gaanar gãanar ganar gaanhar guaanar guãanar ganar gaanar ganar gaañar gañar gaar gãar ganare gãar gaar gaanar ganar guaanhar gaanhar gãanar ganhar
| |
'ganar, obtener, conquistar, lograr' . La forma ganar sale probablemente de un gót. *GANAN, las otras se deben a un cruce de esta palabra con el germ. WAIDANJAN 'cosechar, ganar' (véase argumentación en Corominas DCELC II, 654-655; IV, 1011). Formas: gaanar 87.5, 187.15, 190.19, 270.23, 366.20, 421.25, 434.17, 437.20, 453.9, 467.5,9 (c. 307), 469.10, 481.18, 515.13, 563.46, 729.3, 772.31, 792.26, 793.5, 809.107 "tu uas - Cordoua", 810.125, gãanar 88.26, 89.10, 93.28, 491.20, 501.15, 514.3, 647.40, 741.45, 813.219, 827.15, 868.5, 871.13-14, 875.26, 888.47, gaãnar 492.15, gaanhar 553.15 (c. 381), 555.12, 588.27,28, ganar 325.3,5, gãanarllas 32.26 (A1 ganarlas ); gãano 43.25, gaanas 152.52, gãana 431.9, gaana 605.33; gaanaua 267.53, 784.7, gãanaua 250.9, ganaua 250.10 (ms. ganou, A1 gãanaua ), gãanauao 42.97; gaanara 245.24-25, 277.10, 348.6,16-17, 419.22, 423.6, 562.32, 605.9, 613.6,12, 616.26, 642.4, 654.12, 693.25, 695.18,5 "de moller uelada mays que a - o emperador de hũa baregaa muy uil", 729.63, gaanhara 589.7, ganara 327.58, gãanara 103.79-80, 245.29, 298.41, 836.7, 891.26, gaãnara 642.6, gaanaramos 42.90 " - tã grãdes requezas"; gaaney 389.17, 546.19, 593.7, gãaney 619.51,52, 654.30, ganey 619.54, gaanou 14.22, 46.79 (2 v.), 61.25, 159.16 " - de Obderrahme... o corpo de Sam P." (A1 gãnou ), 163.6, 249.19, 266.29, 267.54, 277.12, 280-281, 330.19, 332.31, 359.3, 361.29, 406.17, 420.29, 432.4, 436.26, 450.17, 560.15,33, 571.14, 591.20, 605.27, 615.26,29, 672.52, 673.53,54 (2 v.), 683.15 "o conde... - amor dela", 688.3, 691.3,4, 692.31,42,4, 694.37, 699.1, 700.25,26, 729.68, 730.20, 747.35, 754.10, 757.27, 792.16, 890.8 (c. 632), gãanou 17.14, 42.86, 83.8, 84.19, 230.9, 286.13,29, 293.20, 296.9 (A1 gou ), 325.1, 419.1, 422.1, 431.10, 449.1, 466.1 (c. 305), 544.1, 570.1, 593.1, 594.1, 664.30,32, 676.6, 680.41, 688.9, 722.1, 726.1, 803.87, 823.29, 828.28,33, 834.23, 836.19, 841.28, 846.1 (c. 578), 885.3, 890.2,6,13 (c. 632), 892.58, gaãnou 442.1, 512.1, gaanov 450.21, 729.62, ganou 323.7, 450.19, guãanou 363.45, 813.236, gaanoa 730.19, gãanoo 21.40, gaanamos 435.5, gaãnamos 656.37, guaanamos 567.30, gãanastes 42.93, gaanarõ 407.8 (c. 256), 419.17, 466.42, 593.16, 754.9, 783.19, 805.140, 851.17, gãanarõ 90.25, 515.5, 784.7, 785.23, 808.64, 831.35, 848.12 (c. 581), 867.19, gaãnarõ 511.10, gãanaron 90.18, gãanarom 23.14, gaanarom 61.23, gaanharõ 548.9, guaanarõ 780.27; gaanaremos 42.76, 190.8-9, 193.47, 386.9, 751.7-8, gãanaremos 42.94-95, gaãnaredes 656.52, gãanarã 823.41; gaanaria 210.10, 421.24, 489.20, 774.30, gãanaria 491.11, 511.15, gaãnaria 492.7; gãane ' yo' 416.14, gaanedes 116.142; gaanasse 445.6-7, 490.19, 533.12 (c. 364), gãanasse 314.12 (c. 182), gãanase 357.27, ganase 883.9; gãanar 92.49 "todo o meu quinto que y - ", gãanares 895.64; gaanando 14.9,11, gãanando 808.63, gãanãdo 862.5; gaanada 158.18, 248.27, 884.13 y 890.13 (c. 632),7-8 (c. 633) "ouue - ", 327.49-50 "auia a seer - ", 347.5 "terra que auia - ", gãanada 805.7, 840.18 " Jaem que xi tĩjna el - ", 814.3, 841.14, 889.21 y 890.3 (c. 632),2 (c. 633) "ouue - ", 826.8 "ouuo - ", 827.17, 888.1,3 "foy - ", 881.8 (c. 620) "ante que - ouuessẽ", gaãnada 647.37 "auiã ia - ", gaanhada 541.25 "ouue - ", ganada 452.11 "fora - ", guaanada 325.19 "tijnã - ", gaanadas 755.42 "auya - ", gaãnadas 802.47 "as gaãças que alj forõ feytas et - ", gaanado 126.23 "hũu caualo... que ouuera - ena batalla" (id. 759.24), 451.3 "ouue - ", 477.3 y 562.21 "auia - ", gãanado 813.218 "aujã - ", 892.45 "ouue - ", 891.20 "que elle - auja", 895.62 " - ouuerõ", gaando 790.15 "auyam - ", guanado 846.3 (c. 579) "ouue - ", gaanados 601.27 "fossem - ", ganados 450.22 "ouue - ". Ante las formas medievales de los textos galls. nos queda la duda si debemos interpretar gaanar, ganar o gaañar, gañar, pero tal vez tengamos que decidirnos por las formas con -n- si tenemos en cuenta que también existe la grafía gaar, gãar. La primera forma que se documenta es ganare: a. 874 "nostras hereditates quantas habuerimus et ganare potuerimus" (PMH Diplom. 5); a. 875 "ac mentare ac ganare possent" (id. 5); a. 904? "laboraui uel ganaui" (Ferreiro II, Apénd. 55); a. 910 "quod post parte ecclesia ganare" (CDGH 393); a. 951 "ganamus et puplicamus... et ganes et teneas... quantum ibidem ganare" (PMH Diplom. 36), etc. De aquí el ant. gãar, gaar: Afons' Eanes do Coton (1111, 1579) "e per y poderedes gaar, / mha senhor, o Reyno de Deus" (22); Osoir' Anes (B 40) "cuyd' eu rem hi non gãades / eno mal que por vos ey" (3); Martin Moxa (502, 915) "non pod' om' j de senhor gaar rrem" (4); Martin Soarez (965, 1357) "ca uos uei' eu mays das gentes gaar / de uosso bando" (5), etc.; CSM 3.20 "por gãar poder / cono demo", 16.33 "que a Deus rogasse que lla fezesse gãar", 27.60 "e gãou dessa vez / aquela eigreja", etc.; a. 1257 "as quaes a o moesteyro gáádas" (Salazar 22.7); Fuero Real "nenhua cousa das que garõ... se algũa cousa gaar ou cõprar" (34.246, 247). Es forma típica del XIII y a ella responde la forma gou de A1. La grafía gaanar tiene más vida: a. 1258 "quanto gaanarom ou compararom" (Textos Port. Med. 418); Fuero Real "titulo das cousas que se perdẽ ou se gaanã per tempo" (p. 71); a. 1313 "todos meus bees gaanados e por gaanar" (Duro p. 171), id. "nossos bees gaanados e por gaanar" (id. 172); a. 1326 "todos meus bees gaanados e por gaanar" (id. 175, 176); a. 1328 "nossos bees gaanados et por gaanar" (id. 176); Miragres "et gaanarey del liçençia... et gaanou do enperador T. Çesar liçẽçia" (p. 37), "gaanarche ey... a gloria" (p. 73); Gal. Estoria "gáánou a ysla" (110.2); Cr. Troyana "por gaanar preço" (II, 144.19); a. 1434 "et gaanou a dita carta ynjustamente" (Ferro2 p. 25). De aquí la forma ganar, que es la usada en gall. mod.: Miragres "entõ Rrulan ganou liçẽçia do enperador para yr lidar" (p. 118); Corónica Iria "et ganaron toda España" (p. 40). Del XIII al XV se usó la grafía guaanhar: CSM 236.5 "guaannar del pode"; Pero da Ponte (574, 986) "por bon prez guaanhar" (18); D. Denis (B 1541) "o que o guaanhou" (6); Pero Mafaldo (B 372) "e non guaanhardes ren" (12); Graal " Claudim ha guanhada esta seeda" (II, 36); Soliloquio "que eu guaanhe o teu lume" (38.10); Virgeu de Consolaçon "guaanhar" (I, 336), "guaanhas" (II, 617), etc. cfr. CSM 409.14 "e guannaremos / sa merce' acabada"; "ho seu cavalo que ele guanhara de Tolomer" (Crest. Arc. 110). Forma usadísima entre los ss. XIII-XV fue gaanhar (en textos gallegos grafía gãanar ): CSM 21.7 "del gaannou / vertude", 84.24 "mas per ti creo gaannar deles perdon", etc.; Afonso X (65, 482) "e sem esto er foy el gaanhar / mais ca os seus auoos" (15); Pero da Ponte (578, 990) "que ben ualença gaanhou" (11), etc.; Cr. Troyana "non eran fillos de sua madre mays ouueraos el Rey gaañados en donas" (I, 205.3); Gal. Estoria "cõ codiçia de gãanar o allẽo" (20.6), "que seu marido gaañara" (157.8); Aves "pera gaanhar algũa cousa" (p. 24.6); Nunes Contr. "o que gaanharom", "aquelo que gaanhava" (RL XXVII, 41); D. Eduarte Ensinança "a gaanhar boa vista" (83.22); Oficios "ssem nos cobrar ou gaanhar" (37.22); Soliloquio "pera gaanharẽ a ty soo" (62.30); F. Lopes Cr. D. Pedro "o que gaanhado tiinha e pormetendo o que era por gaanhar... as fortellezas que em A. gaanhara... gaanhou cinquoenta e dous logares" (p. 248.35,36, 249.55,62), etc. La grafía. port. mod. ganhar se usa desde el XVI, pero cfr. ya a. 1085 "placo que ganiastes per mentira" (Ribeiro Diss. Cronol. I, 214; cita de Machado, DELP1 1069a, DELP2 1119a, que no pude localizar); CSM 214.50 "assi gannou a eigreja santa Maria por sua", 234.7 "se de Deus non gannar / vertude". Se cita en los diccionarios galls. (no en el de E. Rodríguez ) la forma gañar, pero no creo que exista. |