logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra vila como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.24 Rows
- Número de acepcións atopadas: 21.
- Distribución por dicionarios: CANTIGAS DE AMIGO (1), CONCELLO DE NOIA (1), CRÓNICA XERAL (1), CRONOLOXÍA (1), CANTIGAS DE SANTA MARÍA (3), HISTORIA TROIANA (1), CRÓNICA XERAL (ÍNDICE ANTROPONÍMICO) (1), INDICE ANTROPONOMICO RIANXO (3), CRÓNICA XERAL (ÍNDICE TOPONÍMICO) (3), VOCABULARIO 1275 (ÍNDICE TOPONÍMICO) (1), LIBRO DE NOTAS (ÍNDICE TOPONÍMICO) (1), MIRAGRES DE SANTIAGO (1), LIBRO DE NOTAS (3).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

J. J. Nunes (1928): Cantigas d' amigo dos trovadores galego-portugueses. Vol. III \(Glossário\). Coimbra: Imprensa da Universidade.
vila
f. s. f. XLIII, 8, etc., casa de campo, quinta. (Berceo Milagros usa o termo villa, no sentido de casa, segundo me parece, em 673 a). (Cantigas d' amigo).

M. C. Barreiro (1995): A documentación notarial do concello de Noia (ss. XIV-XVI). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela [Glosario, pp. 155-456].
vila
villa
bila
billa
bjla
uilla
ujlla
ujla
uylla
vjla
vjlla
vyla
vylla
subst. subst. 'poboación que ten algúns privilexios con que se diferencia da aldea e lugar'. O significado de vila ó longo da Idade Media foi cambiando segundo a evolución demográfica, económica e outros factores determinantes. Só darei dúas acepcións moi superficiais deste termo por causa da evolución tan complexa da vila medieval. Nun principio foi unha 'explotación agraria' e co tempo pasou a ser un 'núcleo de poboación', pero maior cá aldea. Para maior información véxase entre outros Valdeavellano Instituciones, páx. 542; Pallares-Portela Explotaciones, páxs. 99-108; Carlé Concejo, páxs. 163-179; Gacto Población, páxs. 37-41; Elucidário, s.v. villa. Vila, "morador ẽna vila de Noya" 12.6 (1394); "a mỉ perteeçen a auer et herdar ẽna vila de Ponte et em seus termỉos" 12.9 (1394); "notario público jurado do conçello da vila de Noya porlo señor arçibispo de Santiago" 20.58 (1403); "juíz que fuy da vila de Muros" 63.21 (1487); "rregedor da vila de Muros" 64.10 (1493). Para as 113 ocorrencias vid. o listado s.v. vila. Villa, "a sesta parte do agro que iaz ẽna villa da Felgeyra" 1.9 (1332); "villa de Noya" 9.4 (1385); "que eu ey et me perteesçe en toda a villa de Pumar de Rrío et en seus térmjnos" 13.13 (1395); "ẽna villa de Pumar de Rrío ẽna villa de Enzeno et en seus térmjños" 15.15 (1395); "et a mỉ perteesçen ẽna villa de Pascoal et en seus termỉos" 25.11 (1409); "ha ẽna villa de Losenteyro, ẽna fijgllesía de Sam Martino de Mynortos" 26.28 (1412). Para o resto das 147 ocorrencias con esta grafía véxase o listado s.v. villa. Bila, "notario público jurado do conçello da bila de Noya" 21.58 (1403). Para as 5 ocorrencias que hai con esta grafía véxase o listado s.v. bila. Billa, "notario desta billa de Noya, que foy". Con esta forma hai 10 ocorrencias, vid. listado s.v. billa. Bjla, "he açerca da dita bjla de Noya" 23.7 (1406); 23.8, 23.19; 24.43 (1407). Uilla, "aquella casa que está ẽna uilla de Sardineyro" 5.8 (1345); "ẽna uilla de Ponte" 7.10 (1376); 7.10 (1376). Ujlla, 10.21 (1390); 18.44 (1397). Ujla, 24.28 (1407), 24.116, 24.134. Uylla, 11.41 (1390). Vjla, "notario público jurado do conçello da vjla de Noya porlo señor arçobispo de Santiago" 23.4 (1406). Baixo esta grafía hai 9 ocorrencias, vid. listado s.v. vjla. Vjlla, "notario ppúbliquo jurado ẽna vjlla de Noya" 12.33 (1394). Hai 13 ocorrencias, véxase o listado s.v. vjlla. Vyla, "Ẽna vyla de Noya" 52.1 (1469); "estando ẽna plaça pública da dita vyla" 52.3 (1469). Baixo esta forma hai 14 ocorrencias, vid. listado s.v. vyla. Vylla, "ẽna ssúa vylla et couto de Ssardineyro" 3.30 (1342); "ẽna vylla de Pascoal et seus trýmjnos" 8.18 (1381); "ẽna vylla de Pumar de Rrío et em seus térmeos" 19.13 (1398). Con esta grafía hai 17 ocorrencias, vid. listado s.v. vylla.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
vila
villa
vyla
vylla
uila
uilla
vila
vila
vila
' villa, pueblo, ciudad, población en general' (en el texto no se hace distinción entre vila y ÇIDADE ), del lat. VĪLLA (REW 9330). Formas: vila 138.62, 142.16 "dentro na - de Leom cõ muy gram caualaria desçercarõ logo a çidade", 151.32,33, 152.62, 156.13,14,18, 160.8, 176.32, 211.7,14, 216.4, 228.14, 247.12,14,20, 248.22, 252.41, 307.6 "a çidade nõ fora laurada despoys que os mouros destroyrõ os muros da - et entrou ena çidade", 323.11, 325.12, 326.22,25,27,31, 327.4,5 "da - de Coinbra", 330.22, 371.3, 372.18, 376.17,29, 378.18, 379.41, 382.2, 386.4,5, 391.4,15,19, 395.3, 396.3, 408.6, 417.3, 433.13, 438.38,12, 447.14, 449.9 (c. 293), 452.13,23, 453.26, 456.42, 458.7, 461.12, 466.10, 469.7,3, 470.11,16, 471.17,22, 473.20,23, 474.23,28, 476.13, 487.11, 488.14,15,16,17, 490.9, 492.24, 493.25, 500.17, 502.8 (c. 336),2, 503.22, 504.4 (c. 338),6 (c. 339), 505.10,24, 506.5 (c. 340), 511.16, 515.16,1, 516.5 (c. 349),3,5 (c. 350), 517.15,2,4, 518.12,16,3,4 (2 v.), 519.6,13 (c. 353), 520.,18,22,4,6, 521.8,12,14,21,22,25,27,2, 522.4 (c. 355), 525.13,15, 527.14 (2 v.),30,35,36, 528.39,49,3, 529.5,8 (c. 360),1, 530.11, 531.9,13, 533.4,5 (c. 364), 534.23, 535.23,1,2, 536.4,15,22, 537.27, 538.4,6, 540.3,6, 542.14, 543.10,12, 544.8,12 (c. 374), 545.21,4, 546.9,16, 548.17,19,21, 551.1,3,12 (2 v.), 552.21,26, 553.10,12 (c. 382), 555.16, 556.29, 557.6, 566.3, 586.8, 678.12, 679.16 (c. 464), 693.29, 694.36,37, 696.16, 699.15,18, 700.25, 708.11, 709.17, 718.18,19,24, 721.19,21, 722.3 (2 v.),4, 730.6, 731.13, 734.2,6,8, 736.11,14,19,22, 741.24,29, 755.22,24,28,36, 768.11, 774.16,22 " Belfurado... et os da - guardauãsse dos do castelo... et com̃o tijnã o castelo quebrantarõ a - ... astragarõ a - ", 777.4 (c. 530), 781.7,15,16,19,21,25, 782.26,41,42,3, 783.14,17,19,22, 784.5,6, 785.25,28, 786.35,39, 789.7,8,13,19, 790.6 (2 v.),19,23,25,28,30,32, 791.34,42, 804.125, 805.4, 827.15, 833.19 "o alcaçer... et a - toda", 840.20, 841.24,15, 851.16 (c. 586), 858.8 (c. 592),1 (c. 593), 869.15, 887.26, uila 248.23, 255.28,33, 325.18,19, 326.24, 440.31, 501.3, 502.1, 510.8, 523.15, 528.1,3, 529.10, 530.8, 532.10, 533.3, 534.15,20,26, 535.18,19,22, 536.6,11,19, 537.33,3, 538.15 (c. 368),16 (c. 369), 540.8, 541.25 "a - de Valença", 542.7,8,13,16,17,21, 543.2, 544.7, 545.2,3,6, 546.5, 548.30, 551.3, 552.4, 554.23, 555.20, 556.26, 566.22: 567.19, 568.46, 572.15, 580.3 (c. 398), 587.10,26, 588.5,17, 589.34,38,3, 590.10,14, 592.26, 597.16, 598.30, 610.28, 612.27, 633.3, 664.28, 700.25,26, 738.11, 827.11, 834.42, 847.12, 866.5, 878.18 (c. 615), 884.10, vyla 374.13, 378.14, 382.19, villa 12.23, 15.29, 18.5,16,17,34, 19.37, 20.29, 21.43,44, 22.8 (c. 15), 25.15, 31.8, 32.20, 39.21, 49.48,52,54,55, 52.22, 66.22,23, 66.24 "diribou as torres et a - ", 86.5, 235.52 "sayosse da çibdade et andou y pelas terras et pelos outros lugares de arredor que erã y çerca da - ", 236.66, 246.54, 257.24, 258.14,16,19,21, 260.15,20, 274.90, 285.10,4 (c. 168), 375.11 (c. 230), 376.21,26, 381.3,4,8,16, 382.1,5,10,11,14, 383.20,23,3,16, 384.21,29,33,2, 385.8,15 (2 v.),19,22,24, 386.7,9,11 (2 v.),13,14, 387.28,33,2,3, 388.8,14, 390.8, 391.3,7, 393.16,24, 397.10 (c. 245),9,11 (2 v., c. 246), 399.20, 408.15 (c. 257),6, 426.14, 438.7, 439.19, 446.8 (c. 290), 450.16, 455.15, 457.47,48, 467.5, 468.20, 469.6,13,17,19,20, 470.8, 472.27,17, 473.21,27, 474.16,5,6, 475.1 (c. 315), 483.15,19, 484.7,20, 488.7,12, 490.16, 491.6, 500.18,19,20 (2 v.), 502.6,8 (c. 336),8 (c. 337), 503.23,30,33, 504.34,35,37,1 (c. 338), 505.8, 506.8,11 (c. 340),6,7 (c. 341), 507.13,14,21, 508.3,8,13, 509.14,15 (c. 342),14 (c. 343), 510.18, 511.5,6,20,21,22,25, 512.7,18, 513.25,27,29 (2 v.),31,33, 514.9,13,19,25, 516.6 (c. 349), 517.18,11 (c. 351), 518.22,1, 519.12 (c. 352),11 (c. 353), 520.1, 522.10,12,17,3 (c. 356), 523.11,20, 524.6,10, 525.9,12 (c. 358), 526.16,20,3, 527.19,27,31, 530.1, 532.1 (c. 363), 535.7, 537.1, 573.38, 576.16, 642.19, 643.43, 651.11, 654.22,31, 656.37, 657.3, 658.33,43, 660.8,10,14, 663.8,10,12,13,15,16,17, 684.20,22,29, 721.18,20, 722.6, 738.9,12,14, 741.34, 774.17, 781.15,20, 797.24,27, 805.7,8,9,12, 806.12, 808.71,75,76, 813.218, 819.35, 827.17, 828.35,40, 833.14,22 (c. 565), 834.24,40,46, 836.23,25, 837.16, 838.10,17, 840.32, 841.23,11, 845.21, 846.7 "o castello... cõ sua - ", 847.23, 857.32, 858.3,7 (c. 593), 859.14,15 (c. 593), 860.5 (c. 595), 863.32, 866.2,6,13,14,19, 867.19, 868.16,6, 869.5,8 (c. 608), 870.36, 872.54, 880.9 (c. 618),4 (c. 620), 881.2 (c. 622), 882.6 (c. 623),6,8 (c. 624), 883.16,19,7, 884.2 (c. 626), 887.30 (2 v.), 889.11,23, 901.44 " Coynbra hũa - que he en Purtugal", uilla 12.32, 63.6, 70.19, 269.9, 277.16, 447.11, 509.5, 797.28, 799.19, 837.8, 841.24, 887.8, vylla 383.24, vilas 217.6 "astragando - et çidades", 475.9 (c. 313), 476.7(c. 316), 481.18, 673.155, 691.10, 709.3, 730.4 "ontre - et castelos", 755.42, 763.18,26 (c. 519), 890.11 (c. 632), uilas 251.10, 442.27, 771.3, 899.6, villas 6.32, 23.12, 31.16, 48.37 "cidades et castellos et - muy bõas", 52.22, 64.9, 240.28, 242.8, 248.39, 250.12, 256.42, 276.39, 290.40, 297.21, 298.49, 373.5, 410.4 (c. 260), 445.6, 447.20, 450.18, 452.5, 477.12 (c. 317), 478.19,28, 485.35, 493.40, 705.7, 714.43, 729.63, 773.42, 819.52, 821.6 (c. 554), 828.44, 830.14 (c. 562), 841.8, 851.9 (c. 585), 889.18, 902.65,68, uillas 293.20, 300.25 "outras - et herdades muytas", 692.4. En textos romances desde el s. XIII: CSM 51.43 "un baesteiro / e diss' a outro da vila, que poseran por porteiro"; Pero da Ponte (1167, 1633) "de como foy a uila a refeçar / poys o ricome na vila entrou" (3-4); Pero Gomez Barroso (1056, 1445) "ben da uila de Graada / tragu' eu o our' e o mouro" (11); D. Denis (B 1536) "fora da uila" (11); Cr. 1344 "avya cidades e villas et castellos e mui boas aldeas" (II, 446); Miragres "queria fillar vingança daquela vila et do poboo maldito" (p. 37); Cr. Troyana "hun lugar moy seguro que eu sey moy gran peça da uila" (I, 95.24); a. 1421 "bisinos da dita bila... ena dita vila" (Sponer 173.36,38); Corónica Iria "et foron cobrando a terra et as villas et castellos et lugares" (p. 34); a. 1450 "das çidades villas logares dos nossos Regnos" (Desc. Portug. I, 482), etc. En toda la E. M. se vacila entre vila y cidade, pero ya vila va quedando relegada a ' población pequeña' ; también es medieval la acepción ' quinta, granja' ; la acepción ' barrio' la cita Morais en el XVI. Hoy, además de ' población mayor que la aldea' , vale ' villa, casa de campo' ; el sentido de ciudad está palpable aún en frases como vou á vila, que he oído a los campesinos con referencia a la ciudad de Santiago. Información en el Elucidário; Pimenta Fuero Real p. 385 n. 1; Leite T. Arc. p. 196a; Pidal Cid p. 898-899; Corominas DCELC IV, 738-740; F. Aragón p. 612.

R. Lorenzo (1968): Sobre cronologia do vocabulário galego-português. Vigo: Galaxia.
{vila}
.- VILA (2171-a: 850-866; -é 877): 803 "uilla quam habeo de patre meo... alia uilla que dicunt Rozada..." (DEPA I, 98).

W. Mettmann (1972): Cantigas de Santa María de Afonso X, o Sábio. Vol. IV (Glossário). Coimbra: Universidade.
vila
s. f s. f.: cidade: 28.18 vẽo a vila cercar; 51.43, 62.44, 65.105, 67.17.
Vila-Real
: Ciudad Real: 377.19.
Vila-Sirga
: Villalcázar de Sirga (Palencia): 31.8 Vila-Sirga, / que a preto de Carron / é duas leguas sabudas; 31.71, 217.2,12; 218.1,5,38,62; 227.11,17,52; 229.1,9; 232.3,31; 234.1,21; 243.3,10,26,33; 253.2,38,41; 268.1,8,22,31,37; 278.1,4,9,14,41,46,50; 301.1,6,32; 313.2,17,41,47,61,82; 355.1,21,48,56,86,110,121.

K. M. Parker (1977): Vocabulario clasificado de los folios gallegos de la Historia Troyana. Illinois: Applied Literature Press.
vila
f. f. villa; town: nõ a forteleza nẽ torre nẽ vila nẽ çidade nẽ castelo que se defender possa, 90.3, 70.39, 71.1, 71.3 (villa).

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo ["Índice onomástico"].
Garçia
Fernandez
Vila Mayor
(ms. mayo) 767.53, Garçia Fernandez de Vilamayor 773.42-43, 776.20-21, 784.31: tiempo de Enrique I y Fernando III.

INDICE ANTROPONOMICO RIANXO
Ares
Vila
(morador en Rianxo): 1956. Ares de Vila (morador en Vila): 2551. Ares de Vila: 300, 1434.
Ares
Vila
Vello
(tio de Ares de Vila): 2554.
Gomes
Vila
(fillo de Ares de Vila): 300, 2553, 2567, 2574.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo. ["Índice onomástico"].
Vila Alua
768.20, Vilalua 768.21, 769.2(c. 524); D. Rodrigo 195a Villam albam de Alcor; Cr. 1344 f. 286bV Villalua; PCG 712a25-26 Villa Alua dell Alcor, a41 Villa Alua: Villalba del Alcor (prov. de Palencia).
Vila Ambra
785.25; Cr. Castilla ms. 7403 f. 173bV Alhama; ms. 1347 f. 428bV Alhanbra; Cr. 1344 f. 292aV Lhandra, 295aV castello d' Alhambre; Ocampo Tercera Cr. Gen. Esp. CCCCVI Alhãbra (según Cirot): conquista de Fernando III en Granada.
Vila Real
837.8: Ciudad Real.

M. de Miguel (1977): Vocabulario gallego medieval en documentos del s. XIII anteriores a 1275. Memoria de licenciatura. Universidad de Valladolid ["Índice toponímico"].
Squeyras de Vila Chaa
ver Esqueyras.

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Índice toponímico].
Vila
: 300, 301, 1434, 1956, 2552, 2552, 2553, 2554, 2554, 2562, 2567, 2574.

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
vila
subst. .- subst. " villa, pueblo, ciudad, población en general". VILA, 37.13,17; 42.5,9; 43.12 "tomou Tito Jherusalem et destroyoa toda a vila et o tẽple por lo fondamẽto"; 55.5 "enviou prender Pilatus et trouxerõllo a Rroma; et quando [...] soube que el chegaua aa vila"; 76.4,8; 80.4; 84.6 "fezerõ hũa igleia moy grãde [...] hu agora esta moy boa vila"; 93.12,16,17; 95.3,9,10; 97.1; 104.3,6,8,13; 105.3; 114.4; 125.12; 127.9,10; 129.6; 148.18; 149.3,4; 181.9; 193.5; 231.7. VILAS, 72.9 "tu que tãtas terras et tãtas vilas liuraste do poder dos mouros"; 74.11 "os mouros [...] entregauãlle toda las vilas"; 76.1 "Et as cidades et vilas que y cõquereu son estas..."; 79.4; 85.5; 128.13; 130.1. Parece que en esta obra no están muy claras las diferencias entre ciudad y villa. A la ciudad de Ajen en la misma página se refiere indistintamente: 93.11 "foyse a duas legoas da çidade de Ajen"; en la línea 12 "ata hũu monte moy preto da vila, onde a ben podia veer"; en la línea 17 la vuelve a tratar de villa: "Et os que sayan da vila, pregũtauãlles que queriã" y dos líneas más abajo, página 94.1 "Et entraron cõ eles ẽna çidade". De todos modos a veces parece que existe una gradación en cierta manera diferenciadora. En la página 79, líneas 4 y 5, se lee: "Todas estas terras et lugares et vilas et çidades, delas sen batalla et delas por batalla [...] todas forõ sojugadas". Cuando se refiere a Compostela en la página 76.4 dice: " Conpostela, que era entõ vila pequena", pero más tarde (pág. 128.13): "Et d' alg[ũ]as vilas fez bispados et meteu y coengos et clerigos"; 129.1 "et fez cõsello ẽna çidade de Santiago"; 129.5,6 "Et en Padrõ nõ quis fazer bispo que a nõ cõtauã por vila". {Véxase ÇIDADE}.

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711].
vila
f. f. "Vila, poboación máis pequena ca unha cidade pero máis grande ca unha aldea". A partir da Reconquista e cos fenómenos de repoboación, estes núcleos de poboación se constituían mediante as cartas-pobra, que incluían determinadas concesións de franquicias e privilexios (vid. Valdeavellano Instituciones pp. 535-6).
____ vila (3): "ẽna dita vila da Proua" 588, "ẽna vila de Noya" 1807, "ẽna vila / de Aréualo" 1833.
________ Do lat. vīlla. En textos romances documéntase desde as CSM alternando a grafía latina villa coa moderna vila. Desde o punto de vista semántico, apréciase xa na Idade Media a especialización de vila, fronte a cidade, para núcleo de poboación máis pequeno, aínda que o seu uso como sinónimo de cidade perdura en ocasións, especialmente, en frases como ir á vila (en referencia á cidade de Santiago); tamén coñeceu as acepcións "quinta" e "barrio" (Lorenzo Crónica s.v.). Exemplos das dúas grafías desde 1269 en Martínez Montederramo (s.v.) e desde 1278 en Martín Ribas de Sil (s.v.).




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL