1264 |
CSMp Pauta/ 39 |
Maldito seja quen non loará || a que en si todas bondades á. |
[+] |
1290 |
FD I, 2, 3/ 123 |
Outroſſy non deuedes a conſintir que los uozeyros que tomam ſolario dambalas partes et falſan os preytos que razoem en uoſa corte nen ante uos, ca el dereyto o defende; et ſon ditos en latim preuaricatores causarum . |
[+] |
1290 |
FD I, 2, 3/ 124 |
Procurador es dito aquel que tracta los preytos o los faz agenos por mandado de seus donoſ. |
[+] |
1290 |
FD I, 2, 3/ 125 |
Léé Va Macar que e dito ena léé de suso, que aquel perſoneyro que tracta los preytos por mandado de ſeus donos, perſoas ſom çertas que podem ſéér perſoneyros por outre ſem ſeu mandado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 6 |
Poys que lle ysto ouve dito, o apostolo foyse dant[e] ele. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 15 |
Et aquel quinto ano que auemos dito do rreynado del rey dom Rramiro en aquestas cousas que auemos ditas passou, segũdo o fallamos pellas estorias. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 27 |
Poys este rey Affonso, o Magno, começou a rreynar [teuo ollo] et (o) coraçom, com̃o auemos dito, en parar o estado do rreyno quanto el mays pode et s[ou]be et pode trager sua fazenda cõ siso et cõ recado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 29 |
Andados dous ãnos do rreynado deste rey dom Afonso, o Magno, -et foy isto na era de oytoçẽtos lxxavj ãnos; et andaua outrossi o ano da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos xxxviijto anos - en este ano sobredito uẽo (vẽo) a desora et sem sospeyta hũa grãde oste de mouros a Leom, et tragiam cõsigo dous cabedees, et diziam a hũu Ymudar et ao outro Arcanaçer. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 34 |
Mays agorra sabede aqui os que esta estoria ouyrdes, que en todas estas batallas que el rrey dom Affonso ouve cõ mourros, assi como auemos dito, en tod[a]s foy Bernaldo muy bõo caualleyro d ' armas et seruyo a el rrey dom Affonso muy bem, et en tod[a]s lle pideu seu padre. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 35 |
Et poys que isto ouue dito dom Bernaldo foysse sua uja. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 43 |
Andados xije anos do rreynado del rrey dom Affonso, o Magno -et foy esto na era d ' oytoçẽtos et oyteenta et Vo anos; et andaua o ãno da encarnaçõ do Senor en oytoçetos et xlavije anos et foy isto en aquel dito ãno - quãdo os del rrey virõ o mal et o quebranto que lles vĩjna sempre de Bernaldo, diserõ a el rrey: - |
[+] |
1295 |
TC 1/ 47 |
Andados xiiije anos do rreynado del rey dom Affonso, o Magno, -et foy isto na era d ' oytoçẽtos et oyteenta vj ãnos; et andaua entõçe o ãno da encarnaçõ en oytoçẽtos et xlaviijo anos; et o inperio de Locario en xij - en este ano aqui dito dom Fruella, yrmao deste rey dom Affonso, ouve sua falla con os outros tres jrmãos, dom Nuno et dom Bernaldo et don Doario, et fallarõ de como matasem el rrey. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 47 |
Enos xxj ano morreu o nobre cauallevro dom Bernaldo del Carpyo, assi com̃o cõta dom Lucas de Tuy; ca pode seer, que foy este Bernaldo a França, segundo o auemos dito susu na estorja, et depoys que se tornou a Espana. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 49 |
Andados XXV anos do rreynado del rrey dom Affonso, o Magno, et ffoy [isto] na era d ' oytoçẽtos et noueenta ãnos; et andaua outrossi o ano da encarnacom do Ssenor en oytoçentos laij ãnos; et [o] enperio de Loys en X - este ãno aqui dito tremeu todo España. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 53 |
Andados xxxaii anos do rreynado deste rey dom Affonso, o Magno, -et foy isto na era de noueçentos et sex anos, et andaua outrosi o ano da encarnaçõ do Senor en [oyto]çentos et saseenta et oyto anos; et o enperio de Loys, enperador de Rroma, en xvije anos - en este ano sobredito sacou este rrey dom Affonso muy gran oste et foy contra Tolledo, ca sayam ia as tregoas que dissemos que lles dera. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 53 |
Et en esse ãno aqui dito morreu Adriam, o papa, et foy posto en seu lugar Joham, o setimo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 60 |
Onde en algũus liuros he dito por esta rraçõ, segundo o tempo antigo, Ovedo, cidade dos bispos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 61 |
Ca llas Vo jgleias arçebispales d ' Espana iaz[ia]m en catiuo et os prelados dellas que escaparom da espada dos mouros fugirõ a Asturas, assi com̃o avemos dito. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 69 |
Et isto foy ẽna era de noueçentos et xx[v]ij ãnos, com̃o he dito. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 69 |
Et [en] estes altares ditos posso el rrey vestimentas et aras et cruzes et çirialles et omagẽes cubertas d ' ouro et de prata et todallas outras cousas que y cõuijnam. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 76 |
Et escollerõ por juyzes et alcaydes taes omes bõos sisudos et entendudos, com̃o auemos dito, nõ dos mays poderosos; por que sse dos mays altos omes tomassen, que elles quer[r]iãse assenorar com̃o rrey. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 78 |
Et dalj adeant[e] se foy astragando o rreyno de Leõ, ca nõ chegou mays (mays) de ata este rio sobredito. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 79 |
Poys que el rey don Fruella ouve reynado hũu ãno et dous messes, quanto auemos dito susu que reynara, engafeçeu; ca os ma[o]s nõ quer Deus que chegẽ aa meadade de seus dias. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 82 |
De como este rey don Rramiro [reynou] dito auemos eno capitolo dante deste, ca ouve o rreyno leyxado seu jrmão don Affonso, et deuho a el. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 85 |
Andados dous anos do rreynado deste rey don Rramiro -et foy isto na era de IXe çẽtos et XLa ãnos; et andaua outrosi o ano da encarnaçõ do Senor en ixe çẽtos et dous anos; et o enperio de Loys, enperador de Rroma, en iiijo -, mentre este rey don Rramiro teue seu jrmão don Alffonso çercado en Leõ, assi como auemos dito, alcarõse[lle] en Asturas ( a) don Affonso et (a) don Ordono et (a) dom Rramiro, fillos del rrey don Fruella; et onrauã todos don Affonso, por que era mayor, et cõtauano por rrey. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 88 |
Andados Vo anos do rreynado deste rrey don Rramiro -et foy isto na era de IXe çẽtos et xliij ãnos; et andaua outrosi o ano da encarnaçõ do Senor en IXe çẽtos et Vo anos; et o enperio de Loys, enperador de Rroma, en vije -, en este ãno que dito he Almãçor, que era o mays poderoso mouro que auja aquende o mar [so] Abderame, rrey de Cordoua, quando oyo dizer que o conde Fernã Gonçaluez lle auja tomado o castelo a que diziã Caraço, ouve ende muy grã pesar et teuese por maltreyto. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 100 |
Et isto dito, escollerõ hũu caualeyro, a que diziã Nunu Laynes, que dissese ao conde aquillo que aujã acordado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 105 |
Et, poys que Sam Millã ouve isto dito ao conde, sayo el de San Pero et foyse para Pedrafita, du leyxara sua cõpana. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 132 |
Et a jnfante, pois que esto ouue dito, foisse para o castello du iazia o conde. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 136 |
Poys que Nuno Lay ouue dita esta razõ, prougue delo aos castelãos muyto ademays, et outorgarõllj todos que era muy bem quanto elle auya dito, et que era boo acordo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 136 |
Et fezeron(llj) logo (y) a [y]magem, et poserõna en hũu carro, assy com̃o dito he. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 239 |
Et el rrey, depos ysto, mandou carcauar toda a çibdad[e] aderredor, ca a carcaua que y era dantes era ia toda çega et çarrada et chãa, por que [a] encherã toda de terra os da çibdad[e], quando sayrõ aa batalla que ouuerã cõ Çuleyma, assy com̃o auemos dito ante desto. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 241 |
Et hũu dia, andãdo el per seu alcacer catãdo suas fortelezas et ueẽdo os luzelos dos rreys, (et) quando uyo os muymentos de seu padre et de seu auoo et outrosy o muymento do cristão que semellaua a el, o que matara Mahomad Almohadj com̃o auemos dito, disso: - |
[+] |
1295 |
TC 1/ 254 |
Andados xxiij anos do rreynado deste rrey dõ Afonso -et foy esto ena era de mĩll et xxxviij ãnos; et andaua entõ [o ano] da encarnaçõ do Senor en mill; et a do enperio [de] Enrrique, enperador de Rroma, en quatro -, assy foy [que] aquelle Taçim, que dissemos, yrmão d ' Aly, logo que soubo que seu yrmão era morto, veẽose para Jaem, quanto mays podo, et ffoy logo alçado rrey, assy com̃o he dito. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 256 |
Depois outrossi enujou polos ossos de seu padre, el rrey dom Bermũdo, que fora enterrado en Briezo, en Villanoua, assi com̃o auemos dito. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 277 |
El rrey dom Sancho de Nauarra, dito o Mayor, erdou entõçe o condado de Castella, por rrazõ de sua moller, a rreyna dona Eluyra, que era filla do conde de Castella et yrmaa daquel jnfante dom Garçia, o que matarõ en Leõ, por que nõ ouue y outro erdeiro nẽhũu que o deuesse a auer, senõ aquella rreyna dona Eluyra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 277 |
Et demays que era seu, daqueste rrey dom Sancho, o ducado de Cãtabria, que e en terra do Grono, com̃o auemos dito suso; et era en Castella esse ducado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 299 |
Poys que el rrey dõ Sancho de Nauarra, aquell que foy dito o Mayor, ouuo seu rreyno enanchado, ca era senor do condado de Castella porlla moller a que perteeçia, et posta paz ontre si et seus fillos com̃o se auẽessẽ et nõ peleiassẽ, moueu guerra contra dõ Bermudo, rrey de Leom; et com̃o era seu ueziño fronteyro faziallj muyto mal ena terra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 300 |
Et, quando chegou açerca de Panpelona, et soubo com̃o seu yrmao dõ Rramiro era ia rrey d ' Arangõ depoys de seu padre, assi como o el ordenara, com̃o auemos dito suso ante desto, et lle fazia este don Rramiro muyta soberua; et demays que llj uẽera çercar Tofalla cõ grande oste, et aynda que o ameaçaua que lle daria lide campal. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 316 |
Et cõ muy gran saña por o que auja dito, foy contra elle et ferio cõna espada per çima do elmo, que llo cortou et da cabeça quanto llj acalçou, en guisa que foy muy mal ferido et perdeu muyto sangue. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 325 |
Et, desque lle ouue esto dito, tolleuselle de deant[e], que o nõ uiu mays. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 349 |
Quando esto ouue dito o noble rrey, despoiouse dos panos nobres que tragia et tirou a corõa da cabeça et posea sobre o altar. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 375 |
Poys que el rrey don Sancho ysto ouue dito, tornouse contra seus uasalos et enviou logo polo Çide, [et diselle]: - |
[+] |
1295 |
TC 1/ 384 |
Et esto uos digo que, se pela ventura, dãno reçeberdes, que nõ digã depoys per Espana que uos nõ foy ante dito et desenganado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 384 |
Et depoys que o[uu]o esto dito, demandou seu caualo et fez semellãça que se queria yr a outra parte, por que lle pesaua moyto por aquello que diziã da villa. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 386 |
Et dise que maldito fose o caualleyro que nũca caualgase sem esporas. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 388 |
Et, desque esto ouue dito, demãdou candea et seulle a alma. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 390 |
Et, segũdo com̃o a nos foy dito, fezeo per cõsello delles. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 390 |
Et entõ leuãtouse hũu caualeyro castelão, muy esforçado et de gram guisa, et dizi[ã]lle Diego Ardoñes, fillo do conde dom Ordoño de Lara, et disse: -Se me outorgardes todo o que auedes dito, eu farey este reto aos de Çamora pola morte del rrey dom Sancho, noso senor. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 391 |
Se eu soo tal com̃o tu dizes nõ deuera ser naçido, mays faleçes [en] quanto as dito et foysche mal consellado en esta razõ, ca todo ome que reta conçello deue lidar cõ Vco vno enpos outro. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 400 |
Muyto uos gradesco quanto me auedes dito. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 420 |
Et ordenou o feyto do castelo en esta maneyra que dito he. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 547 |
Et, desque o Çide ouue posto en rrecado o seu, assi com̃o elle queria, os mouros quiserõ ir aas herdades, assi com̃o o Çide lljs auia dito; mais ouuerõ ende o contrario, ca de quanto os cristaos tijnhã laurado nõ lho queriam leixar, com̃o quer que llj leixauã os que nõ erã laurados. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 586 |
Et eles, quando esto oyrõ, forõ muy enuergonados, et entenderõ que algũu os auia oydo o mal que auiã dito. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 611 |
Et, desque esto ouue dito, foisse el rrey para seu alcaçer. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 623 |
Et, desque ysto ouue dito, asentouse. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 623 |
Et, desque el rrey isto ouue dito, asẽtouse. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 625 |
Et, desque isto ouue dito, os do Çide começaronse a catar hũus outros cõ maos ollos et cõ maa catadura, et nẽhũu nõ ousaua falar a meos de mãdar o Çide, ca asi os auja castigados. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 646 |
Et dissollj que se fazia marauillado por o que llj auja dito; ca, bẽ asi com̃o dizia que acaeçera aos messegeyros que vĩjnã a el, a primeyra uez que o vira que tã grã medo ouuera da sua catadura que por hũa grã peça nõ podera falar; et, segũdo el coydaua, esto nõ era al senõ graça que llj dera Deus contra seus ẽemjgos, por que todos tomassem medo da sua catadura. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 655 |
Sey çerto que, todo quanto ey dito, todo chi est outorgado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 655 |
Et, poys que llj ysto ouue dito, desapareçeullj. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 657 |
Et, desque llis ouue ysto dito, asentouse aos pees do bispo et ali ante todos fezo sua confessõ gẽeral dos seus pecados et de todas as erranças que auia feytas contra Deus. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 658 |
Et, quando ysto ouue dito, o nobre barõ de[u] sua alma a Deus Nostro Senor sen mazela de todo pecado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 717 |
Poys que uos auemos dito(s) dos traballos del rrey dõ Afonso, que ouue en começo de seu rreyno, por ende conuẽ que uos digamos del rrey dõ Fernando, seu tio, de Leõ, dos boos feytos que fez. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 723 |
Poys que uos auemos contado et dito todos os feytos del rrey don Fernando, digamosuos com̃o rreynou seu fillo ẽna era sobredicta. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 784 |
Et el rrey nõ queria, polo que ante auyã dito; mays os omes bõos trauarõ [con] elle que era bem et que escusaria muy grande dãno que poderia rreçeber ena gente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 817 |
Conta[do] hũa gran peça dos nobres et grandes feytos deste rrey don Frenado de Castella et de Leõ, poys que a rreyna dona Beatris, a sua nobre moller, se morreu, com̃o auemos dito, conta a estoria com̃o este rrey dõ Fernando -por nõ andar por outros custumes, quaes nõ conuĩjna a tã nobre rrey com̃o este et tã alto principe com̃o el - de com̃o casou. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 836 |
Dito auemos de suso ena estoria en com̃o o nobre rrey dõ Fernando, en seyndo da ueyga de Grãada, que se fora para Cordoua. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 846 |
Conta a estoria que, desque el rrey dõ Fernando ouue guanado Guillena, [et deytados os mouros dela, segundo auemos dito, que se tornou para Guillena], et adoeçeu muy mal, de guisa que foy queixado; pero, con todo esso, por nõ perder tẽpo et nõ estar de balde, en quanto el estaua contend[en]do en sua doença, enviou toda sua oste que sse deytasse sobre Alcala del Rrio et a teuessẽ çercada, et que a conbatessem [ata] que el fosse guarido ou a tomassem. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 850 |
Mays esse maestre d ' O[c]l[e]s, dõ Paay Correa, cõ seus freyres, da outra parte do rrio hu pousaua et u estaua tã afrontado ena guisa que auemos dito, el rey dõ Fernando, veendo o perigoo en que esse maestre don Paay Correya estaua cõ os mouros, disse que nõ era mesura de partir tam mal cõ os da outra parte do rio: ca elles erã mĩll caualeyros et da outra parte nõ erã trezentos, et que seria guisado de pasar ala algũus. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 855 |
Dito auemos nos en com̃o o meestre dõ Paay Correa et os outros ricos omes don Rrodrigo Flores et dõ Afonso Telez et dõ Fernando Yanes, pousauã alende su Eznalfarag. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 860 |
Et per esto todo atal foy dito o dos prouerbios das façayas antigas: "de qual dar, tal receber". |
[+] |
1295 |
TC 1/ 875 |
Et ao jnfançõ pesou muyto et foyllj mal do que llj disse Garçia Peres, et teuesse por arrepĩtido do que lle disse, et coydou que llo queria coomar o que del auia dito, et de grado se arepẽtira, se podera; pero que lle disse: - |
[+] |
1295 |
TC 1/ 886 |
Et [a] outras [noblezas] muytas et grandes s[e]m todas estas que dito auemos; villa tã chaa et tã bem asentada nõna a eno mũdo, villa a que o naujo do mar llj uen por el rrio [to]dos dias; das naues et das galees et dos outros naujos do mar, ata dentro aos muros, aport[ã] ali cõ todas mercadarias de todas partes do mũdo: de Tanger, de Çeta, de Tunez, de Bugia, de Leixandria, de Genua, de Portugal, de Galiza, et de Jnglaterra, et de Pisa, et de Lonbardia, de Bordel, de Bayona, de Cezilia, de Gascona, de Cataloña, de Arangõ, de Greçia, et aynda de França et de outras partes d ' alẽ mar, de cristãos et de mouros, de muytos lugares, et que muytas uezes y acaeç[ẽ]. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 895 |
Conprido et dito todo esto que o santo et ben auenturado rrey dõ Fernando, et a saluamento de sua alma [et a] cõprimẽto dos sacramentos de sancta jgleia fezo, et de todalas outras cousas que dictas sõ, diz a estoria aynda del(o) que, poys que seu Saluador, que he [o] corpo de Deus, ouue reçebudo, et adorada a cruz, et ouue tirados de si os panos reaes, com̃o dissemos, que foy chegada a ora en que seu Saluador enviaua por elle; et el, desque a ora entendeu que era chegada et uio a sancta conpaña que o estaua atendendo, alegrouse muyto, dando ende grandes graças et grandes loores a Nostro Senor Ihesu Cristo, demãdãdo a candea que todo cristão deue a teer en mão ao seu finamento; et deronlla; et, ante que a tomasse, tendeu as mãos contra o çeo, et alçou os ollos contra o seu criador, et disse: - |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 4 |
O [terçeyro] dia ajuntou todaslas agoas que su o çeo som: os mares et as outras agoas doçes de rrios et de fontes; et quando as agoas forõ apartadas et ajuntadas em hũ lugar, paresçeo oseco que he dito terra; et criou estonçes Deus ẽna terra as eruas et as aruores de todas naturas. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 5 |
Et asi cõmo contã as estorias, pera tyrar alguũs de [dulda] que por ventura poderiã aqui [duldar], [dizẽ] que estas pallauras [postromeyras] se podem entẽder asaz: que criou Deus ẽno começo as materias de todas las cousas que forõ, et son estas o çeo et a terra, donde tyrou as outras criaturas, et as departio despoys, et as fezo acabadas todas ẽnos seys dias cõmo dito he. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 5 |
Et contou vos Moysen ẽno que ja he dito da estorya, que fezera Deus ao omẽ mays nõ vos diso ajnda donde et cõmo; et começa amostrar rrazõ dello en estas pallauras de andeant. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 7 |
Quãdo noso señor aduso ante Adam, cõmo avemos dito, todaslas anymalias que el fezera ẽna terra por véér cõmo as chamaria Adam, ou que nomẽes lles diria, ho hũ por que eram as anymalias todas pares, macho et femea cada hũas en suas naturas, et nõ avia y [njgũa] pera Adam, o al por quelle paresçeo ẽno seu tallente et gesto da sua cara que se nõ deleytaua em [njhũa] daquelas criaturas, teuo noso Señor por bem et por mesura queo omẽ nõ fose sóó. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 12 |
Et querelao et atestemõyao oseu sangre que tu espargiste sobre la terra, et por ende tu seras mal dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 17 |
Et diz Josep ẽno segundo capitolo do primeyro libro que este pylar da pedra que em todo oseu tẽpo paresçeo et era em terra de Syria; mays pero queo avemos dito aqui et queo conta mẽestre Pedro asy et oproua por lo Josepho, et nos catamos oJosepho et achamos que he asy; mays que esta escritura [et] outras dos saberes çelestiaes et das suas cõposturas, queos das [geerações] de Seth, que forõ bõos et oaprenderõ aseus padres et ofezerõ. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 19 |
Este Tubalcaym ouvo de padre et de madre aquela yrmãa que avya nome Noema segundo avemos dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 19 |
Et foy filla de Lamec et de Sella; et acõmo quer que era yrmãa de Tubalcaym, cõmo he dito, pero foy sua moller, et segundo aestoria sem pecado, ca ajnda estonçes nõ defendia otẽpo aqueles casamẽtos; et diz a Glosa sobre o Genesis em este lugar que Noema tãto quer dizer cõmo voõtade, et esta voõtade em este lugar tãto cõmo codiçia; et que tal yrmãa ouvo Tubalcaym asy cõmo [codjçia]. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 20 |
Et Lamec andando acaça et seu moço cõ el, atravesaua Caym de hũa parte do monte pera aoutra por hũ carreyro que vyña por esse monte, et todo era veloso, et cuberto de cabelos cõmo anymalia, andando sempre fogindo et morando omays sempre ẽnos mõtes et por los ermos; et asy ya fogindo et tal andaua toda vya ca dito avemos cõmo lle dera Deus que nũca podesse estar quedo em hũ lugar; et desque passou mẽteosse em hũa mata, et hũas molleres acõtesçeo que pasauã estonçes por essa carreyra, et acharõ aCaym et maravyllarõse de tal cousa, et el [outrosy] quando as vyo esteuo quedo hũ pouco et catou pera ellas, et ellas quando virom tal omẽ et tã estrayo, et os ollos todos cubertos de cabelos das pestanas et ajnda afaçe, ca tã longos erã os outros cabelos de todo ocorpo em sua [guisa], et espãtarõse del et deron vozes; omoço et Lamec oyrom as vozes, et omoço pregontoulles que aviam; ellas diserõlle que viram hũa [anymalia] velosa, cõmo besta estraya quelles atrauesara acarreyra, et quese metera ally en aquela mata; et el disolles quelle mostrasem o lugar, et ellas tornarõse cõ elles et mostrarõlle onde se metera, et desy forõse logo sua carreyra. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 22 |
Sobre esto diz Josepho ẽno segundo capitolo, que Lamec era omẽ sabeo, et sabya as cousas de Deus sabeamẽte, et por que vya que el jazia su apẽna de Caym enque caera Caym por la morte de seu yrmão Abel et el por la de Caym, dizia esto asuas molleres; doendo se el do feyto que fezera, et ellas quese doessem ende asi cõmo el; oal que por lo medo de ellas seerẽ penadas porla morte del, seo [matasem], et ajnda ellas sete tãto mays que el por que matara aCaym, et que duldariã ellas delle fazer [njhũ] pesar, nẽ deo matar, nẽ ajnda sofrer [anjhũ] queo matase, et [escarmẽtaarlas] asy desta [guisa], et ajnda por lo deuedo que avya cõ ellas de gardar las que nõ caesem em tal morte nẽ em tal [pena], ca erã [maos] todos los seus, asy cõmo diz Josepho, et ho avemos nos dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 22 |
Poys avemos dito das gẽerações de Adda asy cõmo desçendem de Adam por Caym ata [este] Lamec fillo de Matussael seu trasneto et aseus fillos deste Lamec, ca nõ foy mays deste agẽeraçõ de Caym, et [os] que estonçes erã todos morrerã ẽno deluvyo; et [auemos] outrosy cõtadas as suas prouas primeyras et seus costumes; et disemos antes todaslas rrazões destes que dos outros fillos de Adam, por queo achamos asy contado dos santos Padres et omẽs bõos, [ca] segundo diz mẽestre Pedro quese quiserõ logo [desembargar] do máo et yr [desembargados] ao bõo. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 22 |
Et queremos que sabeades em este lugar que en todas as gẽerações de Caym nẽ ẽnos seus feytos que em [njhũ] lugar nõ posemos conta de ãnos nẽ fezemos y [canonyca njhũa] asy cõmo conta de tempo quea nõ achamos feyta dos santos Padres, nẽ de Moysem ẽna Biblia, nẽ de outros [en] outros lugares; mays contamos sua estoria cõmo foy averdade do feyto, et he dito et leyxado em escrito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 23 |
Agora tornaremos aos contos das gẽerações destes sobre ditos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 26 |
Adam a çento et trijnta ãnos de quando el foy feyto, fezo a Seth et outros fillos et fillas cõmo ja he dito, et vyvyo despoys oytoçentos ãnos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 26 |
Onde viueo Adam çento et trijnta ãnos segũdo Moysem, et segũdo Josepho duzentos et trijnta, asy cõmo ja he dito; et fezo Adam aasua ymagẽ et asua semellança hũ fillo, cõmo Deus fezera ael aasua, et este fillo foy oque disemos aque posera nome Seth; et Adam foy feyto aaymagẽ et sémellança de Deus, et Seth aa de seu padre Adam. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 27 |
Et elles [o escriuyrõ] em aqueles pylares que avemos dito por quese nõ perdessem, pero por que se quedam aqui todas as rrazões queos sabeos diserõ dos de Caym et destes de Seth, departimos nos asy que: esto podo séér queos do linagẽe de Caym acharom primeyramẽte os saberes et as mẽestrias dos saberes das cousas segrares, ou terrẽaes, donde som os saberes aque chamamos mecanycos, asy cõmo avemos dito de Jabel que buscou as mẽes trias [de] criar os gãados et caçar et pescar; et Tubal seu yrmão os estormẽtos de cantar et tãger et labrar de fuste pera elles, et daqui veẽo despoys cõ todaslas sutelezas acarpentaria de labrar de fuste, et de pedra, et ajnda de osso, et de al seo ya; et Tubalcaym, yrmão destes, aferraria de cobre et ferro, et oentallar, et opyntar cõmo dito he; et daqui veẽo despoys o obrar de labrar de prata et ouro, et fazer y todas las sutelezas [do[s]] lauores quese oje [fazẽ]; et ajnda tẽemos que daqui se leuãtou osaber de labrar aterra, asy cõmo olas et cantaros et oal quese ende dela faz, et outrosi os vidros do fieyto; et oque bem parar mẽtes aesto achara queos do linagẽe de Caym buscarõ primeyro todas las sabedorias et mẽestrias das cousas [terreaes]. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 28 |
Das geerações et das [uydas] dos padres desta primeyra ydade Os ãnos de Adam, despoys que fezo a Seth, forõ oytoçẽtos, et fezo em elles fillos et fillas cõmo avemos dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 32 |
Et Moysem, poys que ja dito ha das rrazões desta ydade por entrar áás da segunda que dura de Noe ata Abraã, pom de começo arrazon do achaque por que fezo Deus o deluvio; et he çerta cousa que veẽo esto por la fremosura das molleres do [lynagẽe] de Caym, cõmo oyredes aqui. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 32 |
Et fezerõ os de Seth fillos ẽnas fillas de Caym, et sayrom aqueles fillos os mays poderosos da terra, et mays valentes de corpos et de grande nome; et vééndosse poderosos ẽna terra et valentes de todas cousas et fortes aas mãos [mays] que todoslos outros et mays ardidos et atrebudos, [começarom] de asoberuear aos menores et aos outros et fazer lles todos los máes do mundo de dito et de feyto et quebrantarlos et apremearlos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 34 |
Et diz mẽestre Pedro que podo ser que destes [jncubos] jouverõ cõ aquelas molleres do linage de Caym, et que nasçerã ende gigantes taes cõmo aqueles que avemos dito, et toda vya máos os gigantes de hũa natura et da outra, ca desque estes nasçerõ et poderom, cresçerõ ẽna terra todos los máes que seer podem et poderiã; et derom se todos amal quantos ẽna terra avia asaluo ende Noe. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 38 |
Andados seysçentos ãnos de quando Noe nasçera et [mj̃ll] et seysçentos et seteẽta et quatro de quando Adam fora feyto, acabada aarca cõmo dito he, diso Deus a Noe cõmo enviaria agoas sobrela terra de deluvio, segũdo conta Moysem, et que mataria todaslas cousas viuas que el su o çeo fezera, et destroyria cõ estas todaslas outras cousas da terra, et que porria seu pleyto cõ el. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 39 |
Fezo Noe moyto apressa todaslas coussas quelle mãdara Deus; et labrãdo ẽna arca el et seus fillos cada día, et pero se alongara das outras gentes asy et sua morada, cõmo he dito, nõse alongou tanto por queo ala nõ fossem véér [cõpañas] dos outros de Seth, que erã os seus; et aNoe plazialle cõ elles, que em todos aqueles çento ãnos nũca quedou de predicar et de castigar atodos los que ael vynam; et chegauãse aly moytos, o hũ por el que era cabeça [do] lynagée, o al por la fama et por lo nome daquela arca que oyam quese fazia, obra tam maravillosa quanto nũca oyram doutra. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 40 |
Et diz outrosy quese toma este nome cataracta por qual quer fiestra, et que asy he dito aqui [porlas] fiestras do çeo. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 47 |
Et por [esto] lle dizẽ ẽna nosa lyngage yro et arco por parte de algũa cousa de quese seruẽ os omẽs moy bem em suas casas, em alynpar cõ el moy bem os pães et as farinas; et he dito asy por que ahũa semellãça vẽe em arco ou em çirco aquel arco do çeo, et o yro et o arco em seus estromẽtos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 49 |
Andados seys çentos et dous ãnos de Noe, et [mj̃ll] et seteenta et sete de Adam plantou Noe sua vyna, et acaesçeo de aquesta [guisa]: os fillos de Noe que sayrom cõ el da arca forõ tres, asy cõmo avemos dito ante desto, et ouverõ estes nomẽs: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 49 |
"Maldito seja Canáám omoço; seruo seera dos seus yrmãos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 49 |
"Et bem dito seja Deus oseñor de Sem et seu seruo seja Canaã; acresçente Deus outrosi aJafet et more ẽnas tendas de Sem et seu seruo seja [Canaam]. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 50 |
Et pom Josefo por emxẽplo aManycom que escriuyo as estorias dos egipçiaos, et a Beroso que escriuyo as dos caldeos; et aMaço, et [a] aEsto, et aJeronymo d o Egipto que escriuyo a Estoria da çidade Fenyca, segundo avemos dito; et outrosy Esyodo, et Agatom, et [Belenyco], et Cusilao, et Efero, et Nycolao, todos estes fazẽ em suas estorias rrenẽbrança daqueles antigoos cõmo algũus deles [vjuerõ] mj̃ll ãnos et algũus pouco menos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 50 |
De mays dito avemos ante desto, cõmo os espoedores da Biblia - |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 50 |
Et achamos mays pera esto, et dizemos que por seer dito que nõ [vjua] o omẽ mays de çento et víj́nte ãnos que he cõ rrazõ et cõ [guisado], que otempo et as cousas tẽporaes que som flacas, et nos somos cada dia cansados, segundo ho ordenamẽto que Deus poso ẽnas naturas das cousas tẽporaes et falediças. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 52 |
Et entrando Sem ẽna conta som estes [per] todos vijnte et sete lynages; et quẽ os contar desta [guisa] achara que fezo Sem estas vijnte et sete geerações, et todos feytos despoys do deluvio, contando toda vya que entre Sem ẽna conta cõ suas generações, et nasçeo ante do deluvyo et da entrada da arca, asy cõmo avemos dito; et cada hũ delles foy cabeça et lynage, segundo suas [lyngages] et [conpañas] et suas generações. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 53 |
Moysem ẽno Genesis nẽ em outro lugar nõ achamos que disese nẽgũa cousa que Noe mays fillos ouvese daqueles tres que avemos dito; mays léémos do bispo Metodio, martere, que jazendo preso ẽno carçere ondeo tyña oPrinçepe da terra, que pedio mercede anoso señor Deus quelle mostrasse çertamente averdade dos primeyros omẽs et das suas generações. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 56 |
Andados de Noe despoys da arca et do deluvyo duzentos et çinquoéénta ãnos, et de Adam mj̃ll et noveçentos et seys, despoys que Noe ouvo consellado aseu fillo Yonjto, cõmo he dito, ficauã ajnda el et os outros seus fillos em terra de Armenya, onde estaua aarca. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 57 |
Et segũdo cõta ojudio ẽno primeyro libro dos quinze do seu Libro Mayor queos chama y gigantes et diz que sua voõtade era de deytar os deus ende fora que som os aos angeos, et seer elles señores, pero sobre todo, se viesse odeluvyo queriã esta torre fazer por queos nõ alcançasse nẽ chegasse aelles nẽ podesse Deus cõ elles et quese podesem elles aly defender dEl, et esta era a sua grande loucura; que elles aprenderam de Noe queo outro deluvio pasado que pojara quinze couedos sobre omays alto mõte do mũdo, cõmo avemos ja dito, et que aquela torre quea coydauã elles fazer tã alta que omays que ella averia em alto sobre aqueles quinze couedos que nõ seeria em conta, segundo diz Josefo ẽno seysto capitolo; hu mostra aly Josefo que amultydue daquela gente que toda estaua prestes pera fazer os mãdados de Nẽprot, et teer por graue oseruyço de Deus, ca asy os avia enssynados et ensandentados Nẽprot ẽna loucura desto et em soberuea asy cõmo oel era em [descoñosçer] osseu Deus queos fezera; et dezialles que toda quanta bõa andança avyam que por seu syso lles [vjña], et nõ porlo bem fazer nẽ porla merçede de Deus, et se [rrequizas] et bẽes aviã quelles nõ arrequeçiam por la piedade de Deus, mays por la sua forteleza deles. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 59 |
Et por que foy aly mesturado et cõfondido em moytas lengages hũa lyngage que era em todo omũdo, et diz oebrayco Babel por cõfondemento, et poserõ nome Babel aaquel lugar do seu ebrayco que vsauã quando esto foy; et Babel tanto quer dizẽr cõmo confondemẽto, por que oque antes era hũa lyngage foy aly cõfondido em moytas lyngages cõmo dito he. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 59 |
Mays agora leyxamos de falar destes lynagés de Noe que avemos dito, et tornar vos emos amostrar de Asia, et de Affrica, et de Europa, quamanas som ellas ensy et [per] onde se departẽ hũas terras das outras. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 64 |
Sem, [asi] cõmo auemos dito ẽnos seus lynages, ouvo çinque fillos; et el et elles cõ seus fillos et netos et os outros que del vierõ poblarõ Asya. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 65 |
Jeutã, osegundo fillo de Eber, ouvo estes treze fillos cõmo avemos dito et forõ estes: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 65 |
Et de Sem et [destes] seus lynages que avemos ditos, vierõ os moytos et grandes rreys que rreynarõ em terra de Media et de Perssia, asi cõmo contaremos adeante ẽnas estoreas de seus rreynados. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 67 |
Dito avemos ja cõmo chamamos aos tres fillos de Noe: omayor Sem, omediano Cam, omenor Jafet. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 67 |
Et dizẽmos nos aqui aesto oque departẽ os espoedores et téémos que he [guisado] et rrazõ que por moytas palauras et ditos em moytos lugares, ẽno Genesis, et em outros libros et escritos que som feytos sobresto, se entende asaz que fezo Noe aSem andados quinentos ãnos de quando el nasçera, et aCam et aJafet des aly ata odeluvio, et que Sem foy oprimeyro et mayor fillo, et Cam omediano, et Jafet omenor. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 67 |
Et aaquelo que Noe, seu padre, chamou menor aly aCam, diz meestre Pedro ẽno capytolo do beber de Noe et da maldiçõ de Cam, et nos dizemos cõ mẽestre Pedro que foy dito por estas rrazões: ahũa por moy grande saña que tomou Noe contra Cam por lo escarneo quelle fezera; aoutra por que dizẽ que Cam era menor de corpo que Jafet, que nasçera [depoys] del et de Sem; aoutra que era Cam de menor entẽdemẽto que os outros et por esta rrazõ menos mereçedor. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 69 |
Et segũdo conta Josefo, os [evyleos] forõ aqueles aque agora dizemos [jeculos] et aasua terra [Jeculia]; et dito avemos nos ja que [jeculos] som aqueles aque nos chamamos em nosa lengagee gazules; et segũdo dizẽ [algũus], estes som os que agora [andã] por genetes. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 69 |
Et forõ desta guysa quatro estes pouõos: os sabeos, os sabasçeos, os sabateos, os [sabotaçenos], et cada [hũus] de suas terras et seus pobladores cõmo he dito et departido. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 70 |
Et de aquestes sayrom os pouõos dos cananeos; et estes cananeos, asy cõmo diz Moysem ẽno dezimo capitolo do Genesis, tomarõ -cõ os outros da terra, ẽno começo de sua pobla, cõmo avemos ja dito de Sydom - aGerara, et dende ata Gaza asy cõmo entram aSodoma, et aGomorra, et Adanna et aSeboym; et daly cõmo vem ata Lasa. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 72 |
Et diz que os ladrillos leuaua empero estauã ja asentados et secos et apresos cõ obytume, que era engludo, de maneyra queos juntaua et os prendia [hũus] cõ os outros quese nõ desjuntauã por nẽgũa cousa que seja senõ por aquelo que avemos dito, contam os que desta rrazõ falam que este feyto era de Deus, contra cujo poder et voõtade nõ ha força nẽguã que poder aja. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 72 |
A outra rrazõ por que foy entreles o desacordo et [departimento] de hũa lengage em moytas cõmo he dito, et ouverõ que véér em estas cousas et em pensar ẽno espanto que tomarã, et omũdo era grande et avyam todos que tomar em grande abondamento. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 74 |
Pero o dito da maldiçõ de Noe, que era opadre, que cõmo priuylegio de omezio, por sempre ficou et fica ontre nos et os de Cam, et pero que esta malquerença que he ja feyta cõmo natural ontre nos et elles. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 74 |
Mays ontre nos os [cristiaos] et os gentíj́s, que som ajnda y dos de Sem, et se [algũus] y outrosi ha ẽnos dos de Jafet, dizemos que deueria seer [amystança] et quese faz ajnda [cõmo] natural segundo os ditos de Noe, et sobre todo com odeuedo que avemos dito que diso Noe ẽno [novemo] capytolo da Biblia, que morasse Jafet ẽnas tendas de Sem, et semella que nõ deue aver omezio ontre nos et elles nẽ malquerença natural cõmo ontre nos et os mouros. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 74 |
Agora diremos das outras de Noe de que nõ avemos dito ajnda quanto y a. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 76 |
Dito he cõmo os dous fillos de Noe ouverõ fillos, et Jafet oterçeyro queos ouvo cõmo seus yrmãos; et este Jafet poblou cõ os seus Europa; et [algũus] deses seus poblarõ em Asya. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 76 |
Et forõ sete os fillos de Jafet cõmo avemos dito ẽna cõta que deles fezemos; et estes tomarõ termynos em Asia do monte Toro et do mõte Tema -et a Glosa do Genesis chama aaquel monte Tema et este outro nome Amano -, et [som] montes de Syliçia cõmo se começa daly et vem por Asia ata orrio aque disemos Tanays. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 76 |
Estes Iynages et terras et pouõos, que avemos dito segundo dizẽ Moysem et Josefo et mẽestre Pedro, ouverõ os tres fillos de Noe segũdo suas géérações cada [hũus], et suas lengages, et seus rregnos, et terras apartadas em suas gentes; et estas som as compadas de Noe segundo suas nasciões Et daqui donde he dito forõ espargidas et partidas todas las gentes, segundo queas noso Señor Deus partyo et espargeo de Babel, et de Babylonya, et de Senáár [per] todo omũdo, et todaslas terras que som su o sol destas gentes et de Yonjto, cõmo he dito, et dos que delles vierõ, destes forõ et som. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 76 |
Et nos queremos las agora aqui dizer daquela [guisa] queas diz ẽno dito libro do dito arçibispo. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 78 |
[Iafet] et seus [liñages], cõmo dito he, poblarõ Europa, et ouverõna synaladamẽte por sua [partyda] et por sua terra ontre as tres partidas do mũdo; et som em ella estas yslas aparte de septẽtriom, et algũas delas ha y que ouverõ outros nomẽs [primeyramente] quelles nõ diremos agora, et os quelles agora diremos som estes: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 78 |
Et de mays, víj́ndo por Asia aapobla da sorte que era Europa, acõmo quer que eram moytas aquelas gentes mẽtre que estauã [ajuntadas] em hũ, mays pero faziãsse poucas pera tomar et poblar por sy todas las terras do mũdo logo, et elles outrosy que nõ podyam poer tãto tẽpo em andar sempre cõ suas [cõpañas] meudas pera chegar aEuropa, nẽ sofrer [otraballo] et [mj̃goa], tomarõ em essa partida de Asya os termynos que avemos ditos ante desto, que vierõ logo poblando da parte de septẽtríom, et desque pousarõ aqui et poblarom, forõ víj́ndo por seus tẽpos et pasarõ a Europa, et tomarõ as terras que disemos, et poblarõ em ellas. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 78 |
Et de Asçenet, fillo de Gomer, sem os de Rregio que avemos dito, vierom os souromatas. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 78 |
Et destes vierõ os godos, cõmo contaremos adeante ẽnas rrazões da quinta et da sexta ydade: os vandalos, os alanos, et cõ estes forõ os hunos et os sylyngos, cõmo avemos ja dito et departido ẽna nossa Estoria deEspaña. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 78 |
De Maday dito he cõmo poblou terra de Media em Asya, et ficarõ se ala este et suas [compañas]. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 78 |
Dos outros seys fillos de Jafet achamos delles oque avemos dito; mays de Tubal nẽ Moysem nẽ Josefo nõ achamos que falasem synaladamẽte de pobla que el fezesse nẽ os seus, senõ tanto queo chama Moysem et lle diz Tubal, et Josefo lle diz Jobel, et demays diz que el poblou os jobelos, et queos gebellos som os yberos et yberos dizem em latym por espanóós. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 80 |
Et este nome durou et dura ajnda em esta nossa terra quanto ẽno latym, mays desque vẽeo el rrey Espanũ posolle nome España do seu nome del, asy cõmo oavemos dito ẽna nossa Estoria dEspaña ẽno começo, et departiremos delo ajnda em esta em seu lugar adeante. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 81 |
Pero que disemos que Sem et seu lynagéé poblarõ Asya, he de saber que esto foy verdade ontre el et seus yrmãos, que cada hũ deles forõ apoblar asua parte, asy cõmo avemos dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 81 |
Et outrosy outros dos lynages dos fillos de Cam tomarõ logo a partida de Asia, ẽnas primeyras poblas da terra, que foy [despois] aprovynçia de Syria dos montes Amã et Libano, et esto dito oavemos ja, todas las terras que apartam daly omar Ouçião, et fezerõ as suas proprias; et outros de esses méésmos de Cam apartaronsse et tomarõ hũa partida de Asia, delo por força, delo sem [gerra] et sem força, ca erã estonçes [moy] grãdes as anchuras das [erdades], et das terras, et dos rreynos; et tomarõ açidade Salem et deytarõ dende os fillos de Sem; et por que diziam aaquel [linage] os gebuseos [emaderõ] gebus aaquela çidade aalende onome que ante auya, et [mudarõ] aletera b daquel nome Gebus ẽna letera r, et cambeando lle onome desta [guisa] de Gebusalem chamarõlle Jerusalem. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 81 |
Et outrosi os do linage de Jafet tomarõ em Asia de Amano et Toro, mõtes de Çiliçia et de Syria, asy cõmose cõtéém des aly ata orrio Tanays, cõmo he jadito; et oque os de Cam tomarõ en Asya era cõtra asua terra de Africa [en] fondo de Asya [mediodia], et oque os de Jafet tomarõ jaz contra asua partida de Europa aaparte de septẽtriom; et aqui paresçe que nos dam aentender estas rrazões quese podem andar por pe et por terra de hũas em outras estas tres partes do mũdo: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 81 |
Dito avemos das poblas dos lyñages de Noe et dos seus fillos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 83 |
Mays empero desque [Yonyto] foy de ydade pera tomar sua casa de morada pera sy, [despois] queo casou, fezo cõ el et cõ Sem cõmo avemos dito ja, et [outorgoulle] que tomase aterra aque despoys diserõ Etam ata omar Ouçião contra hu o sol nasçe; et Yonyto foy, et tomou a terra de Etam cõmo vay ata [ogrã] mar quee o Ouçeão; et esta terra de Etam he ẽna partida de ouriente cõmo España ẽna parte de ouçidente, et segundo cõta mẽestre Pedro, ẽno capitolo do ordenamẽto dos fillos de Noe, diz queo padre quelle dou aquela terra em donadio, et Yonyto foy bem cõtento cõ aquelo quelle dou seu padre Noe, et ficou aly et poblou cõ suas [cõpañas], et em aquela terra acabou sua vida. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 85 |
Agora, poys avemos dito das moradas et dos acabamẽtos de Noe et de seus fillos, et das poblas dos seus, cõmo quer que nõ digamos das seteẽta et duas geerações, queremos dizer das quinze de Jafet que poblarõ Europa quee aqui onde nos somos et erdamos et viuemos; et diremos quaes destas gẽtes acordam em hũa lyngage et quaes se departẽ dos outros ẽna sua. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 87 |
Et tyrados asaluo estes da lyña, et poucos outros, todos erã de começo taes cõmo avemos dito; et vyuyam mays amaneyra de costumes de bestas que nõ de omes -asy cõmo conta Tulyo ẽna sua primeyra Rreutorica, et outorgam cõ el outros moytos sabeos - que logo que aviam fame ou sede, comyam et bebyam quando et cada que aviã sabor, cõmo fazẽ agora et fezerõ sempre as outras anymalyas que nõ entẽdẽ nẽ am rrazõ desse desto gardar. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 90 |
Despoys daqueles omẽes que avemos ditos, vyerom outros que entenderõ mays ẽnos saberes das cousas, et aamaneyra das tendas das [rroupas] enque morauã, começarõ afazer casas de madeyros mal labrados et tortos, quaes lles acaesçiam, et atados cõ vyncallos de caruallo torçidas et cõ outras pertegas, que nõ sabiam elles ajnda mays desta arte nẽ de carpentaria pera aquelo, et morauã em ellas et fezerõ fogo, et começarõ de asar as carnes et os pescados que comyam, . et sabiam lles mellor, et [vsarõ] em ello; et vestirõ sse estes mellor que os outros primeyros, et fezerõ calçaduras pera os péés de coyros de bestas. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 94 |
Despoys de todos estes omẽs de cujas creẽças et cousas avemos falado e dito, chegarõ estonçes, em cabo deles et cõ eles, outros que entẽderõ ja mays que aqueles de que avemos dito; por queo aprenderã de seus anteçessores ouçiáos et quelles leyxarã dello algũas escrituras de algũas cousas, et por la soteleza que tomauã enssy daquelo que deles aprenderã, et buscauã elles sobre ello mays de seu. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 99 |
Noe quando foy de quinẽtos ãnos, cõmo avemos dito, segũdo que conta Moysem ẽno cabo do quinto capitolo do Genesis, diz que ouvo feytos estes tres fillos: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 99 |
De quinẽtos et dous ãnos era Noe quando fezo estes fillos, et cõ os novéénta dante do deluvio et cõ estes dous despoys, que ouvera Sem os ditos çẽto ãnos, et esto fora sem erro et fora verdadeyra esta palaura: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 99 |
Et viueo Sem quinẽtos ãnos despoys que fezo Arfaxat, et ouvo outros fillos cõmo he dito et fillas cõ elles; et forõ todoslos seus dias seteçentos et dous ãnos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 99 |
Et forõ estes departimẽtos ditos et feytos ẽno tẽpo de aqueste [Falec] mays que em tẽpo doutro da liña. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 102 |
Poys cõtando os ãnos, quẽ os contar quiser, de estes padres dante que fezessem seus [fillos] cõmo os nos avemos ditos, achara em esta yda de segunda por conta çerta de Noe quinẽtos ãnos, começãdose esta ydade ẽno ãno enque el nasçeo; et de Sem çento et dous; de Arfaxat [triijnta] et çinque; de [Falec] [triijnta]; de Eber [triijnta] et tres; de [Falec] [triijnta]; de Rregau [triijnta] et çinque; de Senyc [triijnta]; de Nacor tríj́nta; de Tare seteẽta. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 102 |
Et por que avemos ja dito dos feytos que acõtesçerõ et [senala[da]mente] ẽnos tẽpos destas géérações - |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 103 |
Conta a Estoria das Maravillas de Rroma ẽno começo do seu libro, que Noe ouvo hũ fillo aque chamarõ Jano; et semella segũdo esto que, sem os outros quatro fillos [de que] avemos dito, que ouvo Noe [outros] mays. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 103 |
Et ja avemos dito algũa cousa ante desto, et diremos adeante ajnda mays delo ẽna estoria del rrey Nyno. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 108 |
[Ẽno] tẽpo deste Nacor et de Seruc, seu padre, rreynaua ajnda [em Babilonya] Nẽprot, que foy aly o primeyro rrey cõmo avemos dito ante desto, et pero disemos del asaz, queremos ajnda dizer aqui mays del, segundo que del diz mẽestre Godofre ẽna septyma parte do Panteom, et por dizer del em moytos lugares nõ he marauylla, por que em moytos lugares falam del as estorias; et mẽestre Godofre põ del em aquel seu libro estes versos em latym: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 108 |
Et logo por aqui mostra olynage del cõmo vem de Sem; pero dizẽ [algũus] que desçende de Cam, mays por las rrazões que avemos ja contadas, que dito he asaz cõmo Sem fezo aArfaxat, Arfaxat Sale, Sale aEber, Eber fezo [a Falec], et aJeutam et aYrari, Yrari aNẽprot. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 111 |
Abraã, Nacor, Aram, [em] estes seteẽta ãnos foy [Tare] caudillo et señor das [cõpañas] dos [lyñages] dos padres cõmo avemos dito queo forã aqueles donde el vyña. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 111 |
Et seẽdo ja os de [Babilonja] desta maneyra entẽdidos, erã ajnda os das outras terras [symplez] et sem saber, et por esso avemos lo dito ja; et sobre esso leemoslo ẽna septema parte do Pãteom, et diz lo Eusebio em sua Cronyca et Tulio ẽno começo da sua primeyra Rreytorica, que em tẽpo deste rrey Nyno queas gẽtes mays viuyam amodo de bestas que cõmo omẽs, et se ouverã poblas queas nõ [ouverã] pera se [acõpañar], et se bõos costumes aviã nõ erã pera se onrrar deles [hũus] aos outros, et se algũas léés ou foros aviã nõ pera [vsar] deles pera aver dereyto [ontre] sy, nẽ fazer justiça, mays que asy se andauã todos soltamẽte por las terras et por los mõtes cõmo os gãados sem pastor, et cõmo as anymalias brauas por los ermos, et dizẽ que das artes dos saberes et da filosofia nõ sabyam ajnda nada estonçes, nẽ sabiã onome delas, nẽ oaviam ajnda oydo que era menos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 114 |
Andados de Noe [oytoçẽtos] et seséénta et sete ãnos, et [vijnte] et sete de Tare, começouse em Assyria oprinçipal rreyno de oriente; et rreynou aly et em toda Asyria Nyno rrey de Babilonya; et primeyramẽte el rrey Belo em aquelo pouco que avemos dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 115 |
Belfagor, outrosy segundo Rramyro tanto quer dizer cõmo omẽ ou varõ quea abertura que téémos por deseyxado ou deus vello quese abre et fendese, cõmo quese deseyxa ou deus de velleçe, ou deus quese deseyxa, ou velleçe grande, ou boca, ou osso mays de çima de açerca ocoyro, ou symulacro de deosto; et symulacro he dito por ymage de ydolo. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 115 |
Et sobre estes nomẽs que avemos ditos dos ydolos ajnda ya outros moytos mays; mays estes dizemos agora aqui, que adeante ẽna estoria [veẽ] et [cõvem] de dizer mays deles et desta maneyra. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 119 |
Onde sobre esto diz ajnda Orosio, que forõ estes dous rreynos, ho de [Maçedonja] et ho de Cartago, rreçebidos por prinçipaes ontre estes outros dous, nõ por rrazõ de elles seerẽ erdeyros, mays por gardar seus dereytos ao postromeyro, que foy ho dos rromãos Et os nomẽs destes rreynos mayores et prinçipaes do mũdo, segundo diz Orosio, som estes sobre ditos cõmo avedes oydo: o de oriente em Babilonya o de ouçidente em Rroma, o de septẽtriom em Maçedonya o de medio dia em Cartago. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 119 |
Et estes outros que diz Orosio forõ prinçipaes cada hũ deles ẽna sua quarta parte de todo o mũdo, et dizemos que todos diserõ bem, cada hũus ẽna sua rrazom: et esta palaura prinçipal deue se entender desta [guisa]: ẽnos ditos de mééstre Pedro et de Eusebio, prinçipaes por primeyros, et ẽnos de Paulo Orosio, prinçipaes por [senores]. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 119 |
Et ja avemos dito do rreyno de oriente enque tẽpo se começou et dos rreys del et de algũus dos feytos delles; agora diremos do de ouçidente. quese começou logo primeyro despoys deste. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 122 |
Tare, cõmo avemos dito, quando foy de seteẽta ãnos fezo estes fillos: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 122 |
Et agora, poys avemos dito das estorias da segũda ydade, et dos feytos que em ella [cõtesçerõ], diremos daqui adeante das rrazões da terçeyra ydade; et contaremos as estorias et as outras cousas que em ella forõ feytas, et as que ende acaesçerõ por los ãnos de Abraã, et despoys por los outros lynages que vierõ despoys del ẽna lyña ẽno lugar que aver podermos os seus ãnos por verdadeyra conta, et onde falesçerẽ estes, contaremos [perlos] da catyuydade enque os [judeus] forõ ẽno Egyto, et em pos esses [perlos] dos juyzes de [Yrrael], ata rrey [Dauyd] vse acabou esta ydade. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 124 |
Et he esta terra de Sitionya em Greçia asy cõmo dizẽ Eusebio et Jeronymo ẽna primeyra parte da sua Canonyca dos ãnos, et noslo avemos ja dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 125 |
Sem, fillo de Noe, et Arfaxat, et Sale, et Eber, et [Falec], et Rragau, et Seruc, et Nacor, que forõ os da lyna das géérações, morarõ em Judea, em terra de Jerusalem; et quando vierõ os cananeos et forçarom et tomarõ aestes padres et aos seus da terra, et deytarõ os fora dela, et chamarõ elles aaterra Cananea do seu nome, sayo daly Tare que ficaua por lo mays grãde da lyna, et buscando bõa terra enque ficasse et morasse, chegou [aBabilonja]; et por la braueza del rrey et porla premya, et de mays porlos ydolos que adorauã aly publicamẽte, nõ quiso y morar nẽ ficar et foyse pera Caldea que era açerca daly, asy cõmo avemos dito, et achou bõa terra, caente, et cõplida de viandas et de outras moytas et bõas cousas. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 126 |
Et empero ante daquesto queremos vos cõtar sobrelos feytos de Tare et de seus fillos em Caldea et em [Messopotamja] outras rrazões que achamos dos sanctos Padres, et de outros sabeos, et de aravigos que som ditos sobresto em seus espoemẽtos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 127 |
Mays por que toda aestoria de Abraã et de seus yrmãos, et diremos ajnda de Tare, seu padre, se tem daqui adeante ẽnas rrazões de Abraã et diremos de Abraã oque achamos dito dos nossos latynos espoedores daquelas palauras de Moysem et de rrazões de aravigos que léémos que pertéésçem aesta estoria: et dizẽdo de Abraã díremos de seu padre et de seus yrmãos, et contaremos logo do seu nasçemẽto. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 128 |
Os aravigos em sua Biblia traslladada do ebrayco asy cõmo nos, empero que demudam elles em ella algũas rrazões alugares, et poem outras, falam y destes nossos padres da lyña; et asy ouverõ seus espoedores sobre ello cõmo nos, et tragẽ suas prouas dos ditos que Moysem diso ẽna Biblia, cõmo fazemos nos os nossos; et acõmo quer que elles [andem] errados ẽna creẽça, et aqueles quea fe de Ihesu [Cristo] nõ creẽ nẽ teẽ, pero moytas bõas palauras, et çertas et cõ rrazõ, diserõ ẽno feyto da Biblia et ẽnos outros saberes, et grãdes sabeos forõ et som ajnda; et em aquelo que elles bem diserom, téémos que nõ he contra rrazõ de [prouarmos] nos onde mester for os nossos ditos cõ os seus, por que véémos que asy o fezerõ et ofazem os nossos santos, que pera prouar [a carnaçõ de] nosso señor Ihesu [Cristo] aduzem ẽnas [lyções] da noyte de Natal suas prouas de autoridades tam bem de [gentijs] tomadas do arauygo cõmo de judios et de [cristiaos], donde quer queas podessem aver que aasua entençõ cõplisem. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 132 |
Et dauasse Abraã todo aDeus, de dito et de feyto, tanto que seu padre nẽ seus parentes, Nacor et os outros seus amygos nõno podiam tyrar dello de nõ fazer esto cõtra Deus et préégar dEl et pregoar lo ontre os seus amygos et em seus ajuntamẽtos de companas ondeos faziam. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 141 |
Onde, segundo todas estas rrazões que avemos ditas, os ydolos nõ am nada daquelo por que as gentes neyçias et enganadas os adorã; et sobre todo queos espiritos maos nõ vam anẽgũa cousa se nõ por soltamento de Deus, cõmo he dito, asy cõmo quando véém aos encãtamẽtos et aos espirimẽtos que prouã os sabios por queos solta Deus aaqueles espiritos por los nomẽes de noso señor Deus que El quer que ajam sua vertude et seu poder et sua onrra; et esto cõplese ajnda quando oespirimẽto se faz cõ ordenamẽto das estrellas que pertẽesçem pera ello. et otẽpo he estonçes. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 145 |
Et forõse maravillando del et de seus ditos todos los da çidade de [Vr et] os outros da terra; et vynam moytos oyrlo et pagauãse moyto de quanto dizia, et moytos deles yamse partyndo dos ydolos por quelles predicaua que Deus, que todaslas cousas criara et as [tyña] em poder, et este era hũ sóó verdadeyro Deus, et que todaslas outras cousas ajnda que tragem os omẽs abõa andança, dizia que aquelo queo nõ aviam os omẽs por sy, et aquelas cousas que erã dadas aos [omes] que por mãdado de Deus lles vjnã et nõ por seu poder nẽ força deles, nẽ por seu saber, nẽ por sua vertude do omẽ; et mostraua lles esto por las naturas das cousas et por moytas prouas et rrazões, et todoslo aviam por moy sabedor, et achegauãsse moytos ael. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 147 |
Em todo esto, [Aram] oyrmão mayor, fillo de Tare, fora aly casado peça de tẽpo antes [desto]; et avia ja seus fillos, Loth fillo varõ, et duas fillas Sarra et Melca, cõmo avemos dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 147 |
Et el rrey, cõ moy grande pesar que [tyña en] seu coraçõ do dito [que lle] diserõ os estreleyros et grande [saña dos] synaes que via em Abraã, et quiso saber mays de seu feyto, et enviou por seu padre et por sua madre et seus yrmãos; et elles vierom logo antel, et progontoulles el rrey quanto avia que nasçera aquel seu fillo Abraã et quelle disessem auerdade et que el lles faria bem et merçed; et se averdade nõ disessem queo saberia el por outra parte, et queos mataria por ello, asy cõmo aaqueles que mẽtem aseu rrey et señor natural. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 149 |
Outrosi aSarra chamarõ primeyramẽte este outro nome [Saray], et despoys lle diserõ Sarra; et pom daly Moysem ẽna Biblia, em aquel lugar, este outro nome Jesca, et por que semella nome doutro fillo ou filla que ouvesse Aram, sem aqueles que avemos ditos, por tyrar esta dulda, diz Jeronymo ẽna Biblia que Jesca que [sobrenome] he de Sarra, et quea chamarõ Sarray Jesca. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 149 |
Et cõmo quer que ẽna escrytura desta estoria aja seus lugares departidos enque deuemos dizer Abram et Saray, nos nõ os nomeamos por toda nosa estoria senõ Abraã et Sarra por nos [escusar] daquela contenda; et téémos quee rrazõ que cõpla pera esto oquese entende [perlo] que aquí avemos dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 151 |
Et avemos vos dito cõmo jazia esta çidade ontre orreyno de Babilonya et de Assyria, pero dizemos que mays jaz ẽno rreyno de Assyria que de outra terra. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 152 |
Em esta maneyra se começarõ os tres daqueles quatro rreynos prinçipaes ou primeyros que avemos ditos, hũus açerca dos outros et cõmo [forõ] em hũ tẽpo: o de oriente em Assyria quareenta et dous ãnos ante do ãno enque Abraã nasçeo; o de ouçidente em Pelopone [vijnte] et dous ãnos ante de [Abraam]; o de medio dia ẽno Egito oãno enque Abraã nasçeo. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 155 |
Trebeta deytado daquela terra foyse aGermanya et poblou aly hũa çidade açerca do rrio Moseella, et chamoa [Teveris] do seu nome, et esta mẽesma çidade diz que foy aaque chamarõ despoys Rroma Belgica, cõmo he dito de suso. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 160 |
Et por que nõ aviam pedra nẽ cantos em todos aqueles termynos, por quee toda aterra chãa et toda [terreña], fezo ella cõmo el rrey Nẽprot, fazer moytos ladrillos moy bem feytos et moy fortes, et mãdou os asentar cõ o barro do bitume, que era tam forte cõmo avemos dito, que nẽgũa cousa queo nõ despegaua desque era seco senõ aquela que disemos da moller, et destes çercou arreyna açidade; et diz [Ovjdio] ẽno quarto libro do seu Libro mayor delo estes versos asi [em] latim: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 160 |
Piramo et Tisbe, hum dos mays fermosos mançebos que séér poderiã, et Tisbe adeantada das donzellas de oriente, [asi] cõmo mays fermosa que todas ellas, ouverõ as casas hũa açerca da outra aly onde he dito que arreyna [Semjrramis] çercou aalta çidade cõ os muros coytos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 162 |
(Et conta Paulo Orosio duas cousas desta rreyna [semyrramys] de quese nũqua vio abondada nẽ farta: aprimeyra de matar omẽs et de esparger osangre deles; asegunda que nũqua foy farta de pleyto de omẽ ẽna maneyra que dito he. ) Et ajnda mays conta Orosio que ela fezo que por encobrir oseu máo feyto et de seu fillo, por ventura se sonasse em maneyra queo soubessem as gentes que esto queo tomariã por escandalo et cousa moyto máá aademays, que fezo ordenamento dos casamẽtos et mãdou que casasse opadre cõ afilla, et ofillo cõ amadre, et oyrmão com ayrmãa et ocriado cõ sua ama, et deu lles cõplido poder quanto pera casar, que casasse oque quisesse cõ quẽ se pagasse, et que vergonça nẽ deuedo de parentesco que nõ fosse y gardado por nẽgũa rrazõ, que ella omãdaua asy. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 165 |
"Et os prinçipes et caudillos et rricos omẽs et os outros bõos dos rreynos acordarõ em todo esto et cõmo foy dito, [asi] foy feyto et cõplido. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 165 |
Et andados çinquoeenta et seys ãnos de Abraã et quatro [de aqueste] rrey Zameys começouse esse ãno orreyno da ysla de Creta et rreynou y Cres, et foy oprimeyro rrey [della] et natural dende, segundo diz Eusebio et segũdo conta mẽestre Godofre este Cres foy fillo del rrey Nẽprot de [quẽ] avemos dito quelle [gaañara] opadre aquela ysla et queo fezera rrey della; et esto podia acaesçer segundo queo conta mẽestre Godofre, et segũdo dizem [algũus] podo séér que ouvese este rrey Cres começado arreynar moyto antes deste tẽpo, seendo bem de dias el rrey Nẽprot, seu padre, mays que ata este tẽpo queo nõ avia rreçebido por rrey todo orreyno; pero diz ajnda Eusebio adeante ẽnas rrazões deste rreynado et deste rrey, que foy hũ dos poderosos dos curetas que tomarõ el rrey Jupiter quando era moço, et asconderõno ael rrey Saturno, seu padre, queo queria matar, et ho criarõ, por que foy despoys rrey da mayor parte do mũdo, et omellor et mays sabio em aquela sua sazõ, et ajnda foy rrey desta meesma ysla de Creta, cõmo cõtaremos adeante. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 167 |
Nacor, segundo avemos dito, casou com Melca, sua sobriña, filla de Aram, seu yrmão; et segundo cõta Josefo ẽno septemo capitolo do primeyro libro, ouvo em ella estes oyto fillos: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 167 |
Et aquel Batuel, fillo de Nacor, ouvo hũ fillo et hũa filla; afilla foy Rrebeca que foy despoys moller de Ysáác, fillo de Abraã et de Sarra cõmo oyredes adeante; et ofillo ouvo nome [Labam]; por que sayo Sarra [manyña], cõmo dito he et Abraã et Sarra nõ aviam fillo nẽgum, et porfillou Abraã aLoth, seu [sobriño], fillo de seu yrmão Aram et yrmão de sua moller, et querialle grande bem por estas duas rrazões. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 167 |
Abráám morando em Aram, et predicando toda via ẽna çidade et ẽnas terras de aderredor hũ soo Deus criador de todaslas cousas, cõmo avemos dito, quebrantaua os ydolos cada queos aver podia, et estoruaua os omẽs et desviaos deles em quanto el podia et sabia et quando selle [guisaua]. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 170 |
"Abraam, sal fora [de] tua terra, et de teu parẽteesco, et de casa de teu padre, et vem aaterra quete eu mostrarey, et fazer te ey cresçer em grãde gente, et beyzer, te ey et farey [crescer] oteu nome, et séér grande atua nomeada; et seeras tu bendito, et bendizerey eu aos que [te] [bendiserẽ], et maldirey aos que te [maldiserẽ]; et eu farey que do teu lyñage saya [per] quẽ seram benditas todas as generações da terra. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 172 |
Et por estes saberes que avemos ditos que [ensynaua] Abraã, ajuntauã se ael as gẽtes et pagauãse del, et dauãlle por ello todas las cousas que avia mester el et suas [cõpañas]. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 173 |
Et Faraom tomara aSarra pera ssy et [tyñaa] em sua casa, et traballaua sse de aver cõ ella por que fose sua moller, mays nõ quiso Deus, ca, segundo conta [oarauygo], diz asi: áámoller que asy era pera el rrey Faraõ [triijnta] dias et ajnda mays ha tynam em poder as molleres priuadas del rrey fazendolle baños et méézinãdoa cõ moytas et [bõas] oluras et afumaduras todos aqueles dias et afeytandoa que fose pera el rrey; et diz Agostym ẽna glosa queas donzelas hũ ãno; et que cũpla aamoller hũa vez que for em poder daquelas priuadas oque sol acaesçer aas molleres ao mes, por tal quea dem lympa ael rrey, et se acaesçesse que [enprenasse] que nõ ouvesse y nẽgũa dulda que era fillo del rrey, et por ende queos sangres dos rreys sempre [fossen] limpos et lyndos de todo enterdito et suzidade. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 175 |
Oytéénta ãnos avia Abraã quando entrou ẽno Egyto et morou y çinque ãnos, et aaseyda dende desta guysa cõplio oyteẽta et çinque ãnos de quando nasçera; et foy ese odezeno ãno de quando noso señor Deus lle mãdou sayr de sua terra et lle fezo oprometemẽto que avemos dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 177 |
Et aestas agoas que vam assy departidas chamãlles estes nomẽes que avemos ditos, et desque se ajuntam todos em hum dizenlles o Nylo, et nõ antes ajnda que toda seja hũa agoa; et despoys que sal das yslas ençarrasse ontre [hũus] mõtes, et em nẽgum lugar nõ vay tam yrado nẽ corre tam rrezio cõmo por aly ata que vem por hũ lugar de Etyopia quea nome Catadupia, et daly adeante jazem ẽna fim del en bayxo da madre por donde el vay hũas pẽnas grandes et moytas, et durã longa terra, et estoruãno que nõ pode correr, et vay ferindo por ellas fazendo moy grande rroydo, et quebrantãdose todo tãto que dizem que aduas legoas del, que nõ ousa morar moller prene, por que perdem as creaturas ante o espanto do grande et forte rroydo del. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 177 |
Do correr diz que do lugar donde lle chamã este nome Nabul que corre adeante, ata as terras de hũas gentes que am nome libiogitas, et que aly faz hum tam grande lago quee sem mesura, et quese mete todo em aquel lago, et aly se acaba, et que daly adeante nõ corre saluo se vay por su terra por lugares queo nõ podem os omẽs véér, et entra ascondidamẽte ẽna madre daquel rrio que avemos dito que sal da rribeyra do mar Vermello, ca este lago postromeyro [en] quese asconde o Nylo nõ he moy longe daquel rrio. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 177 |
Pero tam bem este sabio cõmo todos los outros acordam em hũ, et dizem que este rrio, [despois] que faz braços et lagoas moytas de quese rrega toda aquela terra do Egyto, que entra aly em hũa madre, et que daly adeante ha nome Nylo et cae ajuntado ẽno mar, asy cõmo avemos dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 182 |
Et bem teno que do que das estrellas, et dos corpos çelestiaes, et das plagas do çeo -et plagas [que[r]] tanto dizer cõmo as partidas ou carreyras del - eu ey dito ẽna rrazõ do çeo, et moyto do que dizem daqui adeante, que bem osabes tu ca te traballaste ende et te [traballas] ajnda cõmo deues de saberlo et sabes lo: mays ao caualo ligeyro nõlle empéésçe de lle poer hũa vez as esporas ẽno cosso, et asy nẽ ao sabeo enlle falar ẽna sua sabedoria, que seo bem falam aly et el [moyto] desto sabe dantes, mays sabe despoys. " |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 183 |
Et quando el he ẽna parte do çeo hu as estrellas do syno do Leon se ajuntam áás estrellas do syno [do] Carneyro, aly onde aestrella Srio -et esta he aaque dizem canycula, donde som chamados os dias canyculares - et deyta os fogos yrados [porla] boca, et mudase aly oçirco do ãno enquese outrossy muda otẽpo, que sal estonçes oestio et entra ho outono; et outrosi quando he osyno do Capricornyo et do Carneyro su [quẽ] esta aboca do Nylo ascondida, quando vay aeste lugar quee dito destes synos aestrella de Mercurio, quee señor das agoas, fere ẽnas bocas ou ẽnos manadeyros do Nylo posto de suso ofogo da sua estrella; estonçes o Nylo abre sua fonte et [maña] et cõmo cresçe omar ẽnos cresçementos da lũa et sal o Nylo cõmo lle manda Mercurio, et cresçe et cobre as terras et tẽperaas, donde am todaslas terras do Egyto todo oque am mester et de quese [mãteẽ] et nõ colle as agoas nẽ as torna aamadre ata quea noyte nõ aja as oras ygoães cõ odia. ""Et em esta rrazõ sobre este lugar da fonte do Nylo achamos que ouverõ [hũus] dos auçiaos hũa créénça vãa: queo cresçer da fonte do Nylo donde el sal por las terras et rrega as herdades, diziam que aquel cresçer quelle [vyña] daquelas neves de Etiopia. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 187 |
Daly adeante vayse aaysla de Abarom, aaque anossa antyguydade chamou onrrada, terra poderosa et que oye et sofre os primeyros rroydos do Njlo, cõmo olugar queos ha et os oye primeyro que outro lugar, et sentenos os penedos que estã primeyros; et plougo aos sabedores da natura desta [rrazõ], de dizer aestes penedos venas do rrio Nylo, por que elles som os primeyros que descobrẽ et dam çertos ssynaes do primeyro medo daqueles rroydos do Nylo, que vem nouo cõ oprimeyro começo da vijnda deles; que dito oavemos ja que ata duas ou tres legóas do Nylo em esta sazom nẽgũa moller prene nõ ousa y morar, por lo espanto et medo que tomã de aquel rroydo et vozes que da et sona anse amouer et perdem suas creaturas. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 189 |
Et Abraã ficou em terra de Canaã ontre Betel et Hay, asy cõmo avemos dito |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 195 |
Estonçes se compliam çinquoenta ãnos que nasçera Loth; et esse ãno meesmo tyrou Abraã da prijom ael et atodos los outros que cõ el forã presos, et rreçebeo aly grande onrra Abraã em aquel feyto; et acabarõ se outrosi em essa sazõ çinquoéénta ãnos queo nosso Señor Deus tirara do fogo dos caldeos, cõmo he dito de suso. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 195 |
Et Abraã por estas rrazões sobre ditas, et por que era sabedor [da] astronomya, -que segundo diz [meestre] Pedro, Abraã fezo mẽestre dela aCã, fillo [de] Noe, de que avemos dito quese cãbeara onome et chamauã lle Zoroastres - et vio por esta arte queo destemperamẽto do ayre, que faz segundo queas planetas se alçam ou bayxam, quese tornã acabo de [çinqueeenta] ãnos aseu tẽperamẽto, et em seu estado cõmo avyam primeyro; daquelo que vio quese fazia ẽnas estrellas quiso el fazer [semellança] dello ẽnas terras, et mãdou por ende aaqueles que por lo seu syso se ouvessem aguyar, que daly adeante, cada quese cõplissem çinquoéénta ãnos que chamasem ao postromeyro ãno jubileu, de jobel, que quer dizer tanto cõmo çinquoéénteno, asi cõmo contamos de suso. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 196 |
"Bemdito seja omoyto alto Deus que fezo os ceos et a terra et bendito seja Deus que quiso que Abraã vençesse seus [ymijgos]. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 196 |
"Et quando esto ouvo dito Abraã dou ael rrey de Sodoma aquelas cousas que ael acaesçerã em sua parte, et tornouse pera o lugar dondesse partyra pera fazer aquel [emcalço] et corredura. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 197 |
Todas estas cousas acabadas, asy cõmo dito he, plougo moyto aDeus por que assy vençera Abraã seus [ymijgos], et aparesçeolle em visiom de noyte, et disolle asi: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 197 |
Et ante que el ouvesse aperçebido oaltar enqueo fezese, desçẽdiam aves por comer aquelas carnes, et Abraã espantauáás; et despoys quese poso o sol adormeçeo et paresçeo lle em [ssoños] que via hũa grande téebra, et ouvo desto grande espanto, et foy lle esto dito em aquela visiom: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 199 |
Et oal que foy dito, que [despois] de Abraã ata quatroçentos et [triijnta] ãnos se compliria oque aly avia prometido, et esto foy asy, que do dia que Deus mãdou aAbraã quese saysse de sua terra et se fosse aaquela quelle El mãdaria, cõmo odisemos ja, ata que os fillos de Isrrael entrarõ ẽna terra da promyssom ouvo quatroçentos et [triijnta] ãnos segundo contã Eusebio et outros moytos. Ẽno al que diso adeante que jariam quatroçentos ãnos em [seruydũe] et que seriam atribulados, esto asisse cõplio, ca sempre em aqueles quatroçentos ãnos forõ em [seruydũe] et em poder alleo, et dos ymíj́gos ou [daqueles] queos aviã amandar, et sofrerõ moyta [premja] et moyta lazeyra et traballo asaluo ende os quaréénta ãnos que andarõ [perlo] deserto; et pero aly penarõ et lazerarõ moyto, ca aly morrerom todos senõ Josue et Calefe. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 200 |
Estonçes Agar tornousse pera sua señora Sarra, asy cõmo lle mãdara oangeo; et ouvo seu fillo cõmo lle foy dito, et posolle nome Ysmael cõmo lle avia mandado oangeo; et segundo contã [algũus] este foy oprimeyro omẽ aque Deus [mãdou] poer nome ante que nasçesse, et esto contesçeo em moy poucos despoys. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 202 |
Et quero que [Asarray], tua moller, des oje mays nõ seja chamada senõ Sarra, por que quer dizer madre de moytas gentes, ca Eu beeyzia, et averas fillo dela et sera bendito demj́, et deste teu fillo sayrã moytas gentes et rreys que lidarã cõ os cananeos, et vençerlos am, et eles serã [senores] de toda Cananea, asy cõmo som de terra de Sydom, et vay ata os termynos do Egyto. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 202 |
Quando esto ouvo dito noso Señor aAbraã, çirconçidou Abraã asy, et aseu fillo Ysmael, et atodoslos outros de sua casa, tam bem aos seruos cõmo aos libres. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 204 |
Despoys de todo oque avemos dito, paresçeo noso señor Deus aAbraã ẽno val de Mãbre açerca da aruore que [desemos] su que morauã el et Sarra et sua [cõpaña], et mostrouselle em esta guysa: sya Abraã aaporta de sua tenda et alçou os ollos, et catou, et vio víj́nr açerca dessy tres que coydou que eram omẽs et elles eram angeos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 205 |
"Quando esto ouvo dito aos angeos tornouse contra Abraã et diso: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 205 |
"Afama máá dos pecados de Sodoma et de Gomorra cresçeo moyto et oseu pecado cada dia he mays graue, et por esto quero saber averdade, se he asi cõmo amyn foy dito, ou nõ. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 205 |
Quando esto ouvo dito noso Señor Deus partiosse de Abraã, et tornou se pera seu lugar Abraã. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 212 |
Et diz a glosa sobre esto que os gaãdos que andam aly apasçer porlos [termjnos] de arredor, que nõ forõ em aquel destroymẽto daquelas çidades, diz que veẽ aaquela pedra da moller de Loth et quea ventã por lo sal que ole em ella et chegam, et lambẽna; et tanto chegou aly do gaando aello que nõ cabia y, et tanto lambem em ella que diz que quando chegam os pastores açerca da noyte pera ajuntar ogaando, que toda ata bayxo ygoal cõ aterra ateẽ lambuda et tã chãa cõmo apalma: et logo quese vam dende os gaandos começa ella acresçer, et cresçe ata que se torna outra tamana cõmo [primeyra] era; et veẽ os gaandos et fazenlle esso méésmo que avemos dito, et poys quesse vam cresçe ella outra vez cõmo antes: et os gáándos vam se aella outra vez et ella acresçer cõmo fazia primeyramẽte; et em esto diz que andam sempre aquela pedra da moller de Loth et os gaãdos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 212 |
Et cõ este medo fugio Loth aa coua, cõmo disemos, et morou aly, segundo he dito cõ suas fillas. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 212 |
Poys que avemos dito de Loth, et de Sodoma, et de Gomorra, et daquelas outras çidades, tornemos agora adizer da rrazõ de Abráám. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 215 |
Mays por que avia medo Abraã queo matariã os de Gerara por Sarra, sua moller, que era moy fermosa, empero que avia ja noveenta ãnos, et el dizia que era sua yrmãa, asy cõmo oystes queo fezera outra vez por medo de Faraom et dos outros [do] [Egyto], segundo que dito he. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 215 |
"Quãdo esto ouvo dito noso Señor, espertou logo [Abymalec] et foy moy espantado, et leuãtouse et chamou os priuados et disolles em poridade todas aquelas palauras que ouvera cõ noso Señor. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 218 |
Et Abraã poso nome aaquel seu fillo Ysaac, et çircondoo ẽno outauo dia que nasçeo, et aYsmael, seu fillo et de Agar, çircondou ese dia, mays avia Ysmael treze ãnos ja que nasçera; et por esta rrazõ de Ysaac çircondam agora os judios aos oyto dias de quando nasçem, senõ [en] terra de Arabia quese nõ çircondam senõ aos treze ãnos por rrazõ de Ysmael, donde elles vierõ, que quando Deus mãdou aAbraã que çircondase assy et atodoslos de sua [cõpaña] et o fezo el, diz que avia ja Ysmael treze ãnos cõmo he dito, et foy el çircondado estonçes. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 219 |
Et este he opoço de Bersabee que cauara aly Abraã cõmoo avemos dito açerca daquel que Abraã et el rrey Abymalec ouverõ postura, cõmo oyredes, et lle dou aquel poço el rrey Abymalec aAbraã. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 220 |
Et conta logo Moysem aos dez et seys capitolos do Genesis, que diso noso Señor Deus aAgar, [segũdo] que avemos dito, que averia fillo varom et quese tornase pera sua señora Sarra et quelle obedisçesse et quea seruyse, et quando parise que aaquel fillo que lle chamase Ysmael. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 220 |
Sobre esto diz mééstre Pedro ẽno capitolo desta sayda de Agar que onome do omẽ de quese lee que primeyramẽte foy demostrado de noso Señor Deus que este nome Ysmael foy, et de mays todo aquelo que diz Moysem queas mãos ou poder deste moço seria contra todos et as mãos de todos ou os poderes, contra el, departe mẽestre Pedro em esse capitolo que se entende de Ysmael aquesto desta guysa, quee dito por seus fillos [Codar] et os outros que diremos adeante que forom fortes omẽs, et de [que] sayrõ fortes [cõpañas] de gentes, et conquistarõ atodos seus viziños, et deronlles sempre moyta maa folga et contẽda, et elles aelles, et ouverõ nome primeyramẽte de Agar os agarenos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 220 |
Et andarõ estes de Ysmael vagabondos por la terra de hũas moradas em outras, nõse acollendo açertos lugares asi cõmo oandam ajnda genetes, que morã sempre su tendas et cõtinuadamẽte nũca morã em hum lugar çerto; mays segũdo conta Metodio ofeyto desta rrazõ se entẽde que foy dito estonçes por lo que avia [avĩjr] adeante cõmo profeta do que seria et [de] que avia esto de séér, et quatro principes daqueles do lynage de Ysmael -et forõ estes, Oreb et Zeb, et [Zebee] et Salmana -, que aviam asayr [de] deserto [depoys] daquelo, cõmo contesçeo contra os fillos de Ysrrael. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 220 |
Et por esto diz Metodio que he aquesto dito: os asnos mõteses ou os ezebros, et as corças que verram do deserto sobre pojaram cõ sua crueleza aacrueldade de todaslas outras bestas; et esto he quea crueleza destes sera mays grande que de todaslas outras gentes et serã quebrantadas deles todas as anymalias mansas. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 220 |
Et departe sobre esto meestre Pedro que esto diz Metodio dos fillos de Ysrrael, por que diz que tẽpo verra que sayram estas gentes hũa vez, et toda aterra conqueriram, et gáánarla am, et téérla am em seu poder seys semanas de ãnos, ou tantos ãnos cõmo som os dias de sete semanas, et veẽ [per] conta quareẽta et nove ãnos; et que acarreyra daquelas gentes sera chamada carreyra de angustura por que Deus chamou aYsmael padre deles onagro, et dito vos avemos que he; et matarã estas gentes por las terras aos saçerdotes, et farã estrabariças dos santuarios, et dormyram aly cõas molleres ẽnas [igleias], et atarã os cabestros das bestas aos moymẽtos dos santos; et esto verra por la maldade et pecados dos [cristiaos] que estonçes serã, de quẽ he profetizado, et serã ẽnos postromeyros dias dos omẽs amadores dessy méésmos et estonçes se complira esto quee dito por Ezechiel oprofeta: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 223 |
[Et] este poço que ouvo nome Bersabee fezóó Abraã ẽno deserto antes que Agar et seu fillo fosem deytados; et este [meesmo] he oque noso Señor mostrou aAgar quando ho moço Ysmael queria morrer de sede ẽno deserto, cõmo avemos ja dito; et deste bebio sua madre Agar et dou de beber ao moço quanto el quiso, et tomou ella aly da agoa pera seu camyno em seu odrezillo que tragia, cõmo disemos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 223 |
Et aquel poço cõ seu termyno ha [este] nome por tres rrazões: aprimeyra que Bersabee tanto quer dizer cõmo poço [de] fartura, por que Agar et Ysmael beberõ del et fartarõse; asegunda he que Bersabee tanto quer mostrar ẽno ebrayco, segundo dizẽ Jeronymo et mẽestre Pedro, cõmo poço de sete, por que Abraã dou aly aquelas sete cordeyras aAbymalec em testemoyo da entrega que rreçebeo del; aterçeyra he outrossy que Bersabee tanto quer dizer cõmo poço de jura por que Abraã et Abymalec firmarõ aly seu amor et jurarõ; et avemos aqui dito que Bersabee ẽno ebrayco he por estas tres coussas: fartura, et [sete], et jura. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 225 |
Todas estas cousas acabadas cõmo he dito, et estando Abraã aly em Bersabéé, noso Señor Deus por lo asañar, chamóó duas vezes de aquesta guysa et disolle: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 225 |
"Toma teu fillo Ysaac que feziste senlleyro et que moyto amas, et vayte cõ el pera terra de visiom, et em Judea ha hũ lugar que acharas y quee dito terra de visyom, et esta terra mostrarey Eu aty. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 225 |
"Et em aquela sazõ avia Ysáác [vijnte] et çinque ãnos que nasçera, et moraua Abraã açerca de aquel poço de Bersabee, cõmo avemos dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 225 |
Et de [despois] que ouvo dito aquelo aseus seruentes cõmo fezesem, tomou aleña escolleyta que tragia pera osacrifiçio, et posoa as costas de Ysáác quea leuase; et Ysaac leuoa, et opadre leuaua ofogo et ocoytelo; et forõ se ambos açima do mõte pera olugar do sacrifiçio. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 230 |
Et forõ aqueles fillos de Nacor et de Melca oyto, et ouverõ estes nomẽs: oprimeyro foy Hus, et deste veẽo Job, segundo dizẽ, et que foy omẽ que amou Deus et sofreo moyto por El, asy cõmo diremos adeante, pero [algũus] contã que Job desçendeo de Esau et foy quarto del, mays cõ aoutra rrazõ primeyra outorga Jeronymo et aqui diz mẽestre Pedro que erram os que dizem que de outro lugar desçende Job senõ deste Hus, fillo de Nacor, et por ende foy dito esto: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 230 |
Et estas duas couas que disemos que erã feytas desta [guisa], ahũa estaua de suso, ha outra de juso; et ẽna de suso enterrauã os omẽs, et ẽna de juso as molleres, et em estas forõ metidos Adam et Eua da guysa que avemos dito que enterrauã aly os omẽs et as molleres. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 234 |
"Bendito seja Deus señor de meu señor Abraã, que fezo [mjsericordia] et touo verdade ameu señor assy cõmolle prometeo et guyou amyna carreyra dereyta acasa de Nacor, yrmão de meu señor. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 237 |
Quando Rrebeca chegou primeyramente aYsaac, moraua el em Gerara, que era terra del rrey Abymelec, de que avemos dito cõmo oystes; et jazia aparte de medio dia. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 237 |
Et Ysaac sayra [esa] ora de casa et yase andando por lo camyño que vay pera opoço queo angeo mostrou aAgar, oque fezera Abraã ẽno deserto, oque ha nome opoço do pleyto et do que viue et me véé, asi cõmo avemos dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 238 |
Mays dizẽ estes aravigos queos judios em seu ebrayco, que destas duas molleres postromeyras que nõ nomeã senõ aÇetura et dos fillos [dela] nõ mays dos seys que avemos ditos: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 243 |
Andados de Abraã oyto ãnos, Zoroastres -que era Cam, fillo de Noe, foy dado por moy sabio estreleyro, cõmo avemos dito - et era rrey de Bautra. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 243 |
Andados setéénta et çinque ãnos achou Deus [a] Abraã omẽ moy entendido et dereyto pera lle falar, et faloulle, et mandou lle quese sayse de sua terra, cõmo he dito, et prometeo Deus de dar ael et aseu lynage aterra de Cananea. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 243 |
Conta Eusebio que dizẽ [hũus] que andados de Abraã çento et vijnte et oyto ãnos et de Ysaac vijnte et oyto quese começou orreynado de Creta, et rreynou y Cres primeyramẽte; outros dizẽ que antes desto, aly ondeo nos suso avemos ja dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 247 |
Et ficou Jupiter por señor et rrey do rreyno de seu padre, et segundo avia dito seu padre Saturno deo fazer rrey do çeo et do ayre assy o tomarõ daly adeante os [gentijs] por rrey, et ajnda deus do çeo et do ayre de suso, et da terra, segundo as palauras que ditas som. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 256 |
Et poys que esto ouvo feyto Mercurio et vio cõmo era Argo preso do sono de todo, et tirou hũ seu [alfangere] da beyña -ca asy avia nome a espada de Mercurio et ẽno latim diz lle arpe , et era dũa feytura curua cõmo que queria [vĩjr] em arco daquela parte do agudo - et ferio cõ aquel [alfangere] em aquel lugar hu se ajunta acabeça cõ opescoço, et degolóó et cayo acabeça del em terra, et sayolle tãto sangre que todo olugar encheo et morreo Argo et ficarõ çegos todoslos ollos del pero que avia moytos cõmo he dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 258 |
Et aquelo que el diso ẽno primeyro libro del rrey Ynaco, que era hũ rrio que [pasaua] porlo seu rreynado et el era deus dese rrio; et aquelo que dizia que Yo era filla del rrey Ynaco et quea forçara [rrey] Jupyter, et desi quea mudara em vaca; et aquelo quea dera rrey Jupiter aareyna Juno, sua moller, quella pedira; et aquelo quea rreyna Juno aencomẽdou aseu pastor Argo, que avia çento ollos quea gardasse; et outrosi aquelo que mandou Jupyter aMercurio, seu fillo, que matasse aArgo por que [poyña] aspera et forte garda sobre ella; et aquelo que Mercurio tomou cobertura ẽna [cabeça], et alas ẽnos péés, et virga de virtude ẽna mão, et foy ael em fegura de pastor, cõmo era Argo, tãgendo [se[u]] buguete, et cabras ante y tãgendoas cõ sua pertega em lugar de cayado, et se pagou Argo del quandoo oyo et asentou ho consigo, et sentouse el, et cantou; et aquelo quelle preguntou Argo do buguete que era nouo; et aquelo quelle el rrespondeo, que amara Pam aSiringa, et que era ella moyto onrrada ontrelas [dõnas] daquela terra, et que fora mudada em canaveyras ẽna rribeyra do rrio Ladom; et aquelo que Mercurio matou aArgo [com] oseu [alfangere], et ho escabeçou et dou cõ asua cabeça em terra, et sayo moyto sangre, et ensuzou todo ho lugar; et aquelo quea rreyna Juno tomou os ollos [do] seu pastor et os poso ẽna cola do [pauõ] que era sua ave; et aquelo que el rrey Jupiter rrogou aarreyna Juno, sua yrmãa et sua moller, por Yo; et aquelo que arreyna Juno ho oyo et perdeo [toda] asaña, et outorgou aseu yrmão et seu marido oque pedio; et aquelo que Yo [porlo] rrogo de Jupiter foy mudada de vaca em moller, et daly adeante dada [abõos] costumes et despoys feyta [deessa] ẽno Egyto, esto nõ oteña nẽgũ por escarno, nẽ por palaura de mẽtira por que som das rrazões do Judio, ca aquel que as suas rrazões bem catar et as entender, achara que nom som palauras váás nẽgũas delas, et os frayres predicadores et os menores quese traballam de tornarlo ẽna nosa teoligia nõ [o fariã] se asy fose, mays todo he dito em fegura et em [semellanca] de al. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 259 |
Leemos ẽnos [Jntegumentos] dos sabios que esposerõ escuros os ditos dos gentíj́s -et [Jntegumẽto] he descubrimento mantẽnate Deus Nuno Freyre; (mantẽna te Deus Nuno Freyre, Amen. ) por que departe et descobre [chãamẽte] as palauras et rrazões sobre oque quiserõ dizer em ellas os sabios dos gentíj́s enque diserõ encubertamete hũa cousa por outra -; et achamos que departẽ que por poder et saber que aviam [algũus] deles ẽnas cousas et ẽnas naturas delas, mays que os outros omẽs, chamarõ os gentíj́s seus deus aaqueles queo meresçerõ desta guysa; et qual quer rrey ou deus que elles diserõ que era rrio, diziãllo por rrazõ da fryura desa terra hu el rreynaua et da castidade das gentes dela, et dizianlle lo outrosi por séér el rrey ou aquel deus moy poderoso das rribeyras et das terras [viziñas] daquel rrio, et por que aagoa he fria de natura departe ende mẽestre Juã ontrelos outros departimẽtos desto, et diz que aagoa he madre da friura, et afriura madre da blancura et da castidade, et diz que por que as donzelas virgéés ata otẽpo de casar soem séér de fria natura et casta, mays que ẽno tempo despoys, por eso chamarõ aalgũas delas esses autores dos gentíj́s fillas daqueles deus et rreys. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 259 |
Et elles nõ falarõ em seus ditos senõ de grandes omẽs, quer fossem de máos custumes, quer de bõos, aquelas [dõnas] ou donzelas em quẽ elles quiserõ poer seus enxemplos encubertos; asi cõmo era Dampne, aquẽ amou Febo, deus do sol, asi cõmo sabedor das naturas do sol, quea chamarõ filla de Peneo, aquẽ elles chamauã rrey et deus. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 259 |
Et outrosi aesta Yo, de quẽ aqui falamos, quea amou el rrey Jupiter, cõmo he dito, quelle diserõ que era filla do deus et rrey et rrio Ynaco, et esto asy foy et todos dizem que esta Yo filla foy de Ynaco rrey de Argos de Greçia. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 259 |
Et segundo queo departe mẽestre Juam mostra opauõ todas suas rriquezas [da] parte de deante, asi cõmo antesi, et leyxa sua traseyra descuberta et desaposta, et [desto] dizem os sabios que por dereyto he dito opauõ ave de Juno, que Juno he por lo rrico, et opauõ mostra avida dos rricos, que ẽnobreçẽ, et afeytam, et cõpoem suas deanteyras et leyxam descuberta moy torpemẽte sua postromaria. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 262 |
Et segundo diz Orosio et as glosas de sobre el, comyam aly os filosofos moy pouco pam, et das rrayzes das eruas que achauã por aly, et bebiam da agoa daquel rrio, et aly estouerõ ata que apurarõ aqueles sete saberes, et poserõ cada [hũus] em suas rreglas çertas; et pero que nos avemos dito de Yo segundo Josefo, que os saberes do quadrunyo ouverõ ocomeço em Caldea, et daly vierõ ao Egyto, et do Egyto aGreçia, esto dizemos quee verdade quanto ao seu começo, mays de outra guysa em Greçia forõ apurados, et acabados, et postos em çertedũe, et despoys Rroma ou os rromãos, ou ajnda os latinos, quese entendem, cõmo disemos, por aquel Pam que amaua aSiringa que queria el aver aconosçençia de todaslas cousas, por que quiserom aver dos gregos aqueles sete saberes et ouverõ os deles, et nos os latinos dos gregos avemos os saberes. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 266 |
Despoys que chegou Abraam atẽpo de nõ fazer fillo nẽ filla nẽ casar ja -et esto foy quinze ãnos ante que el finasse et avia el estonçes çento et seséénta ãnos que nasçera -, et bendiso Deus aYsaac; et moraua estonçes Ysaac açerca do poço que avemos dito aque diziam opoço do viuente et do viente. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 266 |
Et fezerom Ysaac et Rrebeca seus fillos cõmo he dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 266 |
Mays sobre estas duas rrazões, aprimeyra da morte de Abraã, asegunda do nasçemẽto destes seus netos, fillos de Ysaac et de Rrebeca, achamos ẽnas palauras dos santos ditos que desacordam, et diz Josefo ẽno [deçimo] sexto capitolo do primeyro libro da Estoria da antiguydade dos judios, que despoys que casou Ysaac cõ Rrebeca et Abraã [cõ] Çetura, et fezo Abraã em ella seus fillos que pouco tẽpo viueo el despoys, et diz que morreo por omẽ moyto onrrado de Deus et dos omẽs, et moy dinamẽte comprido de toda virtude por lo grande estudio et firmeza que [sempre] poso ẽno amor de Deus et ẽno seu seruyço; et que foy sua vida çento et seteenta et çinque ãnos, et que forõ seus fillos Ysaac et Ysmael ao seu enterramẽto, et queo suterrarõ em Ebrom cõ sua moller Sarra, et que despoys da morte de Abraã fezerõ Ysaac et Rrebeca seus fillos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 268 |
[Jsmael] nasçeo, cõmo he dito, segundo [a] conta [de] Eusebio et [de] Jeronymo, andados de quando Abraã nasçera oyteenta et nove ãnos et casoo sua madre ẽno Egito et fezo ende seus fillos cõmo avemos contado. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 268 |
Et os seus fillos toverõ em Asia termjnos, et lugares, et moradas des terra de Eujla ata Sur; et dizem as estorias por Jndia, Euyla, et dizẽ que aquela terra ouvo este nome de Euyla que foy neto de Noe, et Sur he odeserto que jaz ontre Cades et Barac, cõmo avemos dito antes desto, et vay este deserto topar ata omar Vermello et aas frõteyras do Egito; et estas terras cõ seus termynos gáánarõ os das geerações de Ysmael, et ouveronas por suas moradas. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 269 |
Casou Ysaac cõ Rrebeca, cõmo avemos dito, andados quareẽta ãnos de quando el nasçera. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 269 |
Em este lugar [rrozõa] mẽestre Pedro por esplanar arrazõ, et diz que pero he dito que Rrebeca foy por demandar consello aDeus sobre apena et lazeyra que leuaua em aquela preneçe daqueles fillos, que nõ aviam ajnda esses que eram judios lugar posto onde fezessem oraçõ aDeus et lle demandassem consello, nẽ aviam a maneyra neyra dello demãdar, nẽ aviã aqueles por quẽ odemãdassem cõmo os profetas que forõ despoys. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 272 |
Et forõ ambos aquestes moços criados em casa de seu padre et de sua madre, et despoys que Esau et Jacob forõ cresçendo, Esau era sabedor de caça et de armas, cõmo avemos dito, et esto amaua el, et desto se traballaua. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 274 |
Et começouse orreyno dos arauygos de Argos de Greçia, et foy Ynaco oprimeyro rrey dende, cõmo avemos ja dito ante desto, mays ẽno dante desto leyxamos ofeyto et aqui dizemos otempo de [quando] acaesçeo; et rreynaua em Sytionja el rrey Turimaco. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 274 |
Andados víj́nte et dous ãnos de Jacob, et oyteẽta et dous de Ysaac, Ynaco rrey de Argos avia hũ fillo aque diserõ Foroneo, que rreynou em pos el em Argos; et este Foroneo ante que rreynase ouvo hum fillo aque chamarom Apis; et aqueste Apis pasou ao Egipto et prouou aly, et foy moy bõo, et gáánou aly rreyno, et rreynou ende; et segundo dizẽ [algũus] este foy marido da [deessa] Ysis, de [quẽ] avemos dito, et tam grãde foy abondade deste Apis et tanto forom pagados del os do Egito, que despoys que el morreo queo contarõ ontre [os] seus deus, et teendóó por deus adorarono cõmo aseu deus, et mudarõ onome del, et chamarõlle Serappis, cõmo chama a Santa Escritura Serafim ahũ dos angeos do çeo et ajnda ahũa das ordéés dos angeos; et esta ordeem he anouena quee amays alta de todas; pero he de saber que ha este departimẽto ontre ho nome do angeo et da ordéém, queo nome [do] angeo quese escriue cõ esta letera m em cabo, et dizemoslle Seraphym escrito cõ m, et quando he por nome da ordéém escriuese com n, et chamamos lle Seraphyn. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 275 |
Et outrosi por que avemos dito em esta estoria moytas vezes dos farises tebeos, et nõ disemos ajnda em nẽgum lugar donde ouverõ este nome, queremos aqui dizer dondeo leuarõ et fazemoslo por rrazõ de [algũus] que coydam que forõ estes tebeos da çidade de Tebas, aque poblou Cademo, fillo del rrey Agenor, segũdo dizem ojudio et Estaçio et outros. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 275 |
Onbite, Appollopite, Hermotytem, Tymytem, Faturitem, Capititem, Diapolitem, Antiopolitem, Anfiso, Ditopolitem, Licopolitem; et aesta terra toda diz quelle chamã Tebayda; et achamos que daqui forõ estes tebeos de cujo linage [rreynou] ẽno Egito aqueles çento et noveenta ãnos que disemos, que aos outros da outra çidade de Tebas de Cademo chamarõ os tebeos, et aos desta terra Tebeyda [diserõlles] tebeos; et em pos estes rreynarõ os rreys faraões, aque chamarõ pastores por la rrazõ que avemos [dita]. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 279 |
De quareẽta ãnos erã Jacob, [et Esau, ] cõmo avemos dito, quando el rrey Armameses rreynaua em Assiria. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 280 |
"Meu fillo, esta maldiçõ seja sobre mj́ et eu me paro aella; et vay ao nosso gáándo, et faz cõmo te ey dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 280 |
"Jacob sempre fora obediente ao mandado de sua madre et fezo oque ella mandou, et aduso bõos dous cabritos, et ella apostóós cõmo sabia queos Ysáác queria, et vestio ella aJacob hũas vestiduras que forõ de Esau quelle el dera quandolle vendeo amayoria, asy cõmo avemos dito ante desto; et daspelellas dos cabritos cobriolle as mãos et todo oal que avia descuberto do colo por que seu padre, que era moyto entendudo, seo apalpasse por aqueles lugares, queo achasse veloso et coydasse que el era Esau, que em todaslas outras cousas moy bem se semellauã cõmo yrmãos que nasçeram de hum parto; et tragialle aquel mãjar que sua madre fezera dos cabritos et pães que cozera pera el. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 280 |
Quẽ te [maldiser], seja maldito, et quẽ te [bendiser], chẽo seja de bendições. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 280 |
"Poys quem he aquel queme aduso, peça ha, de sua caça que prẽdera, et eu comy de todo ante que tu vieses et [bendixeo], et sera bendito? |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 283 |
Et fillo, vay bendito et [bendigate] aquel Deus que he poderoso de todas las cousas, que fezo omũdo, et faça te cresçer et arrequeçer sobre todas las cõpañas das tuas poblas et das outras, et de aty as bendições de Abraã et ao teu lyñage que de ty vier, et que tu sejas señor et natural desta terra enque agora andas estrayo, aqual El prometeo ateu auoo Abraã. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 283 |
"Et aquela ora sayo Jacob et foyse pera Labam, asi cõmo lle mandou seu padre Ysaac, et sua madre Rrebeca, cõmo avemos dito. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 283 |
Et quando vio Esau cõmo bendisera despoys [de aquelo] seu padre aJacob, et lle mandou yr aMesopotamya que tomasse pera sy moller dala das suas, et lle defendera que nõ casasse cõ as fillas de Canáám, et parou mentes cõmo Jacob fora obediente ao mandado do padre et da madre pera fazer oquelle mandauã, entendeo por estas rrazões Esau que seu padre nõ queria bem áás fillas de Canaã, et segundo diz Josefo, et nos avemos dito, pesar fezo Esau aseu padre por que nõ demãdou consello ael ou asua madre quando casou [cõ] ellas. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 283 |
"Eu sõo oDeus de Abraã et de Ysáác, teu padre, et esta terra enque tu dormes Eu darla ey aty et ao teu lyñagéé, et oteu lyñage seera tam grande et tanto cõmo opoluo da terra, et [tẽera] todas las quatro partes do [mũdo], et em ty et [em] el seeram benditos todoslos lyñagéés da terra, et Eu te gardarey [per] onde quer que fores, et tornarte ey aesta terra et nõ te leyxarey daqui yr que nom acabe enty et ẽnos teus todo oque dito he. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 285 |
Et nos avemos ja dito das cousas quelles acõtesçeo ẽnos primeyros quaréénta ãnos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 288 |
Mays que logo lla derõ cõmo [aqui] he dito, et despoys que seruyo el os ãnos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 288 |
Et Jacob outorgou ho et fezóó, et passados os sete dias, cõmo he dito, casou cõ Rrachel; et dou Labam aesta sua filla outra seruenta que avia nome Bala. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 295 |
Jacob, do qual avemos dito quando se partio de seu sogro Labam, yase pera Cananea asy cõmo avia começado, et apareçerõlle ẽna carreyra moytos angeos de Deus et [prometerõlle] moyto bem, segundo conta Josefo, et el quando os vio, segundo diz a Biblia, diso: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 296 |
Agora ficam nos pera dizer das rrazões dos gentijs que [contesçerom] ẽnos outros seteenta et çinque ãnos que ficã; et pero por quese siguã as rrazões, et se enxiram mellor hũas com outras, [começamoslo] aqui em seteẽta et dous ãnos por que avemos ja dito del este pouco que dizemos asi. |
[+] |
1301 |
GTL f. 1r/ 40 |
Et se p[as]sados son [...] dez dias e nõno tornarẽ, todo fica aquela igleja ou moesteyro e aquel çimyterio onde sse enterrou aquel corpo interditos ata que sseja conprida e regra e a [d]estituiçõ das cousas sobreditas ben e conpridamente. |
[+] |
1301 |
GTL f. 1r/ 40 |
O terçeiro casso he cõçello o poboo ou collegio ou universsidade que fezerẽ pagar ao clerig[o] ou aas per[so]nas eclesiasticas ou aas iglejas peagẽe ou portagẽe por rrazõ das cousas que son tragidas en rrazõ de marcadoria nẽ de gaãça, ficã interditos ata que [...]ça enmẽda do dapño e do torto. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 29 |
Mas si este que desuso es dito esto fezesse en maneyra de castigo, nõ deve demandar perdon, maguer errasse en ello, porque nõ abaxasse su onrra e seu poder omillãdosse ademays; ca a las vezes los prelados quando mucho se quiserẽ omillar e an grand paria cõ ellos los menores ellos miismos se despreciã por ello, assi como se mostra por las paravlas de los sabios: que del grand offerescimento que es ontre llos sennores e los vassalos nasce despreciamento al sẽnor. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 30 |
[...] deyxar muytas cou[sas] [...ma]is esto nõ convẽ al prelado [...p]aravla de Deos [.] ensannamento de [.] falsa rrazõ [...]arẽ fossẽ malos e [...]dos en sua maldat assi que se nõ queiran [...] mẽdar por seu ensinamento ou por sua predica [...] entonçe pode callar assi como de suso es dito [...] ley que fabla . |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 32 |
Et esto mostra a seus discipulos por darlle a entender que nõ avia el dito porque devessẽ los... |
[+] |
1301 |
SAS f. 2r/ 42 |
A outra coussa spiritual he como foy dito virtudes da alma, que a façẽ santa e [.] aprazivele a Deus. |
[+] |
1348 |
OA 45/ 26 |
Por tirar contendas et pelegas que acaesçem ontre os ffillosdalgo, et danos, et males, et rroubos que viiñã aa terra porlos desaffiamẽtos que sse faciã entre elles soltamente, como nõ deviã, ordinamos ẽno ajuntamento que ffezemos em Burgos ẽno ano de era de mill et trezentos e sateenta e seys anos, con consello de Johan nunez señor de Viscaya, nosso mordomo mayor et nosso alfferrez, et dos outros homes boos e fillosdalgo que sse y acaeçerem conosco, que nõ se podesse ffazer os desafiamentos senõ em çerta maneira ẽno dito ordinamento contenydo . |
[+] |
1348 |
OA 45/ 26 |
Et agora, em estas cortes que ffezemos em Alcala de Fenares, pedirõ nos por merçee quelle tirasemos o dito ordinamento e lles outorgassemos que sse podessem desaffiar como o aviam de fforo. |
[+] |
1348 |
OA 45/ 27 |
Estas som as cousas porque podem desafiar huũ ffidalgo a outro por ferida ou por prigõ del que desafia ou por correr cõ el, e otrossy por morte de padre ou de madre, ou de avoo ou de auoa, ou de bisavo ou de bisavoa, ou de ffillo ou de ffilla, ou de nepto ou de nepta, ou de bisneto uo por morte de yrmaão ou de yrmaã, ou do tyo ou d[e tya, ou de] primo ou de prima de seu padre ou de sua madre, de primo ou segundo del que desaffia, ou por fer[ida] ou por prigom dos ditos barões ou de qualquer dellos , avendo elles enbargo porque no[n] podesem desaffiar et seguir enemizade. |
[+] |
1348 |
OA 45/ 27 |
Et por las parentas ẽnos ditos grados ou por sua moller [...] que desaffia porque som pessoas que nõ podem desaffiar nẽ seguir enemyzade [...] barões ou qualquer delles nõ quiserem por sua desonrra das ditas cousas ou por algũa delas desaffiar nẽ seguir enemizade podendo ffazer y outro seu parente nõ poda desaffiar por elles. |
[+] |
1348 |
OA 45/ 27 |
Et se alguũ ffidalgo, ou peom que [...] cõ outro caualeyro, ou ome ffidalgo ffez[...] esto que dito he, que aquel cõ quẽ viver que o nõ acola e que o deyte dessy. |
[+] |
1348 |
OA 45/ 27 |
Et se o nõ ffezer seyndolle afrontado como dito he, quelle [?] por eso o que rreçebeu a deshonra. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 7 |
Et el RRey Jupiter en aquela Eleretia ouvo outra filla del------------------- ant cõmo he dito, fezo a Dardaño. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 9 |
Et de aqui adeant o feyto da çibdade de Troya se começou ẽno tenpo de Josue, cõmo he ja dito. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 9 |
Et por que avemos ja dito do primeyro rrey que a poblou et de algũ outro que rreynou en pus el, et começaremos aqui a estoria et os rreys que rregnarõ ata el RRey Priamo et a RReyña Ecuba em cujo tẽpo foy Troya perdida. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 9 |
Et por que uaa todo o feyto de Troya ajuntado, diremos despoys da prouaçõ em poucas palauras dos rreys que avemos ia dito |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 10 |
Ca dito avemos ante d ' esto cõmo el RRey Dardaño et Iasom forõ yrmaãos et fillos del RRey Jupiter. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 11 |
Cõmo el RRey Leomedom fezo çercar a moy noble çibdade de Troya El RRey Leomedom rreynou en Troya depois de aquel RRey Myda de que auemos dito. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 14 |
Et estas estorias son aqui menester de mostrar o segundo quebranto de Troya, ca o primeyro contado o avemos ja aqui asy cõmo avemos dito para o destroymẽto d ' ela son outrosi menester estas estorias: da do naçemẽto do Infante Paris; et a do naçemẽto da RReyna Elena; ha do cõujte del RRey Tantalo; o juyzo de Paris et das tres deesas; ha de Oennone; et a de Achiles; a de Vlixas; et a de Axas; a del RRey Menalao; et a del RRey Agameno, seu yrmaão, que he o ffeyto prinçipal do destroymẽto de Troya. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 16 |
Et a aquel cãpo chamauã Marçio, dito de Marçio a que elles chamauã deus da batalla en cãpo. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 16 |
Et quẽ todo esto nõ podese fazer, cõmo dito he, que nõ ouvese a lãa do carneyro nẽ o rreyno. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 16 |
Et contaremos cõmo acõteçeu a hũ noble [home et de] alta guisa et cõmo se traballou, et se aventurou a pelygro et a sorte de morte por gaanar esta lãa dourada de que avemos ja dito. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 21 |
Et mentre te convẽ et as tẽpo, faz o pecado ' [rrazoou] aynda Medea, cõmo avemos dito, todas quantas rrazões podo [achar que pertẽescesen] a a crueldade et a bõa estãça de padre, et de parẽtesco, et de terra; et de todas aquelas cousas que [pertẽesçem] a amor et a seus feytos; et quantos peligros et tẽpestades poderiã vij̃r por terra et por mar; et ẽno hũ et ẽno outro. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 21 |
Et depoys que se rrazoou, cõmo dito he, poserõ se lle de deant como en escrito ante os ollos o dereyto et a piedade et a vergonça et cuydou que era deus do amor que a ella aqueyxaua, et ja ya vençida, et paraua lle as espaldas et fugia d ' ela. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 30 |
De cõmo Media sobyo ẽnos dragões ẽno ayre despoys que foy posta ẽno carro Estonçe por las planetas do çeo veẽo a Medea por lo ayre o carro por las suas cõjurações como dito he. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 50 |
Et entendeu bem as rrazões et o que deuyam y a julgar, mays diso a as dõnas deesas: ' nõ coydedes que eu nõ entendo ben esta rrazõ, o que cada hũa de vos ha dito, et o que deuja julgar mays do que a mj̃ [pertẽesçe], aqui o quero dizer ante estes dioses et deesas uos todas tres sodes mjñas parentas, et as duas mjñas molleres. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 52 |
Da razon de Palas por la maçaam [Despoys] que a deesa Juno ouvo dito, leuãtou se Palas - et tyña sua espada çinta cõmo deesa de batalla - , et diso: ' Paris, poys que Juno diso et rrazoou quanto quiso, agora oe a mjña rrazõ. eu digo que de grã liñage ven a deesa Juno cõmo ela diz, mays que outra deesa eu te digo que veño d ' ese meesmo lyñagẽe, et ajnda te digo mays, que de ollos et de cara mays fremosa sõo eu ca elas anbas, et sõo tal que nõ ey por que me preçe menos ca hũa enperatriz. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 53 |
Cõmo vierom as tres deesas oyr a sentença de Paris que el dou em [rrazom] da maçãa Oydas as rrazões das deesas, diso Paris: ' departir quero sobre lo que cada hũa de vos ha dito ante que de a sentẽça, por que seja manifesta a verdade do que eu julgarey uos, deesa Juno, rrazoastes que erades mays rrica que as outras et mays poderosa deesa et vos, a deesa Pallas, et deesa et señora das batallas, et aviades [ende] a ventura en o saber. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 54 |
Et cõmoquer que el RRey Priamo avia oydo del por outros juyzos que avia dados, oyu de aquela vez moy mays; ca toda a terra falaua de aquel pleito das deesas et [do] juyzo que Paris y dera, [0] tanto que el rrey et seus fillos falarom em aquel feyto. et em pos esto apartou se el RRey Priamo com a [rreyña] Ecuba et falarom anbos em feyto de Paris, et departirom d ' esta gisa sobre ello: rrecontarõ logo o soño que a rreyna soñara, que aquel que ella parise em cõmo por el aviã de seer destroydos elles et Troya et todo o seu rreyno; et em cõmo por esta rrazõ o mãdaram matar et leuar aos montes por tal que se perdese ala et que nũca mays viuese; et outrosy em cõmo foy a criatura deytada, et cõmo foy sua ventura de nõ morrer nẽ peresçer em lugar tam ermo et tam despoblado. et sobre esta rrazom de -partirom et ouverõ grã peça de dia seu consello et seu acordo et diserom que poys que todos de aqueste jnfante falauã et elles meesmos o [aviam] oydo, que aquel pastor que dera aquel juyzo entre aquelas tres deesas que aquel era seu fillo, et que fora achado en aquelas mõtañas tam hermas onde elles ambos o mãdaram deytar por tal que morrese ende, et que nõ seria nada o que soñara a RReyna Ecuba; et agora poys que todos los pouoos dizem que el que he moyto noble et moy grande et moy fremoso et moy ensynado et moy sysudo et de moy bõas [mañas] et moy escolledor et julgador de dereyto,, tanto que bem semellaua fillo de rrey et de liñagẽe de rreys en todos seus actos; et poys que asy era que nõ aviam por que nõ enviar por el et rreçeberlo por fillo, ca a aquelo do soño da [rreyña] a que elles aviã medo moy grande diserom asy que aquel feyto do soño se de suso era ordenado et fondado et estabelesçido de asy seer et de se complir, que nõ era outro señor ẽno mũdo que o podese estraeçer nẽ desviar [senõ] aquel que o estabelesçera. et se desviado ouvese de seer por algũa gisa que aquel jnfante que morrera et nõ viuera mays, que se acomendase(n) a deus et que rreçebese(n) seu fillo; et deus que fezese de lo todo o que quisese. et des que el rrey et a rreyña ouverom este consello et acordo entre sy anbos et dous, librarõ em esta gisa; chamarõ a Ector et a todos los outros seus fillos, et contaron [lles] todas as rrazões que aviã avidas; et diserõ lles que se a elles provese et o nõ tomasen por nojo, que enviarian por seu yrmaão Paris et que o rreçeberiã por fillo. en conçello virõ os jnfantes que aquel avia de herdar et que nõ perdiam y nada, nẽ aos outros nõ lles enpeesçia nem fazia nẽgũ dãno o rreçebemẽto de Paris et todos se acharon en acordo que enviasem por el; et enviarõ logo por seus caualeyros el rrey et a rreyña, et deron lles suas cartas, et mandarõ lles que fosem por el et que o adusesem o pastor Paris, despoys que ouvo dada a sentença da maçãa ontre as tres deesas, segũdo que de suso ja avedes oydo, ficou em garda de seus gãados en çima de aquestes mõtes et vales de Astra, et fazia todas las cousas asy cõmo ante que dese aquela sentença. et acontesçeu em todo esto que dormyndo aly Paris hũa noyte ẽno meesmo lugar onde dera aquel juyzo, et veẽo a el em soños a deessa Venus, et diso lle em cõmo lle avia de acontesçer et de cõmo avia a seer rreçebydo moy çedo por fillo del Rey Pryamus et da Reyna Ecuba, et ajnda mays lle diso et o çertificou que Ector et todos los outros seus yrmaãos o rreçebiam et tomauã por yrmaão. ' Et tu yras ' -diso a deesa Juno -, ' et seeras moy bem rreçebydo. et despoys que fores ẽna graça et ẽna merçede de teu padre et de tua madre et de todos teus yrmaãos, tu me averas mester por vengança da desonrra que fezerom et foy feyta a teus parentes et estonçe te darey eu a ty a dõna que te promety, et esta he a mays fremosa criatura de que tu em todo o mundo oyste falar nem viste com os teus ollos; et quer seja casada quer outra qual quer, atal te darey eu a ty ' et ditas estas palauras, desapa resçeu Venus et foy se et Paris despertou do [sono en] que jazia et foy moyto alegre com el, et rretouo o em seu coraçom, et em [sua] voontade. et despoys de aquesto, [chegarom] os cavalevros del RRey Priamo et da RReyña Ecuba, sua moller, et de Ector et dos outros seus fillos; et el rreçebeu os moy bem et moy ensynadamẽte. et despoys d ' esto falarom elles [con] el et diserõ le o mandado a que [vjnã]: cõmo el RRey Priamo et a [rreyña] Ecuba oyram dizer que [aquel] pastor Paris seu fillo era, aquel que acharã ẽno monte et outrosi oya el que el RRey Priamo que era seu padre et a RReyña Ecuba sua madre et el rrespondeu a aqueles caualeyros que [vjnã] a el con aquel mãdado et diso lles asy: ' RRogo vos agora moyto cõmo vos sodes cavaleyros, fillos d ' algo et avedes dereyto et ben, que uos me desenganedes et me digades a verdade por que vijndes; ca nõ queria eu agora que me leuasedes [en] rrazõ de fillo del rrey, et depoys que ficase escarnjdo et perdese meu lugar que teño, et desi que ouvese de buscar outro por donde viuese et guareçese cavaleyros, eu esto vos rrogo que o nõ queyrades fazer ' et elles estonçe çertificarõ -n o por las cartas que tragiã, et lle mostrarom logo et outrosi por suas palauras et por seu menagẽe, dizendo que asy era. et Paris, poys que foy çerto et firme que asy era cõmo diziam os mãdadeyros, gisou se cõmo se fose cõ elles et enviou logo por seu amo em aquel lugar donde gardaua aqueles gaandos de el RRey Adymalet, a dizer -lle o ffeyto cõmo era et a rrazon cõmo estaua, et que lle enviaua rrogar que viesse logo aly, que moyto lle fazia mester et o pastor veẽo et falarõ anbos em rrazom d ' aquel feyto que lle el rrey et a [rreyña] enviaram dizer; et plouvo moyto d ' elo ao pastor et de quanto lle Paris d ' esto diso. et Paris preguntou moyto aficadamente a seu amo, o pastor, conjurandoo que lle disese cõmo ou [cal] maneyra o achara, cõmo quer que ll ' o avia dito algũas vegadas; et o pastor diso lle a verdade et fezo o çerto d ' elo. et en pos esto acordarõ anbos cõmo fezesem et Paris, pẽsando en seu coraçõ se lle fose menester para aquelo algũa prova ante el rrey et ante a rreyna et seus fyllos, et rrogou ao pastor, seu amo, moy fortemẽte que fose cõ el; et el outorgou ll ' o moy de grado et prouvo lle moyto. et Paris dou estonçe moy bõa conta de seus gãados a seu amo, et de toda las outras cousas que del teuera et ouvera et poserom aly todas las cousas por moy bõo [rrecado] Paris et o pastor, seu amo, que o criara et fezerõ moytos plazeres a aqueles caualeyros que vieram por Paris et dou aly o pastor a Paris, seu criado, moytas vacas et outros moytos gãados que leuasem cõ el, que ouvese que comese et que dese a quen quisese et leyxado aly todo o seu en rrecado,forõ sua carreyra et tragia cõsigo Paris, por onde andaua, hũa dõna moy filla d ' algo que avia nome Oenone; el [leuoa] (consigo) |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 57 |
Et chamaron aquel pastor que o criara et os outros pastores que ende estauã con el, et preguntarõ el rrey et a rreyna a aquel pastor por todo o feyto de aquel jnfante Paris et el contou [llelo] todo por via ordenaria, segundo et ẽna maneyra que acaesçera, et cõmo avemos ante d ' esto dyto et outorgarõ et confirmarom os outros pastores cõ quanto avia dito aquel pastor. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 70 |
Do consello que dou Hercoles, et cõmo [partyo] as azes Depoys que el RRey Poleus ouvo sua rrazõ acabada, leuãtou se Hercoles, et diso asi: ' Señores, vos oystes o cõsello et a rrazõ que noso amygo, el RRey Poleus, ha dito et segundo que eu creo, bem pareçe a nos todos que diso bem. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 70 |
Et des que esto ouvermos feyto, seyremos da vila; et dar lles emos ẽnas costas, et ençarrar los emos entre nos et vos en tal maneyra que nũqua ende õme escapara viuo de quantos se quiserẽ acoller a a vila, ca cõvij̃r lles ha pasar por vos mays eu vos faço bõo pleito et vos juro [per] los dioses que nũqua õme ouvo tã maa pasagẽe nẽ tanto a seu dãno cõmo elles farã ca sen dulda todos serã mortos et presos. et quẽ d ' aquesto mays entẽde, eu lle rrogo que o diga mays quanto he ẽno meu siso, coydo que ey dito bõo consello ' |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 71 |
Cõmo todos acordarom ẽno consello de Ercoles, et apostarõ suas naos Todos acordarõ et teuerõ por bõo consello o que Ercoles [avia] dito. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 72 |
Et veedes outrosi meu sobriño, [Eliatus], onde jaz morto, mays agora verey quẽ me mellor seguira, et quẽ me mellor ajudara a vingar ' depoys que esto ouvo dito, fezo sonar hũ corno de elyfante et el que estaua moy sanudo, et foy primeyramente ferir et forõ cõ el d ' ensũu dez mjll caualeyros. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 84 |
Et ela meteu se cõ seu fillo por lo mar, et foy fasta aquel lugar do firmamẽto que avemos dito et logo que chegou ali, fezo suas orações et seus sacrifiçios; et veu as agoas que lle disera o bispo Proteo, et erã dos jnfernos. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 86 |
Et [Achilles] acomendou aly moyto a el RRey Licomedes sua moller et seu fillo et ficarõ a jnfanta et Pirro cõ el rrey. des que Achilles ouvo librado todas suas cousas, asy cõmo avemos dito, acolleron se el et Vlixas et Diomedes a a flota, et forõ se para Grecia et Patroculos foy criado cõ Achilles quando era [pequeno], (et era cousa que amava moyto a Achilles) et el a el. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 103 |
Cõmo Agamenõ fezo fala cõ todo los prinçipes Asy [cõmo] vos ey dito, forõ os prinçepes de Greçia todos ajuntados ẽna [cibdade] de Atenas. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 106 |
Et de cõmo tomarõ porto Poys que Colcas esto ouvo dito, os gregos nõ [perlongarõ] esto mays logo aportarõ en Elida. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 109 |
Et de cõmo os enviarom (a Diomedes et Ulixas ao RRey Priamus) Despoys que todos outorgarõ et entenderom o consello de Agamenõ que el avia dito, cada hũ dou sua rresposta. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 109 |
Et os hũus diziam que avia dito bõa palaura et bõo consello. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 109 |
Et os outros diziã que nõ era nada quanto dizia pero em fim de todos los ditos, outorgarom et todos se cõcordarõ ẽno que Agamenõ disera. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 114 |
Et por ende teño por bem que Talefus depoys de mj̃ seja rrey ' Et depois que esto [ouuo] dito, diso esta rrazõ a Talefus: ' por que eu todas estas ajudas rreçeby de teu padre, leyxo te todo meu rregno et te faço del rrey et señor. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 114 |
Et nõ [lles] faças mal et cata bem tua fazenda de a tal maneyra que todos digã que de bõo padre sayu bõo fillo ' Et des que esto ouvo dito, logo se finou. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 122 |
De cõmo as outras çem naves tomarom porto tomaron porto Despoys que estas çinque naves forõ espedaçadas cõmo vos ey dito, fõro vençidos en tal maneyra que nõ aviã ja defensom ca mays de seteçẽtos caualeyros dos bõos que en ellas andauã erã ja mortos mays logo as outras cinque naues chegarõ, suas velas tẽdidas, armadas para tomar porto. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 129 |
Et eu vos defendo que uos nõ partades dos vosos nem vos metades loucamẽte entre vosos yamygos ' Et depois que lle esto ouvo dito, calou se. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 129 |
Et gardar me ey bem que nõ caya en vosa saña ' Et poys lle esto ouvo dito, sayo se fora da villa cõ toda sua cõpaña. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 146 |
Et diso a el RRey Domerus et aos que estauã cõ el: ' [senores], leyxade este donzel ca eu vos juro por verdade que el nõ prendera dãno se o eu poder fazer Ante lle farey ajuda quando lle fezer mester ca [a] el pesou oje este dia do meu dãno et por ende he rrazõ que pese a mj̃ do seu Et se por mj̃ avede a fazer, rrogo vos que o fazades logo caualgar en seu caualo moyto agiña, et que o [leyxedes] yr para suas cõpañas, et [metedeo] en sua az ' tã toste que Ector ouvo esto dito, todo foy feyto asi cõmo el mãdou et Teseus gradeçeu ll ' o moyto |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 148 |
Et se lle nõ acorremos, he perdido ' Et esto dito, leyxarõ os caualos correr ata hu estaua el RRey Fion. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 181 |
Cõmo se Breçayda espedio da çidada Breçayda asi garnida et apostada, cõmo vos ey dito, espedeu se da RReyña Ecuba et das outras dõnas. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 184 |
Et malditos sejan os gregos et os proberbios que uos am tornado [a tã] grã desonrra et vos asi am avergonçado. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 185 |
Cõmo Colcas rrespõdeu rrespon a sua filla Depois que Breçayda ouvo sua rrazõ acabada, seu padre lle rrespondeu asi: ' filla, eu nõ querria por nẽgũa cousa que esta ventura mjña fose, ca nõ poderia seer que eu ende nõ fose culpado et moy desdito mays eu por nẽgũa guisa nõn o posso leyxar, ca nõ ouso asañar os dioses nẽ ouso cõtradizer a a sua voõtade, ca me poderia ende vij̃r gran mal tã solamẽte por me partir ende. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 278 |
Et eu duldo moyto de abayxar en mjña onrra et de caer en tal posfaço cõmo vos ey dito, et todo esto vejo eu bem pero quero fazer quanto me mãdardes. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 285 |
Et eu bem sey que nõ viuemos aqui em viço ca poucos son aqui a que nõ desplaza et que nõ sejam ja enfadados d ' este feyto ' Depoys que Agameno esto ouvo dito, todos os mays onrrados se calarõ ca nẽgũ d ' elles nõ queria dizer cousa que lle depoys fose posfaçada. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 286 |
Et agora morreredes vos ' Et poys que esto ouvo dito, el RRey Ajas tomo o por lo braço moy rrezeamẽte ca era forte et valente cõmo vn jayam. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 288 |
Et bem çerta sõo, que morreria logo se me a morte nõ fezese torto, ca ja nõ synto em mj̃ nẽgũ synal por que eu posa viuer poys vos nõ vyuedes ' Et depoys que Elena esto ouvo dito, chegou se a el. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 291 |
Et asi por la venyda de aquestes rrios ambos et de aquel mar Estreyto he a terra partida em tres partes, et nõ por outro monte nẽ por outra serra que seja ẽno mundo, saluo por estas agoas ambas et por este mar Estreyto, que as parte segundo dito avemos. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 291 |
Et se bem catardes a rroda, ella vos mostrara moy bem a verdade de todo o que avemos rrazoado et dito |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 341 |
Cõmo os gregos forõ peligrados ẽno mar Despoys que os gregos entrarõ en suas naues -cõmo dito he - , começarõ a synglar a mays poder. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 342 |
Et el foy enganado, mays nõ sey se por meeziña, se por outra cousa, ca lle foy dito que el fora morto per trayçon que lle os gregos fezerã asi cõmo vos agora contarey. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 343 |
cõmo RRey Naupus fezo quebrãtar a frota dos gregos [Aal] meeziña cõmo vos ey contado foy dito a el RRey Naupus Et quando el oy dizer que se a oste tornaua, sobejamẽte lles cobijçaua de buscar mal et pesar en qual quer maneyra que podese. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 349 |
Cõmo Menalao contaua as aventuras que passara Quãdo el RRey Menalao foy arribado em Miçenas -cõmo uos ey dito -, contou moytas [cousas] dos peligros et das aventuras [per] que pasara et [0] [cõmo] el RRey Teuçer era deytado et deserdado de seu rreyno. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 349 |
Agora leyxa o conto falar d ' esto por dizer cõmo Orestes foy entrego en seu rreyno Orestes era moy desdito et moy posfaçado das gẽtes por - que tã cruelmẽt matara sua madre. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 352 |
Et bem entendeu Çirtes que sua sabedoria nõ valia nada contra mj̃ ca tal mẽestre achara contra sua arte que nada nõ valiã seus espirimẽtos nẽ suas encãtações desy party me d ' ela et leyxe a prenada, cõmo vos ey dito. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 370 |
Et esto en todo o mũdo sera dito et rretraydo que õme da tua ydade cometese tã grã sandeçe cõmo tu agora cometiste ' quando Telogomus entendeu et soubo que el avya morto seu padre, começou de chorar et de braadar et fazer tã grãde doo que esta era hũa grande maravilla. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 218 |
Depoys que el rrey Peleus ouuo sua razõ acabada, leuãtousse Ércoles en pe et disso assý: -Senores, uós oýstes o cõsello et a rrazõ que nosso amjgo, el rrey Peleus, ha dito. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 218 |
Et quen mays de aquesto entẽde, rrógolle eu que o diga; mays quanto he meu siso, coydo que ey dito bon cõsello. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 220 |
Todos sse acordarõ et toueron por ben o conssello que Ércoles auj́a dito. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 221 |
Depoys que esto ouuo dito, fezo soar hũ corno de elifante. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 237 |
Qvando Talamõ oýo a messagẽ que lle Antenor auýa dito, ouuo tã grã saña que todo ardía cõ mao talẽt. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 241 |
Et começou logo a rretraher as ameaças et as rrespostas et os deostos maos que os gregos auj́ã dito. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 241 |
Todos lle outorgarõ quanto el auj́a dito, et loárõno que dezía moy ben. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 243 |
Mays, se uos eu quiser dizer todo o que foy feyto et dito, fazeruos ýa longa rrazõ. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 245 |
Et depoys que me esto ouuo dito Mercurio, cada hũa delas me sacou a parte et me disso a poridade que, se lle eu julgasse a maçãa et lle fezesse uẽçer as outras per beldade, que nõ auj́ã ẽno mũdo don que lle eu demãdasse que mo nõ desse. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 246 |
Ante que outro falasse, don Febus rrespondeu que Pares auj́a dito bon cõssello, et que sse outorgaua en el, et que todos o deuj́ã a outorgar. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 249 |
Et des oymays para mentes ẽno que che ey dito. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 252 |
Aquel tẽplo era moyto onrrado et moy temudo, cõmo uos ey dito. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 278 |
Do moy fremoso pareçer que auj́a Polýçena, esto nõno podería home cõtar en hũ ãno, nẽ ja por mj̃ podería seer dito nẽ cõtado a medade de sua beldade, pero que dyrey o que ende aprendj́ per Dayres. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 281 |
Asý, cõmo uos ey dito, forõ tódoslos prínçepes de Greçia ajuntados ẽna çidade de Etẽnas. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 283 |
Achiles fezo logo escriuir todo quanto lle aquel deus ouuo dito, et, cõ grãde omildança, foy ficar os gẽollos ante o altar, et fezo sua oraçõ, et deulle aquelas mayores graças que podo. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 287 |
Poys Colcos esto ouuo dito, os gregos nõ o perlongarõ mays, et aportarõ en Élyda. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 291 |
Despoys que todos entẽderõ o conssello que Agamenõ auj́a dito, cada hũ deu sua resposta. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 291 |
Et os hũus dezíã que auj́a dito bon cõssello et os outros dezíã que nõ dezía nehũa cousa. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 295 |
Et uós, que auedes aquí dito aquesto, se ouuessedes tãto de ardimento que quisessedes seýr de aquí, moyto a çerca achariades armas et caualeyros cõ que poderiades gãañar bon prez. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 297 |
Et poys esto assý ouuo dito, disso esta rrazõ a Tálafus: - |
[+] |
1370 |
CT 1/ 297 |
Et poys aquesto ouuo dito, morreu. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 308 |
Depoys que estas çẽ naues forõ peçeadas, cõmo uos ey dito, forõ vençidas en tal maneyra que nõ auj́ã ja defenssón, ca mays de seteçẽtos caualeyros de bõos que en elas andauã erã ja mortos. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 317 |
Et poys que lle esto ouuo dito, calousse. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 317 |
Et poys lle esto ouuo dito, seýosse fora da uila cõ toda sua cõpaña. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 342 |
Tan toste que Éytor ouuo esto dito, todo foy assý feyto cõmo el mãdou, et Teseus gradesçeullo moyto. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 344 |
Et assý cõmo esto ouuo dito, leixarõ todos os caualos correr alý hu estaua el rrey Fión. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 352 |
Et en ponto que esto ouuo dito, sen mays tardar, começou de agillar cõtra el, et seu yrmão Ordenax cõ el de cõsún. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 366 |
¡Maldito seia o día en que Elena foy naçida! |
[+] |
1370 |
CT 1/ 367 |
As trégoas que forõ postas cõmo ja auemos dito, forõ tã ben gardadas que mellor nõ podíã. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 369 |
Et chegando assý aa batalla, cõmo uos ey dito, parou mẽtes a hũa grãde espessura et ueu esta Éytor, et Éytor a el outrossý; et tã toste que sse uirõ anbos, (et) leixárõsse a ssy correr os caualos, et fórõsse ferir ẽnos escudos, tã durament que as lanças forõ britadas. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 379 |
Et cada hũ destes caualeyros que de suso ey ditos, jurauã perla fe que auj́ã que aquel día faríã cousas per suas mãos que senpre seeríã nẽbradas et gãañaríã prez de caualaría. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 389 |
-Todo esto que auedes dito, dizedes en elo grã uerdade. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 390 |
Et pagousse moyto delas, et eu ben sey que, sse por seu querer fosse, que mays quisera rreçeber; mays nõ era seu talẽt dela, nẽ entre elles nõ ouuera cousa achada, nẽ semellãt mostrada, en que ouuesse uilanj́a, nẽ pleito en que nehũ home podesse trautar, nẽ en feyto, nẽ en dito. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 393 |
Poys esto ouuo dito, alçou a espada et tã sen piadade o fereu per sóbrelo elmo que o deytou morto en terra do caualo. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 400 |
Poys Éytor ouuo esto dito, os troyãos começarõ de agillar tã fortemẽt et cõ tã grã poder que toda a terra estremeçía per u ýan. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 422 |
Et malditos seiã os gregos et os prouerbios que uos an tornado a tã grã desonrra et uos assý an desonrrado. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 424 |
Eu nõ quería por nehũa maneyra que esta auẽtura mj̃a fosse, ca nõ podería seer que eu ende nõ fosse moy culpado et moy desdito; may[s] eu por nehũa gisa nõ a posso leixar, que nõ posso assañar os dioses. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 426 |
Don Achiles, quando oýo aquelo que Éytor lle auj́a dito, nõ llo gradesçeu nẽ ponto, et foy ende moy sañudo. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 450 |
Qvando Éytor entẽdeu que seu padre nõno leixaua yr aa batalla porlo que Andrómata lle auj́a dito, foy ende tã sañudo et tã coytado que, a poucas, nõ castigou a aquela que lle esto buscou cõtra seu defendemento. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 452 |
Poys esto ouuo dito, nõ podo mays falar et caeu amorteçida a sseus pees. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 454 |
Et poys esto ouuo dito, logo, sen outro tardar, ferirõ anbos os caualos das esporas, et forõ ferir alý hu leuauã el rrey Miçeres. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 471 |
Óna sela que uos ey dito sij́a Éutor, cõ sua espada en sua mão, et ameaçaua aos gregos, et amostráualles per sinaes que eýnda en algũ día a sua morte sería uingada. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 479 |
Desque as trégoas seýrõ, que forõ postas por dous meses, cõmo dito aio et contado, os da çidade ouuerõ seu cõsello que, outro día de manãa, seýsem contra o cãpo et fosen contra as tendas muy bẽ arrizados et muy bẽ guisados de batalla. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 497 |
Et entõçe a rreýna, cõmo era sesuda dõna et de grãd entendemento, apartou o mesageyro, et dísolle quanto rrey Príamos lle auía dito. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 503 |
Cõmo o duc de Atonas rrespõdeu ao que Achiles auýa dito |
[+] |
1370 |
CT 1/ 512 |
Pois que Ayas Talamõ esto ouuo dito, logo, sen outro detẽemento, ferirõ os caualos das esporas, et fórõse tã fortement que a terra estremeçía so seus pees. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 515 |
Poys que os caualeyros de Ayas Talamõ ouuerõ dito seu mesaie, o fillo del rrey Bon, que estaua muy sañudo, diso assý: - |
[+] |
1370 |
CT 1/ 515 |
Pois esto ouuo dito, nõ podo mais falar et caýo logo morto. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 516 |
Pois esto ouuo dito, falaçeulle logo a palaura, et çarrou os ollos, et logo alý fuj morto. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 522 |
Et ben uos digo, sen falla, que, ante que este ãno seia acabado, sete tãto mal será de uós dito que nũca foy de ben. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 525 |
¡O, señor! ¡maldito seia o día et a ora en que sse este feyto começou et se moueo! |
[+] |
1370 |
CT 1/ 530 |
Et por ende [nõ] lle quiso mostrar que lle pesaua do que lle auj́a dito, pero díssolle tãto: - |
[+] |
1370 |
CT 1/ 531 |
Et poys esto ouuo dito, nõnos quiso mays leixar estar de cõsũun, ca ben entẽdeu que, sse y mays estoueran, que o pleito podera tornar a peor, ca ataes palauras sse disserã por que sse senpre quiserã mal. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 540 |
Et por aquesto quige tomar mays çedo cõforto, ca nõ deue home porlos ditos das gentes viuer senpre en dolor et en pesar. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 542 |
Amjgos, en este pleito nõ me faledes, ca sabede que en mj̃ nõ acharedes al senõ quanto ey dito a uós, don Nástor, et a Diomedes et a Vlixas, quando aquí uẽestes. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 560 |
Et en esta maneyra ordinarõ seu cõsello et sua fazenda, cõmo uos ey dito. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 561 |
Desque todos forõ ajuntados ẽno canpo et ouuerõ suas azes bem diuisadas, cõmo uos ey dito, logo forõ despregadas et estendudas mais de vijnt mill sinas, que erã de cada parte, todas moy bem lauradas d ' ouro et cõ prata, et esplandeçíã ao sol tãto que toda a terra rreluzía. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 562 |
Pois que lle esto ouue dito, fereu o caualo das esporas, et fuj ferir en el, sen mais tardar, a todo seu poder. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 584 |
Pois que Agamanõ esto ouuo dito, tódoslos mais honrrados se calarõ, que njhũ deles nõ quiría dizer cousa que todos nõ loasẽ ou de que fose pusfaçado. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 585 |
Pois que Ayas Talamõ esto ouuo dito, tódoslo loarõ et diserõ que era moy bẽ. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 588 |
Et pois esto ouuo dito, el rrey Ayas tomouo perlo braço muy rrégeament, ca era forte et ualente cõmo hũ jayám. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 611 |
Et el meesmo quisera yr cõ el ajudar aos gregos muy de grado, mais era moy uello; mais enuiou o donzel cõmo uos ey dito. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 640 |
Et por ende aio d ' outorgar et de creer quanto(s) estes senores diserẽ, et ia mais per mj̃ nũca lles será contradito paz, ca nõ poso y al fazer, nẽ auer outro consello. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 643 |
A falla et o consello en que ficarõ os de Troya fuj todo dito a Elena, et cõmo a quiríã dar a gregos. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 650 |
Et tu sabe bẽ et sey çerto que, se o nós fazemos, ia nũca será sabudo, nẽ dito, nẽ falado. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 650 |
Et quando Tonas oýo o que Antenor lle auía dito, fézose muyto esquiuo et estrayo[u] muyto o feyto. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 654 |
Feytas as juras et os sagramentos, cõmo uos ia ey dito, el rrey Príamo rrogou por Elena aos gregos o mays aficadament que podo, dizendo dela muyto bem et que nũca uira dona mays sesuda nẽ mais conprida de todo bem que Elena. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 666 |
Cõmo aquisto ouue dito Agamenõ, Antenor, aquel mao et cruu et sem piadade, se meteu logo a grand afám por buscar a Políçena. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 672 |
Et, sen falla, grã desonrra et grã uiltança he esta de que uos tãto gabades ante nós, et fazedes grã loucura porque coydades que ualedes tãto por que uos aiã a dar o Paladióm, porque sodes dizidor et porque fezestes per uosas trayções por que nós senpre seremos desditos et pusfaçados por desleaes et por traedores et por falsos et peiurados. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 672 |
Agora podemos auer preço, quando aquelo que ouuemos a fazer per força et sen trayçõ o fezemos per uoso cõsello, en tal maneyra que senpre ende seremos desditos et pusfaçados en quanto o mũdo durar. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 672 |
Et, señor, ¡maldito seia o uoso cõsello et a uosa obra por que nós cobramos tal preço! |
[+] |
1370 |
CT 1/ 672 |
Quando Escrimo[ne fuj dada a Agamenõ, cõmo uos ey dito, el] rrey Crises, seu padre, chegou logo uestido en uestiduras de rromano et carregado de rreliquias. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 689 |
Poys que os gregos entrarõ en suas naues, cõmo dito he, começarõ de singlar a mais andar. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 692 |
Et así fuy enganado, et nõ sey per mazela, se por al, que lle fora dito que o matarã per trayçóm que lle os gregos fezerõ, cõmo uos agora contarey. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 698 |
Et nõ fezestes uós cousa que a el nõ fose dito por que fuj feyto. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 714 |
Et desí partime dela et leyxeya prenada, cõmo uos ey dito, et leuey cõmigo do auer que me ela auía dado. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 729 |
Quando Tetis aquisto ouue dito, fuyse logo contra Pirio, seu neto. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 742 |
Grã sandiçe [et] fera come[ti]sche, que me aquí uẽesche matar, ca nõ podería seer outra cousa, et ia mays nõ seerá dito nẽ rretraúdo que ome da tua jdade cõmetese tã grã sandiçe cõmo tu. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 745 |
Et os sobreditos onde el uẽ, seiã h[e]rdeyros ẽno rreyno de Deus, amén. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 747 |
Et scriuj́o per mãdado do dito Fernã Pérez. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 747 |
Et eu, o dito Fernã Martíis, clérigo, rrogo et peço, porlo amor de Deus et por saluamento de suas almas et en penjtençia de seus pecados, a quantos este liuro uirẽ et oýrẽ, que digan porla mj̃a alma hũ Pater Noster et hũa Aue María, aa onrra de Deus Padre et de Deus Fillo et de Deus Spíritu Sancto, que me queyra perdoar, et da Uirgen María, sua madre, que lle rroge por mj̃ et por uós que o queyra assý cõprir et outorgar. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
E esto he porque non era sabedor que era estabelesçido por hereo. ca se o soubese non consentiria (a)quela venda (que) fose feyta. pero se este seruo sobre dito .......nna lugar en vida de seu sennor ..............tumaua alguas cousas vender por elle como quer que o hereo possa desfazer a venda porla rrazon de suso dita con todo sobredicha, con todo eso, tenudo es de emendar al comprador los daños, e los menoscabos, quel vinieron por razon de aquella compra, de los bienes que el sieruo (traya) en pegujar si los ouiere. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Casa, o torre, que deue seruidumbre a otro, o que fuesse tributaria vendiendo vn ome a otro, callando el vendedor, LEE LXII (como se non pode desfazer a venda que he feita dereitamente macar disese que a fezera com coita de fame ou de peito que avia a dar) Desatar querendo alguo (ome) a venda que ouuese feita de seu grado dizendo que a vendera (por) gran coyta en que estaba de fame ou por moytos peitos que avia a dar por rrazon daquela cousa que vendeu ou por outra (rrazon) semellante destas. dizemos que esto non (lle) abonda para desfazer a benda. outrosy dizemos que se......quiser desfazer venda dizendo que a fezera por menos do que ualia (por que non era sabedor quando a vendeu que tanto valia que) por tal Razon nonna pode desfazer saluo ende se a venda fose feita por menos da meta do dereito preço segundo he sobre dito ennas lees deste titolo ou se poder prouar que a venda foy feyta por engano que lle fezo o conprador a sabendas non seendo o vendedor sabidor do......a cousa nenna avendo nunca vista ....de suso disemus LEY LXIII (como se pode desfazer a venda se o vendedor encobre a cenço ou a maldade que avia nas cousas que vendeu). |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
T.o VI LEY III (que) força ha o canbeo Tal força ha o canbeo que he feito por parauoas e (por) prometemento de o conprir que se despois algua das partes se quisese Repender (Rependir?) (e) a outra o (quisese conprir) e auer por firme pode pedir ao juiz que mande a outra parte que cunpra o canbeo ou que lle peyte os danos e os menoscabos que lle veeron por que (lle) non quer (canbear.) e (a) estes (canbeos) ataes chaman en latin inter esse. mais se o canbeo (fose) feito tan solamente por parauoas dizendo asi (algua) das............quero canbear tal (cousa) mina ....... ......e a outra parte (dis) sinplesmente.............. ....... outro prometemento asy como sobre dito he enton arrepentir qualquier de las partes, e non seria tenudo de complir el cambio que desta manera fuesse fecho. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
E esto por Razon do afranqamento (que lle fezo) mais se o seruo (pagase) asi como sobre dito he non dando portagen .......non o.....souberen e demandaren....... deueo perder. outrosi dizemus que pasando alguo home algua besta ou outra cousa viua de que non de(n) portagen se ante que lle demandaren os portageiros se morre ou se perde aquela cousa que asi passa que non he tiudo o que a pasou de dar a estimaçon dela. outrosi dizemus que se os portageiros foren ...........en .... ........mandar por cinco anos as penas e os dereitos sobre ditos os que taes erros ouuesen feito (de si) ende ante non os poderian demandar a eles nen a seus hereos. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 12 |
Et foylle dito en sonos que fose ao moymẽto d ' este Santo Oudõ et sãaria y da outra mão. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 34 |
Et ante que a vila fose çercada, fui demostrado por lo Spiritu Santo aos santos et aos cristiãos que morauã en Iherusalem, que se fosen d ' y par hũu castelo que he chamado Pela, que he tras lo rrio de Jordam, ca Nostro Señor queria fillar vingança d ' aquela vila et do poboo maldito. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 47 |
Et os homes d ' i nõ poderõ sofrer os espantos que os demoes y faziã et tomarõ aquel corpo maldito et enviarõno soterrar a hũa terra que he cabo da çidade de Lazem̃e. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 59 |
Et en esto coydando hũa peça falou cõ o mõje se [a] poderia aver por algũa maneira, foylle dito de noyte en vison que se quisese traballar en aquelo que coydaua que o acabaria. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 59 |
Acaesçeu hũu dia que don Payo, arçibispo de Bragãa cujo sofregayo era aquel mõosteiro vẽo o visitar o mõesteiro; et seẽdo ẽno cabiidoon dos mõjes, o abbade cõtou ao arçibispo todo o que lle aviera, et o que lle o mõje disera da cabeça de Santiago, et com̃o lle fora dito en sonos, que se quisese por elo que a trajeria a Espana. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 59 |
Et o abade cõfiando do que lle fora dito en sonos por Santiago, jajuou cõ seus cõpaneiros trres dias fazẽdo oraçõ. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 162 |
Et quando o dito bispo acabou esta obra era entõ rrey don Alfonso". |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 208 |
Et desque esto ouve dito, desapareçeulle, et aa manãa, desque sayrõ dos matiins chamou o home boo os mellores homẽs clerigos et leigos que achou, et cõtoulles en coõmo vira todo esto et oyra, et com̃o despois aparesçeu que era bẽ çerto, et escripuio o dia et a era. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 211 |
Et o caualeiro por seu amor foy logo en rromaria a sua igleia, et chegou y ẽno dia que lle fazẽ a festa da trasladaçõ, et cõtou todo aquesto com̃o vos avemos dito, cõ grã prazer dando loores a Santiago. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 213 |
Et foylle dito en sonos que esteuese sempre en jeonllos ante o altar de Santiago ata que lle desem soude ẽno nẽbros. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 222 |
Et tãto que esto ouve dito, aque os apostolos que vẽo cada hũu dos lugares en que estauã, en senllas nuves que os poserõ ante a porta da casa onde jazia Santa Maria, senõ Sam Tome. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 222 |
Amem. Despoys que Santa Maria esto ouve dito, meteu os apostolos en sua camara, et mostroulles os panos que tina para sua sepultura. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 222 |
Et tãto que esto ouve dito, vẽo hũu lume tã grãde que se nõ podia veer hũs outros. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 226 |
COM̃O ENTROU A CLARIDADE Ẽ CASA ONDE ELA JAZIA Despois que Sam Pero esto ouve dito et moytas outras boas cousas que erã para dizer en tal lugar et en tal sazom, et ergeose Santa Maria et foy orar a outra camara, et fez aquela oraçõ que ante fezera quando lle o angeo dou a palma. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 59 |
Dito he da geeraçon et da naçença do Cauallo; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 61 |
Dito he desuso do fillamento et domamento do Cauallo, agora digamos na terçeira parte da guarda he da ensinança del prjmeiramente; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 65 |
non deuen cauallgar o Cauallo nen lle fazer noio des juno por todo o mes meiado ataa çima dagosto, mais deuen no gardar, como dito he, En llugares frios et deue husar deruas et doutras cousas uerdes, et se en el caualgasen por lla gran caentura que enton faz et por llo gran traballo poder se ya de dentro desecar. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 65 |
Et sabj que o cauallo que o asy foi bem gardado como desuso dito he, et que foi tenperadamente Cauallgado durara en sa bondade et en sa força vinte anos. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 67 |
depois deuen Cauallgar en el mansamente sem esporas et sem sella et tragello a destro et a seestro en peqeno paso uolluendoo de hũa parte et da outra ferindoo mansamente con hũa uara, et se for mester uaa ante el algem a pee como de suso dito he; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 67 |
et esto mesmo poden fazer de rrazon, se vsaren cauallgar en el por toios ou por llugares asperos a esto semellauijs, ven o Cauallo vsado a saltar et andar porllos llugares sobreditos, alçara as coixas et os pees mais apostamente pollos outros llugares; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 67 |
et asy o que en el seuer andara mais seguro et mais saaõ o Cauallo que trotar ben et ligeiramente ao destro et ao seestro pollos ditos llugares por maneira semellauel, por lla mañaa en meor salto que poder o tragam a gallopo, non deue moyto trager a gallope o Cauallo ca por ventura se anojarya et poderseya de depois ligeiramente fazer rreuellador; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 67 |
ual moito que o que cauallga o Cauallo a trote ou a gallope mandandoo duun lugar para outro, traga na maão a rredeẽa testa et os mosos do freẽo no peito do Cauallo, que amerga a cabeça aos peitos et encurue o collo, et esto se faça no começo pouco et pouco, et como uyr que mester faz, et en por moito en esto estudo et caamento, et seeria proueito et saamento do Cauallo et do que o caualgar, porque quando o Cauallo trouuer a cabeça jncrjnada, et a o peito et chegada dobrara o Cauallo mais fremosamente, et trotando ou gallopando, como dito he, mais abertamente et mais craramente agardara seus passos et mellor et mais ligeiramente se uoluera ao destro et mellor se parara; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 69 |
Jtem outra forma do freo chaman amado morso porque ha amera morso aueso et ha duas barras et hũa dellas se parte en duas partes, he este freeo he mais forte que o outro sobredito. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 69 |
Jtem outra maneira de freo se chama amado morso semellauel ao sobredito de follas tortas ou chãas, et tem maneira danel no moso do freo. Et este he mais forte et mais tendudo que dos outros. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 69 |
Et se o Cauallo esto ouuer vusado perdera medo, et sera mais vusado et mais seguro, Et pasando porllos ditos, hu ha gran roido et gran soon se se o Cauallo espantar no no deuen ferir con açorregos, nen con vara, nen con espora, mais deuen no trager mansamente, con hũa cana afaagandoo et lleuandoo porllos ditos llugares a miude. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 71 |
E se for boquemolle metanlle o dito freo no segundo ou no terçeiro dia que o esfauelen et caualgem en el cada dia lleuandoo porllo freo mansamente gallopando como conuen. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 71 |
Dito ey que se o Cauallo ouuese a boca dura que lle lleixasem soldar as chagas porque nas chagas as carnes nouas se rronpen mais çedo que as vellas, et pella tenriduuen das chagas et o Cauallo tenda mais o freo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 71 |
Nota que a boca do Cauallo non deue seer moi dura nen moi molle mais ontre anbas. Et esto pareçe por que o Cauallo non se podiria ben enfrear se lle non tirasem quatro dentes como dito he. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 71 |
Et por en se Sege moita prol ao Cauallo, esto he prouado Ca o Cauallo gros engrossa por y mais, et perde fenollya et brabura, et depois que o esfauellaren, como dito he, deuen cauallgar en el, et tomar saltos peqenos et remetello contra as bestas por moitas vezes entrando por ellas et saindo, que fill vusança de as entrar et de se sair dellas, quando mester for, mudandolle o freo mansamente et fortemente como conprir. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 71 |
Deues saber que quanto mais a meude correren o Cauallo et tenperadamente tanto sera mais ligeiro et mais corredor, por Razon do vuso do correr, pero hũa qousa lle he contraria, se moito vusar a correr sem Razon et como non deue, farase ardego he bulliçoso et rreuellador aas uezes et perdera gran parte de seer ben enfreado, pero non deuen dar a escaiçemento pois que o Cauallo for perfeito, que quer dizer ensinado et vusado ao freo, como sobredito he; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 73 |
dito he da guarda et da ensinança do Cauallo na terçeira parte et na quarta parte digamos do conoçemento da fremusura do corpo et das feituras et dos nenbros del. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 75 |
Dito he suso da fremusura dos nebros et das feituras do Cauallo na quarta parte, et na quinta parte digamos das enfirmidades del, que lle ueen naturalmente et non naturalmente, que chaman açidentalmente. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 77 |
Dito he desuso dos desfalimentos et mingooas et acrecentamentos et das enfirmidades naturaes que ueen ao Cauallo; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 81 |
et se a chaga for no peito por rrazon do uento llegena con pano de lino ou de llãa, et non o tanga nen descubra ataa tres dias, et des ally adeante llauen con o uyño caente as chagas duas uezes no dia, et a noite as craras dos ouos con azeite et metam y estopa, et tiren ende a prjmeira que coseren et ponanlle esta estopa de cada dia como dito he; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 81 |
Enmentre de cada dia corranlle as sedas et llauellas et anden en el ante como dito he, por o que non deuen caualgar ataa tres dias quando lle a llandooa ou uerme tiraren et dalj adeante de cada dia caualgen en el como dito he. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 85 |
Esta meezjna faras contra a door que chama verme vollatiuo, que se jeera domores corutos que soben a cabeça, para os tirares da cabeça sangraras o Cauallo en anbas llas uẽeas das trincheiras et tiralle do sange asaz et metelle soo a garganta cordas de sedeno sotys, et do mouemento destas cordas et do comer que deue fazer et de como desuso o caualgar et do llugar fryo en que deue estar, et faze en todo como desuso dito he na door do uerme, et se esta door do uerme uolatiuo en tempa como ssooe a acaeçer por moitas uezes fazelle como che jnsinarey depois en seu lugar. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 85 |
Auen aas vezes que a llandooa que chama uerme que a no peito do Cauallo que he apreto do Curaçon et creçe tanto por llos homores sobeios que y deçen, asy como ia dito ey desuso, que o jnchaço della se uolue en apostema. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 85 |
Et quando uires esta llandoa creçer ou engrosar mais que soe deuenlle a acorrer llogo et tiralla da rreiz asy como tiram o uerme, como desuso dito he. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 87 |
quando as llandoas engrosaren ou [engro] creçeren mais que soem llogo poras cordas de sedas so o goto do Cauallo et correllas as duas uezes no dia, a noite et a mañaa et lauarllas as asy como conuen et untaras todo o goto con manteiga moitas uezes no llugar da door et cubrillas a cabeça con llãa et parao en lugar csente, et se as ditas llandoas non mingaren et se non desfezeren por estas cordas, tira as ditas llandooas ao Cauallo todas de Reyz asy como o uerme et tal cura lle faras como dito he do uerme, ou se non fenderas o coiro ençima da llandooa et poerllas ençima o poo do Rosalgar como dito he. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 93 |
Et Depois fillem dous homes senos paaos rredondos et nedeos et vntenos dazejte caente et ponanllos nedeeamente premendoo da hũa parte et da outra começando na deanteira et yndo premendo o uentre et os jllaes rrigiamente contra a çaga con aquelles paaos et pois que asy esfregaren et trouxeren o uentre saqem as ditas estopas ou panos do cuu do Cauallo et caualgen en el et lleuenno en pequeno paso contra llugares montossos et de reita andando porllos ditos llugares ataa que esterqe ou llançe fora a dita decauçon que lle dentro meteron ou que faça huun ou o all. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 93 |
ffilla o cardo benadito et A Erua tu et a tasna et as rreizes do espargo et juzbarbeira, tanto de huun como doutro et fage todo feruer desuu con agooa en olla noua et pois que esto for ben coito pono caente con pano arredor da uerga qual uires que o podera sofrer et liao moy ben et pois for fryo acaenta todo outra uez ben et ponllo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 103 |
Et fage en todas estas cousas asy como ia dito he no capitollo da door saluo que esta decauçon deue seer deteida no ventre do Cauallo en quanto se y pode deteer, porque os entestios et o uentre del amolleçem por y mellor. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 103 |
et dar llas este beberage duas ou tres uezes no dia por corno de boy asy como dito he na door polsiuo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 105 |
Et moitas uezes se faz do jnchamento do corpo do Cauallo, que ha door porllo grande apretamento do corpo et do uentre, onde o Cauallo por llo dito uazamento do uentre afraceçe tanto que adur pode estar sobre llas pernas, a a qual enfirmydade chama arragiato. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 105 |
Et porque por rrazon desta enfirmjdade esterca esterco rraro ameude mais que sooe, por ende andando o Cauallo solto liura mellor os tripos et o uentre, comendo como dito he, heruas verdes prestarllam moito, porque se mooen no estamago mais ligeiramente; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 105 |
Esto faça ataa que o Cauallo seia esforçado, et as uezes auen que se deita o Cauallo en esta door, et se se deitar fazelle como dito he do capitollo do jnfustico. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 113 |
Se se fezer a danadura da door que chama maao polinisi que de suso dito he de que direy a cura en seu lugar. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 115 |
Dito he desuso das enfermidades do Cauallo de que se fazen dentro no corpo do Cauallo acidentalmente que uen de dentro do corpo, agora digamos das danaduras que ueen artifiçialmente sobre llo espinaço. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 115 |
Nota que a cal et o mel solda mellor as chagas que nenhuun dos outros poos sobre ditos, ante que nas chagas lançem poo deuennas llauar con vino ou con vinagre caente. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 119 |
disy cura della ataa que solde con poo, como dito he da door do corno, pero que mais ual a esto o poo do rrosalgar se llo poseren llauando ante a chaga con vinagre ou con vino forte. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 121 |
Jtem. Pero ha y outro rremedio que he pustrumeiro, queimaras con fero feruente os llonbos et as rreens de hũa parte para outra fazendo vergas ao longo et ao traues por que os ditos enprastos soldan as rreens et os llonbos et rrestrengen os homores por cada huun destes rremedios et meezjnas se deue curar o Cauallo que ouuer esta door. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 125 |
para esto val o pustrumeiro rremedyo que queimen ao llugar danado da anca ao llongo et ao traues con vergas conuiniuilles porque o fogo naturalmente apresa os homeres como dito he, et asy curaras a dita door. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 125 |
Dito he das doores que se fazen nas espadooas ou na anca do Cauallo aynda que na danadura da espadooa uen aas uezes outra door de couçe doutra besta se o foren a que chaman espallato. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 125 |
Et desta door curaras asy como ia desuso dito ey no capitollo da anca. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 125 |
Para esto ual enprasto feito de çumo da alosna et do apeo et de çera et de exulla de porco uello et pouco de vjno branco et ferua todo esto desuun con fariña triga et pois asy for todo cozjdo pon este enprasto sobre llo jnchaço sobre dito. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 129 |
qeimar aquel lugar con fero ao longo et ao traues et faras as queimaduras espesas conuiniuelmente como uyres que mester faz, et curaras estas qeimaduras como suso dito he. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 129 |
Para esto ual o ouo torrado ataa que se faça duro et depois tollelle a casca et faz tal como bollo, et pono ençima caente, pero nenbrete que ante seia rreydo o callo como dito he, et rrenouallas este ouo duas uezes no dia. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 129 |
et se por uentura esta calosydade non se desfezer por estos enprastos et se tornar en sobre osso, queimena con ceimaduras conuenyuelles, que he o pustrumeiro rremedyo, como dito he. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 131 |
Et se esto non prestar queima o Cauallo como dito he. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 131 |
Et por en deuen se cauidar de o fender nen tallar en nehũa maneira, mays he mellor et mays ssaão que o Cauallo que ten ouas que o paren en agoa frya na veea huu correr mays tesa ataa os geollos et tenano y hũa gran peça a manãa et a noyte, he esto por alguũos dias ataa que se desfaçan et menguen as ouas por llo apretamento dagoa frya et tesa, depois queime ao longo et ao traueso arredor das junturas as ouas con verga conuinyuelmente, desy curaras das ceimaduras como dito he, asy minguaran as ouas et non puderam adeante creçer. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 133 |
depois vntaras as danaduras con vmgento de seuo de carneiro et de çera et de gema tanto de huun como doutro coito todo ensenbra con pena de gallina duas uezes no dia llauandoas ante as danadurras con ujno feruente caente, et ellas jxutas, depois vntallas do dito vngento ataa que as danaduras desta door seian soldadas, gardandoo non se tanga dagoa nen do estrabo, et soldadas as chagas como dixe, legen con corda a uea mestra da coixa, et sangreno adedentro como he contiudo no capitollo que dizen esparauanes, et liurando ende conuinyuelmente o sange, queimaras de moitas qeimaduras conuiniuilis a dita danadura, asy como ia de suso dito ey; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 135 |
A door das gretas deuese curar como a door sobre dita das grapas, saluo que se non deue a liar nen qeimar, seno[n] tirado[s] os cabellos, vsar do dito vngento, que he merauylloso para as gretas: |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 135 |
exugalo depois et vntallo do dito vngento que val moito contra as gretas ca as estreita et solda moi ben. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 135 |
Et Nota que o dito jnguento da felugen et do azilhaue et do ouro pimente estrange et solda marauillosamente as gretas. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 135 |
Et tirada a espina ou estrepe curen da chaga con crara douo et con outras qoussas que soldam asy como nos ditos capitollos he dito et contiudo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 135 |
Et sabuda qousa he que a todo asanamento et jnchaço molle he rrezente, que se faz fora de natura et de ferida nas coyxas et nos geollos ou nas junturas asaz lle val este enprasto molyficativo dalosna et da alfauega et das ditas qoussas, como dito he, posto et rrenouado ameude sobre llo jnchaço. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 141 |
o allo ben pisado con o dito poo et con pirjtro mudo que he açeche et tornado todo en poo mesturado con exulla uella de porco, et poer esto sobre llo Cançer duas uezes no dia, et llyallo et apertallo ben et fazer esto ataa que moyra o caçer, et depois façase do poo asy como ia dixe. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 141 |
Et Nota que o poo dos collos das abroteas ual mays que todos llos outros, et dos ditos poos deuen vsar nos llugarres neruossos et jntrincados de veas et darterias porque se deuen cauidar de fazer en taes lugares talladuras nen queimaduras a nehua gisa pero non he douida que enos carnosos sse non deuen fazer talladuras et queimaduras como conpryr, ca mays ligeiramente se pode curar o cançer por ellas que por llos ditos poos nos lugarres carnosos. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 143 |
filla cal uiua et outro tanto douro pimente et faze ende poo et filla o çumo dos allos et das cebollas et do engu, que semella sebugo, tanto de huun como doutro, et toma do mel craro et do vinagre forte, tanto destos anbos como dos ditos çumos et con esto todo amasa o dito poo et fageeo feruer meixendoo con coller, ataa que se ffaça vngento, et daquel vngento mete asaz na chaga duas uezes no dia, llegao y se uyres que mester he, et ante que o ponas llaua a chaga con vinagre forte. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 143 |
he morta a fistolla deuen a curar da chaga asy como doutras chagas, como dito he. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 147 |
tallaras llogo con grossa toda a huña da chaga de gisa que a huna non tanga a carne uiua porque o prememento da huña faz grande enbargo aa carne uiua et non leixa soldar a chaga et pois que for a huña tallada darredor da chaga como dito he, llaua a chaga con vinagre ou con vjno caente, et desy curese a chaga con soldas como desuso he contado et gardem a chaga dagoa ataa que seia soldada. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 149 |
se for pouco danado descobran con ferro cunuinyuel a solla da huña tallando a huña a arredor da chaga ataa que seia descuberta et depois que a encrauadura for descuberta façan a solla da huña delgada et sotil espiçialmente arredor da chaga et rrayan de fundo a huña ataa que chege aa chaga et que aia espaço ontre a chaga et a huña et que a huña non prema a chaga nen se chege a el por se non enbargar o soldamento da carne porllo chegamento da huña Noua et esto asy feyto encham a chaga ou danadura destopas molladas nas craras dos ouos, disy curen a chaga con sal mudo et con vinagre forte ou con poo de galla, como dito he no capitollo dante este. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 153 |
Auen aas uezes, por desensinança do alueiter, que a encrauadura non he bem descuberta nen pensada asy como deue, hu conuen que a podreen da chaga, que fiqa ençarrada dentro ena huña, faça camjño ontre a huña et a carne uiua, rronpendo a carne sobre llo pee, afazendo y a chaga por que saae aquella podreen a qual chaga se deue curar asy como desuso dito he no capitollo da encrauadura. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 153 |
prjmeiramente tolleras tanto da huña arredor da chaga que aia espaço conuiniuel ontre a solta do pee et aquella carne sobeia que chaman figo, depois talla o figo ataa açima da solla de que seyra o ssange, et estancado o sange pom ençima do figo esponsa do mar et apretaa ben con huun pano de lino et legao ben et non lle tollas esta sponssa do mar ataa que seia o figo todo comesto et rraudo da huña, et o figo asy rraydo cura da chaga que ficar asy como dito he das outras chagas dos pees. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 153 |
Et se falleçer a sponssa que a non posas auer ual moyto para sse comer o ffigo o poo dos colloos das abroteeas, que lle porras, ou os outros poos corrosiuos ssobre ditos, ssaluo o rrossalgar que lle non porras porque he moy forte sen tenperar, garda de lle poer y queima por nehũa maneyra porque por llo fogo, sse llo posseres o toello que he tenrro se poderrya seqar et danar de tal giisa que se estremarya del a huña toda uya. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 157 |
Esta obra conposo Jurdam Ruuo Caualleiro de Calaurea famjliaryo do enperador don fradarique segundo, o qual foy ensinado por llo dito enparador de todas llas qoussas sobre ditas et foy esprouado na alueitarya dos Cauallos en casa do dito enperador con que vyueu por gran tenpo. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 96 |
Et comõ o dito rrey, foy apoderado enã cibdade de Lugo et eño señorio de toda a terra, et veẽose ao castro de Ylio, que agora he chamado castro de Yria. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 96 |
O qual fezera et prouara Ylia, filla de huũ principe rrey de Troya, a qual fugira cõ el rrey Theneo, seu marido, da destroyçõ de Troya, e viera pobrar o dito lugar chamado Ylio. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 96 |
Et quando o dito rrey Mjro foy asentado eña posison do dito lugar et soubo os feytos antijgos, avido cõsello cõ os grandes de sua cassa, hedificou enõ dito lugar de Ylia huã eglleia a serujço de Deus et aa onrra de San Martino et de Santa Elolia. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 96 |
Et alguũs deziã que lle chamase Yria, por Yryem que asenoriaua o dito [lugar]; et outros diziã que lle chamasen Ylia, porla filla do prinçipe, rrey troyano, que o primeyramente pobra(r)a; et outros diziã que lle chamasen Bisrria, porque era syta ontre dous rrios, he a saber: o rrio de Saar et o rrio da Vlla. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 97 |
Et foy rrey de muytas vertudes et moy forte en armas, et fezo o segũdo conçilio enã eglleia de Bragãa, enõ qual foy o dito santo bispo Andreas, eña era de seysçentos et dez ãnos. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 97 |
O qual rrey Mjro, eño dito conçilio, outorgou e dou a seen de Yria: |
[+] |
1460 |
CI 1/ 98 |
Et dito Leonegildo, rrey, Jndurado porlo espiritu diabolico, nõ quiso creer, mays, porla vondade et santidade do dito arçobispo Leandro, doulle huũ seu fillo a que chamauã Rrecaredo. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 98 |
Et a morte de seu padre Leonegildo, foy leuantado por rrey enõ rreyno de Galiza, enõ conçilio de Tolledo, o dito Rrecaredo, o qual foy muy bóó rrey. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 98 |
Et, porque en Espanã polulaua a grande eressia arriana et en Galiza outra eressia a que deziã preçoliana, et o dito arçobispo Leandro nõ podia tirar as ditas heressijas, tornouse a Constantinopla para que cõ abtoridade de todo o Cõçilio Constantino se viese a España a predicar. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 98 |
Et tanto trabalou que destroeu as ditas herresijas por suas predicaçoõs; et tirou toda a España dos errores et tornou as gentes aa fe catholica, leyxando os ditos errores. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 98 |
Et en este tenpo foy feyto cõçilio et aJuntamento de saseenta et sete obispos enã cibdade de Tolledo, rreynante o glorioso rrey Rrecaredo, enõ qual cõçilio foy o dito don Diego, que foy o segundo obispo de Yria. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 99 |
Et morto o dito rrey Rrecaredo, soçedeu eño rreyno Sisnando, o qual fezo outro cõçilio en Tolledo. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 99 |
Et aqui foy desbaratado o dito don Rrodrigo por el rrey Tarique que veeo cõ os mouros de alen mar, et vençerõ el rrey don Rrodrigo porlos seus pecados. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 100 |
Et tornãdo ao proposito en tenpo dos ditos rreys foron os bispos de Yria, os que aquj dira: |
[+] |
1460 |
CI 1/ 101 |
Ao qual Deus teuo por ben de rreuellar o corpo do glorioso Apostollo, señor Santiago, en tenpo do dito rrey don Afonso o Casto, enã dita era, en maneyra que agora oyredes. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 101 |
Os quaes se forõ ao dito obispo et lle contarõ a dita visõ. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 101 |
O qual, quando oyeu, foy muy maraujllado et foyse cõ elles ao dito lugar. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 101 |
Et, porla graça de Deus que queria illumjnar et onrrar a eglleia onde tal, porlo preçioso thesouro do corpo [do] glorioso apostollo Santiago, o dito obispo por sy meesmo vio as ditas candeas lumjnarias et oyeu os ditos cantares angelicaes. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 101 |
Et enton o dito obispo foyse a el rrey don Afonso o Casto por sy meesmo et disolle todo: comõ a el, porla graça de Deus, fora rreuelado o corpo do apostollo Santiago. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 102 |
Este dito dia oubo este caballeyro huã seetada, en dia de Santiago, porlo pescoço, durou fasta dia de Santo Agostin, que he eño mes d ' Agosto. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 105 |
Eña Eglleia de Santiago foron quatorze os obispos et tres rregedores que a teuerõ por tenpos fasta o bispo don Diego Gelmeriz, que foy o vltimo bispo et o primeyro arçobispo, o qual a rregeu et gouernou moy santamente, segũ que adiante seera dito. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 105 |
Et desque o dito don Afonso o Casto cõpreu sua rromaria, tornouse para as Esturias para se véér cõ Carlo o Mano, rrey de França, et finouse enãs Esturias. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 105 |
Et o dito santo Theodomjro, viçesion obispo de Yria, foy o primeyro obispo que rregeu a santa séé do apostollo Santiago en tenpo de Carlo o Magno, rrey de França, et de don Afonso o Casto, rrey d ' Espanã. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 105 |
Et finouse o dito don Theodomjro, santo et rreligioso varon, et soçedeu en seu lugar A(l)teulfo et foy ordenado obispo enã santa séé do apostollo Santiago. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 106 |
Et despoys Sisinando, obispo, seu sobrino e soçessor, trouso o corpo do dito santo Atheulfo de Asturias, et cõ grande onrra o sepultou en Conpostella. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 107 |
Et feyta asy a dita eglleia, eña era de noueçentos et dez et sete, consegrarõ a dita eglleia os seguintes (os) obispos: primeyramente Sisinando, obispo do dito lugar, Nauste de Coynbra, Luca de Saragoça, Argemjro de Lamego, Gomando da Garda, Theodomjro de Viseu, Jacobo de Aurense. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 107 |
Et fezo os ditos mosteyros et sostentoos das rrendas da eglleia, por que, se algũus dos canõicos envellesçesen et qujsesen serujr a Deus eño abito monacal, que fosen ende monJes. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 107 |
Et aa morte do dito nobre rrey don Afonso, rreynou seu fillo, don Garçia, eña era de noueçẽtos et quorenta et dous. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 108 |
Ao qual papa, o dito obispo Sesinando envioulle Ganelo, seu capellã, cõ grandes graçias. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 109 |
Et ao tenpo da morte morreu morte supitanea, pero sua madre que era moller moy deuota, cõ grande noJo, lançouse cõ gran gemedo e lagrimas en oraçõ de noyte et de dia ante o altar de Santiago, rrezando a Deus porla alma do dito seu fillo que morrera; nj̃ rreçebera os sacramentos de Santa Eglleia. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 110 |
Et avia dez años que lles nõ pagarã as parias; et enviarõ pedir as parias dos ditos dez anõs. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 110 |
Et avido asy o dito consello, Juntou todas suas gẽtes, quantas era[n], para tomar armas et para pelleJar, et foy a MaJara et dende a huũ lugar que dizen Aluella. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 113 |
Et o dito rrey don Sancho prouou moytas eglleias, villas et castellos et vençeu muytas peleJas. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 113 |
Et a rrayna sua moller quedou enõ dito mosteyro, et moy deuotamente fazia suas orações et esmoldas por el rrey. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 113 |
Et continuando asy en bõas obras cõ grande deuaçõ, a cabo de outros quorenta dias, estando ela ante o altar mayor do mosteyro en sua oraçõ rrezando, paresçeulle o dito rrey don Sancho, seu marido, vestido de vestiduras branquas, et tragia a pelle que ella dera ao pobre saçerdote por sua alma. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 114 |
Et quando o bispo Sisnando esto oeu asy cõ gran sana, armouse cõ gran soberbea et correu enpos deles ata o lugar de Fornelos, et entrou por medio das ases et aly morreu; et conpreuse o dito do(n) santo obispo Rroosende. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 114 |
Et quando os condes et potestades de Galiza virõ que o dito obispo, fillo do dito conde Rruy Vaasques, nõ vsaua dereytamente comõ deuja, nj̃ era bóó catholico, nj̃ rregia ben a eglleia, nj̃ trautaua ben o poboo nj̃ os rricos homes da terra, avido seu cõsello, leuantaron por rrey a Veremũdo, fillo del rrey Ordono, varõ de bõa vida et santidade, enã era de mjll e vijnte anõs. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 114 |
Et este rrey Veremũdo, de consello dos mayores de seu rreyno, lançou fora et priuou o dito don Payo, obispo, fillo do dito Rruy Vaasques, da eglleia. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 116 |
Et este tenpo, o conde don Rroy Vaasques, padre do dito obispo don Payo, cõ outros caballeyros et cõsulas trautou cõ o duque Almeçor, que era grande señor dos esmaelitas, escripujndolle comõ era morto [el] rrey Rrenamjro. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 116 |
Et Alme(r)çor carteousse cõ el rrey Veremũdo et cõ o dito cõde dõ Rrodrigo, et disolles, se cõ sua aJuda podesen cobrar o rreyno, que lles dariã gran multiduẽ de pagãos et moytas Joyas et rrequizas. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 116 |
Et seu yrmão Jumara Dias soçedeu eño dito lugar so abito de rreligion et de ypocrisija, et despoys, ou por casso ou por treyçõ, foy afolgado eño rrio do Mjño. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 116 |
Et finouse o dito obispo Cresconjo eño castello do Est, era de mjll et çento et seys años. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 116 |
Et el morto, foy elegido por bispo Gudesteus, duodeçimo, seu sobrino, o qual seguindo o camjño et ensignança do dito Cresconjo, seu tio, rreparou moy et en bóó estado os santos lugares de Conpostella et de Yria. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 116 |
Et comõ ouuese grande omezio et guerra entre el et o conde Froyla, seu tio, sobrelos bees da eglleia, estando elles en tregoas, et paz et cõcordia, firmada por Juramento, o dito conde cõ treyçõ enviou seus mesageyros ao obispo Gudesteus que estaua en Ylia onde tijna et JaJuaua a santa Coreesma. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 117 |
Et o dito don Diego Pelaez floresçeu por moyto tenpo en voa vida, et moyta nobleza et generosidade. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 117 |
Et entõ o dito obispo, acusado et por medo del rrey, esperãdo que fose libre da priJon, et ante todo o conçilio, clamou et diso que nõ era digno do bispado et entregou ao cardeal o anel et o bago pastoral; et o cardeal priuóó do bispado. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 117 |
Et el rrey, de liçençia do dito cardeal, fezo obispo da Eglleia de Santiago a don Pero, abbade de Cardena. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 117 |
Et despoys, en corte de Rroma, o dito cardeal delegado foy moy confuso et acusado do papa Vrbano et dos outros cardeas, porque asy priuara et tirara o bispado contra dereyto a don Diego, obispo de Santiago, que era atormentado eñas priJoos; et foy priuado, o dito cardeal Rricardo, da legaçia. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 117 |
Mays el rrey don Afonso defendeu ao dito don Pero en(õ) bispado por tenpo de dous años sen consintimento da Seen Apostolica. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 117 |
Et despoys, enõ outro cõçilio çelebra(n)do en Leõ porlo cardeal Rrenorio, que despoys foy papa chamado Pascasio, foy desposto o dito don Pero do bispado que asy ouuera sen consintimento da Seen Apostolica et contra dereyto. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 119 |
Et entõ eles, avido seu acordo et cõselo en presença do dito Rreymũdo, prinçipe de toda Galliza, cõ grandes preçes et rrogos lle pedirõ a huũ clerigo a que diziam Diego Gelmeriz, varõ santo et de grã consello et discreto, fillo de Gelmjro caballeyro moy poderoso et vertuoso, que teuera moyto tenpo o castello do Est, porlo bispo de Yria don Diego Pellaez, et a gouernara moy ben et defendera toda a proujnçia de Ylia et a librara dos normanos, frandeses et barbaros; he a saber: terra de Postomarcos, d ' Amaya, terra da Vlla ata o Tamere, por sua caballaria et por maraujllosa discreçõ, o qual eles virã et conosçiã moy ben. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 119 |
Et a rrogo dos sabedores, o conde Rreymũdo rreçebeu o dito Diego Gelmeriz, canõigo de Santiago, o qual o cabidóó de Santiago teuera por seu chançeller et secretario en corte rromana a espedir os negoçios da eglleia et proujnçia de Santiago. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 119 |
Et esto asy outorgado, o dito Diego Gelmeriz entrou o rregemẽto da eglleia et, cõ consello dos nobres et sabedores varõos, comesçou de rreger et rrestoyrar as cousas destroydas et cõseruar et gardar as vijndeyras. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 120 |
Et o dito obispo de Santiago se presentou cõ muy gran omjlldade ante o papa et cardenaes, ca entõ a Egleia de Rroma avia en odio a Eglleia de Santiago, porque lle nõ obedesçia tanto comõ deuja, et se afirmaua sua ygoal et cabeça das eglleias oçi(n)dentales, porque tijña o corpo do apostollo señor Santiago. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 120 |
Et se alguũ arçobispo, enperador, rrey, prinçipe, duque, marques, conde, Juiz ou outra qualquer persona ecclesiastica ou saglar pasar cõtra este Jndulto, seja maldito, et escomungado et partido da fe cathollica. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 122 |
Et a clerizia et pobóó con grandes preçes et rrogos pidirõ por merçede a el rrey don Afonso et ao conde dõ Rreymũdo que lle tornasen por rregedor et vicario ao dito don Diego Gelmeriz, que ante do dito Almaçio rregia moy ben a dita eglleia et o bispado. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 122 |
E os ditos senores, Jnclinados a seus rrogos, tornarõ o rregemento et vicaria da dita eglleia ao dito dom Diego Gelmeriz que vsou et gouernou moy ben. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 122 |
Et en este tenpo, dõ Diego Pelaez, que era Ja libre da prijon del rrey, oyda a morte do obispo Dalmaçio et sabido en comõ o dito don Diego Gelmeriz era vicario por tenpo et nõ obispo, foyse ao papa: cõ grandes clamores se querelou en comõ JnJustamente fora preso et, cõtra dereyto, tirado de seu obispado de Santiago et suplicou ao papa que o rrestituyse. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 122 |
Et en esto durou quatro anõs, enõs quaes o dito don Diego Gelmeriz (et) rregeu moy bem et muy santamente a eglleia et terras et obispado de Santiago. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 122 |
Et leuant(a)rõ por papa o dito Pascasio, que viera a España por cardeal delegado, o qual Ja oyra et sabia ben toda a discordia et priJon do dito don Diego Paaes, que Ja todo ante el fora trautado enõ conçilio de Liõ. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 122 |
Et dito santo padre Pascasio, oydas todallas rrazões et obJecçõos, rreteuo todo en seu coraçõ et, por sotil engeno, considerando cõmo poria rremedio a tantas discusiones, et tantos traballos et destroyçõ da eglleia. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 122 |
Et declarou o dito don Diego Paaes seer Jndigno de tanta prelaçia, porque a rregera mal et se leuantara en ponpa et soberbea. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 122 |
Asy cõmo tu senpre amaste et onrraste a eglleia, et nõ çeses de amar et onrrar, rrogandote moyto de coraçõ que ao dito noso yrmãoo don Diego, obispo, asignes et des lugar en teus rreynos en que se posa mãteer ben honestamente en seu estado pontifical. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 124 |
Et dilatarũ fazer a esleaçõ porque o dito don Diego Gelmeriz estaua en corte do papa. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 124 |
Et escripujrõ ao papa que moyto lles plazia de esleer ao dito don Diego, ca ben o conosçian -a vida et os custumes del -; entanto que el viese de corte de Rroma que o esleeriã. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 124 |
Et quando o papa rreçebeu tales leteras, oubo cõ ellas gran plazer, et ordenou ao dito don Diego Gelmeriz en subdiacono apostolico et enviou a Eglleia de Santiago para que o esleesem. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 124 |
Et despoys, a pouquo tenpo, foyse o dito don Diego electo aa çibdade de Toledo, adonde o dito rrey don Afonso estaua cõ o arçobispo de Tolledo et con outros muytos senores, et foy rreçebido cõ priçissom et cõ muyta onrra. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 124 |
Et querendo o dito don Diego yr a rreçeber a cõsagraçõ do papa, porque era esento segũ o priujllegio que gaançou seu anteçessor don Almaçio obispo; que nõ quiso o dito rrey dõ Afon[so] temendo os injmigos, porquanto o bispo don Diego Paes et seus parentes estauã cõ el rrey don Pero de Arragõ et o dito esleyto avia de passar por seu rreyno. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 124 |
Porende, el rrey don Afonso, temendo séér preso o dito esleyto ou desonrrado de seus injmjgos, nõ quiso el que el alo fose. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 124 |
Et o papa escripueu a el rrey por suas leteras, porlas quaes cometia a cõsegraçõ do dito esleyto ao obispo [de] Magalome ou ao obispo de Burgos, que [eran] esentos. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 125 |
Et despoys que o dito obispo foy cõsegrado, veeose para sua eglleia et, traballa[n]do cõ a mayor diligençia que podo, comesçou de rreparrar todalas cousas que achou destroydas. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 125 |
Et outrosy confirmou de nouo todalas donações et dadiuas feytas a Eglleia de Santiago porlos rreys d ' Espanã et porlos nobres fiees christaãos, et os votos que forõ estabilisçidos porlos rreys de Castella, deslo rrio de Pisorga ata o mar oçiano, poendo sentença d ' escomjõ a qualquer persona que passase contra o dito priujllegio, que foy dado anõ Dominj millesimo CXXII. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 125 |
Et despoys desto, o dito obispo por onrrar mays a Eglleia de Santiago enviou outra vez a Rroma os honrrados, seus canonigos, Vngo et Diego, os quaes lle trouxerõ as seguintes leteras para fazer ende cardeaes: |
[+] |
1460 |
CI 1/ 125 |
Et mandou que quaesquer que tomasen os béés de quaesquer eglleias et lugares de Santiago, et amoestandoos nõ satifizesen: que fosen malditos et esconmungados. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 126 |
Et enõ dito anõ, o dito obispo, cõmo bóó pastor et vigiliador sobre suas ovellas, foy a Purtugal a visitar as posisoõs da Eglleia de Santiago et trouxo dende os santos corpos de San Froytoso, et de San Siluestre, et de San Cucufato et de Santa Susana et asentóós enã sua eglleia de Santiago, segũ que veeredes por sua estoria. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 126 |
Et quantos traballos et angustias pasou et sofreu eño camjño; et outrosy cõ quantas onrras et priçissoos foy rreçebido de moytos arçobispos, et obispos, et abbades, rreys, prinçipes enõ dito camjño; et quantas çelebrações de mjssas et predicações fezo enãs eglleias et mosteyros por onde passou, et Jnfestações que rrecebeu el et os seus injmigos da Eglleia Rromana, seeria longo de escripujr. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 126 |
Et enõ segũdo dia çelebrou o dito obispo sollenpnemente enõ dito mosteyro, et despoys de comer declarou ao abbade a causa de sua yda a Rroma. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 126 |
Do qual o dito abbade foy moyto espantado et disolle asy: " -Yrmaóó muyto amado: |
[+] |
1460 |
CI 1/ 126 |
Porende, o santo padre, porla mays onrrar, outorgou ao obispo don Diego et seus subçessores para que senpre çelebrasen cõ palio enã dita eglleia en dia de Nadal, Epifanja, Anuçiaçõ, Çena Dominj, dia de Rramos, Asçensons, Pentecoste, as tres festas de Santa Maria, San Mjgell, San Juã Babtista, Santiago, os dias dos Apostollos, dia de Todolos Santos, Dedicaçon da Eglleia, San Lourenço, San Viçenço, San Martino, Santo Ysydro, cõ outras moytas festas et boas cousas contiudas enõ dito priujlegio, dado anõ Dominj millesimo CXXV. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 128 |
Et fezoo huũ nobre capitel sobre quatro calũpnas argentadas et dour[ad]as et çercóó de maraujllosas grades a semelança de mauseolo cõdito et ascondido. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 128 |
Et so este altar esta outro altar so que esta o corpo de Santiago, o qual lle foy muy maao de acabar cõ os antijgos sabedores vaarõos que nõ querian que se desfezese o dito altar. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 128 |
Et cõprido seu deseJo et posta a dita ara sobrelo dito altar et deante dela o dito frontal seu rre(t)ablo de ouro, fezo en derredor o pa(u)jmento çerquado de nobres colũpnas et pintado de fermosas feguras. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 128 |
Et alende do arco, fezo o altar et capella de Sam Saluador et a capella de San Pedro, et Santo Andre, et San Froytoso, San Juã Baptista; et ẽno sinjstro corno, a capella de San Juã apostollo, et a capella de San Bertholameu et Santa Cruz, et vngeoos cõ a santa crisma et consegrou os ditos altares et o altar de Santa Fides. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 130 |
Jtẽ, considerando o dito obispo en comõ enõ rreyno de Galiza nõ avia mosteyro de monJas rreligiosas, saluo o mosteyro de Cijnz, que era Ja destroydo porlo pecado do Jnçesto et luxuria, et porlas guerras et mõtanas en que estaua; et veendóó [que] moytas moças fillasdalgo erã lançadas a mal por mjngoa de cassa de rreligiõ, fezo et ordenou o mosteyro de Santa Maria de CoonJo de moy boã eglleia et claustra, et çercoa de boos muros, et fezo ende huã moy grande orta ata çerqua do rrio, enã qual fezo poer moytas aruores de froytas para que as rreligiosas del ouvesen rrec(r)eaçõ. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 131 |
Et esto asy acabado, o santo obispo começou outra obra de piedade eño dito lugar. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 132 |
Jten, ao dito obispo don Diego foy qujtado o portalgo de San Payo do Lodo. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 132 |
Et foy a villa de Grallal açerqua de San Fagũdo a visitar o prinçipe Rreymũdo, et foy ende rreçebido cõ gran rreuerençia et dou o sacramento ao dito prinçipe, que cõfiou de sua alma et fazenda, o qual leyxou, ao mosteyro de Cha[n]tada en Rriba de Mjño, et a eglleia de San Mamede et aas outras eglleias, herdades que el avia entrella Vlla et o Tamere. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 132 |
Et desque se finou o dito conde, fezolle o dito obispo grandes onrras et obsequias et maraujllosa sepultura eña santa eglleia de Santiago, o qual seeria moy longo d ' escribir. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 132 |
Et despoys desto, o dito obispo segueo a corte del rrey don Afonso cõ asaz traballo et custas. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 133 |
O dito obispo encomẽdou a garde da dita mõeda de Santiago a seus ofiçiaes, por que a nõ fezesen falssa, et a mayor captella poso por veedor a Rredulfo, home de sotil engeño. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 133 |
Et sentouse en gionlos et cõ moytas lagrimas et sospiros, con gran deuaçõ, lle oferesçerõ o dito priujllegio et outras muytas Joyas et dõas para a Eglleia de Santiago. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 135 |
Ordenou entonçes que cada cassa pagase huũ soldo para rreparamento do dito castello. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 135 |
Et por esto enxeptou todolos de alta mar que aviã de vijr cada somana huũ dia a rreparar enõ dito castello. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 135 |
Et cõ os ditos soldos et o mays de sua cassa rreparou o dito castello. |
[+] |