logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra fincar como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.7 Rows
- Número de acepcións atopadas: 7.
- Distribución por dicionarios: CRÓNICA XERAL (1), LIBRO DE NOTAS (6).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
ficar
Fincar
part. 'quedar, permanecer' 'hincar, clavar' , de un lat. vulg. *FĪGĬCĀRE, de FĪGĔRE 'clavar, hincar' (REW 3290). Formas para la acepción 'quedar, permanecer' : ficar 89.31 "onde en - esta lide por prometer ou por dar teno eu que seria o melor" ('no celebrar' ), 281.96, 380.35, 383.25, 398.14 (c. 246),13 (c. 247), 415.6, 427.4 "nõ se ousauã a - ẽno cãpo", 429.22, 470.11, 493.34, 496.32, 503.17,20, 509.8, 511.13, 519.9 (c. 352), 555.23, 608.31, 652.15 (c. 445), 658.46, 727.21, 740.20, 783.4, 785.27, 802.44, 819.42,43 "querendosse elles - en suas terras", 836.19, 840.4, 846.17, 847.21, 858.8 (c. 592 y 593), 882.6 (2 v.); fico 201.64, 389.17, ficas 895.58, fica 148.45, 232.42, 392.25 (2 v.),26, 658.39, 895.62, ficã 92.40, 646.12, 680.21; ficaua 10.3, 203.6, 232.8, 240.26, 256.37, 298.51, 302.37, 455.19, 494.12, 516.4 (c. 349), 567.25, 742.55, 829.5 (c. 561), ficauã 17.19, 234.37, 353.19, 552.20,21, 556.31, 569.20, 706.16, ficauan 47.17; ficara 290.50, 296.12, 670.9, 831.40,3, 835.12, 859.6,11, 891.35 "ca per elle nõ - nẽ ponto de o elle nõ auer", ficara(m) 56.46, ficarã 240.30, 607.5, 858.6 (c. 593), 878.21 (c. 615) "os mays delles ficarõ y et - mays se", fficaram 32.18; fiquey 105.27, ficou 8.42, 14.9,12,26.31, 49.54, 87.19, 90.21, 91.26, 102.72, 110.55, 131.27, 135.31, 152.55, 159.11, 162.17, 180.14, 182.58, 205.66, 218.23, 219.19,35, 220.49, 221.12, 230.3, 264.26, 266.16, 287.29, 288.4, 290.32, 300.17,20, 307.1, 308.37,7, 317.38, 322.55, 323.4, 331.31, 350.27,35, 368.23, 401.33, 412.4, 413.13, 419.6,11, 422.14, 425.4, 430.4, 442.35,8, 443.11 (c. 286), 444.35, 448.12, 451.13 (c. 294), 455.4, 460.36,5, 461.16, 465.30, 468.19, 486.21, 488.4, 489.9, 491.17, 494.7,17, 499.3,9,10 (c. 334) "et - que llj peytassem cada ano cada castelo cousa çerta", 500.18, 508.34, 510.14, 511.18, 515.19, 521.9, 522.18, 527.18,31, 536.9, 537.27, 553.14 (c. 381), 608.34, 612.44, 638.9, 639.8, 641.12, 651.10,13, 652.14 (c. 444), 655.35,26,27, 657.19, 661.6, 668.2, 671.42,10, 673.6, 674.18, 684.10,15, 685.37, 687.38, 690.19,43, 692.41, 695.16, 717.33,34, 719.18, 720.44, 724.13,15, 726.16,20, 741.39, 749.5, 752.17, 755.45, 756.2, 757.10, 759.23,29,4, 760.13, 764.5, 766.34, 773.8, 774.23, 779.11, 780.35, 784.1, 785.28, 786.45, 787.4, 788.42, 790.6 (2 v.),7,9, 820.14 (c. 552), 832.10 (c. 564), 834.37, 843.26, 852.21, 866.8 (c. 603), 897.29, 899.30, fficou 900.13, 901.40, ficamos 594.18, ficarõ 61.23, 94.5,5, 110.50, 143.38, 180.7, 194.59, 219.19, 258.19, 267.48, 292.79, 295.31, 321.48, 352.7, 370.14, 390.49, 410.30, 421.17, 423.31, 431.13, 455.38, 460.6, 483.21, 486.13, 502.15, 513.36, 519.11 (c. 353), 520.4, 522.13 "et - por lle dar seu peyto", 537.33, 556.13, 598.32,46, 601.3, 603.34, 607.74, 629.3, 633.5, 662.10,26, 664.44, 668.28,29,30, 699.16, 704.24, 724.7, 741.44, 742.47, 743.30, 753.34, 757.25, 758.18, 787.12, 788.31, 805.141, 833.20, 847.21, 855.10 (c. 589), 859.4, 863.36,40, 865.8 (c. 602), 870.47, 878.21 (c. 615), fficarõ 25.18, ficarõlle 73.18, 433.4; ficarey 389.23, ficará 609.13, 629.44, 717.29,30, ficaremos 623.28, 751.8, ficaredes 398.22, 587.22, 598.49, ficarã 391.20 "cõna merçee de Deus - por quaes eu digo"; ficaria 68.11, 88.17, 341.45, 360.14, 489.21, 509.6, 516.4 (c. 350), 552.24, 766.24 "temendo que sse - cõ elle", 786.37, ficariã 318.7, 482.23, 491.10, ficariam 677.35; fique 546.24, ficade 187.8; fique 42.80, 360.9, 658.39, fiquemos 181.41, 598.34, 604.31, fiquedes 398.11, 604.23, fiquẽ 335.17, 420.10, fiquem 41.71, fiquen 39.14, 632.8; ficasse ' yo' 549.10, 'él' 196.28, 298.46, 462.23, 474.3, 489.4, 492.6, 648.11, 659.17, 670.26, 757.10, 766.17, 840.14, ficase 354.26, 448.8 (c. 292), 772.31, ficassemos 587.26, ficassem 261.34, 319.17, 512.8, 513.25, 556.28-29, 597.23, 634.5, 699.15, ficasem, 845.26, ficassẽ 323.9, 449.9 (c. 293), 741.42; ficar 549.11 "se sen eles - ", ficares 496.18, ficarmos 187.11, 551.43; ficando 811.182. Acepción 'colocar, clavar las tiendas' : ficar 402.2 (c. 250) "mandou - suas tendas", 417.26, 597.20, 613.45, 648.16, 660.8, 745.25,27, 781.20, 798.19, 799.18; ficara 809.103, ficarã 32.8; ficou 20.27, 173.49, 209.38, 237.18, 255.27, 271.4, 320.8, 430.13, 738.22, 809.118, ficarõ 68.10, 424.7, 438.7, 587.10, 743.31, ficaron 738.16; ficando 566.22; ficadas 243.49 "du tijnã suas tendas - ", 587.11 "suas tendas et desque as ouuerõ - ". Vale también 'ponerse de rodillas, hincarse de hinojos' : ficou 105.20 " - os geollos ante o altar de S. Pero", 168.41, 310.5, 315.42, 319.20, 367.9, 416.12, 418.16, 423.25, 499.18, 603.15, 652.10, 673.2, 717.25, ficarõ 334.8 (c. 196), 456.32, 562.25, 631.8, 641.26, 679.17; ficados 164.24 "en geollos - ante o altar", 659.26, 680.27 y 761.41 "os geollos - ", 893.17 "teendo os geollos - " (en dos ocasiones el part. irregular FITO ). Equivale también a 'hincar' en 861.1,6 (c. 597) ficar "dos dous madeyros que... mandou - eno rio... mandou entõ - dous madeyros... en meyo do rrio". La lengua mod. distingue entre ficar 'quedar, permanecer' y fincar 'hincar, clavar' pero esto no sucedía en la lengua ant. Se documenta desde el XII (cfr. Lorenzo Cronologia 180): a. 1192 " Rodrigo Sanchiz ficar por sa particon na quinta do couto... Vaasco Sanchiz ficar por sa particon na onrra... ficar por sa particon... Eluira S. ficar por sa particon nos herdamintos" (Voc. 1192-1193, 329, 330); a. 1242-1252 "e por atal razũ ficã XXXVIII talegas" (Salazar 8.14); a. 1257 "e a sa morte ficassẽ todas quitas ao moesteyro... et ficar todo esto" (id. 23.29, 25.24), etc., etc.; CSM 99M "como... ficaron as tendas en redor da vila", 407.16 "aquesta pedra o demo a ficou / aqui", 38.41 "os gẽollos logo ficados / ouv' ant' eles", etc.; R. S. Bento "ĩ terra ficados os olhos" (RBF V, 31); Cr. Troyana "foy ficar os geonllos ante o altar" (I, 166.10); Miragres "ficou os jeonllos" (21); Graal "ficou os olhos em el" (II, 68), etc. Fincar lo registra Machado DELP en el XVI, pero está ya en el XV (véase en Morais ficar y fincar; en gall. ficar ha perdido mucho terreno y en muchas zonas se desconoce). Cfr. Corominas DCELC II, 920-921.

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711].
ficar
fincar
v. intr. v. intr. 1. "Ficar, quedar, pasar a estar en determinado estado ou situación despois dun suceso ou unha acción".
____IPret. IPret. P3 ficou (1): "çinquoẽta e oyto morauidís vellos que me deue, que me ficou deuẽdo de dous boys que lle vendín" 2243, P6 ficarõ (1): "çento e çinquoẽta morauidís vellos que lle ficarõ por pagar / dos ditos CCX morauidís" 1476.
____ 2. "Ficar, quedar, ir parar unha cousa ás mans de alguén en virtude dunha repartición ou algo similar".
____IPret. IPret. P3 ficou (2): 1700, "tódoslos outros bees e eixuar que ficou da dita Tareyia Ares" 2173, 2243; fincou (1): "os tres çelemjs de pã que eu ey ẽno casal / de Afonso Grande de Pegigeyro, que o dito Afonso Grande ouvo e lle fincou por bos de seu aboo" 997; P6 ficarõ (6): "por si e por seus fillos, que lle / ficarõ de súa moller, Vrraca Peres, que Deus aja" 349, 1446, "tódoslos dichos bees mobles e rraýses que forõ e ficarõ da / dita Lusja Ferrnandes" 1594, 2149, 2170; fincarõ (2): "sobre rrasõ dos bẽes que fincarõ e quedarõ de Mayor / Vjdal" 351, "partiçõ de bẽes que forõ e fincarõ de Pero de Briõ" 477; IPlusc. P6 ficarã (1): "os bẽes mobles que ficarã da dita Tareyia Ares" 2166.
____ Do lat. vg. *fīgĭcāre (contraído en *fīccare con síncopa moi temperá), der. do lat. fīgĕre. Documéntase en textos portugueses desde 1192; en textos gal. desde 1242-1252 (Lorenzo Crónica s.v.). Moitos exemplos do XIII con diversas grafías en Montederramo (Martínez Montederramo s.v.). Actualmente en gal. é de uso culto ou literario e a penas se documenta na fala (un só punto en García GVGH s.v.).
________ A forma fincar existe en port. e en cast. A var. con -n- é de difícil explicación; Corominas pensa que pode deberse ó influxo do provincialismo septentrional finsar (hoxe ast. finsar "pór un marco", finso "fito, marco"), do lat. fixus "cravado", con cambio de cs en ns, non estraño en semicultismos, igual ca en epilensia e epiléntico; segundo esta hipótese, ficar un finso converteríase en fincar un finso, influxo que afectaría sobre todo a acepción "cravar", e non a ficar "permanecer", como probarían as acepcións modernas de fincar e ficar en gal. e port. (vid. DCECH s.v. hincar). Machado considera que "a nasal deve ter origem no carácter expressivo que o voc. por vezes toma; o port. e o esp. ant. fincar, moderno hincar, fazem supor a existência de um lat. vulgar hispânico *fincāre ou *fingicare" (DELP s.v. fincar); era esta unha antiga teoría de Corominas, que propoñía a diferenciación no lat. vg. de *figcare > *fincāre polo desexo de conserva-lo g, por mor do influxo do lat. fīgĕre; pero a explicación antes citada parécelle máis convincente (DCECH s.v. hincar). Contra a hipótese de Corominas, Meier Notas (s.v. hincar) propón fincar < *figicinare a través de *ficcnare. Fincar rexístrase en port. desde o séc. XV, aínda que o DELP o documenta desde o XVI (Lorenzo Crónica s.v.).




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL