pena pena ueyra ueyra veiro penaueira veeiros
| plur. |
'pluma' , del lat. PĬNNA (junto a PENNA ). Una vez: penas ueyras 607.71 "et panos d' ouro et de seda et de laa en - et grisas" (sentido 'piel empleada como forro' ); cfr. Cr. 1344 "et panos de ouro et de sseda et de nobre lãa todos forrados cõ muy boas penas ueiras". En port. funciona pena 'pluma' desde siempre (ejs. en Morais ); en gall. es sólo medieval (pervive con la acepción 'aspas o aletas del rodezno' y en plur.: cfr. mi artículo sobre el molino en Lorenzo Mahía, RDTP XVIII, 218-219): a. 1164 "et de pena cordeira dos denarios" (F. Ribadavia, en BCMO III, 364); a. 1172 "et de pellicia conelia... et de pena conelia" (F. Caldelas, id. 398) ('piel' ); a. 1223-1279 "de laa de pena d' algodõ" (Desc. Portug. I, 12); CSM 54.63 "como muda penas a andorỹa", 352.50 "as penas que mudadas / ante aver non podera"; Vasco Gil e Afonso X (B 1512) "nunca ui melhor / quen assy torna pena de çendal" (21); a. 1283 "unum lectum cum culcitra de pena et cum plumacio meliori de pena" (CDGH 249); Cr. Troyana "saetas enpenadas de pẽnas de hũas aues" (I, 286.23), "hun brial... et era forrado en pẽna armjña" (I, 306.14 'piel' ); Gal. Estoria "as outras de plumas et penas" (88.25), etc. (esta acepción la tuvo el cast. peña 'piel empleada como forro' : cfr. Corominas DCELC III, 732b; Castro Aranceles, RFE X, 119-120; Alvar F. Sepúlveda s.v.). Por otra parte, el adj. veiro procede del lat. VĂRIUS 'de colores variados' y tuvo uso como adj. muy pronto: a. 994 "quomodo se leua de petras ueiras" (PMH Diplom. 106); a. 995 "unam uaccam colar ueira" (id. 107); a. 1053 "in petras ueiras" (id. 236); a. 1103 "id est uno manto ueiro" (Doc. Med. Port. III, 104); CSM 213.89 "en sa egua veira"; Afonso X (63, 480) "alacra negro nen ueiro" (52); Roi Queimado (994, 1385) "hun muj gram can negr' e outro ueyro" (10) (aún en port. aplicado a la heráldica con ej. de Ricardo Jorge en Morais; cfr. Corominas DCELC IV, 679-680; arag. en Pottier Invent. aragonais, 214 y 215). Bastante uso en la combinación penaueira (pieles preciosas y delicadas, espec. aplicada a la 'piel de armiño' , que llegó a recibir ese nombre). Cfr. ej. del XV en Elucidário "nom traga sobre si pena de veeiros nem de grizes nem de herminhos" (s.v. veeiros ). Está en Afonso X (B 465) "porque foi el pena ueira trager... en querer en pena ueira trager... de pena ueira que trager uos ui" (3, 10, 16); Estevan da Guarda (927, 1322) "com pena ueyra tam nobre" (3); Pero Garcia Burgales (990, 1382) "ou e de pena ueyra" (17); a. 1337 "que as mhas penas ueyras e toda a prata laurada que a vendam" (Portel p. 178); a. 1326 "con todolos meus panos de uistir et penas ueyras" (CDGH 295); a. 1348 "meu cubertor de pena ueyra" (id. 306); Gal. Estoria "buscarõ outrosy moytas maneyras de pẽnas veyras, blancas et outras cõ que afortelezassem os pãnos" (97.35); Livro da Montaria "hũa gorra muy longa de baldoquim com penaueiras" (Crest. Arc. p. 165). Se usó en cast. peñavera (algunas citas en Corominas DCELC IV, 679-680; Pottier Invent. aragonais, 214 y 215; Tilander F. aragon. descon. 1348 s.v. pennyauera, según él en Fuero Mun. de Santiago de 1525; F. Sepúlveda s.v., etc.; lo citan en arag. Pardo Assó y Borao Dic. arag. ). Cfr. CSM 5.183 "pano de seda nen pena de gris". |