tirar
| |
' tirar, sacar, quitar' ' arrojar' ' apartarse, separarse, salir de la presencia de' , de etimología desconocida. Ya Diez Etymol. pensó en el gót. TAIRAN ' desgarrar' ; Serra Ceneri, 437-444) propuso un *MARTỶRĀRE ' martirizar' , aceptado por Wartburg en Bloch-Wartburg. Puede verse una exposición de estas y otras teorías en Corominas DCELC IV, 459-461, 1084-1085; cfr. REW 8755; G. de Diego Dicc. 6717, que piensa, como siempre, en cruces raros; Nascentes p. 770; Wartburg FEW VI s.v. martyrium, espec. ps. 418b-420a insiste absurdamente en derivar del fr. ant. martirier, martirer. Formas: tirar 381.11 ("et que os mãdase - afora" ), 12, 441.14 "a - cõ pedras", 454.34 "de - o offiçio toledão", 487.9 "auia cada ãno a - sua oste", 567.12 "mãdouhas ende - que o nõ uissem", 614.10, 636.28 "que mandasse - da lide as espadas", 662.7 "de - d' arco torqui", 668.11 "a - d' ontre ambalas tauoas", 677.17 "mandoo d' ante si", 872.42 "nõ quedauã de llis - ", 873.19 "mandou a gente - afora", 874.15 (c. 613) "começarõ de - outrosi aos engenos", 887.26 "ouuerõ a - as portas", 894.33 "fezo - de si os panos reaes"; tiraua 372.15 "tãto que ende - a mão", tirauã 325.21 "os engenos - cada dia", 536.6, 793.5, 808.77, 847.14, 873.15, 874.16 (c. 613), 875.22, 876.32, tirauam 741.23 "as seetas que - "; tirou 191.29 " - ... a espada da beyna", 171.113 " - dontre sy et elles estrãeza", 317.24 " - a espada contra si", 349.11 " - a corõa da cabeça", 619.58 "que uos - de suas mãos", 672.25 "et - a mão dereyta... et trauou da crus da espada", 834.31 "et - a rreyna ende et leuoa", tiroas 835.10 (c. 567) "et - et astragoas todas", tiroo 169.71 " - pela corda", tirouse 95.15 " - Ab. da pustura", tiroulle 386.18 " - cõno veablo", tirarõ 262.10 "llj - hũa seeta"; tiraria 567.26 "que outro dia o - "; tirademe uos 355.30 "conde - de deante", tiradeuos 626.34 " - meus sobrinos, leixade estar o Çide", 629.42; tire 84.35 "que se - a tua sana de sobre nos", tiredes 548.12 "nõ uos - afora mais que obedeescades"; tirasse 314.12 "que o - ende por amor de Deus", 621.44 "que llis - algũu plazo a que o pagassem", tirase 391.9 "que lle - do arco", tirasem 376.22-23 "que lle nõ - de seeta"; tirandollj 862.10 (c. 599) " - seetas", tirandolles 745.33 " - seetas", tirandollis 878.12 " - seus tragazeytes", tirandose 6.39 "et - afora"; tirados 895.6 "et ouue - de si os panos reaes". Ejs. desde el s. XIII: a. 1242-1252 "de que tirey as calças do prior" (Salazar 11.24); F. Caldelas "qui arma tirar de casa contra seu uiçino" (id. 17.15); a. 1283 "se... morrer ante que tyre a erdade" (id. 90.12); D. Denis (B 1536) "que non sey oi' ome que a tirasse / fora da uila" (10); Pero Garcia d' Ambroa (B 1574) "os beesteyros daquesta fronteyra / pero que cuydam que tiran muy ben / ... que non tiran con Maria B. / ca todos quantos ali tiraron / todos sse dela com mal partiron... tirou ela cuũ beesteyro" (2, 4, 5, 8); CSM 28.54 "e os arqueiros tirar", 31.64 "boi nen almallo / que tan ben tirar podesse o carro"; Estevan da Guarda (917, 1312) "ca de maldizer non tirades prol" (9); Cr. 1344 "despois mãdoulhe tirar a lingua" (III, 251); Miragres "tiremos o justo dontre nos" (p. 28), "et tiroas do poder dos mouros" (p. 71); Gal. Estoria "pera tyrar alguũs de dubda" (5.13), "que tiraua do arco moy bem" (20.16); Cr. Troyana "tirarõlle o pedaço da lança" (II, 46.2 ' extraer' ), etc. En port. continúa con la amplitud de acepciones medievales; en gall. ha perdido algún terreno en beneficio de sacar o quitar, pero menos que el cast. Véase Morais, E. Rodríguez y cfr. Corominas DCELC y F. Aragón p. 593-594. |