 1275 (1), MIRAGRES DE SANTIAGO (2), Nunes2 (1), LIBRO DE NOTAS (7).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

J. J. Nunes (1928): Cantigas d' amigo dos trovadores galego-portugueses. Vol. III \(Glossário\). Coimbra: Imprensa da Universidade.
estar
v. intr. v. intr.: IPret. P1 estivi, CCLXXX, 15, P5 estevestes, CXC, 3, SPret. estevesse, LXVII, 3, CCLXXX, 12, etc., SFut. estever, CXLVI, 9, SPres. P5 estedes, CCLXXX, 23; estar que non (diga), CCVI, deixar de (dizer); estar-se, CCCCXXX, 1, etc., o mesmo que estar. (Cantigas d' amigo).

Carolina Michaëlis de Vasconcelos (1920): "Glossário do Cancioneiro da Ajuda", Revista Lusitana 23, pp. 1-95.
estar
P1 IPres. (stāre) 1) achar-se ou demorar-se num dado lugar: 439, 611, 1785, 4777, 7033; 6309 (alongado de alg. {Fernan Padron alongados d' ela}). 2) achar-se ou sentir-se num dado momento 484, 491 ({Johan Soairez Somesso} estar ben); 2850 ({Fernan Garcia Esgaravunha} estar mal); 694, 861 (estar peor); 7630 ({Fernan Rodriguez de Calheiros} estar a gran pavor); 1785 ({Nuno Fernandez Torneol} estar en grand affan); 4777 ({Fernan Gonçalvez de Seavra} estar que non aja a falar). 3) ficar, condizer, 1613 ({Airas Carpancho} estar ben a alg.); 243, 5978 (mal a alg.). 4) encontrar-se relacionado com alg. 729 ({Johan Soairez Somesso} estar melhor de alguem); 3079 ({Roi Queimado} estar peor de alguem). 5) achar-se ocupado 6810 (a fazer alg. c. {Roi Fernandiz de Santiago estar a + inf.}); 6811 ({Roi Fernandiz de Santiago} a veer); 7033 ({Airas Moniz d' Asme} leixar estar, deixar em paz). P1 IPres. estou 544, 694, 861, P3 está 229, P6 estan 484, 491, 6309; P1 SPres. estê 2527. Vid. éste; P1 IImperf. estava Graal 7, 88, 9; P1 IFut. estarei 729, 8497, estar-lhes-ei 1536, P3 estará 5978, 10115; P3 ICond. estaria 1613; P1 SFut. estever 1613, P3 estever' 2052, 4397, 9343 v., P6 esteveren 6309. No verso 9343 v. {Roi Queimado}, a minha substituïção de estever (por seer) não merece aplausos; nem mesmo a de sever' melhoraria a rima.

M. C. Barreiro (1995): A documentación notarial do concello de Noia (ss. XIV-XVI). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela [Glosario, pp. 155-456].
estar
v. .- v. 1.- 'atoparse unha persoa ou cousa nun determinado lugar'. IPres. P3 Está, 1.14 (1332) "e começa per sóbrella fonte que está ante a porta de Rrodrigo"; 1.20 "uem ffiryr per so a souoreyra que está sóbrello agro"; 3.9 (1342) "vẽdemos (...) toda aquella nossa cassa (...) cõno fforno que en ella está"; 5.8 (1345) "aquella casa que está ẽna uilla de Sardineyro"; 23.13 (1406) "que está ẽna dita rrúa da Corredoira"; 24.8, 11, 43 (1407); 26.98, 105 (1412); 28.42, 44, 47, 53, 79, 86, 93, 116 (1412); 30.14, 15 (1415); 33.8, 9 (1421); 34.11 (1422); 37.20 (1434); 38.15, 16, 19, 28 (1435); 39.72, 82, 92, 149, 154, 178, 183, 192 (1439); 40.9 (1440); 44.47 (1448); 52.16 (1469); 54.11 (1472); 57.24, 25 (1478); 66.16 (1479); 67.22 (1499). Estã, 26.71 (1412); 51.13 (1463) "casas, sótõo et sobrado que estã ẽna rrúa da Praça"; 51.76; 57.7, 21 (1478); 58.17 (1480). P6 Están, 10.25 (1390); 28.39 (1412) "dous castiñeiros que están junto con o muro da vjña de Garçía"; 28.72 "os castjñeyros que están ẽno Agro de Lodeirõo"; 28.82, 92, 95; 31.21 (1417); 36.10, 13 (1425); 41.10 (1443); 55.13 (1476); 56.16 (1477); 59.11 (1482); 69.11 (1503). Estám, 10.24 (1390) "que estám no lugar que dizẽ Deeyra et Paaços". IImperf. P3 Estaua, 1.16 (1332) "em rredor em hũu caruallo que estaua a so a casa em que mora...". SFut. P3 Esteuer, 10.64 (1390) "et outrosý em quanto y esteuer a bendimar". Xer.: Estãdo, 14.5 (1395) "estãdo ante a porta de mỉ, notario". Estando, 23.5 (1406) "estando eu, o dito notario, ẽna rrúa"; 27.5 (1412) "estando eu (...) en mjnas casas"; 35.5 (1422); 37.5 (1434); 41.76 (1443); 47.7 (1450); 52.3 (1469).
____Inf. 2.- 'asistir, estar presente nun acto'. Inf. Estar, 24.62 (1407) "que enprasase ao dito (...) para que veese estar aa rremataçõ da meadade da dita casa"; 24.67 "ao qual postromeiro pregón o dito pregoeiro dou fe que enprasara ao dito Martín Pequeno que veese estar aa rremataçõ da medade da dita casa"; 31.31, 33 (1417). IPres. P1 Estou, 69.4 (1503) "que presente estou". P3 Está, 9.4 (1385) " Tareija Vaasques, que está presente et outorgante"; 19.18 (1398) "et por rrasõ de hũa doaçõ que me fes dellas Martín Rromeu de Nyne, escudeyro (...) que presente está"; 36.5 (1425) "Sábean todos que eu, Ysabela Peres, moller de Juã da Estiuada (...) que presente soo, con outorgamẽto et liçiençia do dito meu marido, que presente está"; 43.6 (1447); 56.4 (1477). P4 Estamos, 11.4 (1390) "eu, Migeel Leito, et mĩa moller, María Pérez, que presentes estamos (...) entramos terçeiros et basallos"; 31.5 (1417) "que presentes estamos, anbos en hũu acordo". P5 Estades, 10.21 (1390) "que presentes estades, que aforades por uós"; 12.6 (1394) "que presentes estades, et a todas vosas uozes danbos"; 18.6 (1397); 25.8 (1409); 34.10 (1422); 36.9 (1425); 40.7 (1440); 41.8 (1443); 42.8 (1445); 43.12 (1447); 48.15 (1455); 53.33 (1469); 55.11 (1476); 56.13 (1477); 58.14 (1480); 59.7 (1482); 66.7 (1497); 67.9 (1499); 69.8 (1503). IImperf. P3 Estaua, 14.28 (1395) " Johán da Estyuada, que presente estaua, dysso que a rreçebýa"; 26.12 (1412); 46.94 (1450); 47.12 (1450); 52.81 (1469). Estava, 35.26 (1422) "dito Rroy Novo, que presente estava". P6 Estauã, 41.94 (1443) "Testemoyas que estauã presẽtes". Estavã, 50.90 (1462); 55.77 (1476). SPres. P3 Esté, 31.30, 34 (1417) "et nõ querendo nós ou nosas voses darvos home que esté cõvosco ou nõ querendo nós ou nosas voses y estar ou nõ vos dar liçençia, que ao quarto día posades vendimar sen noso enbargo (...) e nõ querendo nós nẽ nosas voses así estar por nós aa dita vendima et dándovos home que esté cõvosco, que vós et vosas voses que lle dedes de comer e gouernalo en cuanto durar a dita vendima". Xer. Estãdo, 54.70 (1472) "estãdo presentes por testigos". Estando, 23.7 (1406) "estando y presente Bẽeyto Gonçalues, moordomo"; 32.6 (1419); 32.73, 100; 35.9 (1422); 37.7, 12 (1434); 47.7 (1450); 52.4 (1469); 57.51 (1478); 67.78 (1499).
____IPres. P6 3.- 'existir, haber'. IPres. P6 Estã, 26.70 (1412) "a so a orta estã dúas márgẽes et topã ẽnos castineyros".
____SFut. P3 4.- 'realizar, levar a cabo, facer'. SFut. P3 Esteuer, 31.54 (1417) "cõ todo o perfeyto et bõo paramento que em ela esteuer feito".
____Inf. 5.- 'residir, vivir'. Inf. Estar, ICond. P6 Estarían, Part. Estado, 45. 16, 17 (1448) "et a pouca de ora saeu fóra et meteu de súa mãao ẽna dita casa aos sobreditos Juã Afonso et súa moller, os quaes coñosçeron et outorgaron auer estado et estar et que estarían et morarían de aquí endiante ẽna dita casa".
____IImperf. P3 6.- 'estar disposto a executar o que o verbo indica'. IImperf. P3 Estaua, 39.15 (1439) "por ende diso que el obedeçía a dita carta cõ a rreuerẽçia que deuịa et que era et estaua prestes de a cũprir". P6 Estauã, 32.95 (1419) "et que durante o térmjño en ela contyúdo que diso que estauã prestes de a conprir".
____IPres. P4 7.- 'transcorrer, correr, estar en curso'. Utilízase xeralmente cando se fala do tempo. IPres. P4 Estamos, 44.36 (1448) "prometo et me obligo de plantar de bõa vjna (...) este presente ano en que estamos et o ano primeiro que ven do ano de mjll et quatroçẽtos et quoreẽta et nove anos".
____IPres. P3 8.- estar por + Inf. 'denota que aínda non se realizou a acción que indica o verbo'. IPres. P3 Está, 44.35 (1448) "prometo et me obligo de plantar de bõa vjna, perteesçentemẽte toda aquela parte que da dita herdade está por plantar"; 44.39 "et eso mesmo que seja obligado de plantar da dita vjna a parte que da dita herdade está por plantar contra a parte de çima".

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
estar
star
'estar' , del lat. STĀRE (REW 8231). Formas: estar 11.6, 34.5, 67.24, 101.37, 115.111, 138.64 "leixamos aqui o conde F. G. - et os castelãos (enstar) en suas alegrias", 151.28 "leixoos aly - et foysse", 153.4,5, 154.7 "que nõ podia - que o nõ penorase por elo", 180.15, 258.10, 273.65, 308.32, 335.10, 357.29 "que os fezesẽ ambos - ẽno que posessẽ", 386.18, 399.12, 427.44, 432-433, 447.18 "pero que a çidade era muy auondada... nõ pode - que nõ veesse a muy grã mingua", 521.24, 523.16, 549.16, 553.16, 566.31, 567.12, 607.64 "nõ posso - que nõ faça y o que e dereito", 626.34, 627.12, 665.15, 669.7, 672.45, 703.11, 719.19, 750.29 "que os fezerõ - en si", 752.25, 756.4, 760.21, 825.80, 827.11, 839.16,27, 840.29, 843.14, 847.6, 850.6, enstar 138.64-65; estou 414.20 (2 v.), 628.37, 656.40, 657.8, 811.168, estás 201.57, 523.5, 627.5, 717.22, está 7.18, 84.30, 89.11, 102.68, 111.65, 129.98, 140.10 "este mal en que agora - ", 156.10, 194.71, 260.23, 299.12, 375.12, 449.4, 519.12, 559.121 586.28, 608.14, 620.7, 626.21, 628.40, 656.39, 697.6,12, 754.7, 811.162, 869.2, 887.9,22, 893.14, estamos 92.43, 147.21, 424.16, 807.39, estades 134.9, 425.26, 617.11, 623.37, 811.181, 852.43, estã 366.16, 626.10, 646.12, 825.85, 887.19, estam 101.24, 365.14, 386.8, 839.24; estaua 3.17, 14.27, 20.28, 28.23, 33.8, 45.58,68, 91.7, 93.17, 102.56, 113.64, 116.151, 121.7, 128.78, 129.86 "per hũa feestra que y - ", 136.7, 145.13, 153.8, 154.22, 164.26,28, 165.45, 167.11, 170.81, 173.28, 198.87, 204.33,43, 207.6, 211.15,18, 214.53, 242.13, 253.63, 266.14, 267.40, 275.97,98, 278.31, 279.67, 280.86, 289.25, 299.10, 300.21, 304.28, 321.41,42, 354.14, 359.2, 363.46, 364.6, 371.16, 375.12, 388.3,8, 391.5,7, 399.23, 400.15, 409.4, 414.18, 421.21, 436.16, 439.7, 444.17, 449.6, 451.1,6, 452.12, 455.14, 474.23, 475.3, 480.14, 482.7, 484.8 " Nauarra con que el nõ - bẽ nẽna amaua", 486.16, 487.4, 488.12, 491.13,15, 493.27, 497.4,10,19, 503.19, 505.9,12,3, 506.4, 508.1, 509.15, 510.8, 511.12, 512.21, 514.16, 516.6,9, 521.25, 526.16,11, 527.36,37, 534.22, 535.15, 536.5, 540.10, 544.12, 570.30, 572.21, 580.3,8, 583.25, 585.13, 586.3, 587.2, 599.17, 600.2, 610.31, 614.23, 615.23, 616.13, 624.24, 643.25, 644.45, 647.34, 657.20, 661.16,17, 662.4, 666.49, 667.14, 668.12,25, 671.11,16, 672.30,49, 674.17, 675.29, 684.1,10, 697.7, 698.17, 702.26, 708.9, 710.5, 712.6,19,22,29, 713.3, 716.13, 736.23, 737.30,31 "du era a rreyna sua madre et - y seu padre... - muy coytado", 740.9, 742.3, 745.35, 748.65, 749.82,1,8, 751.4, 753.23, 754.18,20, 756.3, 766.27, 767.42,52, 768.8, 769.12,16, 770.11, 771.33,37, 773.5, 774.16,37, 785.26, 786.36, 788.5, 789.11, 790.20, 791.36,4, 793.15, 800.21,32, 801.50, 804.115, 806.16, 807.27, 816.56, 821.8, 822.7, 823.26, 825.13, 826.23,24, 829.10-11, 832.13,17,19, 834.34, 838.20, 847.6, 849.7, 850.4,6, 851.14, 852.19, 854.22, 856.7, 858.6, 859.11 (c. 593 y 594), 862.18,22, 866.5, 869.15, 870.25, 873.5, 875.4, 876.34, 879.6, 880.4, 894.39, 895.8, 901.34, estauades 37.47, estauã 17.14, 52.20, 105.15, 111.8, 113.55, 115.122, 122.12, 129.97, 136.5-6, 139.14, 143.32, 152.59, 161.21, 164.19,21,25, 177.41, 180.28 "tijnã elles que bem - cõ ela et ela que os amaua", 196.18, 199.93,8, 200.31, 204.34, 205.48, 254.76, 309.27, 316.6, 330.10, 335.13, 336.36, 339.12, 341.46, 344.25, 358.7, 359.3, 389.26,36 (2 v.), 412.18, 425.28, 427.3, 452.19, 455.16, 459.28, 480.21, 498.27, 513.31, 515.12, 518.6, 519.12, 520.19,6, 521.19, 523.25, 524.29, 529.17, 532.8, 534.23, 536.16,24, 537.34,10,12, 538.2, 543.4, 545.19, 546.11, 553.11, 556.26, 557.5, 564.29, 567.11, 569.21, 570.33, 577.39, 583.18,23,24,27, 584.31,37, 599.20, 603.12, 607.6,7, 610.36, 614.19, 618.46, 624.11, 628.30, 634.19, 636.42, 639.2, 640.10, 641.6, 651.22, 660.19, 671.16, 672.28,37, 681.10, 686.25, 696.16, 709.5, 716.14, 718.12, 728.45, 731.16,9, 744.35, 748.70, 751.14, 762.21, 768.27, 769.3, 772.14,19, 780.31, 781.19, 787.7, 790.33, 800.21, 805.6, 808.61,68, 819.38, 822.11, 823.19,20, 828.47, 830.20, 832.9, 835.7, 836.8, 839.15, 841.19, 849.16, 851.12,15, 852.17, 854.24, 855.6, 856.11, 857.21, 859.14, 860.5, 862.6, 863.30, 864.23, 868.7, 869.9, 870.46, 871.10, 872.30,45, 873.14, 875.24,27,6, 876.19,24,32, 879.25, 880.4, 881.9, 882.1,3, 894.42,44, 895.17, estauam 12.16, 18.17, 152.64, 381.41, 511.23, 517.2, 519.7, 520.3, 527.37, 678.23, 708.7, 749.81, 752.27, 774.36, 822.5-6, 836.13, 8611.13, estauan 102.59; esteuerã 841.20; esteue 35.26, 139.12, 143.39, 164.23,24, 205.63, 238.29, 268.57, 316.45, 426.19, 468.17, 476.5, 493.26, 539.22, 552.4, 584.41, 592.28, 618.39, 618.41, 619.67, 638.5, 668.19, 671.2, 672.40,42,43,51, 675.42, 716.7, 732.30, 736.13, 745.32, 775.12, 787.10, 793.1, 834.40, 838.18, 886.1, 902.74, esteuo 308.37, 445.9, 880.8, esteueo 702.21, esteuerõ 12.23, 134.58, 217.12, 336.21, 383.24, 419.4, 459.31, 503.30, 526.11, 580.12, 581.14, 613.19, 663.9,11, 738.18, 803.54, 814.7, 816.41, 864.33, 868.13, 878.11, 879.23, steuerõ 9.18, esteuerõnos 867.7; estará 100.15, 141.21; estaria 491.20 "senõ doutra maneyra que llj - muy mal", 870.32, estarnos ia 600.18 " - muy mal", estariã 534.25; estade 168.37; estedes 101.20, 744.6, 811.180; esteuesse 90.26 "coussa que lles mal - ", 166.6, 594.14, 599.18, 639.14, 645.77, 807.28, 887.6, esteuessem 112.29, 113.66, 459.30, 883.19-20, 885.16, esteuessẽ 242.9, esteuesẽ 164.14, 506.5, esteuesem 839.11-12, esteuesen 76.13; estando 6.3, 13.41, 28.39, 32.6, 33.4, 39.5, 50.7, 64.15, 82.10, 103.6, 106.38,49-50, 114.83, 134.3, 136.3, 138.6, 159.16, 163.9, 164.32, 169.68, 174.52, 192.16, 195.1,16, 253.53, 258.6,12, 265.8, 283.45, 309.40, 315.27, 326.30, 328.5, 332.5, 333.2, 334.3,5, 337.3,6, 338.21, 340.29, 343.13,21, 347.24, 349.18 (2 v.), 362.20,40, 363.51,2, 368.1, 370.2,4, 371.13, 383.2, 394.29, 403.3-4, 406.8, 418.10, 420.2, 421.28, 427.35,36, 432.2, 433.4, 438.2, 439.9, 442.2, 449.5, 450.4, 454.16, 464.53, 467.16, 468.18, 476.5, 477.2, 484.23, 489.7,12, 502.2, 508.2, 511.8, 515.16,2, 521.16, 522.10, 528.39, 532.2, 534.23, 553.5, 557.13, 566.30, 571.18, 586.7, 591.2,15, 592.42, 594.2-3,5, 622.2, 631.2, 646.3, 649.20, 656.45, 657.3-4, 665.7,11,16, 671.10,17-18, 676.15, 677.2, 679.19,2, 683.2,17, 695.2, 702.16, 703.2, 713.2,15, 716.4, 717.20, 727.19, 732.14, 735.16, 736.23, 738.2, 744.2, 750.38, 758.5-6,7, 758.11, 767.42,50, 768.9,19, 769.2, 770.19, 771.41,2,4, 772.17, 773.3, 774.20,28, 776.10, 778.22, 779.17, 782.2, 788.33, 791.38,5, 792.2, 793.17,7, 797.8, 807.35, 810.135,137, 813.224, 821.7, 822.3, 823.28, 826.25, 829.3, 830.5, 832.4,12, 835.3, 836.4, 837.10, 839.3, 843.3, 845.15, 847.6, 855.5, 856.2,3, 858.2,6, 861.12, 872.38, 875.3, estãdo 38.64, 116.152, 201.46, 205.66, 270.18, 308.36, 315.26, 322.3, 354.20, 366.2, 393.21, 436.2, 627.11, 647.25, 652.2, 763.19, 829.11, 832.6, 835.1, 843.21, 885.15, stando 75.11, estandome 628.23, estandose 879.24 " - defendendo asi", estãdosse 655.6 " - marauillando desto"; estado 335.12 "desque ouuerõ - en oraçõ", 691.9-10 "auiã lõgamente - ", 835.13 "ouue - ", 889.15 "auja - ". Se documenta ya desde el s. XI y es de uso normal desde el s. XIII. En nuestro texto, como es normal en la E. M., alterna con SEER para la acepción 'estar' . Véanse construcciones en C. Michaëlis Gloss. CA s.v., Magne Demanda Graal III s.v., Morais, Mettmann Gloss. CSM 133-134, Ribeiro Essere, sedere, stare. Cfr. Pidal Cid 672-674 y Wandruszka Stare 423-440.

K. M. Parker (1958): Vocabulario de la Crónica Troyana. Salamanca: Universidad.
estar
intr. intr. estar; to be: seera ben de estar ante as naos, I 96.2, I 102.6.

W. Mettmann (1972): Cantigas de Santa María de Afonso X, o Sábio. Vol. IV (Glossário). Coimbra: Universidade.
estar
s. m s. m.: estau, albergue, hospedaria: 45.29 un mõesteiro... con bõa claustra, igreja e cymiteiro, / estar e enfermaria.
estar
estar-se
intr v. i. {intr.}: achar-se ou demorar-se num dado lugar: 8.18 estand'ant'a sa omagen; 9.50 aqui u estamos; 13.3 estand'ena cruz; 14.12 un mõesteir'antigo, que soya pret'estar / da cidade de Colonna || estar de pé, manter-se em pé: 74.36 en quanto o pintor estava deitou / en terra; 105.15 adur pod'en seus pees estar; 293.31 en pees estar non pode || parar, deter-se: 45.44 Estad', estade; 175.28, 365.34 Estade, estade || achar-se ou sentir-se num dado momento: 1.46 com'estar / vyu a pedr'entornada / do sepulcr'; 13.15 u pendurad'estava na forca; 15.11 estan sempr'apparellados / de fazer quanto ll'en prazer for; 47.22 Pero beved'estava muit'; 85.28 viu-a espert'estando || 103.27 grandes trezentos anos estevo assi; 164.42 assi estede sempre; 186.33 Ves ta moller com'está? || 356.14 Mais madeira lles falia, de que estavan peor || 48.23 porend'aquel convento en tan gran coita estava; 217.6 o que está en mortal pecad'|| 256.21 d'aver ela seu fillo estava ena sazon || 335.68 sen duvida end'estade || estar pera + infin. 323.30 Aquel ome que seu fillo pera soterrar estava || gerúndio {Xer.}: 75.28 E estando desta guisa, deu a ela fever forte; 178.26 Eles en esto estando, o lavrador foi chegar; 218.20 El en esto estando, viu que gran romaria... a Santiago ya; 345.36 el estand'en aquesto, ar vẽo-ll'outro mandado || 119.21 El un di'assi estando que jantar queria; 16.60 u el estava en aqueste preit'atal || 185.22 estando ena fala, ben ali o prenderei || estar + gerúndio : 6.59 que estás atendendo; 20.9 noit'e dia / senpr'estás rogando; 55.61 u as vesperas dizendo / estavan todas no coro; 74.26 o espreytou aly / u estava pintando; 115.43 mui gran temp'esteveron / servindo Deus || leixar estar : deixar em paz: 178.28 leixad'a mua estar || 382.44 Per ren / non poss'estar que non faça ora ũa oraçon (não posso deixar de) || impess. {impers.}: 9.59 mal ch'estaria; 221.3 Ben per está aos reis d'amaren Santa Maria || estar-se: 226.1, 226.59 fez a Virgen o logar sayr / todo sobre terra como x'ant'estar / Soya; 256.7 m'estava eu deante; 289.26 aquel lavrador levaron / como x'estava a Tocha ; 356.24 enteira como x'estava. Formas verbais: IPres. P1 estou 135.110, 349.30, 355.120; P2 estás 6.59, 20.9, 238.47; P3 está 52.15, 56.40, 69.42, 103.28, 115.163; P4 estamos 9.50; P6 estan 15.11, 66.18, 119.59, 236.33; SPres. P3 esté 221.30; IImperf. P1 estava 256.7; P3 estava 13.15, 15.133, 16.50, 34.25, 42.14; P6 estavan 52.22, 55.61, 102.34 154.31, 156.49; SImperf. P6 estevessen 379.17; IPret. P3 esteve 13.20, 43.60, 62.44, 64.81, 132.130, estevo 103.27, estede 64.81 (TTo), 164.42; P6 esteveron 55.20, 65.230, 115.43, 211.46 (FTo), 285.96; IPlusc. P3 estevera 103.28, estedera 175.71, 271.1, 323.47; IFut. P2 estarás 238.41; P3 estará 306.51; SFut. P3 estever 123.48; P5 esteverdes 233.23; ICond. P3 estaria 9.59; Imperat. P5 estade 45.44, 175.28, 335.68; Part. pres. estante 316.38 (E); {Xer.} estando 8.18, 13.3, 31.29, 35.47, 38.104, Inf. estar 1.45, 14.12, 18.47, 28.99, 62.4.

M. Rodrigues Lapa (19702): Cantigas d'escarnho e de mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses. Vigo: Galaxia ["Vocabulário galego-português", pp. 1-111].
estar
= estalagem, pousada, albergue: {Airas Nunez} nen o abade outrossi no estar / sol non queria que foss' i pousar 69.19.
estar
star
IPres. = permanecer, estar parado: {Afonso X} com' el fez a min, estando en sa pousada 1.12; 5.1; 21.8, 15; 38.8; 57.50. || Deixar, evitar: {Johan Perez d' Avoin} non poss' eu estar que vos non diga 223.1. || Crer, convencer-se: {Lourenço} estou / que se perdia con vosco 275.19. || Estar, viver bem com as pessoas: {Pero Garcia Burgales} se queredes con as gentes estar, / Don Fernando, melhor ca non estades 380.10, 11. || Formas verbais: IPres. P1 estou 275.19; P5 estades 57.51; IPret. P3 estede 224.11; SPres. P3 esté 256.5; sté 335.21; P5 estedes 376.9; SImperf. P3 estevesse 270.23; 397.16; SFut. P3 estever 105.14; Imperat. P5 estade 19.29.

K. M. Parker (1977): Vocabulario clasificado de los folios gallegos de la Historia Troyana. Illinois: Applied Literature Press.
estar
intr. intr. ¿quedarse de pie?; to stand?: cayo primeyro en terra ca ja nõ podia estar, 282.3, 73.28, 282.14.
estar
intr. intr. convenir; to abide by, to agree to: aquel teño eu que uos julgara dereytamẽte, et que estedes ao que el mãdar, 50.35, 49.32.
estar
intr. intr. estar; to be: vierõ aly onde el rrey et elles estauã, 21.11, 14.4, 31.1.
estar
intr. intr. quedarse; to remain, stay: esteuo fora dos paaços et en lugar que nõ esteuese su nẽgũ teyto, 31.1, 31.4, 31.30.

M. de Miguel (1977): Vocabulario gallego medieval en documentos del s. XIII anteriores a 1275. Memoria de licenciatura. Universidad de Valladolid.
estar
istar
star
v., .- v., 'estar'. Del latín STĀRE. Formas: istar, Inf., a. 1234-36 "quomodo auiã pro istar" (3.24); esta, estan, estã, IPres., a. 1260 "et cũ sua herdade que esta in Golmar" (29.18); a. 1272, 63.5; a. 1261 "e daquel agro de Ruueyras estan ia os frades en sua meadade" (46.25), 46.26; a. 1266, 52.8; a. 1259 "conusuda cousa seia a quantos estã presentes" (44.2); estauã, istauã, estauan, stauan, stauã, IImperf., a. 1258-61 "et uirõ aquelas que estauã reytas" (34.16); a. 1234-36 "qui in hereditate istauã" (3.23); a. 1258-61 "e uiron octras pedras qu' estauan por cocto", (40.13); a. 1258-61 "por hu stauan esas pedras" (33.24); a. 1234-36 "et qui non stauã quomodo auiã pro istar" (3.24); a. 1258-61, 41.4; este, esstesse, ste, stẽ, stent, SPres., a. 1253-54 "sabiades que pleito este entre o abade" (12.11), 13.2; a. 1257, 26.17; a. 1260, 28.13, 30.7; a. 1265, 50.7; a. 1266, 53.1; a. 1268, 54.13; a. 1272, 63.15; a. 1275, 70.17; a. 1258-61 "e o Abbade que esstesse eno iur et na possesson" (43.6); a. 1271 "a carta ste senpre firme" (60.1); a. 1273, 65.1; a. 1262 "et os plazos senpre stẽ en sa reuor" (48.22); a. 1228 "todolos juyzos que aqui non son scriptos stent per lo foro de Allariz" (20.17); istando, stando, gerundio {Xer.}, a. 1234-36 "qui illi fecerã istando cum illo in pacto" (3.4), 3.7, 2.26; a. 1234-36 "et in isto stando" (2.17).

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
estar
v. .- v. " estar, existir, haber, hallarse, encontrarse, permanecer". Inf.: ESTAR, 2.8 "Et quantos o virõ, que lle virã a seeta estar en el, nõ ouverõ en el fiuza de viuer"; 8.11 "et fezme o corpo estar com̃o se estouese sobre hũa escaada"; 11.11 "et viome estar ergudo"; 11.16 "foyme para o lugar de rreligiõ hu queria estar". 28.9; 97.4; 141.11; 145.8; 190.4; 214.18. IPres. P3: ESTA, 59.5 "que esta cabo de hũu rrio que chamã Neua"; 76.7 " Medinac[e]lim que esta en moyto alto lugar"; 77.12 "et ali hu el jaz esta hũa oliueira"; 82.8 "Et aquel ydalo esta ẽna rribeira do mar"; 83.2 "et sobre el esta en pee feicta hũa imageẽ de metal"; 88.11 "hu agora esta moy boa vila et moy rrica"; 104.1; 151.1,3,4; 153.6; 154.4; 157.1,4; 158.1,3,5,9; 161.1,7,9; 162.6; 164.9; 165.5; 166.5, 167.3,4,7,12; 222.17. P6: ESTAM, 153.1 "As capelas que estam dentro ẽna igleia de Santiago"; 224.9 "et primeiro dos apostolos et de meus yrmaãos que aqui estam". ESTAN, 89.21 "se fezerõ moy grãdes aruores que ainda oje estan en aquel lugar"; 157.1 "et outras duas estan sobre duas vides"; 110.13 "que senpre estan en oraçõ"; 157.8 "Conto dos altares que estan ẽna igleia de Santiago"; 165.3 "en cada hũu cãto estan duas"; 165.4,9; 167.5. ESTÃ, 164.1 "Et ençima d' esta taboa estã escriptos estos vesos"; 167.6 "Ante o altar estã depunduradas tres laãpaas". IPret. P3: ESTEUE, 186.10 "Et Santiago foy logo y, et esteue sobre las ondas cabo deles en gisa que se lle nõ mollauã os pees". ESTEUO, 63.2 "Et ali esteuo en grãde oraçõ ata que adormeçerõ as gardas". P6: ESTEUERÕ, 38.3 "et esteuerõ y quatro dias que nũca comerõ"; 62.5 "et esteuerõ en oraçõ et fezerõ sua oferta". IImperf. P1: ESTAUA, 224.24 "-Eu estaua en hũa çidade preegãdo". P3: ESTAUA, 63.11 "hũa monja santa que estaua ençarrada en hũa çela"; 104.4 "que lle dese a vila de Panpelona en que estaua"; 105.1 "et foise [...] para hu estaua Calrros"; 113.12 "ata que chegou onde estaua Aigolando"; 116.5 "diserõ a Calrros que o señor da Nauara [...] que estaua en mõte Garsin"; 125.12; 127.1,5,6; 140.12; 141.8; 142.17; 146.4; 148.19; 217.9; 229.16. P6: ESTAUÃ, 2.4 "Et os que y estauã virõ a seeta"; 6.1 "Entõ os que aly estauã", 10.3 "começou a dizer asi ante os que y estauã"; 55.15 "O enperador et os outros que y estauã"; 85.5 "et os cristiãos que estauã dentro"; 89.15; 94.11,13; 97.12; 99.9; 126.10; 171.4; 174.9,11; 189.6; 194.10; 207.8; 223.20. IFut. P3: ESTARA, 65.2 "et eles com̃o o fezerẽ a tẽpestade estara quedada et che[ga]ras ao porto cõ soude". SImperf. P3: ESTEUESE, 213.6 "Et foylle dito en sonos que esteuese sempre en jeonllos". ESTOUESE, 8.11 "com̃o se estouese sobre hũa escaada". P6: ESTOUESEM, 225.14 "et todos los apostolos que estouesem aa mĩa morte". Gerund. {Xer.}: ESTANDO, 11.16 "et oyn y estando as oras de Santiago"; 26.5 "nos estando presentes"; 26.6 "et estando asi apareçeunos dous angeos"; 28.7 "Estando en esto et oyndo o poboo as preegações"; 97.10 "estando de pee esforçandose cõ sua jente"; 119.6 "Et Ferragudo estando de pee amenaçauoo..."; 134.4 "estando armado sobre seu caualo"; 140.11; 174.5; 177.3; 184.3; 188.11; 231.1. ESTÃDO, 138.7 "Et eles estãdo cãsados da lide que ouverã".
____IPres. ESTAR + Gerund. , IPres. P3: ESTA,29.2 "Este Justo que apedreades por vos esta orãdo". IPret. P3: ESTEUE,213.12 "Et o ome boo [...] esteue treze dias ẽna igleia fazẽdo esmolda et oraçõ...". IImperf. P3: ESTAUA,23.9 "sobio logo ẽno lugar alto hu Santiago estaua preegãdo"; 231.12 "avẽo asi que Sam Tome apostolo estaua preegando".

Nunes2
estar
CCXL, 3, 4, achar-se. (Cantigas d' amor).

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711].
estar
v. intr. v. intr. 1. "Estar, encontrarse nun determinado lugar, situación, circunstancia, etc.".
____IPres. IPres. P3 está (37): "sóbrela cortiña / de Durã, que tẽ por Sueyro Gomes, que está donde chamã as Quintãas" 753, 757, 1246, "de a faser absoluer das descomujõs en que está a pedimento / do dito Johán de Carrasedo" 1313, "a mjña casa, que agora está formal" 1524, "agora está marcada porlos çemẽtos" 1526, 1555, 1558, "que está presente" 1564, 1826, 2003, 2253, 2276, "está çercada de muro" 2278, 2278, 2280, 2285, "hũa leyra d' erdade que está en Vieyro" 2295, 2296, 2318, 2318, 2319, 2326, 2398, 2410, 2420, 2466, 2562, 2651, 2666, 2671, 2799, 2838, "está bjuo ao presente" 2874, "parte do paaço que está pardineyro" 2924, 2928, 2957; P5 estades (8): "que estades presente" 707, 745, 1033, 1141, 1451, 1523, 2379, 2397; P6 estã (6): "estã jũtas e nũca forõ partidas" 536, 747, "estã tras do dito paaço" 2467, "segundo suso estã declaradas" 2808, 2926, 2927; están (2): "segũdo están prãtados e perfeytados de castineyros" 748, 1245; IImperf. P3 estaua (19): "que presẽte estaua" 335, 616, 667, "estaua en sentençja d' escomuyõ" 1087, 1125, 1543, 1555, 1614, 2062, "Johán Garçía estaua dentro / de hũa eyra" 2079, 2215, 2506, 2667, "estaua prestes de o mostrar" 2691, 2752, 2831, "para la ora da morte en que / estaua" 2966, 3002, 3004, P6 estauã (3): "estauã prestes para les rresponder" 464, "Testigos que / estauã presentes" 769, 2167; IPret. P3 esteuo (2): "por tenpo que cõ eles esteuo e morou" 659, 662; IPlusc. P3 estouvera (1): "que estouvera presente quando lla derõ" 648; SPres. P3 esté (1): "deuedes chamar / meu mayordomo para que esté ao pisar e medjr do dito bjno" 1251, P6 estẽ (1): "estẽ ao sol dous ou tres djas" 2548; SPret. P6 esteuesẽ (2): "deixaua de súa mão que esteuesẽ ẽno dito paaço" 2480, "esteuesẽ todos presentes" 2906; Inf. estar (2): "hey de estar ẽna casa" 2435, "protestãdo de estar a seu amor" 2938; Xer. estando (17): "Estando delãte das casas de Johán París" 431, "estando presente Gomes de Rribademar" 432, 433, "estando en pee ou asentados" 488, 575, 702, 1655, 1743, 1833, 1872, 2109, 2213, 2517, 2758, 2853, "estando en artículo morty" 2967, 2977, estãdo (4): "Ante o juís Gomes de Rribademar, estãdo asẽtado á oudiẽçia / das bísperas" 625, 1490, "estãdo / presente Áluaro d' Oallo" 2464, 2848; Part. estado (1): "que lle tornase en súa posisiõ en que el / e a dita Costança Munjs avíã estado paçeficamẽte desd' o dito tenpo acá" 2507.
____ 2. Estar por. En contextos xurídicos, equivale a "acatar, cumprir certas leis, ordes, disposicións, etc.".
____IFut. IFut. P6 estarã (3): "estarã porlo que eles mãdarẽ" 357, "outorgarõ que estarã e quedarã porla sentençja" 484, 780; IPret. P6 estouvesẽ (1): "nõ quiserõ dar sentençja fasta tãto que as / ditas partes desẽ fiadores que estouvesẽ porla sentẽçia que eles desẽ so pena de J M morauidís" 412; Inf. estar (6): "outorgarõ de estar porlo que ellos librarẽ e sentẽçiarẽ" 682, "nos obligamos cõ todos nosos bẽes avjdos e por aver de estar para / senpre jamais por esta dita partiçõ" 811, "estar porlo que mãdarẽ e sentençjarẽ" 836, "Obligárõse de estar porla sentençja ou sentençjas" 2126, "obligárõse por / seus bees de estar por esto e nõ yr contra elo" 2437, 2617.
____ Do lat. stāre "estar en pé", "estar firme", "estar inmóbil". Documéntase desde o séc. XI e é de uso normal desde o XIII.
____IPret. IPret.: estevo; na forma moderna, con tema tiv- "houve analogia com o sinónimo sive e provavelmente também com tive; é muito pouco provável que provenha directamente dum *stetui, cf. potui > pudi" (Huber p. 247); Maia só atesta esteue, esteuo, nos séc. XIII e XIV (tamén en Martínez Montederramo s.v.); a forma estive (P1) en 1416-1422 (Tato Santiago s.v.). Para o SNP -o, do que os antecedentes máis antigos son de 1310 (Maia p. 785), véxase disso (s.v. dar). Do tema de perfecto son tamén estouvera e estouvesẽ (que alterna coa etimolóxica esteuesẽ), antecedentes de estuv- e analóxicos con touv-, tov-, do verbo ter, con analoxía á súa vez con ouv-, motivada pola proximidade semántica entre ter e aver. Actualmente é maioritario o tema tuv-, posiblemente por influencia do cast. (véxanse no ALGa os mapas estiven 246, estivera 247 e estivese 250).
____SPres. No SPres. observámo-la pervivencia do paradigma etimolóxico, esté, estẽ (lat. stet, stent); para as formas modernas (estea...), véxase o dito en dea (s.v. dar). En gal. moderno rexístranse tamén as variantes estía..., procedentes dunha forma protorrománica *steam, *steas... que se conserva noutras linguas romances (Normas, p. 99). Os antecedentes delas están xa en documentos gal. do séc. XIII: estia en 1257, ystia en 1267, mentres que os de estea son máis tardíos: estea en 1424 (Maia pp. 786-787). Outras variantes son estexa, analóxica con sexa, e esteña, analóxica con teña, do verbo ter. Para a súa distribución xeográfica, véxase ALGa mapa 248.




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL