logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra home como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.24 Rows
- Número de acepcións atopadas: 23.
- Distribución por dicionarios: CONCELLO DE NOIA (5), CRÓNICA XERAL (1), CRÓNICA TROIANA (3), CANTIGAS DE SANTA MARÍA (1), VOCABULARIO 1275 (1), MIRAGRES DE SANTIAGO (2), Nunes2 (1), LIBRO DE NOTAS (9).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

M. C. Barreiro (1995): A documentación notarial do concello de Noia (ss. XIV-XVI). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela [Glosario, pp. 155-456].
home
ome
{omẽ}
subst. subst. 1.- 'home, persoa'. Home, "trasmudar en outra pesoa algũa nẽ em home que seja de outra rrelegiõ nẽ caualleiro nẽ dona nẽ outro home poderoso de que nõ posamos auer a dita rrenda" 10.82, 83 (1390); 25.26 (1409). Ome, 22.16 (1403).
____ 2.- 'home, varón'. Home, "et se home ou moller da nosa parte ou da estraya" 5.26 (1345).
________ 3.- con valor indefinido, 'alguén', 'calquera'. Home, "que o posades vender a home que seja obidiente et tal que nos page" 25.30 (1409); "pode home vĩjnr contra a confesón" 40.27 (1440). Ome, "rrenũçiamos (...) a leij et dereyto que ome pode yr contra a cõfesõ" 38.62 (1435); "rrenũçiamos a ley que dis que ome he tiúdo de probar a paga" 67.43 (1499). Omẽ, "Et sse omẽ da nosa parte ou da estrãya cõtra esta vẽ" 3.23 (1342).
________ 4.- home de, é unha especie de 'protexido'; 'servente', 'vasalo' pero co sentido que xa tiña na Baixa Idade Media, é dicir, 'colono vinculado a un señor soamente por prestacións personais'. Véxase a diferencia entre os iunores de cabeza ou capdales e os iunores por heredad, Valdeavellano Instituciones, páxs. 349-350. Home de, " Domĩgo Aluarino, home de Johán Eanes de Padrõ" 4.34 (1343); " Affonso da Proobra et Ffernando, o home de Gonçaluo Garçía" 6.25 (1373). Homes, " Domingo Bõo et Afonso Yno, homes do dito Afonso Eanes" 4.35 (1343). Ome, " Ferrnã da Gándara, ome do dito Afonso Gujllelmes" 31.85 (1417). Noso home, "que nõ seiades tjúdos de partir nẽ bendimar a dita vjña sem noso home et que seiades tjúdo de o chamar" 10.65 (1390);"e nõ deuedes de vendimar sen nós ou sen noso home nẽ sen nosa liçençia" 31.27 (1417).
________ 5.- home bõo, 'home honrado, xusto, leal, fidedigno'. Home, " Juã Rrodriges, pedreiro, home bõo, posto por partidor das ditas casas" 37.8 (1434); " Juã de Santiago, carpenteiroo, home bõo partidor das ditas casas" 37.9 (1434). Homes, "homes bõos sobreditos" 37.14 (1434). Vid. bõo2.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
ome
omẽ
home
ome boo
ome de pe
ome
omẽe
homem
plur. etc. 'hombre' , del lat. HŎMĬNEM (REW 4170). Formas: ome 4.39, 27.10, 50.24, 78.2, 90.35 "faredes de mỉ o mellor - d' Espana", 92.46, 93.19, 100.24, 101.36,38, 110.56, 113.71, 116.139, 124.28,37 "que era - de tã alta guisa com̃o el", 129.85,107, 131.19, 134.5, 135.16,31, 136.7, 137.42, 139.29, 145.13, 148.36 "ca sse pode per y perder hũu grande - ", 150,15, 152.65, 157.7,14,15, 160.11 "daquel grande - dõ Vela", 166.4, 167.23, 168.39,41,43, 172.13 (c. 109), 176.21, 180.26,27, 181.30,42,48,50, 182.55, 193.34, 195.10, 200.25, 208.12, 209.42, 219.37, 220.42, 225.4 (c. 135), 227.19, 266.26, 283.43,52,54,57, 288.10 "en guisa d' - desconoçudo", 292.8, 293.19, 294.4, 302.45, 312.8 "era - de muy grã curaçõ", 315.27, 341.64, 358.2,4,5, 371.4, 505.25, 507.19, 517.14, 546.15, 583.13, 589.29, 595.26, 613.22, 614.19, 619.67 (2 v.), 622.13, 624.8 "fillas de mao - ", 626.21, 640.15, 646.22, 652.7,10, 655.7, 657.11, 661.7, 663.14, 674.24, 686.31, 689.4, 705.20,21,25,29, 712.13, 721.27, 744.2,12, 750.22, 763.16,19, 760.29, 797.13, 804.97, 810.143, 811.162,163, 817.72 "de - barõ", 820.17 "o - soo ou a moller soa an alma", 853.70, 862.23,24, 875.8, 891.39, 892.65, 896.8 "et tãto - de prestar" om̃e 301.28, 327.63, 329.12, 331.42, 340.32, 393.18, 418.7, 437.10 "que sodes - de bõa ventura", 450.3, 454.20, 476.6,7 (c. 316) " - de muy boos custumes et muy poderoso - ", 712.16, 720.48 "foy - de grã fazenda", 729.4, 763.22, omẽ 78.14, 79.29, 94.47,48, 133.36, 134.45, 260.12,13,14,15, 261.33, 265.6, 278.43, 437.11, 609.11, 725.16, home 4.40, 27.10 "era - de maa parte", 94.38, 312.5,10, 431.10, 902.51. Casos más especiales: ome fillo dalgo 167.18,24,27, 538.10, om̃e fidalgo / omẽ fidalgo 669.5, 703.10, alto ome 175.5, 289.23, 650.31, alto omẽ / alto om̃e 34.6, 697.15, ome d' alta guysa 266.18,24, nobre ome 289.9, 572.32, 643.20, 741.40 (570.7 " - tã noble" ), nobre om̃e 645.81, omẽ nobre 266.24, ome d' ordim 283.45 ('religioso' ), rico ome 649.19 (véase RICO OME ), ome boo 'hombre honrado' 252.27, 417.9, 537.33, 603.15 (2 v.),10,15, 604.30,32,33,34,2,6, 605.20, 607.7,9, 608.22,24, 613.22, 669.5, 675.32, 764.32, ome bõo 505.22, 603.1, 608.26 ( boo ome 163.4, 545.11, 588.18), om̃e boo 378.29, 452.17, 466.7 (c. 306), 674.23, 675.44, om̃e bõo 824.55 ( bõo om̃e 809.102), omẽ boo 603.8,14, omẽ bõo 75.1, home boo 900.15, 901.33, ome onrrado / ome onrado 76.11 (c. 52), 77.32, 642,10 ( onrado ome 660.39), om̃e onrrado 712.19,28. Puede tener valor impers. 'uno, nadie, alguien, cualquiera' : ome 45.52 "ca nũca - assi foy esterrado", 50.16, 68.17, 89.28,8, 101.22,24,35 "nõ sabemos - no mũdo que... et deue - auer grã siso... que - perde" 119.22, 136.24, 146.18, 147.18 "nũca naceu - no mũdo", 148.45,52, 149.57 "nõno sayu a rreçeber - ", 154.29, 173.30,37, 177.45 "que nõ foy outro - cõ el", 179.95, 192.22 "nõ achãdo - nẽhũu nẽ mouro", 194.55, 197.45, 200.39, 310.11, 392.23 "todo - que" (id. 397.10, 613.45,21, 805.129, 875.16), 454.32, 499.16 "que nũca fossem contra elle cõ - do mũdo" (id. 541.32, 588.27, 604.35, 626.18, 642.4, 645.74, 646.6, 656.38, 705.9, 742.55), 505.13 "que llj nõ saberia - poer preço", 523.13, 535.15, 570.39, 573.34, 581.24, 593.15, 615.26, 622.17, 644.68, 654.16, 656.44, 664.35 "nõ acharõ - viuo", 664.37, 666.36, 804.100,113, 823.39, 825.84, 826.29, 880.6 (c. 620), 888.47, 889.28, 892.55,60,63, 896.10, omẽ 40.37, 133.27 "ca do que sse - paga esso tẽ por mellor" (habla una mujer), 261.27, 272.33 "nũca fiz mal a - do mũdo", om̃e 12.25 "nom ouue y - que", 14.6, 376.20 "per - do mũdo" (id. 405.19, 702.30, 727.29), 383.10,12, 435.13, 436.26, 660.4, 669.13, 671.21, 749.76, 753.44, omem 355.38 "nõno atendo de - do mundo". En plur. tenemos: omes 13.36 "mays de quatrocentos - ", 19.8, 26.47, 28.29, 109.27,30, 112.36 "que de muy longe as oyriã os - ", 125.13, 130.121, 136.5, 138.54, 139.21,25, 145.16, 146.19, 147.19,29, 150.24, 151.36, 153.16, 154.10,17 "leuoulle ende... muytos - ... quantos - a en Espana", 170.101, 172.8, 185.56, 189.63, 194.54, 197.56, 203.14, 204.26, 217.17,18, 220.44, 221.3, 222.11 (c. 132), 227.24 "chamou logo seus - " (en muchos lugares, como aquí, significa 'vasallos' ), 235.62, 240.36, 246.63, 256.38, 259.27, 266.17, 267.46, 272.35,42, 278.25 "viijº mĩll - " ('soldados' ), 286.12, 308.5, 321.44, 368.5 (c. 223), 376.13, 381.14, 386.17, 389.18, 409.22, 410.26 "contra todos os - do mũdo", 424.5 "por todos os - d' armas", 425.25, 426.7, 432.26, 435.12, 446.10, 460.39, 465.39 "estes - santos", 468.21, 470.12,13, 489.5 "sete mĩll - d' armas" 494.19, 497.6, 504.6 (c. 338),6 (c. 339), 507.26, 508.13, 524.20, 527.30, 531.22, 535.14 (2 v.),17, 537.9, 546.6, 548.29, 551.12, 556.6,12, 560.34, 583.7,23, 623.28, 624.13 "et - de tal lugar com̃o nos somos", 649.14, 656.29,47, 657.7, 676.19, 684.25, 686,18, 691.19, 704.29 " - d' armas", 715.3, 722.36, 724.19, 740.11,14, 748.66 "de - armados", 756.12, 774.22, 781.9, 784.38, 790.32, 805.127,133, 808.79, 816.50 "de - d' armas", 817.73, 818.24, 822.11 (c. 556), 839.19, 850.5 (c. 585), 855.6 (c. 589), 862.17, 885.6 (c. 601), 876.25, 879.5 (c. 617), 885.12,14 (c. 628), omẽes 39.6, 50.8, 78.4, 100.13, 102.65, 481.9, 816.68, omees 110.61, 167.5, homes 26.45, 79.4, 88.11 "doutros - d' armas", 98.45, 101.41, 902.51,65. Casos especiales: omes boos 'hombres honrados, nobles' 76.9, 107.83, 222.11 (c. 133), 243.38, 263.14, 291.57, 328.4 (c. 192), 334.4 (c. 195), 335.7, 338.16, 340.40 ("cõ todos os - boos onrrados" ),41, 341.47,49, 344.8, 358.5 "contra os ricos omes et contra todos os - ", 368.2 (c. 223), 380.11, 381.3 "cõ todos seus rricos omes et cõnos - da oste", 390.3, 403.22, 412.25, 420.3, 439.4, 452.4,5, 462.26, 488.15, 527.36, 542.10, 544.5, 546.6, 551.2, 633.3, 676.22 "os condes et os rricos omes et os outros - ", 682.11, 683.1, 698.22, 701.4,9, 710.22 "os rricos omes et os - da terra", 716.9, 719.16, 730.21, 736.15, 756.14 "os rricos omes et os - da terra", 760.32, 762.6,21, 763.25,27(c. 519),28 (c. 620), 771.2, 772.36,39, 773.44,3, 783.26, 787.5,12, 800.30, omes bõos 26.25, 28.31, 76,14, 333.38,2, 334.5,8 (c. 195) "erã - et de sancta vida... erã - et entendudos", 341.57, 352.15, 474.28, 504.7 (c. 339), 505.8 "erã - et ricos", 506.5 (c. 340), 512.23, 525.11, 537.2, 542.3 (c. 373), 554.38, 555.8, 654.23, 683.36, 685.2, 686.27, 698.14,21, 706.1, 707.31, 762.4, 763.17, 767.54, 774.36, 782.3, 785.15, 788.31, 871.27, 881.6 (c. 621), 459.22 "muytos - de ordim" (id. 222.8), bõos omes 101.43, 241.52, 642.7, omẽes bõos 25.23, 77.21, 78.8 "dos caualleyros et dos - de Castella", 83.14, 88,12 "os - d' estorias d' armas", 104.26, omees boos 281.98, omẽs bõos 715.4, homes bõos 79.23, bõos homẽes 77.26 "muytos - et onrrados", omes onrrados / omes onrados 141.32, 239.4, 289.11, 418.3, 452.9,20, 524.6 "os - mays onrados", 535.22, 546.10, 549.2, 551.8, 557.3, 576.10, 577.33, 581.26,28, 613.8 "os condes et os outros - ", 614.4, 620.10, 621.45, 657.4, 660.37, 664.22, 676.13 "condes et ricos omes et outros - " (id. 677.16, 696.10), 701.9, 709.31, 741.32, 745.28, 747.41, 787.27 ( onrrados omes 249.5, 349.19), altos omes 'nobles' 3.5, 7.29, 14.10, 25.21, 35.11, 36.13, 52.5, 66.28, 76.2,15, 113.54, 126.8, 158.34, 176.25, 200.19,25, 204.34, 227.11, 237.6, 255.29 ("os mays - de sua oste" ),34, 259.27, 270.9,12, 272.22, 273.52, 289.13,21,25, 290.29,49, 294.33, 295.26, 296.39,41, 300.6, 301.11, 307.24, 337.7,9, 341.56, 389.35, 403.20, 405.13, 440.17, 444.24, 498.3, 577.37, 578.38, 614.18 "aos - onrrados", 667.19 "aos rex et aos - ", 668.10, 680.32 "os condes et os ricos omes et todolos outros - ", 686.22,24, 688.7, 729.7, 748.65,70, 749.81, 887.16, altos omẽes 22.15, 317.33, altos omees 57.61, altos homes 839.10, altos homees 24.7, nobres omes 670.14, 696.17, 750.30, 826.27, nobles omes 701.52, 729.11, 739.46, cfr. 91.31 "de rreys et de grandes omes" (id. 151.37), 808.81 "hũu dos grandes omes do rreyno", 411.7 "dos mayores omes de Castella", omes fillos dalgo 640.3, omes d' alta guisa 9.22, omẽes d' alta guysa 93.32, omes de prestar 444.32, omes de gran cõta 738.24, omes d' ordem 804.109 ('religiosos' ), omes d' armas 9.12, omes de pee ('soldados de infantería' ) 217.21, 221.10, 418.21, 425.4, 590.13,14,16,17, 758,17, 767.45, 780.23, 782.28, 788.29, 800.10, 878.23, omes de caualo ('caballeros' ) 565.4 "çincoẽta mil - ", 570.32, 572.27, 739.37, cfr. omes a caualo 832.16. La expresión ome boo es muy usual en la E. M. para indicar a las personas más ricas o notables de un lugar: CSM 43.5 "un ome bõo que en Darouca morava"; a. 1260 "et auido conssello con homéés bóós et ssages" (Sponer 129.29); a. 1258-1261 "oméés bóós... omes bóós" (Salazar 33.22, 40.8); a. 1242-1252 "et cõ homijs buus sages" (id. 7.24); Miragres "hũu home boo clerigo de santa vida" (p. 14); IV Livro de Linhagens "e outros homeens boons e rricos que em Portugall auia" (Leite T. Arc. 43.7; cfr. ps. 178b-179a); a. 1432 "e procurador e omees boos... os ditos omees boos" (Ferro2 p. 17, 18); a. 1433 "poseron por omees boos contadores pera que tomasen as contas a todos los procuradores... aos ditos omees boos... rejedores et omees boos do dito conçello... por omees boos" (id. 19, 21); a. 1434 "juises e rejedores et procurador et omees boos" (id. 23); a. 1434 "nos o conçello, juises et rejedores e procurador et omees boos da dita çibdade" (id. 25). Véase en Morais homem bom. La expresión ome de pe aún en el. XV: a. 1437 "a todos los omees de pe fillos dalgo... dos ditos omees de pe fidalgos... omees de pe" (Ferro2 p. 171); a. 1432 "A. da Fonte ome de pe do dito abade" (id. 251). La forma ome desde el XIII: a. 1209 "tod ome que sua moller de beneycion ou de iuras lazares (sic)" (PMH Leges 867), "ome que estouer en uela" (id. 889); a. 1253-1254 "como omes que amo e quero ben" (Salazar 14.1); a. 1260 "si algũ ome contra esta carta quiser uijr" (id. 30.4); a. 1278 "a proueyto de home" (id. 74.11); Pero da Ponte (1169, 1635) "que home pedir non ousa" (10), etc. (home es la forma gall. mod. y también pop. port.: cfr. E. Rodríguez y Morais ). Del XIII al XV existe la variante escrita omẽe: a. 1214 "aos oméés d' ordin" (Test. Afonso II, 259); Miragres "enganador de homẽes" (p. 19); D. Eduarte Ensinança "todollos homẽes" (4.1); Frades Menores "beverom os omees" (I, 27), "os omeens" (II, 189), "os moços e os homees... omeem viil" (I, 81), etc. En port. mod. homem (cfr. Morais ), forma documentada desde el XII: a. 1152 (copia posterior) "todo omem de fresno que filar moler a forcia" (PMH Leges 380); Pero Garcia d' Ambroa (B 1578) "nul homen" (19); CSM 382.7 "ca segund' e Deus e omen", etc. El sentido indefinido es bastante corriente en la E. M.: CSM 66.51 "ome non poderia / preçalas", 6.85 "null'om ' y que emende"; Graal "assi que podera homem i veer mui grã gente" (I, 37); Cr. Troyana "aly podera home ueer estrayo torneo" (I, 98.27); Castelo Perigoso "ou se homem diz suas oras escondidamente" (Leite T. Arc. 50.11). Aún en los clásicos (cfr. Sá de Miranda "e homem dá se mais que deve / muitas vezes ó cuidado" en el Gloss. Sá Mir.; aquí se cita otro ej. de Gil Vicente ). Véase también Palhano Leal Cons. p. 118-120. Cfr. para el cast. Corominas DCELC II, 934-935.

K. M. Parker (1958): Vocabulario de la Crónica Troyana. Salamanca: Universidad.
õme
home
m. m. hombre; man: sabede que seran ardidos homes et de gran valya, I 93.13, I 94.22, II 239.13 (õme).
home de prestar
hombre de calidad superior; man of worth: aquela ora morreron y moytos homes de prestar et que ualian moyto, I 237.35, I 297.10.
home
indef. pron. indef. uno; one: aly podera home veer estrayo torneo, I 98.27.

W. Mettmann (1972): Cantigas de Santa María de Afonso X, o Sábio. Vol. IV (Glossário). Coimbra: Universidade.
ome
home
ric-ome
omen
home
s. m s. m.: homem: 5.21 com'ome de bon sen; 14.28, 16.30, 40.19 dele fezisti / om'e creatura || varão: 7.18 emprennars'ouve dun de Bolonna, / ome; 271.54 tod'om'e toda moller || subordinado, vassalo: 5.147 o maestre da nave diss'a un seu ome; 13.22 lo meirỹo passava... e un ome seu logo lle corregeu o laço; 97.23 fezo-sse seu / ome da Virgen; 135.113, 164.33 || pron. indef.: 15.147 este feit'é de tal natura / que dev'om'en seer sabedor; 32.47, 59.72, 66.51 ome non poderia / preça-las; 84.53 non quiso que sayr / podess'ome de sa casa; 86.26 non podia om'alá ir, se non / menguass'ant'o mar; 205.15 e certos sejades / que per oraçon mostrada foi ante muit'om'onrrado; 245.67 mais sol falar non poderon, nen ome non ss'abalou / que sse levantar podesse; 354.13 hũa bestiola... que chaman donezỹa..., e de taes ome vee || null'ome : ninguém: 6,85 assi que achar non possa null'om'y que emende; 58.72, 123.21, 138.24, 144.62 || neun ome : alguém: 281.53 espantous'a gente por neun ome a magestade chamar || outr'ome : outrem: 15.57 Cuidas tu no que perdische? Ja outr'ome mais perdeu / ca tu; 78.58, 115.214, 281.22 || tod'ome : cada um, qualquer, todos: 239,4 Guardar-se deve tod'ome de jurar gran falssidade; 291.5, 393.27 tan gran coita soffrera, / que tod'ome que o visse terria que ja morrera || ome bõo , bon ome : homem honrado: 43.5 un ome bõo que en Darouca morava; 65.16, 67.1, 75.59, 78.76; 25.14 quand'aquel bon ome o seu / aver ouv'assi despendudo; 67.37, 78.26, 192.21, 224.35, 242.13 un bon ome pedreiro || ome d'ordin : religioso: 297.1 (F) || ome de paz : homem ordeiro, sossegado: 97.66, 197.13 || ric-ome: grande do reino: 135.74, 205.20 Don Affonsso Telez, ric-ome preçado; 235.60 Ca os mais dos ricos-omes se juraron... por deitaren do reyno; 382.13 || ome santo , sant'ome : santo, ermitão: 15.32 Juyão diss'ao ome santo; 155.20, 296.12 un monge, sant'ome || ome d'armas : soldado: 165.52 non sse podia bastir / d'omes d'armas || omen: 382.7 ca segund'é Deus e omen || pl. omẽes: 29.8, 33.31, 42.20, 69.11, 97.36 || omees: 22.2, 27.25, 36.8, 46.69, 49.20 || omes: 27.25 (T), 165.52, 252.12, 254.21, 339.16 || omens: 411.103 (E) || home: 177.10.

M. de Miguel (1977): Vocabulario gallego medieval en documentos del s. XIII anteriores a 1275. Memoria de licenciatura. Universidad de Valladolid.
ome
omne
home
subst., .- subst., 'hombre'. Del latín HŎMĬNEM; a. 1257 "enpezamento de todo ome" (24.1); a. 1258-61, 39.7,11, 40.2, 41.6,13; a. 1260, 28.11, 30.4; a. 1265, 51.16; a. 1269, 56.12; a. 1270, 58.2; a. 1253-54 "Salut assi como omes que amo e quero" (14.1); a. 1258-61, 35.8,9, 40.8,11,16,26; a. 1258-61 "cum uerdade en omees boos et dereytos" (33.22), 34.5,10, 36.17, 41.16,18,25, 42.7,12,21,25,28; a. 1261, 46.5,29; a. 1228 "se alguun omne mal se ouer" (19.29), 20.11,28, a. 1228 "a uos omnes de Bono Burgo" (15.5), 15.10, 16.9,12, 19.29, 20.25,26, 21.5; a. 1262 "et para por sempre en home de uossa uoz" (48.8); a. 1274, 66.6; a. 1228 "e seya per scripcion de bõos homẽes" (19.28).

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
ome
omẽ
{omẽe}
home
{homẽ}
{homẽe}
subst. .- subst. " hombre, varón, individuo, persona". HOME, 4.6 "Este home que aqui ven conosco"; 5.2 "paresçia home de grã paragẽ"; 6.6 "et era moy poderoso et moy mao home"; 14.6 "Et verdadeiramente este foy home de boa voontade"; 15.1 "Et hũu home que avia nome Payo"; 22.5 "Et este foi o primeiro home que diso misa en vestimẽta de bispo"; 23.3; 33.11; 45.5; 51.6; 65.6; 123.17; 124.1,3; 172.5; 181.5; 191.8; 210.15; 213.2. HOMES, 21.2 "nẽ se banou, nẽ se vntou d' olio [segundo] acustumauã entõ os homes a fazer"; 35.5 "... que se a tẽpestade alo lançase algũu navio, que os homes et quanto troubesen fosen en poder do señor d' y"; 57.12 "Et os homes d' i nõ poderõ sofrer os espantos que os demoes y faziã"; 62.3 "Et o abade foy a hũu lugar hu deitauã os corpos dos homes mortos"; 110.20 "-Aqueles son homes mãdadeiros de Deus"; 176.2 "Mellor he aos homes, [...] nõ prometer a cousa que a prometer et nõ a dar nẽ atẽder"; 132.11; 139.12; 209.9. HOMẼS, 23.5 "-Ay homẽs de Iherusalem!"; 25.1 "-Homẽs de Iherusalem, oyde!"; 29.13 "porque o semellaua mais que todo [los] homẽs do mũdo"; 42.6 "os vales et as carquouas cheos de tãtos corpos de homẽs mortos"; 205.6 "-Semellã aqueles homẽs os cõpaneiros que nos leixamos"; 209.6; 210.10-11; 230.6. HOMẼES, 19.8 "et en nosa lingoajeen tãto quer dizer com̃o enganador de homẽes"; 176.8 "et porque as voõtades dos homẽes se mudã en moytas guisas"; 188.16 "Et porque por la mayor parte ẽnos homẽes nõ ha verdade". OME, 4.9 "Aquel ome por que eles diziã, vẽo ali cõ eles"; 33.6 "hũu ome que avia nome Ihesus"; 44.9 "achou dentro hũ ome cão moy fremoso"; 66.11 "Et hũu ome que era doente grã tenpo"; 83.2 "et sobre el esta en pee feicta hũa imageẽ de metal en gisa d' ome"; 122.20 "en ti meesme ha tres cousas: o corpo et os nẽbros et a alma et pero hũu ome es"; 123.8 "mais en qual maneira se faz ome do que era Deus, esto nõ sey"; 123.10,12,13,14,21; 124.2; 189.15; 218.15. OMES, 110.7 "et frades negros et coengos rreglãtes et outros moytos omes vestidos de moytas gisas"; 117.15 "Et aquel gigante nõ temia lança nẽ seeta et avia força de XL omes arrizados". OMẼ, 15.18 "Et chegou y outro omẽ, que avia nome Pedro"; 19.10 "et era conuçudo por omẽ justo"; 25.7 "tomou carne ẽno ventre da Virgeẽ et fezose omẽ et naçeu"; 40.15 "co hũa cousa cõtraria goreçe omẽ da outra"; 49.9 "et que seria omẽ para grãdes feictos"; 102.2 "que era omẽ que fez moytos boos feytos"; 107.2 "sey çerto que nõ teemos nos os mãdamentos vaãos do omẽ"; 113.11 "Et o primeiro omẽ que ferio en eles fui Arnaldo de Belanda"; 123.16 "asi naçeu feicto omẽ da madre sen padre et atal naçẽça perteesçe a Deus"; 124.1,4,7,8,9,14; 150.2; 155.3; 168.10; 213.11; 219.2. OMẼS, 90.13 "et tragiã quatro mĩll omẽs moy boos para lidar"; 219.2 "et trouxerõ mirra que he para untar os corpos dos omẽs mortos porque era omẽ mortal"; 225.7 "por que digã que estes omẽs temẽ morte pois que som apostolos de Deus". OMẼES, 148.10 "mais tu que es piadoso et perdoador de todo los pecados que os omẽes fazẽ...". // HOME BOO , BOO HOME , " honrado, noble". 14.13 "Hũu home boo clerigo de santa vida..."; 24.4 "et nos et o poboo daremos testemoyo que tu es home boo et santo"; 59.3 "Hṽu home boo de boa vida et de boo linageẽ"; 180.13 "hũu home boo [...] pos en sua voõtade de yr en rromaria a Santiago"; 181.7 "et o home boo disolle cõ grã piadade"; 193.8 "et o mercador creẽdo a palabra de tã boo home [...] foyse cõ el"; 210.10 "desque sayrõ dos matiins chamou o home boo os mellores homẽs clerigos et leigos"; 213.9 "Et o home boo pregũtoulle quen era". HOMES, 176.4 "Acaesceu que triinta homes boos [...] poserõ en sua voõtade de yr en rromaria"; 183.11 "hũus homes boos d' Alamaña". OME, 201.12 "apareçeu en puridade en forma de ome boo et onesto"; 213.11 "Et o ome boo por amor de Santiago, esteue treze dias ẽna igleia fazẽdo esmolda et oraçõ". OMẼ, 12.2 "Sabede que hũu omẽ bõo de santa vida fui en rromaria a Santiago"; 14.10 "et a bondade d' este omẽ boo fezoo tã santo por miragres que por el fezo"; 208.5 "ẽna çidade de Santiago [...] avia hũu omẽ boo [...] cõplido da grraça de Deus"; 209.5 "Et o omẽ boo, quando esto oyo, pesoulle et deostoos". Véase BÕO. // HOME SANTO , SANTO HOME , " santo, ermitaño". 16.13 "et mãdouse leuar ao moymento d' este home santo"; 17.1 "Estes miragres et outros moytos mostrou et faz Deus por aquel home santo Oudon"; 24.7 "-Home santo de boa vida que nos todos avemos a creer"; 171.1 "Et o bispo, que era home santo"; 209.10 "Et ẽna noyte d' aquel dia que o home santo esto diso, apareçeulle Santiago". OME, 20.1 "Et era tã santo ome que a jente [...] pelejauã [...] para tãjer o fio da sua vestidura"; 20.6 "era tã santo ome, que por la morte del [cre]iã que Iherusalem fose toda destroyda". OMẼ, 13.12 "Da boca dos moços et dos que mamã rreçeberas loor, et gloria de loor rreçebeu este santo omẽ da boca deles"; 67.1 "chegou ao moymẽto donde jazia o corpo d' este santo omẽ". OMẼES, 156.6 "ca son figuras de moytas omayas et de omẽes santos". // GRÃDES HOMẼS , " nobles, alta nobleza". 48.14 "Et el rrey quando [o] oyo pesoulle moyto et chamou os seus priuados et os grãdes homẽs de sua corte". // MEU HOME , SEU HOME , " vasallo, subordinado". 194.7 "hũu caualeiro que avia nome Dalmaçio dou hũa punada no rrostro a torto a hũu seu home". OMẼ, 150.4 "Mais Santiago he piadoso mais ca San Rromaão, ca el tornoume o lume dos meus ollos et San Rromão nõ me quer dar o meu omẽ". // OME DE CAUALO , " caballero". 100.6 "Et forõ jũtados cõ Calrros çento et quoreẽta et quatro mĩll omes de caualo para lidar cõ Aygolando" (Cfr. Pidal Cid II, s.v. cauallero, pág. 567,1. 19-20). // OME D' ORDẼE, véase ORDẼE 4. // TODO HOME , " cada uno, cualquiera, todos". HOME, 171.14 "Et este miragre [...] da a entẽder que todo home que vier en verdadeyra penitẽçia". HOMES, 99.2 "Et mãdou por toda França que todo los homes que erã metudos a seruiduem que fosen liures"; 208.4 "Certo he a todo los homes que morã ẽna çidade de Santiago que avia hũu omẽ boo"; 125.3 "Et Deus [...] tornara todos homẽs, en sua carne meesme, et ẽno seu espiritu viuos". OMẼS, 124.16 "mais verdadeiramente todo los omẽs que forõ des o começo do mũdo [...] an de rresurgir". // HOME DE LUZ , HOME DE VOZ , HOME DEREITO , HOME GARDA DE JUSTIÇA . HOME, 29.15 "Este Santiago he chamado home de luz, obrador de uerdade". OME, 19.11 "et era conuçudo por omẽ justo et chamaualle a escriptura ome de voz et obrador de uerdade"; 21.5 "Et por esto et porque nũca quedaua fazẽdo bẽ era chamado Justo, que quer dizer ome dereito". OMẼ, 21.6 "Et a escriptura lle chama Eblias, que tãto quer dizer com̃o omẽ garda de justiça et de poboo".
____indef. 2.- Como indef. " hombre, alguien, nadie, quien; uno, cualquiera". OMẼ, 29.16 "et era tã santo que o omẽ que o vise cobiiçaua moyto a tãjer dos fios da sua rroupa que tragia vestida"; 41.1 "et pregũtou se avia omẽ ẽna corte a que Tito quisese mal, et diserõ que avia hũu escudeiro"; 65.5 "yredes por hũa çidade que he chamada Burgos, et entrãdo en ela tãgerse an todo los sinos sen aiuda de omẽ"; 144.8 "Nũca omẽ de ti foy chagado que podese escapar"; 214.14 "quando souberõ por lo profeta Balaã que tal Rrei naçera touerõ por bẽ de saber por suas ymagẽes que omẽ deuia a seer aquel que era nado"; 228.10 "Mais bẽ sabede que nĩhũu omẽ d' outra fe nõ nos pode ver, mais oyanlos". OMES, 110.19 "Et Aigolando vio seer aparte treze pobres moy catyuos et moi mal vestidos [...] et pregũtou que omes erã, et Calrros lle diso".

Nunes2
homem
home
XXV, 7, alguém, se; (home), CCXXXIV, 9, namorado, cortejador. (Cantigas d' amor).

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711].
ome
home
m. m. 1. "Home, persoa, individuo da especie humana".
____ ome (1): "que a dedes a mỉ tãto por tãto queréndola eu, e nõ la querendo, entõ / que façades cõ ome semellable [de] vós que pague o dito foro" 1573; homes (1): "a viña (...) que eu a dese a homes que a laurasẽ" 2880.
________ 2. Únese ó adxectivo bo {ome bo} para sinalar aquela persoa destacada e de prestixio dun lugar, vila ou cidade e que como tal pode participar como representante na administración local e de xustiza ou como mediador en preitos e conflictos.
________ ome bõo (3): "Johán Ferrnandes de Ganõ (...), ome bõo que foy tomado por Afonso de Galliñaas" 404, 406, 480; omees boos (1): "cõprometemos en omees boos" 2610; omes bõos (11): "amos os ditos omes bõos feserõ juramẽto" 407, 410, 411, "estes ditos omes bõos derã esta sentẽçia" 415, 433, 437, "omes bõos, árbitros arbitradores" 479, 486, "conprometer / os ditos debates en dous omes bõos para que o vejã e librẽ carta firme" 565, 830, 2123.
________ 3. "Subordinado, vasalo, home que está ó servicio ou ó abeiro dun señor".
________ ome (1): "que nõ errará de dito nẽ de feyto en súa persona a Martjn d' Oliueyra nẽ / a outro ome de Ares Lopes de Goyaas nẽ de Sueyro Gomes" 2045.
________ 4. Rexístrase na expresión ome de pee, isto é, "peón, infante ou soldado de a pé", por oposición a cabaleiro.
________ ome de pee (1): "Johán de Salnés, ome de pee de Sueyro Gomes" 2129.
________ Do lat. hŏmo, -ĭnis. Lorenzo Crónica (s.v.) rexistra xa desde o XIII as distintas variantes (ome, home, omee, etc.); tamén recolle exemplos de distintos casos especiais como os das acepción 2 e 4. A forma do gal. mod. é home e a port. homem, documentada desde o XII. En Montederramo anticípanse a primeira datación para home a 1270 (Martínez Montederramo s.v.).




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL