logo usc Corpus Xelmírez - Resultados da consulta

Corpus Xelmírez - Corpus lingüístico da Galicia medieval

Resultados da pescuda


Os resultados das buscas efectuadas no Corpus Xelmírez poden ser usados con fins educacionais e de investigación, sempre que se mencione a fonte. Se desexa consultar a referencia e o contexto dun exemplo, calque no símbolo [+] na cela da dereita. Para se referir ao corpus como un todo, cite: Corpus Xelmírez - Corpus lingüístico da Galicia medieval - http://sli.uvigo.gal/xelmirez/. Se desexa realizar outra pescuda no Corpus Xelmírez, pode calcar aquí.
Está a procurar contextos do uso de diz nos textos históricos do Corpus Xelmírez.

Por cuestións de dereitos de autor, lamentamos non poder amosar todos os resultados desta busca. A mostra está limitada aos 1500 primeiros exemplos atopados no corpus.

1200 FX III, 5/ 699, col. a Por la fe xpristiana gardar a lee deue poner bonos costumbres e deue refrenar aquelos que fazen munga de sus corpos, ca esto dizemos de bon conseio á la gente et a la terra que nonos tollemos os maes das terras et poner termino á los que son feytos. [+]
1200 FX III, 5/ 703, col. a Del iudiz que sabe el furto . [+]
1200 FX III, 5/ 703, col. a Aquel que demanda a cosa de furto deue dizer al iuyz o que demanda en ascuso e que demostre por sinales o que perdio, porque sepa ome a uerdade si la cousa ha tales sinales como el diz, o se es aquelo lo que perdió . [+]
1200 FX III, 5/ 707, col. b E se alguno ome furta el scripto aieno o lo corrompió , et depoys lo manifesta ante el iuyz ou ante testimonias que furtou aquel scripto ou que lo desfizo ou que o corrumpio , et se se non poder acordar do que dizia el scripto, estonze aquel cuio era lo scripto deue prouar por sou sacamento et por un testimonia quelo que dizia aquela carta et aquela mostra ualla tanto como lo scripto. [+]
1200 FX III, 5/ 707, col. b Et se algun ome, que non furta el scripto, nen corrompe, nen falsea, nin encobre, nin faz ninguna cousa de lo que es de suso dicho , mays aquel cuio era el scripto lo perdio por su niglenza o por su mala guarda é diz quegelo furtaron, si las testimonias que eran ena carta for ainda uiuas por aquelas testimonias pode ainda prouar todo lo scripto ante lo iuyz. [+]
1200 FX III, 5/ 707, col. b De los que falso mandado leua o falsas letras sub nombre de rey o de iudiz. [+]
1200 FX III, 5/ 707, col. b De los escriptos que son fechos que dizem que eram fechos ante que (?) El dano dalgunos nos constringe muchas uezes que fagamos noua lee porque entendemos a maldat de muchos omes que fazen por enganar a otros . [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .XXXa. é de loor de Santa Maria, de como Deus non lle pode dizer de non do que le rogar, nen ela a nos. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .XXXIIa. é como Santa Maria amẽaçou o bispo que descomungou o crerigo que non sabia dizer outra missa senon a sua. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .LVI. é de como Santa Maria fez naçer as çinco rosas na boca do monje polos çinco psalmos que dizia à onrra das çinco leteras que á eno seu nome. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .LXVI[I]. é como Santa Maria fez connoçer a un ome bo que tragia o demo consigo, e quisera -o matar, senon pola oraçon que dizia. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .LXX. é de loor de Santa [Maria], das çinque letras que á no nome seu e que queren dizer. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Quen diz mal || da Reyn[n]a espirital, || log ' é tal || que mereç ' o fog ' ynfernal. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .LXXXVII. é como Santa Maria mandou que fezessen bispo ao crerigo que dizia senpre sas oras. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .C.LII. é como un bon cavaleiro d ' armas, pero que era luxurioso, dizia sempre Ave Maria, e Santa Maria o fez en partir per sa demostrança. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Dized ' , ay trobadores, || a Sennor das sennores, || porque a non loades? [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CC.XC.VII. é como Santa Maria mostrou vertude na sa omagen, porque dizi[a] un frade que non avia vertude no m[adeir ' entallado]. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCC.VI. é como Santa Maria fez converter un erege en Roma que dizia que Santa Maria non podia seer virgen e aver fillo. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Por gran maravilla tenno | de null ' ome s ' atrever || a dizer que Deus non pode | quanto xe quiser fazer. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 O que diz que servir ome | aa Virgen ren non é, || aquest ' é de mal recado | e ome de maa fe. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 En quantas guisas os seus acorrer || sab ' a Virgen, non se pode dizer. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCC.LXV. é como Santa Maria tirou de dulta un frade noviço, que dizia que a alma non era nada, no mõeste[i]ro de Fontefria en Narbona. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Tantos vay Santa Maria | eno seu Porto fazer || de miragres, que trobando | non posso os mẽos dizer. [+]
1264 CSMr B/ 190 [Esta é de loor de Santa Maria, de como Deus non lle pode dizer de non do que lle rogar, nen ela a nos.] [+]
1264 CSMr B/ 195 [Esta é como Santa Maria amẽaçou o Bispo que descomungou o crerigo que non sabia dizer outra missa senon a sua.] [+]
1264 CSMr B/ 260 [Esta é como Santa Maria fez nacer as cinco rosas na boca do monge depos ssa morte, polos cinco salmos que dizia a onrra das cinco leteras que á no seu nome.] [+]
1264 CSMr B/ 298 [Como Santa Maria fez connocer ao ome bõo que tragia o demo consigo por servente; e quisera -o matar, senon pola oraçon que dizia.] [+]
1264 CSMr B/ 308 [E]sta é de loor de Santa Maria, das çinque leteras que á no seu nome e que queren dizer. [+]
1264 CSMr B/ 343 [[C]omo Santa Maria resuscitou a moller do cavaleiro, que se matara porque lle disse o cavaleiro que amava más outra ca ela; e dizia -lle por Santa Maria.] [+]
1264 CSMr B/ 351 [[C]omo Santa Maria mandou que fezessen bispo ao crerigo que dizia sempre sas oras; e começa assi: ] [+]
1264 CSMr B/ 123 [[C]omo Santa Maria mostrou vertude na sa omagen, porque dizia un frade que non avia vertude no madeir ' entallado.] [+]
1264 CSMr B/ 144 [[C]omo Santa Maria fez converter un erege en Roma que dizia que Santa Maria non podia seer virgen e aver fillo.] [+]
1264 CSMr B/ 290 [CCC e LXV. é como Santa Maria tirou de dulta un frade noviço que dizia que a alma non era nada, no mõeste[i]ro de Fontefria en Narbona.] [+]
1275 CPb 1/ 6 Folgança e seguramento muy grande an os homees quando sse concellan con (seus) amingos e por ende disso hun sabio que ouo nome talio que (en) nehua cousa (non pode) homee auer amingo a quen podesse dizer (seguramente) sua voentade assi como assi meesmo. e disso en outro lugar. deliura con teu amingo todalas cousas que ouueres (a fazer). primeyramente sabe quen he el. porque moytos (omees) que pareçen amingos de fora. e son falagueyros de parauua que an a uoentade contraria do que demostran. e como quer que estes (ataes) afalagan a omee (e) por mays seer amados. [+]
1275 CPb 1/ 6 Et porende hun filosofo a quen dizian (mal de) seu amigo (que) dissera mal del. [+]
1275 CPb 1/ 6 Respondeo e disso que sse uerdade era que seu amigo dissera mal (del). que (teme) que sse mouera a dizerlo por algun ben e non por seu mal. a ssegunda guarda deuen (auer) os amigos enlas parauuas. gardandosse de non dizer cousa de seu amigo de que podesse seer enfamado (ou quelle) pode(sse) uiir mal por ende. pero disso salamon en ecclesiastico. quen desonra seu amigo de parauua destalla a amizdade que auia con el. outrossi non (se) deue rretraher nen posfaçer o hun ao outro. os seruiços e as aiudas que sse fezeren. e por ende disso talio que omees de maa uoentade son aqueles que rretrayen como en maneyra de afronto os bees e os plazeres que fezeron a seus amingos ca esto(nçe) non conuen a eles mays os que os rreçeben. [+]
1290 FD I, 2, 3/ 124 Et podelo facer para um preyto ſolo ou por muchos ou por um dia solo ou por muytos o por tempo aſinalado ou por todo el preyto, e ſu condiçom, aſſy como el dono del preyto dize: "fago méo perſoeyro a fuam ſe algũa couſa me quiſer demandar". [+]
1290 FD I, 2, 3/ 125 Et ſe algum faz muytos penſoeyros en um preyto et non diz ſináádamente que cada hum delles ſeya penſoeyro por ſy, nium delles non pode ſegir o preyto ſenon quanto for polla daquel preyto de que e penſoeyro. [+]
1290 FD I, 2, 3/ 126 Lee VIJ Quando algum diz que e perſoeyro doutro e o demoſtra por algũas certedues que o recebeu ou que a por que ſeer perſoeyro aſſy como ſe o demoſtrar por algua teſtemoia ou por carta que non aya ſeelo outentico deue a ſéér recebudo dando tal fiador como sobredicto e ena léé que começa: "macar que e dicto". [+]
1295 TC 1/ 3 [et] a hũu diziã Çipion et ao outro dõ Senã. [+]
1295 TC 1/ 5 Et esta foy muy grãde, et ouverona en hũu lugar a que diziã Aluela. [+]
1295 TC 1/ 5 Os cristãos forõ logo tornãdo as espadoas pouco et pouco et tirandose afora; os mouros seguindoos todauia, chegar[õ] a hũu outeyro a que diziã Clauyo; pero tornãdo os cristãos sobre si, et lidando segundo o mellor que podiam; et tomoos aly çerca daquele outeyro a noyte todos, de guisa que nõ poderõ lidar, et assy se partirõ os hũus dos outros. [+]
1295 TC 1/ 6 Et elles fazendo suas orações, como dizemos, adormeçeu rrey dõ Rramiro et apareçeule estõçe o apostolo Santiago. [+]
1295 TC 1/ 6 Et daquel dia endeante ouuerõ et tomarõ os cristãos en vssu de dizer [n]as [e]ntradas [d]as fazendas et enos acalços dos mouros, seus enemigos mortaes: [+]
1295 TC 1/ 10 Este rey a que dizemos dom Garçia nõ [o] cõta a estoria por que el iasca ena numeada dos reys, mays cõta asi dele a estoria que, quando finou el rey dom Afonso, padre deste rey dom Rramiro, que aquel rrey dom Garçia ficaua jnfante minino muy pequeno, et que o tomou este rrey dom Rramiro e que ele o criou, et que tanto o amaua com̃o se fose seu fillo. [+]
1295 TC 1/ 10 Et por esto dize a estoria que chama[u]a este rrey dom Rramiro (et) a aquel rey dom Garçia aa firmar todallas cousas que el fazia. [+]
1295 TC 1/ 11 Da rreyna dona Oraca cõta a estoria et diz: a muy nobre rreyna dona Oraca, sua moller deste rey dõ Rramiro, onrrou outrosi a jgleia de Santiago de cousas que ella pode auer d ' ouro ou de prata et de pedras preçiosas et de uistimentas et de cortinas de seda. [+]
1295 TC 1/ 11 Et, quando soube daquellas gentes, envioule dizer que lle nõ entrasem en sua terra et que lle nõ fezesem y dano nẽhũu. [+]
1295 TC 1/ 11 Et acolerõse entõçe a hũa uilla a que diz[iã] Tablada, que era y açerca de Seuilla, alj u agora dizẽ o Canpo da Tablada, para defenderense y, poys que se nõ podiam (a) acoler aas naues. [+]
1295 TC 1/ 17 Et depoys que este rey Avderãme foy morto, rreynou depoys delle seu fillo a que diziã Mafomat. [+]
1295 TC 1/ 17 Et os de Tolledo, quando souberõ que Avderãme era morto et aquel seu fillo Maihomat reynaua en seu logar, alcarõse contra el et enviarõ dizer a dom Ordono, rey de Leõ, que os uẽesse ajudar contra aquel Mahomat, rey de Cordoua. [+]
1295 TC 1/ 17 Et, quando chegou aaçerca da cidade, deytou suas çiadas eno arroyo a que entõçe diziã Celet. [+]
1295 TC 1/ 19 Outrosi prenderõ, ontre el et aquel Lopo, seu priuado, -et dizẽ aynda nas estorias que era seu fillo esse Lopo - dous cabedees de mouros lidãdo cõ elles: a hũu diziã Ybentaza, ao outro Alpaz; et este c[õ] huu seu fillo que chamauã Abzeyt. [+]
1295 TC 1/ 19 Et este rey dõ Ordono outrosi, quando aquillo soube, apoderouse de muyta bõa gente d ' armas et foy çercar hũu castello a que diziã entõçe Albeyda, que Muça tollera a cristãos, et uio muy bem laurado et bem cercado ( et) de muy bõo murro cõ suas torres. [+]
1295 TC 1/ 19 Et, quando foy [en] hũu mont[e] a que diziã Ladurçio ficou y suas tẽdas et atendeu alj. [+]
1295 TC 1/ 21 Andados quatro anos do rreynado deste rey dom Ordono -et foy isto na era de oytoçẽtos et LXa et noue anos; et andaua entõçe o ano da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos et XXXa -, Lopo, [o] que disemos que era fillo de Muça, que era endeantado de Tolledo, quãdo oyo dizer aquel mal que acaecera a seu padre, foyse para el rrey dõ Ordono, cuyo vassallo era, et alla foy sempre mentre uiueu. [+]
1295 TC 1/ 22 Dessy, esto feyto alj, passarõ a terra d ' Africa et aribarõ aa mar[i]sma de terra de Martarana, et tomarom a cidade que diziã Natoze, que era desa prouĩçia, et matarõ y muytos mouros. [+]
1295 TC 1/ 23 Andados X anos deste rey dom Ordoño -et foy na era d ' oytoçẽtos lxxiiijo ãnos -, enferm[o]u el rrey dos pees, dũa enfirmidad[e] que dizẽ na fisica podroga. [+]
1295 TC 1/ 23 Et apodragas e palabra cõposta destas duas partes: de "poys", que dizem en grego [por o que ena lengoagẽ de Castella chaman pee, et a outra "agros" , eno grego] outrosi, por [o] que en castellão dizẽ contreytura ou treyto; onde podroga tãto quer dizer ẽna lengoagẽ de Castella com̃o enfirmidade de coytura dos pees. [+]
1295 TC 1/ 23 Onde quando os que esta sabem dizẽ a algũu "podragado he aquel", et quer dizer tãto com̃o enfermo ou contreyto dos pees. [+]
1295 TC 1/ 25 Et alc[aron]sse contra el, et nõ sse querendo auijr cõ elles esse enperador Locario, seu jrmão, vẽerõ [a] auer muy grã fazenda uns outros en terra d ' Alrigodoro, çerca dũa villa que dizẽ Fontanẽdo. [+]
1295 TC 1/ 25 A Carllos, o que foy chamado Caluo por sobrenume, caeu aquella partida do rreyno que e cõtra ouçient[e], do mar Ocçeano et das Bretanas ata o rrio que dizẽ Mossa. [+]
1295 TC 1/ 25 Et des aqui adeant[e] ouue nume aquella terra França, et isto quer dizer França: fascas "quebrãtada et partida". [+]
1295 TC 1/ 25 Et este nume lle foy dado de "franger[e]" que diz[en] en latim [por] framear ou quebrantar. [+]
1295 TC 1/ 27 E el andando cont[ende]ndo [en] esto, hũu fillo dalgo a que diziã Fruella Vermundez -[et] era home de maa parte et ome de nemjga. [+]
1295 TC 1/ 29 Andados dous ãnos do rreynado deste rey dom Afonso, o Magno, -et foy isto na era de oytoçẽtos lxxavj ãnos; et andaua outrossi o ano da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos xxxviijto anos - en este ano sobredito uẽo (vẽo) a desora et sem sospeyta hũa grãde oste de mouros a Leom, et tragiam cõsigo dous cabedees, et diziam a hũu Ymudar et ao outro Arcanaçer. [+]
1295 TC 1/ 30 Aqui diz a estoria, ontre todaslas bõas obras que el fez que foy esta hũa: cõ grandes thesourros que llj leyxara seu padre el rrey dom Ordono (et) osmou que o melor que delles podia fazer [seeria] despendelos en fazer seruiço a Deus. [+]
1295 TC 1/ 34 Et acharonse et ouue el rrey dom Affonso sua batalla cõ elle en Orzeiom, que [he] en terra de Castella, çerca do castello que dizẽ Amaya. [+]
1295 TC 1/ 34 Et dizẽ algũus en seus cãtares, segundo cõta a estorja, que este frãçes Buyso que era primo de Bernaldo. [+]
1295 TC 1/ 35 Et dos altos omes que auja y ena corte era hũu que auja nume Orios Godos et outro Tiobalt, et os outros que dissemos ante disto na estorja; quando virõ estes altos omes que Bernaldo non saya y, ouverõ seu cõsello de o dizer aa rreyna, que, per rogo della, fose Bernaldo lançar a aquel tauollado. [+]
1295 TC 1/ 35 Orios Godos et o conde Tiobalte forõ logo aa reyna a dizerlle o que lle prometera que llo cõprisse. [+]
1295 TC 1/ 35 Quando el rrey aquillo le oyo dizer foy muy sanudo contra el et dissole: - [+]
1295 TC 1/ 38 Et, segundo que diz a estorja per latj̃, esta foy a segunda vez que os de Tolledo derõ arrafeens a Mahomat, rrey de Cordoua. [+]
1295 TC 1/ 39 Et, poys que pasarom o vao que dizẽ Binbre, (et) ouuerõ alj seu acordo de como fariam. [+]
1295 TC 1/ 39 Et dizẽ que jurou que nũca sse partiria de guerear et de ffazerle mal quanto podese, ata que lle dese seu padre. [+]
1295 TC 1/ 39 Et fezose aquella pustura ontre Bernaldo et os mouros et el coria a terra a el rrey dom Affonso tãto [que], segundo diz a estoria per latĩ, vezes auja que chegauã a Leom et a Astorga. [+]
1295 TC 1/ 39 Et os cõdes ouverom disto muy grã sana et pesar et enviarõno dizer a Bernaldo cõ hũu seu caualleyro en puridade. [+]
1295 TC 1/ 39 Amjgos, querouos dizer como seeremos bẽ andãtes. [+]
1295 TC 1/ 43 Et elles entõ ouuerõ seu acordo et enviarõ dizer a el rrey en puridade, que era o que lles y mandaua ffazer. [+]
1295 TC 1/ 43 Et algũus dizẽ en seu rromãço et seus cãtarres que quando o soube el rrey, que mandou que lle fezesem banos et que o banassem en elles, por que lle blandeçese a carne, et que lle uistisem bõos pãnos, et que o possesem ẽ hũu cauallo, vistido dũa capapel d ' escarlata, et hũu escudeyro enpos el que o teuesse, que nõ caesse; et lo enujassem dizer, quando fosem cerca da cidade du el era, et que el salria a rrecebello. [+]
1295 TC 1/ 43 Et dizem que lle disso el rrey entõ: - [+]
1295 TC 1/ 43 Et dizem outrossi que el rrey, pero que estaua yrado contra Bernaldo, que lle deu caualleyros et auer et envyo[o] para França, pero que achamos que en Espana morreu Bernaldo, assi com̃o dissemos ya ante disto et com̃o [diremos] eynda adeant [e] . [+]
1295 TC 1/ 43 Et dizẽ enos cantares que disso alj Bernaldo a Carllos que era sobrino del rrey Carlos, o Grande, et fillo de dõna Tinbor, sua yrmaa; et que lle disso Carlos que era muy bem et que llj prazia cõ el, et que estaua ena corte hũu fillo dessa dõna Tinbor et que o preguntou el rrey se o querria reçeber por yrmão a Bernaldo. [+]
1295 TC 1/ 43 Et, andando dũa parte [et da outra] corrẽdo et rroubando quanto achaua, chegou aos portos d ' Aspa et pobrou y [a] ca(c)al que dizẽ de Iaca. [+]
1295 TC 1/ 43 Et algũus dizẽ que en tẽpo deste rrey dom Affonso foy a batalla de Rroçasualles [et non] cõ Carlos, o Grãde, mays cõ Carlos o que chamarõ Caluo. [+]
1295 TC 1/ 43 Mays, por que os liuros outenticos, esto he enos liuros outorgados, e(t) achado assi et por que os françeses et outrosi os espanoos [o contan] assi, dizemos que foy aquella batala de Rroçasvalles en tẽpo de Carlos, o Grãde, assi com̃o o [a]uemos ya cõtado susu en esta estorja. [+]
1295 TC 1/ 43 Et se algũu o souber departir mellor ou o diser mays cõ uerdade, deuele seer cabudu, ca nos dizemos o que achamos per latĩjns en liuros antigos. [+]
1295 TC 1/ 47 Et ẽnos xxij ãnos mandou Mahomat, rrey de Cordoua, fazer naues y en sua cidade et en Siuilla et ẽnos outros lugares du soube que auja avondo de madeyra que para aquillo fosse mester; ca oyra dizer que auja en Galiza cidades et castellos et villas muy bõas que nõ aujã enparança de castell[o] nẽ de çerca nẽ doutra fortelleza nẽhũa. [+]
1295 TC 1/ 49 Erras en isso que dizes; ca, sse morte nõ fose, nũca eu rreynara. [+]
1295 TC 1/ 49 Et seendo el ome de bõa voentade et grãando, leyxou logo en começo de seu rreynado a todollos de sua terra as dizimas do que soyam aa dar aos outros rreys. [+]
1295 TC 1/ 51 Depoys disto pobrou el rrey dõ Affonso os cãpos que dizẽ dos Godos -et estes som terra de Cãpos et Touro - et esses logares que estauã hermos et despobrados pollo destroymento dos mourros. [+]
1295 TC 1/ 53 Outro si fezo este rrey don Affonso, para defendemento da jgleia de Sam Saluador d ' Ovedo et de toda essa terra, o castello a que dizẽ Gazom, enas marinas d ' Asturas, ca sse temyã que veessem pella ventura daquella parte nauyos de mourros et que destroyriã estes santuarios. [+]
1295 TC 1/ 55 Et ouyolle dizer el rrey aquellas parauoas et tomouas com̃o en prou[e]r[bi]o et poseas per nume aa cidade. [+]
1295 TC 1/ 55 Et mandou que dalj endeante que le dissesem Camora, ca ante daquillo Nomãçiam lle diziã. [+]
1295 TC 1/ 55 Mays Loys, seu jrrmão, que era rrey de Gerrmanya, vẽo logo sobre elle com muy grãde oste et gerreoo por que tomara el soo o enperio, que auja de seer de seu sobrino, ssem llo dizer ante. [+]
1295 TC 1/ 57 Andados quarreenta et hũu ãno do rreynado del rrey dom Affonso, o Magno, -et ffoy isto ena era de noueçentos et XVe ãnos; et andaua entõçe o ãno da encarnaçom do Senor en oytoçentos et lxxta et vij; et o enperio de Carllos, enperador de Rroma, en quatro - en este ãno el rrey dom Affonso, seendo muy alegre, et au[endo] gram plazer de tantos bẽes como lle Deus avia feytos et fazia contra seus eemigos, (et) envioull[o] dizer ao apostoligo Joham per sua carta, com dous clerigos que lle enviou. [+]
1295 TC 1/ 57 Et o papa, quando ouve liuda a [carta] et oyo o que os mãdadeyros diziam, envioulle ssua carrta al rrey dom Affonsso, ffeyta en esta maneyra: [+]
1295 TC 1/ 59 Et, por que entendemos que sodes deuoto aa nossa sancta jgleia, gradeçemosuollo muyto et rrogamos a Deus que uos auonde uossa força do uosso reyno sobre os vossos ẽemjgos, et que uos outorgue vençemento et garde uoso reyno, assi com̃o uos, nosso amado fillo, nos enviastes dizer et demandar per muytos rrogos. [+]
1295 TC 1/ 63 Andados xla vj anos do rreynado del rrey dom Afonso, o Magno -et foy isto na era de noueçẽtos et xx anos, et andaua o ano da en[c]arnaçõ do Senor en ixe çẽtos et oyteenta et dous anos, et o enperio de Carlos en ixe -en este ano el rrey dom Afonso, o Magno, quando sse vyo aficado de seus fillos et de seus vassalos meesmos, en hũa uilla de Asturas que dizem Beydes, alj leyxou o rreyno et deuo a seu fillo dom Garçia, en esse logar meesmo, ante seus fillos et seus rricos omees; mays per força que de grado. [+]
1295 TC 1/ 65 Et enpos elle ouve o enperio hũu seu sobrino, a que diziã Armilfo, et reynou apos elle xij anos. [+]
1295 TC 1/ 65 Pero que diz dom Lucas de Tuj que, ante que el rreynasse, que fez isto, en tẽpo del rrey dom Garçia; [+]
1295 TC 1/ 67 Et poys que ouve o rreyno cãbou sseu nume et fezose chamar anãçer, que querria dizer tãto en arauigo com̃o "defendedor da ley de Deus". [+]
1295 TC 1/ 67 Et sen este nume fezosse chamar Miramolj̃, que aynda [he] muy mays vssado et quer dizer tãto en seu arauigo como "rrey dos cre(ç)entes". [+]
1295 TC 1/ 68 Et diz dõ Lucas de Tuy, en loor do esforço del rrey dom Ordono, que tam de rigeo os cometeu et tam sem pauor como o leom de Libera comete as greys das ovellas quando a fame. [+]
1295 TC 1/ 69 Et foy sobre Merida et correu toda a terra de Luzena et astragoua toda; et tomou hũu castello que diz[iã] Colubri et he aquel a que ora dizem Alfange. [+]
1295 TC 1/ 71 [Et] chegou ao lugar que dizem Vindonja. [+]
1295 TC 1/ 71 Et foy para Nauarra et chegou ata o logar que oye dia dizẽ Nuos. [+]
1295 TC 1/ 71 Pero diz dõ Lucas de Tuj que el rrey don Sancho Auarca era este, que nõ sseu ffillo dom Garçia; et que el rrey dom Ordono ya entõçe sobre os mouros et que llj enviou el rrey don Sancho Auarca, quando o soube, aquel seu fillo don Garçia, con grãde oste, en ajuda. [+]
1295 TC 1/ 71 Et aynda diz dõ Lucas de Tuy que, quando aquillo oyo el rrey don Ordono, que enviou dizer aos condes de Castella que se guyssassem et sse ueessen para el, en guisa que se fosem cõ el en aquella oste. [+]
1295 TC 1/ 71 El rrey, quando uyo que os cõdes nõ quiserõ vĩjr, asi com̃o el m[ã]daua, chegou muy grãde oste et foy contra os mouros, et achouos en [hũu] lugar que diziã Val de Junqueyra et lidarõ allj. [+]
1295 TC 1/ 71 Et forõ y presos dous bispos: a vn diziã Dulçidio et era bispo de Salamãca; [+]
1295 TC 1/ 71 [et] ao outro diziã Ornido, bispo de Tuy. [+]
1295 TC 1/ 71 Et diserõle depoys San Paayo, o martir et assi lle dizẽ oye dia. [+]
1295 TC 1/ 73 Et dessa uez matou muytas gentes delles et ffez muy grãde astragamento en hũa terra que dizẽ Çessilya et hermoua toda. [+]
1295 TC 1/ 73 Et quebrãtou et estroyu muytos outros logares a ff[o]go et a espada, de que uos nõ poderiamos dizer os numes tã agina. [+]
1295 TC 1/ 73 Et, quando chegou y, achou finada sua moller dõna Munjna, que llj diziã por outro nume dona Elvira. [+]
1295 TC 1/ 73 Et fez por ende bõa pedença, segundo diz dõ Lucas de Tuy. [+]
1295 TC 1/ 73 E[m]pos isto enviou dizer aos cõdes de Castella que vẽessem a el, que tĩjna muyto de ffallar cõ elles. [+]
1295 TC 1/ 73 Et elles nõ quiserõ yr a el ha Leõ, mays ouuerõ cõ el suas vistas ẽna rribeyra de Carõ, assi com̃o diz dom Lucas de Tuy, en hũu logar que dizẽ Rregla. [+]
1295 TC 1/ 74 Pero diz don Lucas de Tuy que, quando sse este rrey don Ordono sentiu doent[e], que se fezo leuar logo para Leom et y morreu. [+]
1295 TC 1/ 75 Et logo que rreynou, matou sen culpa dous fillos dũu ome onrrado, a que diziã Olmũda, et deytou da terra outro seu hermao daquelles dous, [que] auja (hũu) nume Framino et era bispo de Leom. [+]
1295 TC 1/ 76 Jn aquel ãno outrosi alçarõse cõtra el os altos omes de Bardolya, que e vna terra a que agora dizen Castella a Vella, ca nõ o queriam por seu rey; et por que uirã que el rey don Ordoño, seu hermão, prendera daquella guissa seus cõdes et seus cabedees et os matar[a] tã feament[e], chamãdoos a ffalla, assi com̃o ia desemos. [+]
1295 TC 1/ 76 Et ende ouverõ seu acordo et seu cõsello os omes boos et fezerõ de ssi dous juyzes, que escollerõ ontre si -et, segudo diz o arçebispo don Rrodrigo de Tolledo, nõ dos mays poderosos, mays dos mays sesudos et de mellor entẽdemento - que julgassem a terra de Castella et apacificasem todallas cõtendas que se y leuãtassen, et os desacordos, et que adusesen todallas querelas, et esteuesen todas pollo seu juyzo. [+]
1295 TC 1/ 76 Pero diz don Lucas de Tuy que, aquelles que tomarõ por juyzes, que erã muy fillos dalgo et d ' alto linagẽ. [+]
1295 TC 1/ 76 Et hũu auja nume Nunu Rasoyra, fillo de Nuno Belides, et dizia don Lucas de Tuy que este Nuno Belides, que fora natural de Catalona. [+]
1295 TC 1/ 76 Et, segũdo diz dõ Lucas de Tuy, este Layo Caluo nõ querria seer juyz nẽ seer a julgar; mays pero, por que os omẽes bõos [o] tĩjnan por ben, que o tomou. [+]
1295 TC 1/ 81 Et depoys que isto ouve feicto el rrey don Affonso foyse para hũu moesteiro, que he en rribeyra de Çẽa, que auja entõçe nume Donas Sanctas -et diz a estoria que este moesteiro he San Fagũdo -. [+]
1295 TC 1/ 83 Et en aquella sazõ tĩjnã os mouros o castello que dizẽ Caraço. [+]
1295 TC 1/ 85 Et, assi como diz don Lucas de Tuy, fezo este rrey depoys bõa penitençia por este feyto. [+]
1295 TC 1/ 86 Et o conde Fernã Gonçaluez, que era entõçe senor della, logo que (o) soube daquel feyto daquelle mouro, enviou[o] dizer a el rrey don Rramiro de Leõ. [+]
1295 TC 1/ 88 Andados Vo anos do rreynado deste rrey don Rramiro -et foy isto na era de IXe çẽtos et xliij ãnos; et andaua outrosi o ano da encarnaçõ do Senor en IXe çẽtos et Vo anos; et o enperio de Loys, enperador de Rroma, en vije -, en este ãno que dito he Almãçor, que era o mays poderoso mouro que auja aquende o mar [so] Abderame, rrey de Cordoua, quando oyo dizer que o conde Fernã Gonçaluez lle auja tomado o castelo a que diziã Caraço, ouve ende muy grã pesar et teuese por maltreyto. [+]
1295 TC 1/ 88 Et sobre esta cõta departẽ os sabios et os omẽes bõos d ' estorias d ' armas, et dizẽ que hũa ligiõ he seys mill et sex çẽtos et lxavj, toda de sex en sex. [+]
1295 TC 1/ 88 Et o conde Ffernan Gonçaluez, quando oyo dizer que Almãçor avia muvudo cõ tam grãde oste et uĩjna ameaçãdo que llj nõ ficaria terra nẽ lugar u [o] nõ fose buscar, (et) enviou logo suas cartas per toda Castella, que ueesem a el todos seus vasallos, ca muyto era mester. [+]
1295 TC 1/ 90 Et diziã [a] aquel logar San Pero. [+]
1295 TC 1/ 92 Et Almãçor era com̃o omẽ en logar de rey dontre os mouros, et chamauã[lle] elles en seu araujgo allagro, que quer dizer tãto en castellão com̃o "omẽ que e en logar de rey". [+]
1295 TC 1/ 92 Pero que en outro logar diz ho arcebispo don Rrodrigo que alhogib, en arauigo, tãto quer dizer [como] "pestana" en castellão. [+]
1295 TC 1/ 96 Et isto ffoy çertamente en dia de San Justo et San Pastor, et aynda diz don Lucas de Tuy que era lũes. [+]
1295 TC 1/ 96 Mays os outros mouros que fugir poderõ meterõse en hũu castello, a que diziã Alfondiga, et leyxarõ muy grãdes aueres ẽno cãpo. [+]
1295 TC 1/ 97 Et, depoys que el ouve ajuntado seu poder, enviou hũu caualleyro a el rrey don Sancho, de Nauarra, a dizer sse lle querria enmendar os tortos que auja feytos a castellãos, se nõ que o enviaua desaffiar. [+]
1295 TC 1/ 97 Senor, mandadeyro sõo do conde Ffernã Gonçaluez, et enviauos dizer que a grã querrella de uos, por que fezestes muyto mal en Castella grã tẽpo ha, en corrella duas vezes et tres no ãno. [+]
1295 TC 1/ 97 Et aynda diz que lle fezestes outro grã torto: que, mentre que el foy correr a Estremadura, que lle entrastes ẽna terra, roubando et astragãdo et fazendolle muy grã dãno. [+]
1295 TC 1/ 97 Onde uos envia dizer que se lle querredes enmẽdar estas querrellas que a de uos et mellorar assi co mo for dereyto, que uollo gradeçera, et faredes en isto uossa bondade et uossa mesura; se nõ, que uos envia desaffiar. [+]
1295 TC 1/ 97 Amjgo, yde dizer ao conde que lle nõ mellorarey nẽhũa coussa de quanto me ele envia dizer; mays que me faço muy marauillado del, com̃o me oussa a desfiar, ca o teno por louco en ello et foy mal cõsellado. [+]
1295 TC 1/ 97 Et muyto he agora loução por que esta uez vençeu os mouros; mays dizedelle que agina o yrey buscar, et que xe me nõ podera defender en torre n[ẽ] en çerca, que o eu nõ saque ende. [+]
1295 TC 1/ 97 Tornousse o caualleyro cõ esta resposta para o conde, et cõtoulle todo o que lle el rrey enviaua dizer, que nõ encobriu ende nẽhũa cousa, et dissolle que o auja muy forte ameaçado. [+]
1295 TC 1/ 97 Et quando o conde Ffernan Gonçaluez oyo o que lle enviaua dizer, ouue ende muy grã pessar, et mãdou chegar os rricos omẽes et os cauallevros et todollos outros de Castella que erã y cõ elle, por saber seus curações. [+]
1295 TC 1/ 97 Et agorra envieylles dizer que uos mellorasem os tortos et os danos que uos auiã ffeytos; mays semella[me] que dobrarnollo[s] querem. [+]
1295 TC 1/ 99 Et el rey don Sancho de Nauarra, [quando] oyo dizer que o conde Ffernan Gonçaluez que lle entrara pella terra, ajuntou toda sua gente et fuysse para hũu logar que diziã en Nauarra a Era Degollada, et e en Valpira. [+]
1295 TC 1/ 99 Mays o conde, com̃o era ome de bõo curaçõ et muy esforçado, dizialles que nõ era mal ferido et que penssasem de lidar et de vençer o canpo, ca morto auja el rey don Sancho. [+]
1295 TC 1/ 100 Et isto dito, escollerõ hũu caualeyro, a que diziã Nunu Laynes, que dissese ao conde aquillo que aujã acordado. [+]
1295 TC 1/ 100 Et nõ teñades, senor, que uos isto dizemos por couardia nẽhũa, mays por que uos queremos gardar com̃o a nosas almas et a nossos corpos. [+]
1295 TC 1/ 100 Nom cõtã d ' Aleyxandre as estorias nẽ os bõos omes os dias nẽ os ãnos, mays retraẽ et dizẽ d[el] os bõos feytos et as cauallarias que fezo. [+]
1295 TC 1/ 100 Et andaua pellas azes dizẽdo: - [+]
1295 TC 1/ 103 E[n] esta sazõ pobrou o conde don Nunu (Fernandez) Nunes Roda, assy como diz don Luc[a]s de Tuj. [+]
1295 TC 1/ 105 Et ajnda te diz mays Nostro Senor, que, por que eras seu vassallo, que te envia o [a]postolo(go) Santiago et a mj̃ cõ muytos angeos en ajuda, et parreceremos todos ena batalla cõ armas brãcas, et tragera cada hũu de nos crux en seu pendom. [+]
1295 TC 1/ 105 Et oy hũa gram uoz no çeo, segũdo meu entender, que dizia assi: [+]
1295 TC 1/ 108 Desy ordinou suas azes et mandou dizer a Gustios Gonçalues de Salas et a seus fillos et a dous seus sobrinos do conde que fosem aa deanteyra cõ Rroy Valasquez et dom Gonçaluo Diaz, hũu caualeyro muy sisudo et boo per suas armas. [+]
1295 TC 1/ 108 Et en todo esto o conde Fernã Gonçaluez andaua esforçãdo os seus et dizendollj: -Amigos et uassalos, seede boos et acordadeuos dos grandes tortos que nos faz Almãçor, et saquemos Castela da prema en que esta. [+]
1295 TC 1/ 111 Et com̃o quer que elles fossem muy esforçados, muyto o erã cada dia mays et cada que oyã dizer ao conde "Castela! ". [+]
1295 TC 1/ 111 Et outros muytos morrerõ y da parte dos cristãos, de que nõ podemos dizer os numes de todos. [+]
1295 TC 1/ 111 Et o conde, en chegando et ferindo logo ẽnos mouros, todo en hũu o fezo, et confortaua os seus et esforcauaos ẽna batalla, dizendolles: - [+]
1295 TC 1/ 111 O mouro, quando (o) uyu o cõde, quisera fugir et desuiarsse del, se podera; ca oyra dizer que ome que cõ el lidasse, que llj nõ podia escapar a vida. [+]
1295 TC 1/ 111 Et o conde, andando esto dizendo et querelando ontre sy a Deus et lidando en todo esto a grã poder, oyu hũa uoz que lle disso: - [+]
1295 TC 1/ 111 Et elles entõ oyrõ o que o cõde dizia, mesurãdo o feycto en que estaua et estãdo en esto en que era, teuerõ que o mellor que poderia seer que aquelo era que o conde dizia. [+]
1295 TC 1/ 111 Conuẽ a saber [que] aquela hermida era aquela a que agora dizemos o moesteyro de Sam Pero d ' Arlança. [+]
1295 TC 1/ 117 Et fezo entõ esse rrey dom Ramiro o moesteyro de Sancto Andres et de San Cristoual sobre Çea; et fezo outro aa onrra de Sancta Maria sobre Doyro; et outro moestevro outrosy aa onra de Sam Miguel en Ualdorna, ao que agora dizem Destriana; et rriquentoos de muytas herdades et do que aujã mester. [+]
1295 TC 1/ 118 Andados xviiij ãnos do rreynado deste rrey dom Ramiro -et foy esto ẽna era de DCCCC et Lavij ãnos; et andaua outrosy o ãno da encarnaçõ do Senor en DCCCC xviiij ãnos; et a do enperio d ' Enrique, enperador de Rroma, en quatro ãnos - e[n] este ãno sacou el rrey dõ Ramiro sua oste muy grande, et foy a (correr) terra de mouros correr hũu castelo, que antigamente auia nume Agoas, et e aquelle a que agora dizẽ Caualeyra, et he ẽna ribeyra do Teio, de iuso de Toledo. [+]
1295 TC 1/ 118 Et foy esto ẽna jgleia da Pi[p]hanya, que he a festa en que Nostro Senor pareçeu aos iij rreys magos de Arauya -et magos quer dizer tãto com̃o sabi[o]s -, et reçebeu y el rrey dom Ramiro o corpo de Nostro Senor Ihesu Cristo [muy] deuotamente, esto he muy omildosamente, ante os bispos et abades que auya y. [+]
1295 TC 1/ 119 Et casou con [ou]tra dõna que auya nume dõna Eluira, et ouue [en ela] hũu fillo a que diserõ dom Bermudo et seu doente de hũa doẽça dos pees, a que os fisicos et os sabedores dizẽ podraga. [+]
1295 TC 1/ 119 Et en este ãno prendeu el conde Hyriberto Carlos, rey de Frãça, por que matara o conde Ruberte, et deytoo ẽno castelo que dizem Perome. [+]
1295 TC 1/ 121 [et] acaeçeu que foy esto ẽna era de DCCCC LaIX ãnos - os galegos oyrõ dizer o [des]acordo que era ontre os leoneses et ontre os castelãos, et começarõ a alçarse contra seu senor el rrey dõ Ordoño. [+]
1295 TC 1/ 122 Pero dizem algũus que lidou el cõ o conde Fernã Gonçaluez et que o matou. [+]
1295 TC 1/ 123 Et en aquela sazõ auya en Castela et en Alaua hũu mãçebo dos mays nobres do reyno, et diziãllj per nume Vela. [+]
1295 TC 1/ 123 Mays nõ cõta a estoria sobre qual razõ nẽ nos outrosy, poys que ẽna estoria o nõ achamos cõtado, nõno dizemos aqui. [+]
1295 TC 1/ 123 Agora leixa aqui a estoria a cõtar destas cousas et torna a dizer del rey dom Sancho. [+]
1295 TC 1/ 126 Mays foy y enga[na]do, ca lle cõteçeu, segũdo diz o prouerbio, com̃o [a]o carneyro que uay buscar laa allea et uem dala trosquiado da sua; ca a reyna faziao todo cõ engano, por desamor et grande eemizade que tĩjna ẽno curaçõ. [+]
1295 TC 1/ 126 Et a rreyna, poys que outorgou (a) o cõde que llj prazia cõ aquel casamento que lle ela dizia, fezo logo scripuir hũa carta en esta guisa: [+]
1295 TC 1/ 126 Et o conde enuiou logo seu mandado al rey de Nauarra, que llj enuiasse dizer du tijna por bem que se visem ambos. [+]
1295 TC 1/ 126 Et el rey enuioullj dizer que en Çeruena, et o conde falousse en elo et outorgoullo. [+]
1295 TC 1/ 126 El rey uyu que o conde dizia mesura et dereyto, [et] soltou entõ os caualeyros et enuioos para Castela. [+]
1295 TC 1/ 126 Et chorauã et diziã: - [+]
1295 TC 1/ 126 Demays todolos d ' Espana nos desamã muyto ademays sem guisa, et nos nõ sabemos a quẽ dizer nossa coyta senõ a ti, Senor. [+]
1295 TC 1/ 132 -Senora, eu digo uerdade a Deus et a uos que, se uos esso conprides, que me uos dizedes, que uos tome eu por moller et que case cõuosco. [+]
1295 TC 1/ 132 Et esto que dizedes rrogouos que punedes en conprillo, et nõno queirades meter en olujdo; ca eu nõ uos mẽtirey de quanto ey dicto, se uos esto conprirdes et fazer quiserdes. [+]
1295 TC 1/ 134 Quando o conde lle oyu dizer cousa tã sem guisa, pesoulle mays que se lle dessem hũa gram lançada; et dissolle que demandaua cousa [muy] sem guisa et sem razõ, et que demandaua gram sol(i)dad[a] por pouco traballo. [+]
1295 TC 1/ 138 Et diz a estoria que esteue a fazenda en p[e]sso bem ata meyodia. [+]
1295 TC 1/ 138 Et o conde Fernan Gonçaluez, quando viu a el rey, começoulle a dar vozes et dizer: - [+]
1295 TC 1/ 140 Et diz assy: rrespondeu entõ o conde que, poys o elles tijnã por bem et o queriam, aynda que fosse mayor cousa, que o faria de grado. [+]
1295 TC 1/ 142 Enpos esto el rey dom Sancho de Leõ enviou seus mandadeyros ao conde Fernã Gonçaluez a dizerlle de com̃o Auderrahme, rey de Cordoua, era entrado en sua terra cõ gram poder de mouros, et que lle rogau[a] muyto que [o] fosse ajudar. [+]
1295 TC 1/ 142 Et enviou dizer per toda a terra, per cartas et per mãdadeyros, a todolos outros caualeyros que y nõ erã que sse fosem enpos elle. [+]
1295 TC 1/ 145 Tornousse o caualeyro ao conde cõ esta resposta, et cont[a]da sua mandaduria, enuiov logo o conde mandado, per toda terra de Castela, a dizerlles que fossem logo cõ elle caualeyros et peões. [+]
1295 TC 1/ 145 Agora leixa aqui a estoria de falar desta razõ et . tornaremos a dizer del rey dom Sancho de Leom et do conde Fernan Gonçaluez. [+]
1295 TC 1/ 146 El rey de Leom me a enviado dizer per suas cartas que llj de o cõdado, et eu querollo dar, ca nõ seria dereyto de llo tomar per força; et, por que nõ aueria que dizer, rretaria a mj̃ et a quantos veessem depos mj̃, se ende eu al fezesse. . . ca, sse fezesse a mj̃ çẽ bees et depoys fezesse hũu erro, ante elle contaria hũu mal feycto ca os çẽ bees que aia feyctos. [+]
1295 TC 1/ 146 Et nũca naceu ome no mũdo [que a todolos] omes fosse comunal; et por ende aas vezes dizẽ do gram mal bem, et do bem gram mal. [+]
1295 TC 1/ 146 Et o boo conselleyro nõ deue d ' auer medo nẽ uergona ao senor, mays dizerlle toda a uerdade et o que entender que he dereyto. [+]
1295 TC 1/ 146 Mays algũus a y que, en lugar de seerẽ conselleyros, som loamineyros, et nõ querem consellar ao senor se nõ o que entendẽ que lle praz, et dizemllj que aquelo he o mellor. [+]
1295 TC 1/ 146 Senor, do que dizedes que me alçey cõna terra, nõno fige nẽ veño de lugar para fazer tal feycto; ca per lealdade et per ma[ña]s tenome por boo caualeyro conprido. [+]
1295 TC 1/ 146 Et uos dademe outrossy fiadores que me conprades meu auer, assy com̃o diz a carta, et eu outrosy daruos ey fiadores que uos enmende quantas querelas de mj̃ auedes, assy com̃o uossa corte mandar. [+]
1295 TC 1/ 150 Desy ouuerõ seu acordo et falarõ muyto en elo per qual maneyra o poderiã sacar, [et] dizia cada hũu o que llj semellaua guisado; mays por todo esso aynda nõ podiã achar carreyra per hu o podessem fazer. [+]
1295 TC 1/ 150 Et enviou dizer a el rey com̃o ya a Sanctiago en romaria et que llj rogaua que lle leixasse veer o conde. [+]
1295 TC 1/ 150 Et el rey envioullj dizer que lle prazia de muy bõa mente, et sayu a ela a reçebela fora da vila, [con] muytos caualeyros, bem quanto seria hũa legoa. [+]
1295 TC 1/ 150 A condessa enviou logo dizer al rey que lle rogaua muyto, com̃o a senor boo et mesurado, que mandasse sacar o conde (os conde) dos ferros, "et dizedelle que o caualo trauado nũca bem pode fazer fillos". [+]
1295 TC 1/ 150 Si me ualla Deus, diz uerdade. [+]
1295 TC 1/ 153 Enpos esto que dicto he, o conde Fernã Gonçaluez de Castela -que nõ soube estar assessegado, depoys que (o) conde foy de Castella, ca nõno leixarõ os mouros nẽnos rreys mouros nẽ os cristãos estar en paz - enviov entõçe dizer a el rey dom Sancho de Leõ que lle desse seu auer, que lle deuya polo caualo et açor que lle vendera; et se nõ que nõ podia estar que o nõ penorase por elo. [+]
1295 TC 1/ 156 Et en este ãno mandou Obderrahme, rey de Cordoua, fazer hũu castelo y açerca da (da) cibdade, que oge dia esta y aynda; mays nõ dize a estoria o nume. [+]
1295 TC 1/ 157 Conta a estoria adeante, yndosse c[heg]ando [o] acaba[ment]o deste rey, que andados xijze ãnos de seu rreynado, de quando el comerara a rreynar -esto foy ena [era] de noueçentos et lxxaiiij ãnos; et andaua outrosy o ãno da encarnaçõ do Senor en noueçentos xxxavj ãnos; et o emperador de Roma en iij -, hũu dom Gonçaluo, que era ome muy poderoso et com̃o señor de terra d ' Estremadura (et) do rreyno de Leõ, que iaz alẽ Doyro, quando uyu que el rey dõ Sancho de Leõ se chegara a essa Estremadura, diz que ajũtou seu poder muy grande por vijr contra el rey dõ Sancho, en aquel lugar meesmo d ' Estremadura de Leom. [+]
1295 TC 1/ 157 Mays diz que ese dom Gonçaluo, ome poderoso, que enviou rogar al rey que lle perdoasse, et el rey que lle perdoou, mays pola preytisia que diremos aqui. [+]
1295 TC 1/ 157 Poys que e[ss]e dom Gonçaluo ouue gaanada a graça del rey dom Sancho, et [o] atregoou et asegurou, diz que jurou esse dom Gonçaluo al rey que lle daria todos seus peytos daquella terra que tijna. [+]
1295 TC 1/ 159 Et dizem que sse manteue cõ sua madre, a rreyna dõna Tareyia; et guiauasse pelo consello dela et de sua tia dõna Eluira, a mũia, que dissemos ia. [+]
1295 TC 1/ 163 Et o dia daquela fazenda fezo y Nostro Senor hũu muy fremoso miragre por hũu caualeyro seu vasalo, que auy[a] por custume que, desque ẽna manaa entraua ẽna jgleia, nũca ende seya ata que nõ erã dictas quantas missas achaua que esteuesẽ dizendo. [+]
1295 TC 1/ 163 Et por esta razõ trouxeo mal et dizia que con couardia et cõ maldade de sy leixaua de yr ala, ca nõ cõ outra crist[ã]dad[e]. [+]
1295 TC 1/ 172 Et des entõçe a aco foy chamado aquel mouro alhagib, que quer dizer en seu (al)arauigo tãto com̃o en castelão "pestaña" et "ome que teẽ en lugar de rey". [+]
1295 TC 1/ 172 Et, por que sempre as mays da[s] vezes foy depoys vençedor en todalas batallas en que sse açertou, fezosse chamar Almãçor, que quer dizer tãto com̃o "defendedor". [+]
1295 TC 1/ 172 Mays, por que estaua sempre ẽno alcaçer de Cordoua, assy com̃o ençarrado, et nõ sabia ende nada do que sse fazia pelo rreyno; ca en uerdade nõ leixaua Almãçor ome nẽhũu chegar assy que con el falasse, nẽ que lle disese nẽhũa cousa, [nen] nẽgũu outrosy nõ sabia nada da fazenda de Yseem outra cousa nẽhũa, senõ tãto que dizia Almãçor a todos, com̃o per mãdado del: "esto et esto uos mãda fazer Yseem". [+]
1295 TC 1/ 172 Et crijano todos do que dizia. [+]
1295 TC 1/ 174 Et ajũtarõsse et lidarõ en hũu lugar hu dizẽ Portela d ' Arenas, mays nõ sse vẽçerõ hũu nẽ outro; mays morrerõ y muytos de hũa parte et da outra, et partirõsse assy. [+]
1295 TC 1/ 174 Agora leix[a]mos aqui de falar del rey dõ Rramiro et diremos dos vijte jnfantes de Salas -et outros lle dizẽ de Lara - de com̃o forõ traydos et mortos en tempo deste rey dõ Rramiro et de Garçia Fernandez, conde de Castela. [+]
1295 TC 1/ 175 Andados xxj ãno do rreynado deste rrey dõ Ramiro -et foy esto ẽna era de noueçẽtos LXXXXa et vijte ãnos; et andaua outrosy entõ o ãno da encarnaçõ do Senor en IX centos et xxxij; et o emperio d ' Oco, enperador de Rroma, en xxvj -, (et) assy acaesçeu en aquela sazõ que hũu alto ome natural da foz de Lara, [et] auya nume Rroy Valasquez, [que] casou outrosy cõ hũa dõna de muy gram guisa, et era natural de Buruẽna et prima coyrmaa do conde Garçia Fernandez, et diziãlle dõna Lanbra. [+]
1295 TC 1/ 175 Et aquel Rroy Valasquez era senor de Biluestre et auya hũa yrmaa, muy bõa dõna et conprida de todos boos custumes, et diziãlle dona Sancha. [+]
1295 TC 1/ 175 Et, quando esto uio Aluar Sãches, que era primo de dõna Lambra, caualgou en hũu seu caualo et foy lançar a aquel tauolado, et deu ẽnas tauoas hũu tã gram golpe que o oyrõ dentro ẽna vila. segũdo diz a estoria. [+]
1295 TC 1/ 175 Ca Aluar Sãchez começou logo a dizer suas parauoas tã grandes, por que ouue a rresponder Gonçaluo Gonçaluez. [+]
1295 TC 1/ 175 Dõna Lanbra, quando aquelo oyu, começou a dar grandes uozes et chorar muy forte, et dizendo que nũca [dona] assy fora desonrrada en suas vodas com̃o ela fora aly. [+]
1295 TC 1/ 175 Rroy Valasquez, quando sse uyu tã maltreyto, começou a dar uozes et dizer "a armas, a armas" muy apressa, que logo forõ ajũtados cõ el todollos seus caualeyros. . . ca bem uijã que sse dariã a mal daquella uez, se Deus llo nõ desuiasse. [+]
1295 TC 1/ 182 Dõna Lambra, calade et nõ uos pes et sofrede[uos], ca eu uos prometo que tal dereyto uos darey ende que todo o mũdo auerã que dizer delo. [+]
1295 TC 1/ 182 E[n]pos esto, a cabo de poucos dias, enviou dizer dõ Rrodrigo outra uez a dõ Gonçaluo que sse veesse aynda a veer cõ elle outra uez, ca tijna outrosy de falar cõ el. [+]
1295 TC 1/ 182 Et dissolle elle logo de sua parauoa: -Almãçor, muyto uos enviou saudar Rroy Valasquez, uosso amjgo, et enviouuos rogar que lle enviassedes recado do que uos enviaua dizer aqui en esta carta. [+]
1295 TC 1/ 182 Poys dizeruolo ey eu: [+]
1295 TC 1/ 182 Rroy Valasquez me enuia dizer que te escabeçe. [+]
1295 TC 1/ 182 Mays agora leixaremos aqui de falar en esta razõ et tornaremos a dizer de Rroy Valasquez et d ' Almãçor. [+]
1295 TC 1/ 187 Sobrinos, dizeruos quero o que teño por bem de fazer. [+]
1295 TC 1/ 187 Muyto me praz do que dizedes. [+]
1295 TC 1/ 187 Poys que esta resposta ouue dos jnfantes, enviou dizer pela terra que, os que cõ elle quisesẽ yr a gaanar algo, que sse guisassem muyto agina et que sse veessem logo para el. [+]
1295 TC 1/ 187 Et essa ora enviou dizer, cõ hũu escudeyro, a seus sobrinos que caualgasem et se fossẽ enpos el, ca el os atenderia ẽna veyga de Febras. [+]
1295 TC 1/ 187 Et, se uos queredes quebrãtar estes agoyros, enviade dizer a uossa madre que cubra de panos vijte escanos, et ponaos en meyo do curral, et choreuos y por mortos. [+]
1295 TC 1/ 187 Dõ Monõ Salido, mal dizedes en quanto falades, et morte buscades, se ouuesse quẽ uola dar. [+]
1295 TC 1/ 187 Et os jnfantes deytarõ en iogo esto que lle dizia seu amo, et espedirõsse et forõsse sua carreyra. [+]
1295 TC 1/ 187 Monõ Salido tornousse para sse yr a Salas et, yndo assy pelo camjño, coydou ontre sy com̃o fazia mal en leixar daquela guisa seus criados por medo da morte, et mayormente seendo ia vello et de grande ydade, que o nõ deuya de fazer por nẽhũa maneyra, ca mays guisado era de yr elle hu quer que morte podesse prender ca aquelles que erã aynda mãçebos para viuer; et, poys que elles nõ temjã morte et tã en pouco a (a) tijnã, que mays pouco a deuya el de temer; et demays que, se elles morressẽ ẽna fazeda et Rroy Valasquez aa terra tornasse, que llj faria muyto mal por elles et que o mataria; et que sempre aueriã que dizer del, se el tal cousa fezesse com̃o esta; et demays aynda que, se elles ala morressẽ, que coydariã os omes que el que llj basteçera a morte et per seu consello veera aquel feycto, et seria muy maa fama esta para el (et leixar) de seer onrrado na mãçebia et desonrrado na viliçe. [+]
1295 TC 1/ 189 Et dizia: - [+]
1295 TC 1/ 189 Et por ende lle dizia el assy esto. [+]
1295 TC 1/ 189 Quando dõ Rrodrigo uyo que contra el dizia aquelo Monõ Salido, teuesse por maltreyto et por desonrrado del et, cõ gram pesar que ende ouue, começou a dar uozes et dizer: - [+]
1295 TC 1/ 189 Quando esto oyu hũu caualeyro, a que diziã Gonçaluo Sãchez, tirou muyto agina a espada da beyna et ya para dar cõ ela a Moño Salido. [+]
1295 TC 1/ 189 Dom Rrodrigo, poys que uyu que nõ tijna aynda sazõ de conprir seu curaçõ, assy com̃o el queria, et por que nõ poderia ende seyr bẽ, se sse entõ auoluess[ẽ], disso que lle prazia do que dizia et que o tijna por bẽ. [+]
1295 TC 1/ 191 Poys que esto oyu dizer Rroy Valasquez et elles todos aueudos ia, arrãcarõ logo as tẽdas et forõ logo sua carreyra. [+]
1295 TC 1/ 191 Et Moño Salido, com̃o lle esto ouue dicto, foysse para os jnfantes, dando vozes et diz[ẽ]dolles: - [+]
1295 TC 1/ 191 Moño Salido, seu amo, começoos entõ a esforçar, (et) dizendolle: - [+]
1295 TC 1/ 191 Mays diz a estoria que tam bem lidauã os cristãos et tã esforçadamente que passarõ per duas azes dos mouros et chegarõ aa terçeyra, a pesar delles. [+]
1295 TC 1/ 195 Et el foy enpos elles et tornoos, dizendolles: - [+]
1295 TC 1/ 195 Et elles tornarõsse entõ mao seu grado, segundo diz a estoria, ca bem vijã que trayçõ andaua y. [+]
1295 TC 1/ 195 Trouxestenos en oste para quebrãtar os eemjgos da fe, et agora dizes que matẽ elles a nos. [+]
1295 TC 1/ 195 Nos nõ sabemos que fazer aqui; ca, se Rroy Valasquez, uosso tio, se fosse para Cordoua, assy com̃o diz, tornars ' ya muy agina mouro, et Almãçor darll ' ia todo seu poder, et buscarnos ya por esta razõ muyto mal. [+]
1295 TC 1/ 199 Gonçaluo Gostez, fazelo ey esto que dizes, ca por esto te uim veer. [+]
1295 TC 1/ 199 Et querote daqui sacar que as veias se as poderas conoçer, ca dizẽ meus adalijs que da foz de Lara som naturaes. [+]
1295 TC 1/ 199 Deus te gradesca o bem que me feziste, et outrosy o bem que me dizedes. [+]
1295 TC 1/ 199 Et, poys que for de ydade que sabya entender bem et mal, dizerll ' edes com̃o he meu fillo, et enviarmo edes a Castela, a Salas. [+]
1295 TC 1/ 202 Et algũus dizẽ que foy a enfermidade da (da) menaçõ que os tomou a todos, de guisa que nõ escaparõ ende senõ muy poucos que contassem as nouas en sua terra, et da caualgada que elles fezerõ contra Galiza et das gaãças que sacarõ da terra do apostolo Sanctiago. [+]
1295 TC 1/ 203 Et, pero que el era asaz entendudo(s) et cordo, nõ leixaua de ascoytar muyto loamineyros et omes maldizentes. [+]
1295 TC 1/ 203 Et el rey creeuos daquelo que lle diziã, por que aquel arçebispo era fillo do prinçepe que al rey dõ Sancho dera a maçaa et as heruas cõ que morreu. [+]
1295 TC 1/ 203 Et, poys que elles ouuerõ feycto esto, veõ o arçebispo; et, pero que llj diziã todos que sse guardasse do touro, o arçebispo, sabendo muy bem a razõ por que el rey fazia aquelo et que el nõ se tijna por culpado, nõ deu nada polo touro, nẽ leixou de yr sua carreyra, seu passo, pela praza du estaua o touro, ca per aly auya el d ' entrar [a] veer al rey. [+]
1295 TC 1/ 203 Et chegou a huu lugar que diziã Pramaras et ficou y en hũa jgleia de Sancta Olalla. [+]
1295 TC 1/ 203 Et finou logo o mercoles d ' oytauas, en esse lugar que diziã Pramaras. [+]
1295 TC 1/ 206 Este rrey dõ Bermudo ouue por molleres duas donas de gram guisa; et, segũdo diz o arçebispo de Toledo dom Rroderigo, erã yrmanas. [+]
1295 TC 1/ 206 Esta dona Valascita, diz dõ Luchas de Tuy que foy dona d ' alta guisa. [+]
1295 TC 1/ 207 Et Alagib quer dizer en arauigo tãto com̃o "sobreçella" ẽno castelão, o[u] "ome que tem lugar de rrey", com̃o auemos ia departido suso ante desto ena estoria; por que a sobreçella assy he com̃o defendemento et cubertura dos ollos, ca assy era el cubertura et defendemento de seus poboos. [+]
1295 TC 1/ 207 Et Almãçor outrosy tãto quer dizer com̃o "defendemento", com̃o auemos ia depar tido en esta estoria ante desto. [+]
1295 TC 1/ 207 Mays teemos que he mays fremoso este nume Almãçor et que sse diz mays apostamente ca Alagib, et por esso llj dizemos nos assy. [+]
1295 TC 1/ 207 Et assy foy que, delo rrio de Doyro, que era en comeyo d ' ontre os mouros et os cristãos, todo o correu [et] o destroyu ata o rrio que dizem Estola. [+]
1295 TC 1/ 212 Et quero saber de com̃o teendes por bem uos de fazer y, et dizedemo. [+]
1295 TC 1/ 212 Mudarra Gonçaluez, quando llj esto oyu dizer et esta resposta ouue delles (gram prazer et), foy para sua madre et contoullo et disso[lle] com̃o queria yr buscar a seu padre et saber de sua fazenda del, se era morto ou viuo, et que llj desse o sinal que llj el leixara, per u o podesse conoçer. [+]
1295 TC 1/ 212 Quando Mudarra Gonçaluez assy oyu dizer a Rroy Valasquez, meteu mão aa espada et foy por ferilo cõ ela; mays trauou en el o conde Garçia Fernandez et nõ llo leixou fazer. [+]
1295 TC 1/ 212 Et, en dizendo esto, foyllj dar hũu tã gram golpe da espada que o partio ata o meyo do corpo, et deu cõ el morto en terra. [+]
1295 TC 1/ 212 [et Coyancos e] aquella çidade a que ora dizẽ Valença - et çercoua, et tomoa. [+]
1295 TC 1/ 216 Et tomou Osma et Alcubela et Valẽça, que he a vila a que agora dizem Berlãga, et Atẽça et deriboas todas de çijmento. [+]
1295 TC 1/ 217 Et e aquela a que dizẽ os fisicos darria. [+]
1295 TC 1/ 218 Et aj[ũ]tarõsse todos en aquel [lugar a] que en arauigo dizẽ Canãtalaçor, et en castelão quer dizer "altura de vuytores" . [+]
1295 TC 1/ 218 Et ficou asi a fazenda pola noyte que lles veõ et os partio; ca, se a noyte nõ fora, Almãçor fora preso ou morto, segũdo diz dõ Lucas de Tuy. [+]
1295 TC 1/ 218 Et, quando chegou a hũu lugar que diziã Borgue Alcoray, adoeçeu cõ pesar daquelo, et nõ quiso comer nẽ beuer, et morreu assi. [+]
1295 TC 1/ 218 Et dizia hũa uoz per ara uigo et outra per castelaõ: "en Canantalaçor perdeu Almãçor o atãbor". [+]
1295 TC 1/ 218 Et quer dizer, segũdo dizem os sabedores: "en Canãtalaçor perdeu Almãçor sua alegria et sua loucania et seu brio". [+]
1295 TC 1/ 218 Et os de Cordoua, que queriã yr ala a aquel ome et chegarsse a elle por dizerlle algũa cousa et pregũtallo, desfaziaxelle dante os ollos et nõ o vijã, et desi pareçialle en outro lugar, dizendo aquellas palauras meesmas que ante; et choraua. [+]
1295 TC 1/ 218 Et diziã aquelles omes sabios et entendudos que esto bem crijã que nõ era senõ espiritu, daquelles que as scripturas chamã jnco[b]os, que am aquella natura de pareçer et de[s]fazersse [et] apareçer de cabo quando querem, ou que era demo que choraua o quebrãto dos mouros et o [a]stragamento que lles vijña et veeõ et o sofre[rõ] dali adeante. [+]
1295 TC 1/ 221 Et conteçeu assy que mãdou prender, por miscla que fezerõ, a dõ Gõdesteo, obispo d ' Ovedo, et deytalo enno castelo a que dizẽ A Pena da Rreyna, et he en fondo de Galiza. [+]
1295 TC 1/ 222 Et entõçe fugio et morreu en Briezo, et foy enterrado ẽno lugar que dizem Vilanoua. [+]
1295 TC 1/ 225 Et Ysem, cõ medo desto que lle dizi[a], ouue a outorgar aquello que el queria. [+]
1295 TC 1/ 226 Pero diz dõ Luchas de Tuy, en sua estoria per latĩ, que conposo estas razões, que o nõ fezo este rey dõ Afonso per sy soo, mays per consello dos altos omes do reyno. [+]
1295 TC 1/ 226 El mouro nõ deu nada polo que ela dizia et teuoo en escarno. [+]
1295 TC 1/ 230 Et aynda dizẽ que sacou el a espada et dissolle que, se o nõ beuesse, que llj cortaria a cabeça. [+]
1295 TC 1/ 230 En Castella soyã chamar Mioña porlla senora, et aquella cõdesa dona Sancha era teuda por senora en todo o condado de Castella, et por ende mandou o conde toller deste nume Mioña aquel "mj" que diziã primeyro en este nume; et esta palaura que fica tollida ende "mj" que lli chamassem por ende a aquel moesteyro Onna; et assi lle chamã oge en dia Onna. [+]
1295 TC 1/ 233 Com̃o os de Cordoua alçarõ por seu prinçipe a hũu mouro, a que diziã Çuleymã [+]
1295 TC 1/ 233 Et, elles andãdo asy pela terra, acaeçeu que hũa partida daquelles barbaros quiserõ outrosi alçar por cabedel a outro mouro, curmão de Çuleyma, que llj diziã Murahã. [+]
1295 TC 1/ 233 Et aquel Mahomade Almoadj, quando entendeu que Çuleyma vĩjna cõ o conde dõ Sancho sobr ' el, envioo logo dizer a Medinaçele et a outros lugares muytos que llj uẽessẽ acorrer. [+]
1295 TC 1/ 233 Mays tã grande foy o medo que ouuerõ todos aquelles que aquillo oyrõ dizer que por nẽhũa cousa nõ llo poderom fazer creer que aquel era Ysem Almohadj, (et) quando ysto uio, foy et ascondeuse en casa de hũu alaraue, que auia nume Mahomad, o Toledão, todo ia com̃o desapoderado et desasperado, et fugiu de noyte, et uẽosse cõ Mafomad a Toledo. Çuleyma tomou entõ a çidade de Cordoua per força et assenorousse do alcaçer et apoderousse do rreyno vijte meses. [+]
1295 TC 1/ 233 Esta batalla ffoy numeada ontre os alaraues et diziãllj a batalla Catiça. [+]
1295 TC 1/ 233 Et elles forõ todos muy marauillados daquellas palauras tã sa[bi]as que o conde dõ Sancho llis dizia. [+]
1295 TC 1/ 236 Et ontre os cristãos avia dous altos omes [de] que [a] h[ũu] diziã por nume Armengãdo et ao outro Bermudo. [+]
1295 TC 1/ 236 Et ficou suas tendas en hũu lugar a que diziã en arauigo Cauat Abacar, que he [a] IXe legoas de Cordoua. [+]
1295 TC 1/ 236 Et mataron y delles muytos sen cõta, asi que nõ escaparõ delles senõ muy poucos. Çuleyma, quando uio dos seus todoslos mays mortos, fogiu cõ aquelles que escaparõ et poderõ fugir, et foysse para hũu lugar a que diziã Açafrã. [+]
1295 TC 1/ 236 Et dizẽ que ouuo Mahomad Almohadj en aquella batalla XXXta mill caualeyros de mouros, et de cristãos IXe mill. [+]
1295 TC 1/ 239 Andado(s) outrosy aquel XVo ãno do rreynado deste rrey dõ Afonso, enviarõ os alaraues et os outros omes onrados offiçiaes rrogar et dizer a Mahomad Almohadj per seus mandadeyros que, se el por bẽ teuesse et se ende pagasse, que perdoariã elles todolos erros et malffeytorias passados a aquelles que elles tĩjnã presos. [+]
1295 TC 1/ 239 Este conde, [en]tendẽdo o escandalo et o mal que poderia uĩjr depoys por aquello que el rrey mãdaua tomar todo o que os berberis auiã ena çibdad[e], et da outra parte por que era el esquiuo et muy errado contra os moradores do lugar, et sobre esto mayormente aynda por que oyra dizer a hũu mouro que, assi com̃o os de Cordoua matarã et destruyrã aos mouros berberis, que assi sse traballariã de matar, se podessẽ, a el [et a]os cristãos que erã con el, (et) disso al rrey que sse queria yr para sua terra, poys el auja conprido o tempo que posera con el de o seruir. [+]
1295 TC 1/ 241 Et mãdou dizer aos moradores da terra que esteuessẽ apparellados et perçebudos para caualgar, logo que oyssem appelido. [+]
1295 TC 1/ 241 Et, por que sabia el ia a couardia que auia enos de Cordoua, fazia el semellãça que enuiaua seus mãdadeyros aos barbaris, [et dizialles] que sse nõ queixassẽ, ca bẽ cuydaua el que os tornaria el su seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 241 Sabias que aquelles que som de tua linagẽ enuyarõ dizer a Çuleyma et aos barbaris que sse ueessem para Cordoua, et que elles lle guysairiã com̃o o fezessẽ ende senor. [+]
1295 TC 1/ 244 Et todoslos que o assy uijã yr apressurado por batalla, marauill[au]ãse ende muyto por aquillo, ca sempre o virã iazer ençerrado en seu alcaçer, et que enviaua todoslos mays dos dias seus mandadeyros aos berberis prometerllj muy grandes dões et muyto algo, se llj quisesẽ obedeeçer seu senorio. Çuleyma, en hũu cõ os berberis que erã cõ el, enviauã cada dia dizer a Ysem que llis peytasse et llis desse de seu auer dõde elles fossem pagados, senõ que se nõ partiriã de fazerllj mal. [+]
1295 TC 1/ 244 Et envioullj dizer que, se el fezese o que llj Çuleyma prometia, que ajudaria ante a el ca a Çuleyma. [+]
1295 TC 1/ 244 Et Yseẽ, tãto que soubo o que as cartas diziã, mandoo escabeçar et que trouxessẽ a cabeça del per toda a villa, por aquella tã gran trayçõ que tĩjna asconduda en sy, et tam grande a coydaua a fazer en ascuso en Cordoua, que soubessẽ todos que por tal razõ llj dauã tal morte. [+]
1295 TC 1/ 244 Et Yseem enviou logo ala entõ hũu seu algozil que auja nume Zabor, et outro a que diziã outrosy Orcõ et quantos caualeyros podo auer, que guardassẽ et defendessẽ a terra. [+]
1295 TC 1/ 247 Andados xviij ãnos do rreynado del rey dõ Afonso -et foy esto ena era de mil et XXXta et iiij anos; et andaua o ano da encarnaçõ en nouecentos et nou(u)eenta et seys; et o d ' [Ot]o, enperador de Roma, en XIX - en esse ãno enuiou dizer Çuleyma a Emũdar, que era rey de Saragoça, et a outro mouro, que era de Medina Alfaragel -et he a que agora dizem Agoa d ' Alfaiar - et a todolos outros mouros poderosos da terra, que o veesem ajudarlo contra Ysem, rrey de Cordoua, et que leixaua de fazerlles mal na sua terra. [+]
1295 TC 1/ 247 Entõçe Çuleyma enuiou dizer aos de dentro que lle dessem a vila, mays os de dentro nõno quiserõ fazer. [+]
1295 TC 1/ 247 Et tomarõ per y hũa partida da çidade, aquelo a que agora dizem Eixerquia. [+]
1295 TC 1/ 247 Et dos que daly escaparõ da boca da espada, segũdo diz a estoria, forõ depoys metudos a ela ẽna Eixerquia. [+]
1295 TC 1/ 247 Et elles erã vj linagẽes -et por aquelles vj linagẽes diziã os mouros "alcareuas" en seu arauigo berberi - et deu ali a cada hũu delles seus lugares numeados, que os ouuessẽ por herdade por sempre. [+]
1295 TC 1/ 249 Et ouue y hũu poderoso ontre elles a que diziã Ayrã. [+]
1295 TC 1/ 249 Et os outros de sua natura, a que diziã castrados outrosi com̃o aquelles que escaparõ daquella reuolta et daquel mal, forõ para Murça, et tomarõ o castelo d ' Ouriolla et teuerõno. [+]
1295 TC 1/ 249 Entõçe hũu mouro a que diziã Alflia alçarasse cõ o alcaçer d ' Almeria contra hũu mouro que diziã Abenhamit et [Abenhamit] tornouse vassallo de Ayrã, por tal que o fosse ajudar contra Aflia, assy com̃o diremos adeant[e]. [+]
1295 TC 1/ 249 Des este ano nõ achamos mays de dizer que aa estoria pertẽesca, senõ tãto que morreu Johan, papa, et foy posto en seu lugar Johan, o [XVIo]; et forõ cõ este C et XLVJ apostoligos. [+]
1295 TC 1/ 251 Com̃o Hayrã enviou dizer a Hysem que sse verria a el a Malega [+]
1295 TC 1/ 251 A este Aly Abenhamjt enviou dizer (a) Ayrã que uẽesse a Malega, et que se traballasse et guisasse com̃o fosse y rrey. [+]
1295 TC 1/ 251 Ayrã enviou logo dizer aos de Grãada et de Murça et de todalas outras uilas derredor que fossẽ a Malega a obedeeçerllj et fazerllj vassalagẽ a Alj que era y alçado por rrey. [+]
1295 TC 1/ 251 Depoys disto enviou dizer Ali a Ayrã que ueesse a el a Malega, que tĩjna muyto de falar cõ el, en feyto d ' ir sobre Cordoua et de chegar seus uasallos et seus amigos, quantos podessem chegar cada hũu delles. [+]
1295 TC 1/ 251 Aquel padre de Çuleyma era ome boo et sen mal, de guisa que nõ fora en cõsello do que seus fillos faziã, et por ende dizẽ que foy morto sen culpa. [+]
1295 TC 1/ 251 Et ajuntarõse ambos en Azio, que es a vila a que dizẽ Gradios, et daly mouerõ et forõse para Cordoua. [+]
1295 TC 1/ 251 Ayrã, quando o soubo, envioullj dizer que era enos Alcoudelles, en hũu castello en Beeça, en cuia casa estaua ascondudo. [+]
1295 TC 1/ 251 Mays, quando oyo dizer Alj de com̃o Hayrã fora vençudo et fugira, foy en muy alegre et, cõ o gran prazer que ende ouuo, mandou tomar quantas armas podo auer, et foy para Jaem cõ grande hoste. [+]
1295 TC 1/ 251 Et algũu daquelles a que diziã castrados, que o aguardauam, matarõno y dentro. [+]
1295 TC 1/ 254 Et ficou suas tendas eno monte que dizẽ Suesta, que e a vj legoas da uila. [+]
1295 TC 1/ 258 Et Caçim, yndo fogindo cõ aquelles berberis que podo auer, enuyou dizer a seus fillos, que erã en Seuilla, que guysassem mil et quinẽtas casas, das mellores que fossẽ ena çibdade, para os berberis que yam cõ el. [+]
1295 TC 1/ 258 Sobre esto, quando Ydris, que era yrmão de Ali, de que dissemos ia que era adeantado de Çepta, oyu dizer da morte de seu yrmão, et com̃o era o rreyno enalleado, passou o mar et ueo a Malega, et tomou o alcaçer et fezesse chamar rrey. [+]
1295 TC 1/ 258 Et pousou sobre Alcalla que dizẽ del Rrio, que he hi acerca de Seuilla. [+]
1295 TC 1/ 260 Aqui diz a estoria que en esto pode omẽ entender que grã cousa he obediẽcia deste mũdo, quando aquel mouro Humeya, por obediẽcia dũu dia que fosse rrey, dizia que o matassẽ depois. [+]
1295 TC 1/ 260 Almõdafar rreçebeuo muy bẽ et prouguelle cõ elle et deullj huũ castello, a que diziã Azuella, en que viuesse ata sua morte. [+]
1295 TC 1/ 263 Deste ano nõ achamos mays desto que dizer que aa estoria perteesca, senõ tanto que morreu en esse ano Ssergyu, papa, et [foy] posto en seu logar Beeyto oytauo; et forõ cõ el çento et xla viijo apostoligos. [+]
1295 TC 1/ 264 En este logar começa a estoria donde ouuerõ começo os rreys de Nauarra; et começa assy et diz: [+]
1295 TC 1/ 265 [Este Garçia Enẽges], assi com̃o dizẽ don Rrodrigo, arcebispo de Tolledo, et outros que acordã en suas estorias cõ elle(s), foy omẽ muy liure et muy frãco en suas cousas que erã de fazer et en batallas vsaua cotiaamente. [+]
1295 TC 1/ 265 Et hũu dia acaeceu que era en hũa aldeya a que diziã Alobeyra. [+]
1295 TC 1/ 268 Por que, quando oya dizer algũa cousa de feycto d ' armas ou dalgũu perigoo de mouros que ueesse ou que ouuesse d ' entrar en batalla, tremia todo ao começo. [+]
1295 TC 1/ 268 Mays, depoys que ena fazenda entraua, dizẽ que muy esforçado et muy forte era. [+]
1295 TC 1/ 269 Et el rrey dõ Bermudo de Leõ, que rreynaua a aquella sazõ, auya hũa yrmaa, que diziã dona Sancha, grãde et muy fremosa et de boos costumes. [+]
1295 TC 1/ 271 Et pousou o jnfante eno logar que dizẽ Barro de Traballo. [+]
1295 TC 1/ 271 Pero diz aquel arcebispo dom Rrodrigo, et don Lucas de Tuy, que acorda cõ el, que ante matarõ o jnfante que nẽhũu dos caualeiros que andauã cõ el, et que o matarã ante a porta de Sam Johane Babtista, et nõno sabẽdo nehũu dos seus. [+]
1295 TC 1/ 271 Et, pois que o ouuo morto, foisse para o paaço dizello a sua esposa, dona Sancha. [+]
1295 TC 1/ 271 Et os altos omes que y erã, quando oyrõ aquelo dizer, nõno quise(e)rõ creer, que tã grã traiçom com̃o aquella ousassẽ fazer por nẽhũa guysa. [+]
1295 TC 1/ 271 Mays, [pero] que assi foy com̃o o arcebispo dõ Rrodrigo et dom Lucas contã en seu latĩ, diz aqui eno castelaao a estoria do rromãco do jnfante Garçia doutra maneyra, et conta en esta guysa: [+]
1295 TC 1/ 271 Que o jnfante, seendo eno paaço falando cõ sua esposa, nõ sabendo nada de sua morte, quando oyo demãdar armas a grã pressa, diz que sayu aa rrua ueer que era et, quando uiu todos seus caualeiros mortos, pesoullj de curaçom, et choraua muy fortemente, ronpendose todo por elles. [+]
1295 TC 1/ 271 O jnfante, quando aquello uiu, cõ o grã pesar que ende ouue, pero que o tijnã preso, começou de tragelos mal et dizerlles: - [+]
1295 TC 1/ 271 Pero diz o arcebispo dom Rrodrigo que en Leõ foy enterrado, ẽna jgleia de Sam Johan, cerca do padre de dona Sancha, sua esposa, que sse quisera essa ora meter cõ el eno luzello, cõ tã grã pesar que auja por el que assi morrera; et tã grã doo fazia por el que toda estaua desmayada, que nõ sabia que fazia nẽ u estaua. [+]
1295 TC 1/ 275 Et acharono et prenderõno et adusserono aa jnfante dona Sancha, et meterõllo enas maos, dizẽdolle que ella fezesse del o que quisesse et a justiça que ella teuesse por bem. [+]
1295 TC 1/ 275 Et, desque o ouue parado atal, mãdou aduzer logo hũa azemela et poello en ella, et leualo per quantas villas et mercados auja en Castella [et] en terra de Leõ, u el fezera aquella traiçõ, dizẽdo et pregoando cada lugar que, pola morte que Fernã Laynes bastecera ao jnfante Garçia et fora el en ella, padeçia elle aquello. [+]
1295 TC 1/ 277 Et diz [aqui o arçebispo] dom Rrodrigo que acalçou o tenpo de Aluar Rrodriguez. [+]
1295 TC 1/ 281 A rreyna mesurou en ello et teuo que poderia seer aquillo que o caualleyro dizia, et nõ deu o caualo ao fillo. [+]
1295 TC 1/ 281 Don Garçia, cõ a maa uoentade et cõ a crueulle sanna que auja, enfamou a sua madre ante ell rrey en aquella rrazõ de muy maa guisa et sẽ todo enbargo, dizendo que o afirmaria cõ seu yrmão. [+]
1295 TC 1/ 281 Et esto dizia aquel sancto ome, por que os fillos del rrey se llj confessarã (et) com̃o aquello disserã contra sua madre cõ falsidade et cõ nemjga. [+]
1295 TC 1/ 281 Et foy entõ a rreyna onrrada et tornada en sua onrra primeyra que ouuera, et aynda en mayor, assi com̃o diz a estoria. [+]
1295 TC 1/ 284 El era fillo del rrey dõ Sancho de Nauarra, o Mayor, et ouuoo en hũa dona filla dalgo, que era natura[l] de hũu castello que dizẽ Ayaro. [+]
1295 TC 1/ 285 Et naçeu en Galiza en hũu lugar que dizẽ Caldas de Rreis, et criarõno en Galiza o arçebispo [don] Diego, que foy o primeyro arçebispo de Sanctiago desque a prouĩça de Merida foy mudada a Sanctiago, et o conde dõ Pedro de Caura. [+]
1295 TC 1/ 288 Et por esta rrazõ entrou ontre os arãgoeses muy gran descordia, ca diziã que dõ Rramiro, que dizemos que era mũge et clerigo de missa, (et) que nõ podia fazer batallas nẽ justiça, assy com̃o cõuĩjna a rrey, nẽ casar cõ moller a beyçõ, com̃o era dereyto. [+]
1295 TC 1/ 294 Este rrey dõ Pedro d ' Arangõ tomou o castello a que dizẽ Obibdeymas et outros castellos que liurou de mouros. [+]
1295 TC 1/ 296 Et começou de guerrear os mouros muy de rrigio et correrllis a terra, et tomou o castello a que dizẽ Barioña, que he muy forte, et muytos outros castelos et villas que tĩjnã os mouros. [+]
1295 TC 1/ 296 Depoys, nõ se tẽendo por pagado desto, chegou (chegou) gran frota de todas las partes de seu rreyno et passou per mar aas yslas que dizẽ Baleares. [+]
1295 TC 1/ 296 [Et] Bal[e]ares tãto quer dizer en linguagẽ de Castella com̃o cousa que pertẽesca para balestas, porque dizẽ que en aquellas ysllas soya auer as mellores beestas do mundo et os mellores beesteyros et mays sotijs et que mays sabiã auijr en feycto de beestas. [+]
1295 TC 1/ 296 Et aquellas yslas som aquellas que agora dizẽ Mayorgas et Menorgas; et esto quer seer de mayores et de menores, [ca] a hũa ysla he mayor et a outra meor. [+]
1295 TC 1/ 299 Este rrey dõ Sancho seendo en Castella corria hũu dia mõt[e], et acaeçeu que hũu dia achou hũ porco montes; et, yndo enpos el, meteuxillj en hũa çibdade que estaua entõçe herma -et he aquella a que agora dizẽ Palẽça - et entrou en hũa coua que auja y ia feyta en guisa de jgleia, et en ela hũu altar feyto a onrra de Santo Antolj martir -et o altar he aquel que oge en dia esta y muyto onrrado et de grandes uertudes -. [+]
1295 TC 1/ 299 Delos iiijo ãnos do rreynado del rrey dõ Bermudo ata o IXo nõ achamos que dizer que para aqui pertẽesca. [+]
1295 TC 1/ 300 Et desta guisa que aqui dizemos uençeu el rrey dõ Garçia al rrey dõ Rramiro, seu yrmão, et aquelles rreys que en sua ajuda ueerõ. [+]
1295 TC 1/ 303 Et forõ ambos apoderados contra el rrey dõ Bermudo, que vẽera ia cõ todo seu poder et estaua ia çerca o rrio de Carrõ, en hũu lugar a que diziã Lãtana, en Ual de Camarõ. [+]
1295 TC 1/ 303 Et el rrey dõ Bermudo, atreuendosse en[a] forteleza de hũu seu caualo en que sija, a que chamauã Paay Uello quando chamar o queriã, asy como diz don Lucas de Tuy en sua estoria, (et et) ferio das esporas et meteuse per meyo das azes por chegar al rrey dõ Fernando et matalo se podesse. [+]
1295 TC 1/ 307 Entõ andaua [o ano] da encarnaçõ en [M] et xvij anos; et [o] do enperio de Enrique en XX; et [o] do papa Bẽeyto en X; et [o] de Roberte, rrey de Frãça, en XX et vj anos; e[t] a era do tẽpo en que Mahomade começara o poder et se começara a seyta dos mouros, que dizẽ elles ley, en [CCCC] et XX et oyto ãnos. [+]
1295 TC 1/ 307 Entõ, estãdo a çidade de Cordoua sen rrey, leuãtouse hũu mouro a que diziã Iohar, et esteuo dous anos eno senorio. [+]
1295 TC 1/ 307 Et, despoys que finou, ficou eno senorio hũu seu fillo a que diziam Mafomat, et viuio treze anos eno senorio. [+]
1295 TC 1/ 307 Et en aquella sazõ leuantouse outro mouro en Seuilla a que diziã Abbucãzi, et foy ende senor XV anos. [+]
1295 TC 1/ 308 Et os que nõ sabẽ a estoria dizẽ que este foy Rrodrigo, o Çide; mays en esto o errã. [+]
1295 TC 1/ 308 Et quando naçeu foy seu padrino de babtismo hũu bõo clerigo a que diziã dõ Pero dePeriges. [+]
1295 TC 1/ 314 Et Rrodrigo, quando o oyu, prouguelli muyto et outorgou o que el rey dizia que lidaria por elle aquelle reto; pero que, ontre tanto que o plazo era, queria yr en romaria a Sanctiago, a que tĩjna prometudo d ' ir. [+]
1295 TC 1/ 314 Et, jndo polo camj̃o fazendo muyta esmolla et muyto bẽ a ppobres por amor de Deus, et yndo asi pelo camjno achou hũu gafo lazerado en hũu tremedal, que iazia dando uozes et dizendo que o tirasse ende por amor de Deus. [+]
1295 TC 1/ 316 Mays dõ Martin Gonçaluez come çou a dizer suas parauoas brauas: - [+]
1295 TC 1/ 318 Estes mouros, quando virõ a falsidade en que andauã os condes, tomarõ as cartas et enviarõnas a Rrodrigo seu senor, et enviarõllj dizer et descobrir a puridade do feyto com̃o era. [+]
1295 TC 1/ 318 Et Rrodrigo, quando vio as cartas et todo o al que llj enviarõ dizer, gradeçeullo muyto. [+]
1295 TC 1/ 318 Curmãa, agora dizede o que quiserdes. [+]
1295 TC 1/ 319 Et envioullj seus mandadeyros con que llj enviou dizer que llj fazia muy sen guisa en llj entrar asi pelo rreyno, et seendo seu yrmao; pero que lli queria sofrer o que auia feyto et queria auer paz cõ elle, com̃o cõ yrmão; et que llj sayse da terra, ca bem sabia el que el que llo uedar[i]a, se quisese, et que nõ llj fezese y mays mal, nẽ quisese que ouuese morte ontre elles. [+]
1295 TC 1/ 319 Et dizẽ que hũu dos dous caualeyros que se partirã delle que llj deu hũa lãçada de que finou. [+]
1295 TC 1/ 323 Eno rreynado del rrey don Fernando, que foy ena era de mĩll et sateenta anos, quando andaua o ano da encarnaçõ en mĩl et trijnta et dous anos, et o do enperador Corrado en doze anos - el rrey don Fernando, poys que ficou ben andant[e] et seguro en seu rreyno, sacou sua oste muy grande para yr correr a terra de mouros: a Portugal [et] a terra de Biamja, que dizem agora terra de Merida et de Badalouçe, que tĩjnã os mouros entõ. [+]
1295 TC 1/ 325 Et [en] esa terra, en poder dos mouros, auia hũu moesteyro de mõges, que dizi[ã] Boriano, et ueui[ã] per lauor de [suas] mãos, et teni[ã] muyto pam [d ' ]orio et trijgo et millo et muytas legumyas. [+]
1295 TC 1/ 325 Et, en quanto el rrey tijna çercada a vila, acaeçeu hũa cousa, que hũu romeu de Greçia vijna a Sãtiago en rromaria, [et] dizi[ãlle] Ostiano. [+]
1295 TC 1/ 325 Et, estando ena jgleia de Sãtiago fazẽdo sua vegia, cõ grãde deuoçõ, oyu dizer aos rromeus et aos da vila que Sãtiago que pareçia ẽnas fazendas en ajuda dos cristãos contra os mouros. [+]
1295 TC 1/ 325 Ostiano, tu te(u)es por escarno por que me chamam caualeyro et dizes que o nõ soo. [+]
1295 TC 1/ 325 Et dizendolle esto f[o]y tragendo hũu caualo brãco muy boo. [+]
1295 TC 1/ 325 Pero diz aqui don Lucas de Tuy que en outro tẽpo, quando este Abandola, rrey dos mouros, ganara Portugal, que catiuara este don Sisnando cõ outros muytos roubos que fezo; et, por que era tam boo aos mouros contra os cristiãos, que o tijnã os alaraues com̃o por rrey, asi que nõ (que) faziam cousa nẽhũa sem seu mãdado. [+]
1295 TC 1/ 328 Mays, por que este feyto nõ plougue a muytos, tomarõ outro por apostoligo, que diziã Grigoro, o sesto; et forõ cõ el çento et saseenta et dous apostoligos. [+]
1295 TC 1/ 329 Et elles, quando se uirõ asi apremados et o que lle auiã destroydo, enviarõno dizer a el rrey Allymaymõ que ouuese coydado de seu rregno, per batalla ou en [ou]tra maneyra qualquer de peyto; et, se o nõ fezesse, que toda a terra auia perduda. [+]
1295 TC 1/ 329 Et, quando ouue a rreçeber a cõsagraço do papadigo, oyrõ uozes d ' angeos que cantauã et diziã estas parauoas: - [+]
1295 TC 1/ 331 Et envioullj dizer que, se queria auer seu amor, que llj desse os corpos das onradas virgees Santa Iusta et Sancta Rrufina; se nõ que, en outra maneyra, nõ poderia auer seu amor. [+]
1295 TC 1/ 331 Et el rrey de Seuilla envioullj dizer que, todalas cousas que el podese auer, que o seruiria cõ ellas, mays que non sabia hu jaziã os corpos; mays que elle que punasse en saber delles et el que o saberia da sua parte; et, se os podesse auer que llos daria muy de grado. [+]
1295 TC 1/ 333 Et enviou cõ elles o conde dõ Moño et outros dous ricos omes, que diziã a hũu dom Fernãdo et ao outro dom Gonçaluo. [+]
1295 TC 1/ 337 Et o Çide, quando [o] oyo, pesoulle muyto de curaçõ, mays pollo cõsello que lle dauã ca porlo que lle enviauã dizer da corte. [+]
1295 TC 1/ 339 Et enviou outrosy suas cartas ao emperador et aos outros rreys, en que lle dizia que bem sabiã elles que lle demãdauã torto et grãde escatima, nõ auendo contra elle jurdiçõ nẽhũa nẽ demãda de dereyto, et que lle rrogaua que lle leixas[ẽ] fazer sua guerra aos eemigos da fe; se nõ, se al queri[ã] contra elle, que lles tornau[a] amjzade et que os desafiaua et que ala du todos estauã gelo yria dar et os yria veer. [+]
1295 TC 1/ 339 Et ontre tãto que lles este mandado enviou dizer, mandou muy bem guisar suas gẽtes, segũdo que o tijna fala(n)do cõno Çide. [+]
1295 TC 1/ 339 Et el rrey envioulla et envioullj dizer toda a uerdade do feyto. [+]
1295 TC 1/ 342 Et algũus departẽ sobre esta razõ et dizem que som en(a) Avilla. [+]
1295 TC 1/ 342 Et outros dizẽ que o corpo de Sancta Cristina que e en Palença. [+]
1295 TC 1/ 344 Et aa rreyna, quando o soube, pesoulle muyto de curaçõ; et rrogou atãto el rrey et tãto lle soube dizer de muytos exemplos boos, dizendo[lle] que nõ minguase nẽhũa cousa en seu estado, o que nũca el minguara, et agora ẽna çima que nõ quisese Deus que os omes boos lle trauasem en ello, senõ que leixaria mao exemplo de sy. [+]
1295 TC 1/ 344 Et, por que sabades quaes som as terras de Çiltuberia et Carpẽtanja, queremosuolas dizer: Çiltuberia he com̃o tem o mar de San Sauastiã, que chamã mar Ẽçiano, et vay dereytamente ao mar de Saragoça, que es llo mar Medyoterrano, por que uay per meyo da terra. [+]
1295 TC 1/ 346 O quinto fillo de Jafahe ouue nume Tubal, et con seus yrmãos deçeu a poblar ẽnos chãos et ẽnas rribeyras de Ebro, por que chamã Çiltuberias, que quer dizer "conpañas de Tubal pobradas nas rribeyras do Ebro". [+]
1295 TC 1/ 349 Et pose a coroa [en]a cabeça ante o corpo de Sancto Esydro, et chamou a Deus dizendo asy: - [+]
1295 TC 1/ 350 Et nõno quiso conse[nti]r, ca dizia o arçebispo dõ Rrodrigo que assy com̃o o mayor nõ quer outro cõsigo no senorio, et os rreys d ' Espana vijndo do muy grã sangue dos godos, que acaesçeu muytas vegadas que se matarõ yrmanos sobre esta razõ, el rrey dõ Sancho, deçendo deste sangue, teue que lle seria muy graue et moy grã mĩgoa se nõ ajuntase os rreynos, ca se nõ tijna por pagado cõno que lle el rrey seu padre dera, mays tijna que todo deuia seer seu. [+]
1295 TC 1/ 351 Et con este consello envioulle trochomanes, cõ que lle enviou dizer que ser[i]a seu vasalo et que lle daria muytas dõas et muyto ouro et muyta plata, et que lle daria suas parias cada ãno muy conplidamente, et se leuantase de sobre elles et se fosse para sua terra, et fosem seguros delle en toda a terra. [+]
1295 TC 1/ 351 Esto que me el rrey envia dizer bem este. [+]
1295 TC 1/ 351 Mays el al tẽ no curaçõ, et esto me envia dizer por me leuantar daqui; et, depoys que me eu for, cõ mouros ou cõ cristiãos pora seu amor, et falir me a de todo quanto comigo quer poer. [+]
1295 TC 1/ 351 Mays pero quero fazer esto que el rrey de Saragoça me envia dizer; ca en cabo, se me mentir, eu verrey sobre elle et fio sobre a merçee de Deus que se nõ podera amparar. [+]
1295 TC 1/ 351 Et forõse para seu senor et contãrolle as parauoas que el rrey dõ Sancho dizia. [+]
1295 TC 1/ 353 Et el rrey dom Sancho, quando ysto oyo, com̃o era de grã curaçõ et de grande esforço, pesoulle muyto, et envioulle dizer que dos rreys de Castella et de Leõ erã as conquistas, ca os rreys d ' Arangõ nõ auiã conquista nẽhũa, mays que er[ã] seus subieytos et que (ae)lle(s) veniã a cortes, et sobre esto que fezese todo seu poder. [+]
1295 TC 1/ 354 Et ella, quando o soube, começou a dizer chorãdo: - [+]
1295 TC 1/ 354 Et asy se conplira o que disso dõ Aras Gonçalues, meu amo; ca, poys que el rrey dõ Garçia, que este yrmano menor, me deserda, et pasou a jura que fezo al rrey meu padre, el rrey dõ Sancho, que este o mayor et que fezo a jura per força et contradizendo(a) sempre a partiçõ, mays querra y fazer. [+]
1295 TC 1/ 354 Poys que el rrey d[õ] Sancho, com̃o estaua aluoroçado contra seus yrmãos, oyo dizer com̃o el rrey dõ Garçia, seu yrmão, fora contra sua yrmaa et a deserdara, prouguelle moyto, ca tijna que auya achaque para acabar o que queria et tĩjna no curaçõ. [+]
1295 TC 1/ 357 Dizede a meu yrmão que nõ queyra pasar a jura que fezo al rrey noso padre. [+]
1295 TC 1/ 357 Et el rrey dõ Garçia chamou logo hũu caualeyro, que era asturãno, a que diziã Rruy Xemenes, que fose al rrey dõ Alfonso. seu yrmão. et lli contasse estas nouas, com̃o o mandara desfiar el rrey dõ Sancho, seu yrmão, et que lli queria toller o rreyno, et que lle rrogaua como yrmano que le pesase ende et que le nõ dese pasada per seu rreino. [+]
1295 TC 1/ 357 Et disse a el rrey dõ Alfonso o que llj enviaua dizer seu yrmão, rrey do Garçia. [+]
1295 TC 1/ 357 Dizede al rrey meu yrmão que o nõ ajudarey nẽno destoruarey et, se se poder defender, que me prazera. [+]
1295 TC 1/ 358 Et, cõ muy grã saña que ouue contra elles, apremoos muyto, mays que nõ antes, et ameaçoos, dizendolle que nũca aueriã seu amor. [+]
1295 TC 1/ 361 Et el rrey dõ Garçia esforçaua os seus, dizendo: - [+]
1295 TC 1/ 361 Et, dizendo esto, foyos ferir muy denodadament[e]; et derribou delles os dous et vençeu os outros, et guãanou delles dous caualos, et deu ende hũu al rrey et tomou outro para sy. [+]
1295 TC 1/ 362 Et foy preso el rrey dõ Garçia et el rrey dõ Sãcho mandouo deytar en ferros et guard[a]lo muy bem et leualo a hũu castello que dizẽ Luna. [+]
1295 TC 1/ 364 Et logo, sem outro deteemento, enviou dizer al rrey dõ Alfonso, seu yrmão, que lle leixase o rreyno de Leõ, senõ que o envyaua desafiar. [+]
1295 TC 1/ 364 Et quando el rrey ysto oyo, pesoulle muy de curaçõ et envioulle dizer que llo nõ daria; mays que faria todo seu poder polo amparar. [+]
1295 TC 1/ 364 Et forõ mouudos que lidasem [a] dia çerto en hũu lugar que diziã Lãçada, et o que vençese que ouuese o rreyno do outro. [+]
1295 TC 1/ 365 Et, quando vyo seu senor vençudo, pesoulle muyto, pero começoo d ' esforçar, dizendo que nõ desse nada por ende, ca o choro et [a] lidiçia todo he en Deus. [+]
1295 TC 1/ 365 Et demays que os galegos et os leoneses som muy chufadores et de grã parauoa, et estã cõ el rrey seu senor gabãdose da (da) bõa andança que ouuerõ, que dize mays ca deuẽ. [+]
1295 TC 1/ 367 A jfante dõna Orraca, quando oyo dizer com̃o el rrey dõ Alfonso, seu yrmão, era preso, ouue muy grã medo que o matasem. [+]
1295 TC 1/ 367 Agora dizede, yrmaa, o que queredes. [+]
1295 TC 1/ 368 Mays diz dõ Lucas de Tuy que se forõ cõ plazer del rrey dõ Sancho et foy voentade de Deus. [+]
1295 TC 1/ 369 Et, elle andando a caça tras hũa rriba, achou y huu lugar de que se pagou moyto, a que dizẽ agora Brioga. [+]
1295 TC 1/ 369 Et do linagẽ destes ficarõ y ata dom Johan, o terceyro, que foy arçebispo de Toledo, que enachou o lugar aos pobladores, depoys que llo deu el rrey, et poblou o barro que dizẽ de Sam Pedro. [+]
1295 TC 1/ 371 Et elles dizendo esto, alçouse al rrey hũa guedella et parouxillj dereyta. [+]
1295 TC 1/ 371 Et ya enpos elles hũu priuado del rrey, que oyu quanto diziã. [+]
1295 TC 1/ 374 Et envyou dizer a dõna Orraca a Çamora que lla dese et que lle daria terra chaa en que vyuese. [+]
1295 TC 1/ 374 Et ella envyou lle dizer que lla nõ daria per nẽhũa maneyra, mays que lle rrogaua que a leixase viuer en ella et que nũca lle verria mal dela. [+]
1295 TC 1/ 375 Com̃o el rrey don Sancho enviou dizer aa jnfan[te] que llj desse Çamora et da resposta que llj ela deu [+]
1295 TC 1/ 375 Et, se esto nõ quer fazer, dizedelle que lla tomarey per força. [+]
1295 TC 1/ 375 Et el rrey rrogoullo muy aficadamente, dizendo que, se per elle nõ ouuese rrecado, que o nõ coydaua a auer per om̃e do mũdo. [+]
1295 TC 1/ 375 Dizeruos ey o que uos manda dizer el rrey uoso yrmão. [+]
1295 TC 1/ 375 Et don Ares disso que era bem oyr o que enviaua dizer el rrey seu yrmão, "ca se contra mouros uay et quiser uosa ajuda, he dereyto de lla fazerdes". [+]
1295 TC 1/ 375 Et a jnfante disse ao Çide que dissese o que quisese, ca en saluo o podia dizer. [+]
1295 TC 1/ 375 El rrey dõ Sancho, uoso yrmão, uos envia dizer que llj dedes Çamora por auer ou por cambyo, et que uos dara Medina de Rio Seco, cõ todo o jnfãtadigo de Vilar Pando ata Valledollit, et o castelo de Tedra, et que uos jurara cõ xijze de seus vasalos que nũca seia cõtra uos; et, se lla nõ derdes, que uola tomara sen uoso grado. [+]
1295 TC 1/ 377 Et envioume dizer que lle dese Çamora por auer ou por canbyo. [+]
1295 TC 1/ 377 Et quero saber de uos quaes queredes teer comigo, com̃o va[sa]los boos et leaas; ca elle diz: que a tomara sem meu grado. [+]
1295 TC 1/ 377 Et entõ leuantouse hũu caualeyro, per mãdado do conçello, et diziãlle [don Nuno et era] om̃e boo ançião et de bõa parauoa. [+]
1295 TC 1/ 377 Et rrogouos que me cõselledes contra meu yrmão que me nõ queyra deserdar, ca senõ dizedelle que ante morrey cõnos de Çamora, et elles comigo, que nũca lla eu de por auer nẽ por canbyo. [+]
1295 TC 1/ 379 Quando el rrey dõ Sancho ysto oyo, foy muy sanudo contra o Çide, et pesoulle muyto polo que lle dizia o Çide. [+]
1295 TC 1/ 379 Et el rrey entendeo que dizi[ã] en ello uerdade. [+]
1295 TC 1/ 379 Et o Çide entendeu que o consellauã bem, et chamou dõ Diego et disellj que queria fazer uoẽtade del rrey, et envioullo asi dizer. [+]
1295 TC 1/ 381 Et algũuus dizẽ que a teue çercada sete ãnos; mays ysto nõ poderia seer, ca, segũdo nos achamos pela calonica, nõ rreynou el rrey mays de sete ãnos. [+]
1295 TC 1/ 383 El rrey creeulle quanto dizia et recebeo por vasalo, et fezolle muyta onrra. [+]
1295 TC 1/ 384 Parade mentes que uos quero desenganar et dizeruos ey uerdade, se me quiserdes creer. [+]
1295 TC 1/ 384 Da villa de Camora seu hũu traedor, et diz[ẽ]lle Velido Odolfo, et he fillo de Adolfo et neto de Layno. [+]
1295 TC 1/ 384 Et dise mays o arçebispo dõ Rrodrigo que en puridade llo enviarõ dizer os da villa, et el rrey que llo gradeçeo muyto et que lles enviou dizer, se a villa ouuese, que lles faria moyto bem et muyta merçee por ello. [+]
1295 TC 1/ 384 O vello de dom Aras Gonçaluez he muy sabedor et, por que sabe(m) que uos farey eu cobrar a villa, mandou aquello dizer. [+]
1295 TC 1/ 384 Et depoys que o[uu]o esto dito, demandou seu caualo et fez semellãça que se queria yr a outra parte, por que lle pesaua moyto por aquello que diziã da villa. [+]
1295 TC 1/ 386 Et el rrey creeulle muy bem quanto dizia. [+]
1295 TC 1/ 386 Et o Çide, quando o vyo asy yr fogĩdo, pregũtoulle por que fogia, mays elle nõ ll[e] quiso dizer nada. [+]
1295 TC 1/ 386 Pero dize o a(a)rçebispo dõ Rrodrigo que o nõ podera acalçar macar leuara esporas. [+]
1295 TC 1/ 388 Et elle dizendo esto chegou o Çide et disso: - [+]
1295 TC 1/ 388 Et estauã y arçebispos et bispos et todos os rricos omes, que veerõ y por meter paz ontre elle et a jnfante, sua yrmaa, et moytos boos va(a)salos, et todos entenderõ que dizia uerdade o Çide en quanto dizia, ca todas as boas andãças que ouuera que as todas ouuera pelo Çide. [+]
1295 TC 1/ 388 Et diz o arçebispo dõ Rrodrigo que, desque el rrey foy morto, que as gentes da oste começarõ a deramar, et os dos conçellos et outros muytos leixarom suas tendas et suas pousadas et que yam fogindo. [+]
1295 TC 1/ 390 Conta a estoria que, poys que el rrey dõ Sancho foy enterrado, tornarõse os prelados et os omes boos aa oste, et ouverõ seu acordo com̃o enviasem dizer mal aos de Çamora. [+]
1295 TC 1/ 390 Et, se aqui ouuer quẽ lle queyra dizer mal por ello, nos todos conplilo emos do que mester ouuer, en maneyra que saya ende cõ onrra, ata que o reto seia conprido. [+]
1295 TC 1/ 390 Et entõ leuãtouse hũu caualeyro castelão, muy esforçado et de gram guisa, et dizi[ã]lle Diego Ardoñes, fillo do conde dom Ordoño de Lara, et disse: -Se me outorgardes todo o que auedes dito, eu farey este reto aos de Çamora pola morte del rrey dom Sancho, noso senor. [+]
1295 TC 1/ 391 Et, quando foy çerca Çamora, cobriose do escudo per que o nõ ferisem os da vila, et começou a chamar [a] muy grandes uozes se estaua y (a) dom Aras Gonçaluez, ca lle queria dizer hũu mandado. [+]
1295 TC 1/ 391 Se eu soo tal com̃o tu dizes nõ deuera ser naçido, mays faleçes [en] quanto as dito et foysche mal consellado en esta razõ, ca todo ome que reta conçello deue lidar cõ Vco vno enpos outro. [+]
1295 TC 1/ 392 Et ordenarõ com̃o [lle] enviasem dizer en puridade que se veese ao rreyno. [+]
1295 TC 1/ 392 Outrossy diz o arçebispo dõ Rrodrigo que en este dia chegou mãdado al rrey dõ Alfonso dos castelãos. [+]
1295 TC 1/ 392 Querollo dizer. [+]
1295 TC 1/ 392 Pero diz dõ Lucas de Tuy que lle dise que queria vijr a sua terra ajudar seus vasalos, se elle teuese por bem. [+]
1295 TC 1/ 392 Et diz o arçebispo dom Rrodrigo que llo gradeçeu muyto el rrey mouro, por que llj disso que queria yr a sua terra, ca ia el sabia muy bem todo o feyto de el rrey dõ Sancho com̃o era morto, et mandara teer os caminos et todos os pasos, que se nõ podese yr sem seu mãdado; pero que o nõ crija aynda por çerto, por que llo [nõ] dizia el rrey dom Afonso. [+]
1295 TC 1/ 392 Et diz dõ Lucas de Tuy que iogãdo o açederenche cõ el rrey que o noiou tãto ata que lle ouue [a] dizer que se fosse. [+]
1295 TC 1/ 395 Et entõ disse hũu dos priuados: -Senor, eu coydo que a mandado del rrey seu yrmão que dizẽ que e morto. [+]
1295 TC 1/ 397 Conta a estoria que outro dia que a sentença foy dada, segũdo auedes oydo, aa ora da terça, enderençarõ (a)o cãpo hu avyam a lidar en hũu areal alende o rrio, hu dizẽ Soyago. [+]
1295 TC 1/ 397 Et dise que elle queria seer o primeyro et, se fosse uerdat o que dizia o caualeyro, "eu, quero morrer primeyro por nõ veer uosso pesar; et, se elle diz m[en]tira, vençelo ey et uos ficaredes saluos et onrrados". [+]
1295 TC 1/ 398 Et disy deulle a sua beeyçõ cõ sua mão destra, dizendolle que en tal ponto veese lidar pollos da villa com̃o veera Nostro Senor Ihesu Cristo ena virgem Santa Maria por saluar o mũdo, que se perdia per pecado de noso padre Adam. [+]
1295 TC 1/ 402 Et el rrey disse logo: -Çide, muyto uos grasdesco quanto me dizedes. [+]
1295 TC 1/ 403 Rrey dom Afonso, vos venides jurar por morte del rrey dõ Sancho, uoso yrmão, que, se o matastes ou fostes en [cõ]sell[ad]o[r], dizede que ssy, se nõ tal morte moyrades qual morreu el rrey, vosso yrmão; vilã uos mate nõ seia fidalgo, vena doutra terra que nõ seia castelão. [+]
1295 TC 1/ 407 Et envioulle dizer que se acordase do preito que cõ elle auya et da onrra que lle fezera. [+]
1295 TC 1/ 407 Et el rrey dõ Afonso deteue os mandadeyros que lles nõ quis dizer nẽhũa cousa. [+]
1295 TC 1/ 410 Et en este ãno lidou o Çide Rruy Diaz cõ hũu caualeyro dos mayores de Nauarra, a que diziã Xemẽ Garçia, et venceo et matouo. [+]
1295 TC 1/ 411 Et envioulles dizer que nõ veesem sobre el rrey de Seuilla nẽ lle destroysem a terra, polo deuodo que auy[a] cõ el rrey dom Afonso, cuio vasalo era, et senõ que el rrey don Afonso llo terria por mal et en cabo que ajudaria seu vasallo. [+]
1295 TC 1/ 411 Et el rrey de Granada et os que cõ elle estauã enviarõllj dizer que nõ saleri[ã] por el da terra. [+]
1295 TC 1/ 413 Conta a estoria que el rrey de Toledo, quando oyo dizer o grã dano que auya reçebudo do Çide, pesoulle muyto et enviovse delle querelar al rrey don Alfonso. [+]
1295 TC 1/ 413 Et os rricos omes que desamauã o Çide, quando aquello oyrõ, ouuerõ achaque para lle buscar mal cõ el rey, dizendolle: - [+]
1295 TC 1/ 413 Et el rrey crijaos do que llj diziã et foy muy sanudo contra o Çide, ca llj queria muy grã mal pola jura que llj tomara tã aficadamente. [+]
1295 TC 1/ 413 Et o Çide sabia muy bẽ com̃o era miscrado cõ el rrey, et envioullj dizer que se ueeria cõ el ontre Burgos et Biuar. [+]
1295 TC 1/ 416 Et dizẽ que demandou besta para caualgar. [+]
1295 TC 1/ 419 Et andarõ toda a noyte, en guisa que chegarõ a hũu castelo, a que dizem Castreiom, que iaze(m) sobre Feñares. [+]
1295 TC 1/ 419 Et o Çide ficou en çiada et mandou a dom Aluar Fanges que se fosse cõ CC caualeyros et corresse Fita et Agoa d ' Alfaiara et Alcala, et que trouxesem quanto achasem, en guisa que [o] nõ leixasem de fazer por el rrey dõ Afonso nẽ por medo dos mouros; et que, se mester ouuesse ajuda, que llo enviase dizer. [+]
1295 TC 1/ 419 Entõ o Çide enviou dizer al rrey que asy sabia el desseruir senor. [+]
1295 TC 1/ 419 Et o Çide nõ auya a quem vender o seu quinto et enviou dizer aos mouros do lugar onde fora o algo que o veesem conprar, se quisesem. [+]
1295 TC 1/ 423 Et enviarõ logo seus mandadeyros al rrey de Valença, com̃o hũu a que diziã Rroy Diaz Çide, [que] deytara el rrey dõ Afonso da sua terra, que lle astragaua a terra et que gaanara ia Alcõçer, et que matarã quantos mouros y acharã; et que, se a esto nõ envyase a poer consello, que contase por perdudos estes dictos lugares et toda a terra, ca tã mortalmente sabia fazer guerra que nõ temja nẽhũa cousa. [+]
1295 TC 1/ 429 Outrosy que saude[de]s mjna moller dõna Xemẽna et mjnas fillas et dizedelles que me vay muy bẽ, loado seia o nume de Deus, et que soo são. [+]
1295 TC 1/ 429 Et sempre uos enviaremos dizer hu rrecudades a nos. [+]
1295 TC 1/ 430 Et enviou dizer aos mouros de redor que lle enprestassẽ algo sobre Alconçer et que se yria ende. [+]
1295 TC 1/ 430 Et dizem que ao passar do rrio que vyo boos sinaas de bõa andança. [+]
1295 TC 1/ 431 Et en este ano morreu el rrey de Seuilla et reynou enpos el seu fillo, a que diziã Habede, en Seuilla et en Cordoua, vijnte anos. [+]
1295 TC 1/ 433 Et ficarõlle dous fillos: a hũu diziã Çalema et al outro Abel Alfange. [+]
1295 TC 1/ 433 Et envyou [dizer] ao conde ca nõ auya que veer com elle porlo mal que el fazia aos mouros, mays a el que lle nõ leuaua nada, et que o leixase yr en paz. [+]
1295 TC 1/ 436 Pero, se quiserdes tornar aa voda, enviadenolo dizer et, ou nos daredes o que trouxerdes, ou leuaredes o que t[e]uer[mo]s. [+]
1295 TC 1/ 438 Et o Çide seyu de Saragoça quanto podia seer hũa jornada, et chegou a hũa villa a que diziã Pedra Alta, et ficarõ y suas tendas. [+]
1295 TC 1/ 438 Et, andando fazendo mal per toda essa terra, ouuerõ os mouros d ' Ãda a dar o castelo et todas as outras terras que dizem de Buriana. [+]
1295 TC 1/ 439 Et o Çide enuiou dizer al rrey Aben Alfange et a todos os altos omes que hi erã que tomassẽ [o] auer que lhis daria el rrey de Saragoça, et que sse partissem do castelo. [+]
1295 TC 1/ 439 Et, quando o Çide viu que o nõ queriã fazer por cousa que lhi enuiasse dizer, mãdou armar a gente et foy contra eles. [+]
1295 TC 1/ 443 Et, andando fazendo esto, enuioulhi rogar el rrey de Saragoça que laurasse hũu castelo sobre Mourela, a que dizẽ Alcalla. [+]
1295 TC 1/ 443 Et enuioulhi dizer que, sse querria passar em paz, que lhi daria a passada et que faria quanto el quisese. [+]
1295 TC 1/ 446 Conta a estoria que os de Toledo, seendo assy maltreytos cõ seu rrey, com̃o uos auemos ia contado, de seus vezinos de redor, et elle nõ amparando nẽhũa cousa n[ẽ] sse sentindo do seu mal nẽ do seu quebrãto, ajũtarõse todos en hũu et diserõlle que defendesse seu poboo et sua terra, senõ que "bem che dizemos que buscaremos quẽ nos defenda". [+]
1295 TC 1/ 446 Et enviarõ dizer al rrey dõ Afonso en muy grã puridade que lles acorrese, ca erã en grã coyta, et que çercase a çidade, poys que y nõ auia rrey da postura que ouuera cõ el rrey Alymaymõ, que mays queri[ã] para elle a uilla, por que era dereytureyro et boo, et que llj nõ pasaria sua ley. [+]
1295 TC 1/ 449 Et derõlla desta guisa: que fica[ssẽ] elles por moradores ena vila por seus vasalos, en suas casas et en seus herdamentos, et cõ todo quanto auian enteyramente; et el rrey dõ Afonso que ouuesse o alcaçer et a orta que es alende a ponte de Alcantara, que dizẽ del rrey, et que ouuesse as rendas todas et dereytos et peytos que soyã a dar aos seus rreys mouros. [+]
1295 TC 1/ 451 Et el rrey nõ llj quiso fazer força en ello et foylles dizendo as cousas mansamente, pouco et pouco, por se apoderar da çidade et por auer todo o senori[o] dela muy conplidamente. [+]
1295 TC 1/ 452 Et deulle Rodillos et Canalles, et ena Sagra Çentina et Alcolea so Talauera et Andetençina, que dizẽ agora Melgar, et Almonozil et Alpremega. [+]
1295 TC 1/ 453 Et este dom Bernaldo, esleyto de Toledo, era de terra de mouros, natural de hũa terra a que dizem Agẽ, de hũu castelo que diziã Soltad, assy com̃o diz o arçebispo dõ Rrodrigo. [+]
1295 TC 1/ 455 Et [entõ to]marõsse todos os mellores cõ suas molleres et seyrõ reçebelo cõ alegria a hũa aldea a que dizem Olyas [+]
1295 TC 1/ 455 Et tornouse contra elles et gradeçeulle moyto o que dizi[ã], et disse que lles faria por ende moyto bem et moyta merçee. [+]
1295 TC 1/ 457 Andados xxij ãnos do rreynado del rrey dõ Afonso, dõ Gregorio, papa setẽno, Poys que oyo a demanda del rrey dõ Afonso, enviou a España hũu cardeal por legado, a que diz[iã] Rricarido, et era abade de Santa Vida de Marysela, por que os clerigos d ' España erã coroados por tãtas corred[u]r[a]s et segudamentos que lles faziã, por que se coroassem a ofiçio de santa jgleia. [+]
1295 TC 1/ 460 Et lleuãtousse entõ prouerbio en Castela, que dizem parauoas de faç[a]ya que querem mostrar syso et castigo; et dizem assi: "hu querem rreys ala uam leys". [+]
1295 TC 1/ 461 Et oge dia a y de seu linage et dizenllj de Johan Royz. [+]
1295 TC 1/ 462 Et dessa meesma çidade troixe a dõ Pero, moço pequeno, et (o) outro a que diziã dõ Pedro, que foy obispo de Palença; et a dom Rramõ da çidade de Sabida, que foy depoys bispo d ' Osma et, depoys da morte de dõ Bernaldo, foy arçebispo da çidade de Toledo. [+]
1295 TC 1/ 462 Et o papa et a corte, veendo a sua maliçia, nõ llo quiserõ creer nẽ fazer, por que vijam que demandaua contra dereyto, et dizia maldade. [+]
1295 TC 1/ 462 Et tornarõlle todo seu auer et nõ lle quiserõ cõplir o que dizia, por que vijam que demandaua gram nemiga. [+]
1295 TC 1/ 464 [O]nde, assy com̃o diz o arçebispo dõ Rrodrigo, som [estes] vessos en vna c[a]mara escriptos en el palaçio del emperador Costantyno. [+]
1295 TC 1/ 464 Et diz[ẽ] en latim en esta maneyra: [+]
1295 TC 1/ 464 Que quer dizer: [+]
1295 TC 1/ 466 Et depoys elles poblaron(o) ẽn[o chão] a vila a que dizem Alcala de Sam Juste, en que fazẽ as bõas feyras. [+]
1295 TC 1/ 466 Conta a estoria que o muy noble rrey dõ Afonso, tenendo que lle fezera Deus moyto bem et moyta merçee ena conquista de Toledo et ẽnas outras cousas que começara que auia acabado, foysse para Castela et leuou cõsigo o primado dõ Bernaldo, segũdo diz o arçebispo dõ Rrodrigo. [+]
1295 TC 1/ 468 Et enviou dizer aos da villa com̃o ya ala, et envioulos afaagaar que lles faria moyto bem et muyta merçee, et com̃o ya albergar y açerca en hũu lugar a que dizem Sepa. [+]
1295 TC 1/ 468 Et enviarõlle dizer que o rreçeberiã cõ grande omildade. [+]
1295 TC 1/ 469 Et tomou cõsigo hũu sabio que era seu amjgo, que diziam Mah[o]made Abuzid. [+]
1295 TC 1/ 471 Et para mãteer ysto deytou muy grã peyto na vila et eno termjno, dizendo que o queria para çeuada. [+]
1295 TC 1/ 471 Et tanto llis pesaua cõ ysto que o tragiã pela vila por exemplo, dizendo hũus aos outros: - [+]
1295 TC 1/ 471 Et dizẽ que avia hi hũu allão, que era da carniçaria, cõ que matauã as vacas. [+]
1295 TC 1/ 471 Et, quando llj diziã "daca a çeuada", começaua logo a ladrar. [+]
1295 TC 1/ 472 Conta a estoria que, quando os dos castelos trouxeron seus presentes al rrey, que hũu mouro a que diziã Abamançor, que tĩjna Xatiua, que nõ quiso y uĩjr nẽ enviar seu present[e]. [+]
1295 TC 1/ 472 Et envioullj hũu mandadeyro cõ seus presentes muy ricos, et envioullj dizer que nõ podia y uĩjr; pero que llo nõ fazia por outra escusa et que sempre seria a seu seruiço, et que llj pedia por merçee que llj leixase aquel lugar et que llj daria as rrendas delle. [+]
1295 TC 1/ 473 Et el rrey, quando o soube, prouguellj muyto et envioullj hũu mandadeyro, que era [seu] alcayde, a que diziã Esquierdo, et meteusse eno alcaçer. [+]
1295 TC 1/ 473 Et, poys que el rrey de Denja ouuo os castelos et el rrey de Ualença escapou ende mal desonrrado, por que don Aluar Fanges nõno ajudou com̃o deuera, os que tĩjnã os castellos por elle foronllj perdendo força et os da villa tãbẽ, en guisa que diziã que mays queriã seer del rrey de Denja ca nõ delle, ca nõ podiã conprir sua custa nẽ dos cristiãos. [+]
1295 TC 1/ 473 Et foyse para hũu lugar que era oratorio dos mouros enas suas festas -et dizẽllj en ara[u]jgo "axerea" -. [+]
1295 TC 1/ 475 Et, nõ sse asegurando en esto, dizem que hũu dia que furou a parede da casa et seyu fora en vistidura de moller. [+]
1295 TC 1/ 475 Et, quando o soube o algozil Abeuça, prendeu hũu seu fillo et deuho sobre fiadores a hũu seu tio, a que diz[iã] Abuagid. [+]
1295 TC 1/ 476 Et diziãlle a Çayda. [+]
1295 TC 1/ 477 Et, tam grande foy o bem que oyo dizer del rrey dõ Afonso, que sse namor[o]u delle, pero que nũca o vira; mays por o boo pre[z] que delle oya. [+]
1295 TC 1/ 477 Et aaçima, com̃o as molleres som subtijs et sabedeyras do [que] querem fazer, et com̃o el rrey dom Afonso era y açerca, que andaua per sua conquista, envioullj dizer per seus mandadeyros que teuesse por bem de a veer et que, se quisesse casar cõ ela, que llj daria as villas et os castellos que (que) ella auya. [+]
1295 TC 1/ 477 Et el rrey dõ Afonso, quando o oyo, prouguelle moyto et envioulle dizer que a yria veer hu ella quisesse. [+]
1295 TC 1/ 477 Et os hũus dizem que vẽo a Consogra ella, que est çerca de Toledo, que era sua; et outros dizem que a Ocaña. [+]
1295 TC 1/ 478 Et enviou al rrey hũu seu algozil a que diziã Ali Amax. [+]
1295 TC 1/ 479 Et o conde dõ Garçia, a que chamauã o Crespo de Granõ et o conde dõ Martin et outros condes et ricos omes que estauã cono jnfante acorrerõlli et fugirõ cõ elle et chegarõ a hũu lugar a que dizẽ agora Sete Condes, seyndo da batalla, coydando y escapar cõ elle. [+]
1295 TC 1/ 481 Et esto dizia elle cõ grã door que tĩjna no curaçõ, dizẽdollis todauja: - [+]
1295 TC 1/ 481 Muy bem oyu el rrey o que o caualeyro dizia, mays por todo esso nõ podia perder a rrauya do fillo, que tijna pola sua morte. [+]
1295 TC 1/ 481 Et, quanto mays llo diziã, tãto mayor pesar tomaua et se quebrantaua mays con grã doo do fillo. [+]
1295 TC 1/ 482 Et, logo ẽpos esto, passou a aquẽ mar hũu mouro a que diziã Jusafe Abentexafim, Miramamolĩ de Marrocos, et cortou a cabeça a a quel Alj, segũdo que o contara a estoria adeãte. [+]
1295 TC 1/ 483 Et, el rrey iazendo sobre Saragoça, chegaronllj estes mandadeyros et com̃o os da villa enviarõ dizer ao Miramamolim que llis acorresse et que sacasse logo sua oste, per que se nõ perdesse a Andaluzia, et que os sacasse da seruidoy del rrey don Afonso. [+]
1295 TC 1/ 483 Et matarõ y o fillo de el rrey de Seuilla, que era coynado del rrey don Afonso, et matarõ el rrey de Badallouço, que diziã Abumacar. [+]
1295 TC 1/ 485 Et juntarõse conos mouros en hũu lugar çerca Badalouça, que dizẽ en aravigo Galique. [+]
1295 TC 1/ 487 Et enviou suas cartas aos arrazes [et] aos mays onrrados mouros que deitassem os alaraues da terra, et elle que lle nõ demandaria vila nẽ castelo, senõ a meyatade do que llj soyam dar, et outros moytos afaagos que llis enviou dizer, mays elles non quiserõ pola bõa andança que ouuerõ [a] outra uez contra elle; et por que, despois [que] se tornou el rrey da entrada que fez a terra de mouros, ouuerõ os mouros batalla cõ dõ Aluar Fahanes et cõnos fillos de Gomes Diaz et forõ bem andantes os mouros. [+]
1295 TC 1/ 487 Et por esto nõ tornarõ cabeça ao que lles el rrey enviou dizer. [+]
1295 TC 1/ 488 Et conselloulle hũu a que diziã Abubazar que o nõ fezesse nẽ desse a vila. [+]
1295 TC 1/ 488 Et enviou dizer al rrey dõ Afonso que llj acorresse, ca era en gram coyta. [+]
1295 TC 1/ 488 Et enviou[o] outrosy dizer al rrey de Saragoça (et) cõno alcayde que tijna Molyna, a que diziã Abemcãno, et disselle que sse fosse cõ elle a Valença et que lla faria cobrar; et dissolle que mays perteeçia a elle ca nõ ao que [a] tijna çercada. [+]
1295 TC 1/ 489 Et, estando y, envioulle dizer (envioulle dizer) el rrey d ' Aluarrazim que queria seer seu vasalo et que sse queria veer con el. [+]
1295 TC 1/ 489 Et, estando y muy poucos dias, finou el rrey de Saragoça et rreynou enpos el hũu seu fillo a que diziã Abuhãze. [+]
1295 TC 1/ 489 Et [a]o Çide creçia cada dia a gente, por que diziam que queria correr terra de mouros. [+]
1295 TC 1/ 490 Et mandoos pousar ena orta mayor, que diziã Villanoua. [+]
1295 TC 1/ 491 Et esto era por maldade do que o tĩjna, a que diziã Abuiça. [+]
1295 TC 1/ 491 Et, quando soubo com̃o estaua o preito, enviou dizer al rrey de Denja que llj queria dar o castelo et que o ueese logo tomar. [+]
1295 TC 1/ 492 Muyto prou go al rrey por esto que llj o Çide enviaua dizer. [+]
1295 TC 1/ 492 Et, quando llj pregũtauã por que o fazia, dizia que por que ouuesse de comer. [+]
1295 TC 1/ 492 Et chegou a hũa aldea a que dizẽ Torres, que era çerca Mu[r]uedro, et pousou y cõ toda sua gente. [+]
1295 TC 1/ 492 Et o Çide envioullj dizer que desçercasse Valença et se fosse logo ende. [+]
1295 TC 1/ 492 Mays o Çide cõ mesura, por que o prendera ia outra uez, nõ queria lidar cõ elle, et envioullj dizer que se fosse ende. [+]
1295 TC 1/ 493 Et el rrey de Saragoça enviou dizer ao Çide todo o ardimento cõ que vijnã et com̃o queriã lidar cõ el. [+]
1295 TC 1/ 493 Et outro dia enviarõllj dizer que seysse lidar cõ elles en cãpo et el envioulle dizer que nõ queria lidar cõ elles nẽ queria cõ elles contẽda nẽhũa, mays que queria andar per ali cõ sua gente. [+]
1295 TC 1/ 493 Et elles vijnã çerca delle et diziãlle que seysse(m); et, por que nõ seya(m), diziã que nõ ousaua(m). [+]
1295 TC 1/ 493 Et os entendudos diziã que era sabyo guerreyro. [+]
1295 TC 1/ 495 Da carta que o conde enviou ao Çide et das parauoas brauas que llj enviou dizer [+]
1295 TC 1/ 495 Vymos hũa tua carta que enviaste al rrey, en que llj enviaste dizer que lidarias conosco. [+]
1295 TC 1/ 495 Outrossy env[i]astenos (outrosy enviastenos) dizer que, ante que fossemos a ty, verrias tu a nos. [+]
1295 TC 1/ 495 Et por uerdade che dizemos que cras ẽna manaa seeremos contigo. [+]
1295 TC 1/ 495 Et, se te partires do monte et deçeres ao vale, seras Rrod[r]igo de Beuar, com̃o dizem; et, se o nõ fezeres seras com̃o dizẽ ao foro de Castela ' aleyuoso ' et ao foro de Frãça ' abuzador ' [et] ' enganador ' ; et, se ficares ẽno monte, nõ te auera prol, ca nos nõ nos partiremos daqui ata que te tomemos aas mãos, morto ou preso, o que tu feziste a nos. [+]
1295 TC 1/ 495 Vj vossa carta que mj enviastes, que dizia que enviara de(m)ost(r)ar a uos et a uossos uassalos. [+]
1295 TC 1/ 495 Et esto uos farey dizer en campo". [+]
1295 TC 1/ 498 Et, quando acordou, começou a contar a sua maa uentura dizendo que auja Deus yrado, por que queria yr contra o seu seruo; et, poys que asi era, que queria seer preso conos seus, ante ca nõ tornar a sua terra, et que se queria meter enas maos do Çide da boa uentura. [+]
1295 TC 1/ 499 Et enviaronllj dizer muy omildosamente que llj dariã cada ano o que teuese por bem et que llj nõ fezese mal na terra. [+]
1295 TC 1/ 499 Et dau[ãlle de]mays [por ca]d[a] mil morauedis [par]a [o bispo], que diz[iã] "hazod alage" [per seu arauigo], Cos morauedis. [+]
1295 TC 1/ 500 Com̃o o Çide fezo o castelo a que diziã Santo Martin [+]
1295 TC 1/ 500 Conta a estoria que o Çide enviou dizer al rrey de Saragoça que leixasse as bastidas que fezera sobre Valença. [+]
1295 TC 1/ 500 Et el rrey envioullj dizer que o nõ fariaata que llj peytassẽ a custa que fezera alo, quando fora ajudar el rrey de Ualença que o tĩjna çercado el rrey de Denja. [+]
1295 TC 1/ 500 Et en esta sazõ hũu dos fillos de Habugad, que tĩjna Xatiua, fez derribar en terra de Xatiua muytos castelos por razõ da custa da retẽença, que a queria ante dar ao Çide; et derribou hũu castelo a que diziã Sancti Martin. [+]
1295 TC 1/ 500 Este mouro cõ poder dos da Andaluzia ueẽo çercar o castello a que dizẽ Alerdo. [+]
1295 TC 1/ 501 Et ficarõ os seus moordomos en Valença, -que recadauã o seu [et] que colliã o tributo que llj dauã - et hũu seu algozill mouro a que diziam Aben Alfarax, et hũu bispo que enviara y el rrey don Afonso, et outra gente de cristãos que leixou eno araual del Alcudia. [+]
1295 TC 1/ 502 Et apartauanse en casa de hũu mouro a que diziã Abeniafa et contauãllj as premas et os males que recebjã do Çide et dos seus, dizendo asi: - [+]
1295 TC 1/ 502 Et enviou dizer a Axucar, que era alcallde de Aliazira, que llj desse seu poder et que lla daria. [+]
1295 TC 1/ 502 Et envioullj dizer que se uẽese per [Aliazira Jucar], que era çerca de Ualença. [+]
1295 TC 1/ 502 [Et] o algozil ueollj a dizer a muy grã coyta que sofriã os da villa et ouuerõ (auer) seu consello que se fossẽ para o castelo de Segor[u]e. [+]
1295 TC 1/ 506 Et dalj enviou sua carta [a] Abenjafa et envioullj dizer que iajũara boa quaraesma, poys matara seu senor et o deytara ena lagoa et o soterr[ara] eno muradal. [+]
1295 TC 1/ 506 Et Abeniafa envioullj sua resposta que o pã que o roubarã os alaraues, quando entra[r]ã ena villa; mais, se quisese seer a seu mãdado, que llo (nõ) mãdasse dizer et el guisaria quanto podesse que ouuesse seu amor, en guisa que entendesse que era bem ajudado. [+]
1295 TC 1/ 506 Et o Çide, quando uiu a carta, teuea por neiçia et por torpe, que o enuiara deostar el et el enuioulli resposta do que lli nõ enuiara dizer; et por esta rrazõ entendeu que nõ era ome para mãteer aquele estado que começara. [+]
1295 TC 1/ 506 Et sobre esto enuiou[lli] outra carta en que lli en viou dizer que erã trahedores el et quantos erã ena villa, et que nũca quedaria de lles fazer mal ata que vingasse a morte del rrey. [+]
1295 TC 1/ 506 Et elles enviarõ dizer que fariã quanto el mandasse, saluo Abueça et Abalurõ que o nõ quiserõ fazer, por que erã omes entendudos et entendiã muy bẽ ao que llis auia de recudir aquillo, ca elles nõ queriã auer contenda cõ nengũu senõ uiuer en paz cõ sua cõpana. [+]
1295 TC 1/ 506 Et, segũdõ conta a estoria, diz que, desque Aburaz foy apoderado do castello de Murvedro, foyse para o Çide et poso seu amor cõ el, en tal maneyra que llj desse venda de vianda en seus castelos et o Çide que llj nõ fezese guerra. [+]
1295 TC 1/ 508 Et en estas voltas foy preso hũu rico ome da villa, que tĩjna hũu castelo que diziã Alcala, que era çerca Toralua. [+]
1295 TC 1/ 509 Et Abeniafa enviou dizer ao Çide que faria quanto el mandasse por auer seu amor. [+]
1295 TC 1/ 509 Et logo mingou as soldadas aos caualleyros et aos alaraues, (et) dizendollis que llis nõ podia dar nada, ca nõ auia de que o cõprir. [+]
1295 TC 1/ 509 Et o endeãtado dos alaraues estaua en Denja et envioullj dizer que llj enviasse o auer que tom[ara] al rey de Valença, ca o queria enviar alen mar ao Miramamolĩ, con que guisase sua oste para passar aquẽ mar, para vijr sobre o Cide que llis tanto mal fazia. [+]
1295 TC 1/ 510 Et o Çide foy sobre Ualẽça et pousou en hũa aldea que dizẽ Deregẽda. [+]
1295 TC 1/ 510 Et o Çide mandou ficar hũa peça de gente ena ponte que diziã d ' Alcantara et que os conbatessem en quanto el lidaua cona outra gente que queria emparar o araual, cuydando que o gãanaria et que entraria a mays da vila. [+]
1295 TC 1/ 512 Et con todo esto enviarõllj dizer que se ueeriã cõ elle, se el teuesse por bẽ. [+]
1295 TC 1/ 513 Et ouue sua postura conos dos castellos que erã do senorio de Ualença, que llj dessem os dizemos dos fruytos et das outras cousas que ouuessem. [+]
1295 TC 1/ 513 Et enviou dizer Abeniafa que llis enviasse dizer que se (se se) tornassem, que, se ena villa entrassem, que llj tolleriã o poder de que era senor. [+]
1295 TC 1/ 514 Et deullj hũu castello en penor, a que diziã Coaba. [+]
1295 TC 1/ 514 Et os mouros nõ gãanarõ en elo nada, ca perderõ logo o castello; et demays que Aburazĩ era vasalo do Çide et non llj fazia nengũu mal ena terra et, pola postura que ouue cõ el rrey d ' Aragõ, teuesse por enganado; pero encobrio muy bem, que o nõ quiso dizer a nengũu ata que ouue collido o pã d ' Aliazira Jucar et metudo en Jubala. [+]
1295 TC 1/ 514 Et, desque esto ouue feyto, mandou guisar suas gentes et nõ quiso dizer hu ya. [+]
1295 TC 1/ 515 Et elle estaua en grã duda porlo que diziã pela villa, que llo diziam en puridade. [+]
1295 TC 1/ 515 Et enviou dizer ao Çide que sse veesse quanto podesse. [+]
1295 TC 1/ 516 Et o Çide nõ sse acordou d ' entrar per aquel lugar hu tijna a entrada et disselle que mandasse abrir hũa porta hu diziã El Quebrar, que nõ podiam entrar per aquellas angusturas. [+]
1295 TC 1/ 517 Quando os alaraues coydarõ vijr et os da vila os estauam atendendo, et diziã os hũus "agora veem", et os outros diziã "nõ", (et) en esto pasarõ hũus poucos de dias. [+]
1295 TC 1/ 517 Et começouos a afaagar et dizer que nõ ouuessem querela del pola orta que dera ao Çide, ca elle lla demãdar(i)a en que tomasse plazer algũu dia, mays que ll[a] faria logo cobrar, se quisessem. [+]
1295 TC 1/ 517 Et todo esto dizia cõ maestria, por coydar que perdessem sospeyta del. [+]
1295 TC 1/ 517 Mays elles entendiano muy bem, a que entençõ o dizia et começarõ de meter uozes que nõ queriam seu consello, senõ dos fillos de Abuhagid, et que queriam fazer quanto elles mandassem. [+]
1295 TC 1/ 519 Et os cristãos chegarõ bem ata o muro da vila, dandolles uozes (uozes) [et] dizendolljs mal asy com̃o a maos. [+]
1295 TC 1/ 519 Et diz que valia o cafiz do triigo doze morauedis, et o do peynço IX morauedis, et o da çeuada sete morauedis, et o(s) das legumas çĩco morauedis, et a quarta do mel hũu morauedi et medeo, et a quarta das çebolas duas terças de morauedi, et a arroa do queyio dous morauedis et meyo, et a liura da carne do carneyro vj diñeyros, et a da vaca quatro diñeyros de plata, ca entõ nõ corriam outros diñeyros. [+]
1295 TC 1/ 520 Et diziã que Abeniafa fezera tornar a oste dos alaraues, por que llj fezer[a] entender o desacordo que auyã os da vila. [+]
1295 TC 1/ 521 Et vijnã seguros todos os das merchandias a conprar et a uender, en guisa que era muyto auondado aquel lugar porla grã [justiça] que elle fazia, por que os mandaua julgar segũdo sua ley, et nõ leuaua delles mays do dizemo. [+]
1295 TC 1/ 522 Et disse hũas parauoas en arauigo que querẽ dizer: [+]
1295 TC 1/ 522 Et dizia que nõ deue ome a dar consello a quẽ llo nõ demanda nen llo quer, ca se a elle creerã nõ fora tamaño o mal nẽ ouuerã tã grã coyta, et quanto mal aujã os da uila nõ era senõ porllos fillos de Abuagid, por que creerã seu consello, que erã de mao recado et nõ erã manosos nẽ entẽdudos para estar cõ nengũu eno que llj posesem. [+]
1295 TC 1/ 522 Et en esto, tã bem os grandes com̃o os chicos, todos diziã que era uerdade o que dizia Abeniafa. [+]
1295 TC 1/ 524 Et o Çide envioullj dizer, se queria seu amor, que deytasse da villa os fillos de Habuagid, por que erã [do] bando dos alaraues. [+]
1295 TC 1/ 525 Outrosi Abeniafa dizia ysto meesmo a quantos falauã cõ elle, por que se queriã asi perder por consello de hũus moços loucos. [+]
1295 TC 1/ 525 Et tãto os aficaua que tĩjnã todos que dizia en (en) elo uerdade. [+]
1295 TC 1/ 525 Et diziamllj Antecarnj. [+]
1295 TC 1/ 526 Et Abeniafa envioullj dizer que llj nõ daria o fillo, macar que soubesse [que] perder[ia] a cabeça. [+]
1295 TC 1/ 526 Et o Çide envioullj dizer que, poys que llj faleçia do que posera con elle, que ia mays n[ũ]ca aueria seu amor, nen crija nẽhũa cousa que iamays lle dissesse. [+]
1295 TC 1/ 526 Et o Çide mãdou a aquelle mouro Antetarni, que prender(i)a os fillos de Abuhagid, que seyse da villa et fosse a hũu castelo a que diziam A[l]cala. [+]
1295 TC 1/ 526 Et elle estaua com̃o rrey et estauam con elle os trobadores et os uersificadores et os maestres, departindo quẽ dizia mellor, et elle estando assi en seus solazes. [+]
1295 TC 1/ 528 Et erã ia tã desenparad[o]s et tã desconfortados, que estauã assi com̃o diz o philosopho eno prouerbio do coytado: [+]
1295 TC 1/ 529 Et, por que os da uila [a]c[or]darõ que lhi enuiasse dizer "senhor" [a] el rrey de Saragoca, pesoulhi muyto, pero en cabo ouueo de fazer. [+]
1295 TC 1/ 530 Et ontre tãto que sse defendesse quanto melhor podesse, et que llj enuiasse senpre dizer com̃o lhi hia ou que cuydaua a fazer, et que aueria seu conselho sobre elo. [+]
1295 TC 1/ 532 Et el rrey de Saragoça enuioullj dizer que llj acorreria, ca el rrey don Afonso lhi enuiara muy grã caualaria cõ Garçia Ordonhes, et que el rrey dom Alfonso, que hia enpos eles con muy grandes gentes, que o sacaria de prema do Çide et da coyta en que estauã, ca auia por ende muy grã pesar et que sse tijnha por muy coitado. [+]
1295 TC 1/ 532 Et el rrey, quando enuiaua suas cartas, (et) os priuados enuiauãllj as suas, et enuiauanllj dizer esso meesmo. [+]
1295 TC 1/ 532 Et el rrey andãdo en esto, enuioullj dizer hũu priuado, que sse doya muyto do seu mal, hũas parauoas encubertas para aperçebelo en que dizi[a] que el rrey de Saragoça que queria fazer hũa torre en ' Alcodia de Todela, [et elle] entendeu que esto que el rrey llj enuiaua dizer que era alongamento. [+]
1295 TC 1/ 532 Et Abeniafa nõno entendeu et enuioulhi demãdar que era aquilo que lhi enuiaua dizer, ou en qual lugar seria aquela torre. [+]
1295 TC 1/ 532 Diz que el rrey de Saragoça enuiou seus mãdadeyros ao Çide, et trouxerõllj muytas dõas et muy grã presente, et que llj rogaua que nõ apremasse os de Valença, et que leixasse entrar os seus mãdadeiros ena vila, et que falariã cõ Abenjafa com̃o o seruisse. [+]
1295 TC 1/ 532 Pero ala guisarõ eles com̃o enviarõ dentro a carta del rrey de Saragoça, en que dizia que enuiara muy grã presente ao Çide et que llj enuiaua rrogar que lljs nõ fezesse tãto mal. [+]
1295 TC 1/ 532 Et todo esto podia seer parauoa encuberta, ca dize a estoria que o Çide et ele que erã dhũu conselho en esta maneira: que o Çide que gaanasse Ualença et que lla desse por muy grande auer. [+]
1295 TC 1/ 533 Et nõ lho sabiã dizer. [+]
1295 TC 1/ 534 Et mãdo[u]lljs que soubessem nouas certas dos priuados et que llo enviassem dizer. [+]
1295 TC 1/ 535 Et aqueles que ficarõ ena uila forõ a hũu ome boo alfaqui muy onrrado, a que diziã Abunay, et rogarõllj que os consellasse, ca bẽ uija com̃o estauã ẽ muy grã lazeira et com̃o erã desanparados das ajudas do mũdo que cuydauã auer, et que sse uisse cõ Abeniafa et que soubesse dele que cuydaua a fazer, ou que asper[ã]ç[a] auia, por que os leixaua assi perder; et que llj disese que ia bẽ uijã que todolos do mũdo lhi auiã faleçudo. [+]
1295 TC 1/ 538 Deste Martin Pelaes que uos dizemos fez o Çide muy boo caualeyro de muy couardo que era, segũdo uos contaremos adeante pela estoria. [+]
1295 TC 1/ 539 Et o caualeyro teue mẽtes en aquela parauoa que llj dizia; et comeu et, depois que comeu, foisse para a pousada. [+]
1295 TC 1/ 540 Et diziã onde era aquele caualeiro, que nũca o ali uirã. [+]
1295 TC 1/ 540 Et diz a estoria que dali adeante foy Martin Pelaes muy boo et muy esmerado et muy preçado en todos os lugares en que acaeçeu en feito d ' armas. [+]
1295 TC 1/ 540 Et polo seruiço que fez ao Cide chegou a boo estado, onde falã del com̃o uos dizemos; ca o Çide llj fezo a el bẽ de caualaria, assi com̃o faz o boo senhor ao caualeiro. [+]
1295 TC 1/ 541 Et ele entraua aa uila et falaua cõ eles o que el mãdaua, et outrosi dizia ao Çide o que diziã os da uila, ata que trouxe preitesia cõ eles, assi com̃o agora diremos. [+]
1295 TC 1/ 541 [et que] fosse alguazil da uila hũu mouro a que diziã dom [Mu]ça, que rrecadaua o do Çide en tẽpo del rrey Yhaia, et depois que foy morto el rrey seu senhor, nũca sse quitou do Çide. [+]
1295 TC 1/ 543 Et o Çide enuioulhis dizer que llj dessẽ a vila, assi com̃o poserã cõ elle, senõ que juraua a Deus et a Sancta Maria que, se hũa ora passase de mays do prazo, que lljs nõ terria a postura que cõ eles auia, et demais que mataria os arrafees; pero con todo esto pass[ou] hũu dia de mays do prazo. [+]
1295 TC 1/ 544 Et logo aa ora abrirõ a porta ao meyo dia et ajuntousse toda a gente da uila; et semellaua que seyã das fossas, assi com̃o dize o do pregom que sera o dia do juizo, quando sayrã os mortos das fossas et uerrã ante a maiestade de Deus, assi seyã todos demudados. [+]
1295 TC 1/ 544 Et esto foy uernes, postrimeyro dia de Juyo, depois da festa de Sam Johã, que dizẽ os mouros "alganzara" . [+]
1295 TC 1/ 545 Et os mouros uijnã a elle et beyiauanlhi as maos, dizendo que fosse bẽ uehudo. [+]
1295 TC 1/ 545 Et os mouros gradeçerõlhi muyto quanto bẽ et quanta onrra lhi mãdaua fazer, dizẽdo que nũca tã boo ome uirã nẽ que tam bẽ mãdada gente trouuesse. [+]
1295 TC 1/ 546 Et mãdou pregoar per toda a vila et per todos os termhos que sse juntassẽ todos os omes onrrados en sua orta, a que dizẽ Vilanoua, hu ele moraua entõ. [+]
1295 TC 1/ 546 Desi começou sua rrazõ, dizendolhis muytos eixẽplos boos et boas rrazões et muy bẽ apostas, ata que lljs ueo dizer: - [+]
1295 TC 1/ 546 Eu mãdo aos que an de rrecadar por mj̃ as rrendas et todos os outros dereitos que uos nõ façã agrauamento nj̃hũu nẽ uos tomẽ mais do dizimo, assi com̃o mãda uossa ley et o auedes por huso. [+]
1295 TC 1/ 547 Et marauillarõse muyto por quanto llis dizia et prometia. [+]
1295 TC 1/ 547 Et bẽ tijnhã que seria uerdade aquelo que lljs o Çide dizia. [+]
1295 TC 1/ 547 Mays el nõ lho dizia senõ por seguralos et polos fazer vijr ao que ele quiso, assi como o fez. [+]
1295 TC 1/ 547 Et diziã que (o Çide) las dera o Çide en conto de suas soldadas. [+]
1295 TC 1/ 549 Mais o Çide enuioullis dizer que nõ podia hi seir aquele dia, por outras cousas que tijnha de liurar, et que lljs mãdaua que sse fossem esse dia et que uehessem o lũes. [+]
1295 TC 1/ 549 Et os mouros, quando o oyrõ, forõ muy espantados, pero bẽ sabiã que dizia uerdade quanto era na morte del rrey; mays pesaualljs por que seya da postura que posera cõ eles o outro dia. [+]
1295 TC 1/ 549 Ca as cousas deste mũdo agiña passam, et o curaçõ mj diz que aginha sayremos desta prema dos cristaos, ca o Çide e ia ençima de seus dias; et, depois de seus dias, os que ficarmos uiuos seremos senhores de nossa çidade. [+]
1295 TC 1/ 551 Et dizede o que queredes et eu farey o que poder fazer; pero que a mjna morada seia dentro na vila, eno alcaçer, et que os meus omes tenã as fortelezas da vila. [+]
1295 TC 1/ 551 Et eles que laurassem et criassẽ et que llj dessem seu dizimo, ca ele nõ queria al deles. [+]
1295 TC 1/ 551 Et pedirõ ao Çide que, pois era ele primeiro, que lljs desse por alcayde hũu alfaqui muy onrrado a que diziã Abiad, et que ele que posese(se) de sua mão quen o ajudasse a julgar o poboo dos mouros, et ficaria ele sen noio de os oyr cada dia, senõ quando acaesçessem algũus grandes feitos. [+]
1295 TC 1/ 552 Diz a estoria que, ata aquele dia que o Çide ordinou d ' entrar ena çidade de Valẽça, auia IX meses que a tijnha çercada. [+]
1295 TC 1/ 553 Et depois fez catar muy ascondudamente pela vila todas as cousas de seus amjgos de Abeniafa, dizẽdo et jurãdo que, sse algũa cousa negasse que fosse sua et depois o soubesse, que os mãdaria matar por ende et que lljs mãdaria tomar todo quanto lj achassem. [+]
1295 TC 1/ 553 Et os mouros, quando esto oyrõ, hũu cõ medo do Çide et o al por nõ estar mal cono Çide, tragiã ante el muy grãde auer, dizendo: - [+]
1295 TC 1/ 553 Et dizia que, sse escapasse daquela coyta, que o partiria conosco. [+]
1295 TC 1/ 555 Et começ[ou] sa rrazõ: -(Os) omes bõos da aliama de Valença, -en esta guisa lhis dizia o Çide - bem sabedes quanta ajuda eu fiz a uosso senhor et a uos ata sua morte. [+]
1295 TC 1/ 555 Mais eu tenho por bẽ et mãdo que todos os mais onrrados que moredes ena vila, en uossas casas et en uossas herdades, et nẽhũu de uos nõ tenha mays dhũa besta muar, et que nõ husedes d ' armas nẽ as tenades, senõ quando eu mãdar; et a outra gente que s[a]ya morar eno arraual da Alcudia, hu eu soya pousar; et que aiades duas mesquitas, a hũa ena uila et a outra eno arraual; et que aiades uossos alcaydes et uosso alguazil assi com̃o os ey postos; et que aiades uossas herdades et que mj dedes ende o dizimo dos fruytos; et a justiça que seia mjña; et eu que mãde lauar moneda qual me quiser; et os que quiserdes ficar comjgo a esta condiçõ, [ficade]; et os outros yde a Deus tã solamente conos corpos, ca eu (nõ) uos mãdarey poer en saluo. [+]
1295 TC 1/ 555 Et diz a estoria que, tãta era a gente que seiu, que durou dous dias, que nõ fezerom al senõ seir, sen os que hi ficauã per mãdado do Çide. [+]
1295 TC 1/ 556 Conta a estoria que, depois que foy sabudo pelas terras com̃o o Çide Rruy Diaz era senhor de Valença, diz que o soube Ali Abumay, que era endeantado dos alaraues, et enuiou hi hũu seu jenrro, que era rrey de Seuilla, que çercasse o Çcide en Ualença. [+]
1295 TC 1/ 556 Et foy muy ferida, pero en cabo vençeu o Çide et foy eno acalço, matãdo en eles ata Xatiua; et, yndo eno acalço, ferindo et matãdo, diz que morrerõ eno rrio de Xucar bẽ Vco mil omes. [+]
1295 TC 1/ 558 Et dizedellj o bẽ et a merçee que mj Deus a feita, et com̃o soo a seu seruiço cõ Valença et cõ quanto ey. [+]
1295 TC 1/ 561 Desi, en quanto ela et suas fillas guisauã suas cousas, dom Aluar Fanes enuiou tres caualeyros ao Çide, cõ que lli enuiou dizer com̃o o rreçebera muy bẽ el rrey dom Alfonso, et quanta onrra llis fezera, et com̃o rrecadarã con ele quanto quiserã et mais; et como rreçebera muy bẽ seu presente; et com̃o llj mãdara dar muy boos priuilegios de quanto gaanara et cõqueresse dali adeante, com̃o fosse delo senhor et o ouuesse liure et quite; et quantos quisesem para ele yr que fossem sem medo dele; et com̃o llj enuiaua sua moller et suas fillas muy onradamente; et com̃o ya hũu seu porteyro con eles, que llis daua quanto auiã mester; et que soubesse que muyto agiña seri[ã] cõ ele, ca nõ se detijnã por al, senõ por guisar suas cousas, per que fossem mais onradamente. [+]
1295 TC 1/ 568 Et seyrõ pela porta que dizẽ Da Coobra, que era contra a oste dos mouros. [+]
1295 TC 1/ 568 ¿Quen uos quisese dizer dos outros cristaos, cada hũu com̃o fez? [+]
1295 TC 1/ 570 Diz a estoria que o Çide et os seus que sse tornarõ para o cãpo et rroubarono, et tã grãde auer era o que hi acharõ que lli nõ podiã dar cabo, nẽ aas tendas, que erã muytas sen guisa; et muy grande auer en ouro et en plata et en caualos et en armas, assi que lli nõ podiã dar cabo, nẽ sabiã que tomar nẽ que leixar. [+]
1295 TC 1/ 570 Et en esta fazenda del rrey Vnes gaanou o Çide a sua noble espada, a que diziã Tiçõ. [+]
1295 TC 1/ 571 Et, quando forõ açerca, enuiarõ dizer com̃o uijnhã y et com̃o tijna por bem que fezessem. [+]
1295 TC 1/ 571 Et el rrey enuioulhis mãdar dizer que nõ entrassem y, ata outro dia que seysse a eles. [+]
1295 TC 1/ 573 En el he ca nõ en mj̃; pero por uos ajudar enviemosllo dizer. [+]
1295 TC 1/ 573 Dizedellj que llj rogo eu que se veña ueer comjgo a , uistas a Rrequena, ca quero falar cõ el sua prol et sua onrra. [+]
1295 TC 1/ 574 Quando nos delle partimos, rogounos que uos dissesemos que uos fossedes ueer cõ el a Requena, por que e çerca de Ualença, et que nõ fezesedes ende al; ca diz que a muy grã sabor de uos ueer et de falar cõuosco feyto de casamento de uosas fillas para os condes, se uos prouguer. [+]
1295 TC 1/ 574 0 que mj semella querouolo dizer. [+]
1295 TC 1/ 574 Et o Çide enviou suas cartas al rrey, en que llj enviaua dizer que yria aas vistas muy de grado, hu elle mandasse. [+]
1295 TC 1/ 574 Et el rrey, quando o oyu, prouguillj muyto cõ aquillo que llj o Çide enuiaua dizer. [+]
1295 TC 1/ 574 Et envioullj dizer que, do dia que as cartas visse a tres somanas, fosse en Requena. [+]
1295 TC 1/ 576 Pero diz a estoria que pesou a don Aluar Diaz et a Garçia Ordones, que nõ amauã o Çide. [+]
1295 TC 1/ 576 Et, desque a missa foy dita, loo[u] muyto el rrey ao Çide, ante quantos y estauã, por llj dizer o por que erã hi ajuntados: - [+]
1295 TC 1/ 576 Et diz a estoria que, quando se ouuerõ a partir huus dos outros, que forõ muy mais os que forõ cono Çide ca os que el rrey trouxe cõsigo. [+]
1295 TC 1/ 580 Dom Aluar Fanes leuãtouse en pee et tomou as donzelas pelas mãos et entregouas aos condes, dizendo assi: - [+]
1295 TC 1/ 580 Et rogou o bispo que o fezesse, en maneyra que fezesse esto a sua custa; mais que o fezesse, en guisa que todos quantos y ueherã de Castela ouuessem senpre que dizer. [+]
1295 TC 1/ 582 Et estes ouue muy rrefeçes de juntar, ca seu padre era Miramalỹ de Marrocos, que quer tanto dizer com̃o "enperador". [+]
1295 TC 1/ 585 Et ele nõ auera rrazõ de uos dizer de nõ por uos nõ dar uosas molleres, nẽ de uos teer mais consigo. [+]
1295 TC 1/ 586 Et esto era por que el rrey Bucar, cõ seu gram poder dos mouros, era ia chegado ao cãpo que diziã del Quarto, que e a hũa legoa da uila. [+]
1295 TC 1/ 586 Et ficarõ suas tendas et, desque as ouuerõ ficadas, pareciã muytos, assi que dizia a estoria que erã bẽ çinco mil tendas cabedaes sen os tendillões. [+]
1295 TC 1/ 586 Muyto prougue ao Çide, quando llis oyo esto dizer. [+]
1295 TC 1/ 587 Et diz a estoria que Deus mostraua tal graça eno Çide que nũca o uija mouro primeyramente que nõ tomasse dele medo. [+]
1295 TC 1/ 587 Et, quando aquele mouro se parou ante o Çide, ouue dele muy grã medo, et começou de lli catar a cara et nõ dizia nẽhũa cousa nẽ podia falar, tamanho era o medo que dele auia. [+]
1295 TC 1/ 587 Senhor Çide, meu senhor el rrey Bucar me enuiou a ti; et dizete que lli tees grã torto en llj teeres Valença, que foy de seus auoos; et desbaratasti el rrey Vnes, seu yrmão. [+]
1295 TC 1/ 587 Pero diz, por que ouuio dizer que eras boo ome, que te quer fazer merçee, que lli leixes Ualença cõ todos seus termhos et que te uaas para Castela, et que leues todo teu auer et tua conpanha; et, se esto nõ quiseres fazer, enuiate dizer que te conbatera Valença et prendera ti et tua moller et tuas filhas et que te escarmentara de maa guisa, assi que quantos o oyrẽ dizer falarã ende. [+]
1295 TC 1/ 587 Et esto e o que me mãdou dizer meu senhor el rrey Bucar. [+]
1295 TC 1/ 587 Vay, di a teu senhor el rrey Bucar que lli nõ darei Ualença, ca muy grande afam leuey pola gaanhar; et nõna gradesco a ome do mũdo, senõ ao meu Señor Ihesu Cristo et aos parentes et aos amigos que mha ajudarõ a gaanhar, et punarey por mãteela; et dizedelli que eu nõ soo ome para iazer çerrado et, quando ele nõ cuydar, ala llj yrey eu dar batalla; et, assi com̃o el trage XXIX rreys, ouuesse traiudo quantos mouros a en pagaismo, cona merçee de Deus (en que) eu creo a uençelos. [+]
1295 TC 1/ 587 Et por esto dizia el rrey Bucar que fora de seus auoos. [+]
1295 TC 1/ 591 Com̃o o Çide vençeu el rrey Bucar eno cãpo que dizẽ do Quarto [+]
1295 TC 1/ 591 Et Ordoño começou a dizer: - [+]
1295 TC 1/ 591 Diego Gonçaluez tomade este caualo et dizede que uos matastes este mouro, ca per mj̃ nũca sera descuberto se nõ fezerdes por que. [+]
1295 TC 1/ 591 Muyto plougue ao Çide, cuydando que dizia uerdade. [+]
1295 TC 1/ 593 Muy bẽ o dizia o Çide, mais eles al tijnã en curaçõ. [+]
1295 TC 1/ 593 Et das outras cousas nõ lhi poderia ome poer conta, nẽ ao auer que gaanarõ en esta lide que el uençeu eno cãpo que dizẽ do Quarto, segundo que o auemos contado. [+]
1295 TC 1/ 594 Do grande algo que o Çide gãanou ena batalla que dizẽ do Quarto [+]
1295 TC 1/ 594 Diz que, depois que o onrrado Çide ouue uençuda a batalla do Quarto, estando en Ualẽca muy uiçoso [et] a muy grã sabor de si, fazendo muyta onrra a sseus genrros, que tĩjna en lugar de filhos. [+]
1295 TC 1/ 594 Et auia y algũus de que diziã mal aa orella, por que llo nõ queri[ã] dizer deante, temẽdo que llis pesaria. [+]
1295 TC 1/ 595 Et o Ccide punaua polas confortar, dizendo que senpre se nẽbraria delas et as mãterria en boo estado. [+]
1295 TC 1/ 599 Pois que os condes forõ idos daqu[e]l lugar, hu desonrrarõ as fillas do Çide, suas molleres, Ordono, seu primo, que os uijna aguardãdo, oyo as uozes que elas dauã et foy contra elas; et, quando as achou iazendo en terra tam maltreytas, ouue muy grã pesar et fezo muy gram doo por elas, dizendo que pesase ende a Deus por tam grã torto com̃o "uos, mjñas primas et mjñas senhores, auedes rreçebudo, ca nõ merecestes cousa por que, nẽ uijdes de sanguj polo fazer, per que este mal ne outro uos deuerã fazer uossos maridos". [+]
1295 TC 1/ 599 Desi comecou a cuydar et a chorar et a fazer muy grã doo por elas (et) cona muy grã coita en que estaua, assi que nõ sabia que fezesse, assi que osmou que, se [e]steuesse ali cõ elas, que nõ aueria de comer para si nẽ para elas; et, se o fosse buscar a algũu pobrado, que as leixaria en muy grã uentura, com̃o estauã feridas et sangoẽtas que uerriã y bestas ou aues et que as comeriã; et que, se o nõ fosse dizer ao Cide, seu tio, que o nõ poderia saber d ' outrẽ nẽhũu nẽ tomaria ende aquela vingança que deuia. [+]
1295 TC 1/ 601 Estonçe disse hũu caualeiro a que diziã Martin Fernandez, que era natural de Burgos: - [+]
1295 TC 1/ 601 Eu ouco o que uos dizedes; et nõ pode se[e]r que muito agiña nõ aiamos mãdado do Çide sobr ' elo, pola qual querela nos aueremos mais rrazõ d ' entrar por este feito en cortes, assi que cada hũa das partes aia conplimento de dereyto. [+]
1295 TC 1/ 601 Et eles beyiaronllj as mãos polo que dizia et teuerõllo en merçee. [+]
1295 TC 1/ 603 Conta a estoria que, depois que as donas et Ordoño uirõ que as uozes nõ soauam mais, diz que foy Ordono a hũa aldea que auia y açerca buscar de comer para elas et para si. [+]
1295 TC 1/ 603 Et este ome boo conhocia muy bẽ o Çide, ca pousara ia en sua casa (de) muytas uezes et oyra dizer os muy grandes feitos que fazia. [+]
1295 TC 1/ 603 Et, departindo Ordoño cono omẽ boo, por que o uia tã boo et dizia muyto bem do Cide, ouue de contar o feito das donas, como llis conteçera et com̃o as leixara en aquele mõte. [+]
1295 TC 1/ 603 Yrmaa, bem dize este ome boo, ca mays ual que uaamos ala et uiuamos ca que (que) fiquemos aqui et moyramos, et que nõ aiamos u[in]g[a]nça da desonrra que rreçebemos; et gradescamos a este ome boo o que nos dize. [+]
1295 TC 1/ 604 Senhor, uij̃do a uos cõ este presente et cono mãdado do Çide bem auẽturado, achamos ontre Medinaçelle et Atẽça hũu escudeiro, sobrinho do Çide, que diz[ẽ] Ordoño. [+]
1295 TC 1/ 604 Et dizede ao Çide que uenha y cõ aqueles que teuer por bem de trager consigo. [+]
1295 TC 1/ 607 Et uossa madre et eu quisemos o partir, mais nõ podemos cõ uosso padre, dizendo que nõ faria ende al, pois que llo prometera. [+]
1295 TC 1/ 609 Conta a estoria que, pois [que] Pero Uermudes [contou] ao Cide todo o que auedes oydo ante dona Xemena, que nũca quedaua chorando et matãdosse cõ muy grã pesar que auia, ca ela era mais morta ca uiua, et Pero Uermudes confortandoa et dizendo: - [+]
1295 TC 1/ 609 Et teño em mercee a meu senhor el rrey o que mi enuia dizer. [+]
1295 TC 1/ 609 [Et], desque chegarõ a Ualença, entrarõ pelo alcaçer hu estaua dona Xemena, sua madre, ¿Quen uos poderia dizer dos muy grandes doos que ela fez cõ elas? [+]
1295 TC 1/ 611 Et el rrey, quanto lli o Cide dizia, teueo por bem. [+]
1295 TC 1/ 611 Et todo ome que uisse a pousada do Çide poderia dizer que semellaua hũa grande oste. [+]
1295 TC 1/ 614 Conde, mal rrazoades et dizedes mal daquel que nõ auedes por que; ca, o que sse a de asentar en este escano, mais ual ca uos nẽ ca todo uosso linagẽ, et atẽe aqui a todos seus eemigos barõ semellou ca nõ dona, assi como uos dizedes. [+]
1295 TC 1/ 614 Et, se dizedes de nõ, eu uos meterey hi as mãos et fareyuolo conoçer assi, ca soo de tal linagẽ que me nõ podedes engeitar de uosso par, et a meiadade das armas uos darey d ' auantaiẽ. [+]
1295 TC 1/ 614 Et o conde era ome sanudo et de maa parte, et sobraçou o mãto et quiso yr ferir Fernãdo Afonso, dizendo: -Leixaame et ferirey aquel rapaz que sse atreue a mj̃. [+]
1295 TC 1/ 614 Et Fernãdo Afonso meteu mãao a[a] espada, dizẽdo [que], nõ seendo [por] el rrey, que ele o castigaria das parauoas que estaua dizendo. [+]
1295 TC 1/ 615 Et ide todos como me ajudedes, (a) dizendo et fazẽdo ao que uos chamar cada hũu, guardando a onrra et o senhorio de nosso senhor el rrey. [+]
1295 TC 1/ 615 Et o Cçide beyioulhi as mãos et teuelho en merçee quanto lli dizia et quanta onrra lle fazia; et foisse asentar eno seu escaño. [+]
1295 TC 1/ 617 Oyde quantos aqui estades, condes et rricos omes et jnfanções et caualeiros et todos os outros; mandouos et defendouos que nẽhũu nõ fale nẽ diga palaura desagui[sa]da, que nõ deua a dizer contra o Çide, nẽ contra nj̃hũu de sua casa nẽ de sua conpanha, senõ, o que o fezer, mãdalo ey escarmentar de muy maa maneyra; et mãdarll ' ey dar morte de traedor por ende. [+]
1295 TC 1/ 617 Senhor, rrazõ longa nõ auemos por que dizer, por que seria grã deteemento da corte; mais demãdo ante uos aos condes de Carrom duas espadas que llis enprestei: a hũa dizẽ Collada et aa outra dizẽ Tiçõ. [+]
1295 TC 1/ 617 Por uerdade posso dizer que sodes as mellores d ' España. [+]
1295 TC 1/ 619 Et, senor, bem sabedes que eu nõ soube dizer de nõ et conpri uosso mandado. [+]
1295 TC 1/ 619 Senor, o auer que o Çide demanda, que diz que llis deu, uerdade he; mays elles despẽderõ[no] en voso seruiço, por que dizemos que nolo deuẽ dar, poys que o despenderõ en uoso seruiço; pero, se achardes por dereyto que llo deuẽ dar, mandadellis dar prazo et yram a Carrõ, sua herdade, et farã entrega, asi com̃o uos mandardes. [+]
1295 TC 1/ 619 Et enviarõ dizer a seu padre et a sua madre que llis acorressẽ, ca erã en grã coyta. [+]
1295 TC 1/ 623 [Et], ao que diz que as leixamos, uerdade [he] et tẽemos que nõ erramos en ello; mays que ualemos mays por ello. [+]
1295 TC 1/ 623 Poys que uos dizedes que as fillas do Çide nõ erã para seerẽ uossas parellas, por que mj pediades por merçee que uos casasse cõ ellas? [+]
1295 TC 1/ 623 Ben deuedes entender que errauades en ello por mj o pedir nen rogar, poys que tĩjnades en curaçõ de as desonrar, com̃o dizedes que as leixastes; ca, poys ysto tĩjnades en voentade, a outro deuerades dizer que uos andasse en este casamento ca nõ a mj̃; ca nõ era eu para uos buscar ataas barregãas, nẽ seria cousa guisada de me ende trameter de tã maos feytos et tã sen Deus. [+]
1295 TC 1/ 623 Et, ao que dizedes que sodes fillos dalgo mays ca elas, en esto uos digo que sodes enganados et nõno aprendestes bem; ca o Çide Rroy Diaz he fillo de Diego Laynes et neto de Laym Caluo, que foy hũu dos alcaydes que forõ dados para manteer Castella. [+]
1295 TC 1/ 625 Conta a esto[r]ia que Ordoño, sobrino do Çide, yrmão de Pero Uermudez, que era caualeyro nouel, ca esse dia o fezera caualeyro o Çide, et sabia muy bem o preito das dõnas, da desonrra que llj os condes fezerã, quando oyo estas parauoas tã desaguisadas que diziã contra o Çide, pesoullj muyto et nõno pode sofrer. [+]
1295 TC 1/ 625 Et dixi ao Çide que tu mataras o mouro; et sabe Deus, des esse dia ata aqui, que nũca o de mj̃ soubo ome do mũdo nẽno coydaua a dizer; mays a tua grã maldade que a en tj et o grã desconoçemento que fazes contra o Çide mj faz dizer a muy grã couardia que a en tj aqui ante noso senor el rrey, que aqui esta. [+]
1295 TC 1/ 625 Poys ome tã maao et tã couardo com̃o pode dizer que era mal casado cona filla do Çide? [+]
1295 TC 1/ 627 O Çide asesegou quanto pode sua conpaña, dizendo al rrey: - [+]
1295 TC 1/ 627 Poys barua messada como pode dizer mal da que sempre foy onrada? [+]
1295 TC 1/ 627 Et, se dizes de nõ, eu chi meterey as mãos ante el rrey, meu senor, que aqui esta. [+]
1295 TC 1/ 631 Que dizedes uos a esto? [+]
1295 TC 1/ 633 Muyto se marauillou el rrey et todos quantos y estauã, dizendo que nũca uirã tam boo caualo com̃o aquele. [+]
1295 TC 1/ 635 Et, cõ grã pesar que auja, maldizia a ora en que naçera, ca ben llj adiuinaua o curaçõ o grã pesar que auja a auer delles. [+]
1295 TC 1/ 635 Et envioullj dizer ca non auja que ueer en elas, senõ que metesse cada hũu as mellores armas et as mellores espadas que teuesse, sol que nõ metesse mays. [+]
1295 TC 1/ 635 Se uos tanto reçeauades as espadas, por que o nõ diziades enas cortes de Toledo? [+]
1295 TC 1/ 635 Ca aqui nõ ay lugar de o dizer. [+]
1295 TC 1/ 639 Et Martin Antolines enpos elle, [dizendo] "fora, don aleyuoso", ata que o deytou do cãpo, a guisa de uençedor et de muy bẽ andante. [+]
1295 TC 1/ 639 Et, quando ysto vio, Gonçaluo Ansures, seu padre, começou a dar muy grandes uozes; et, cõ muy gran doo que ouue de seu fillo, ouue a dizer: - [+]
1295 TC 1/ 639 Et Mono Gustios, com̃o era ome acordado, preguntou aos fiees se era vençudo porllo que dizia o padre. [+]
1295 TC 1/ 639 Et forõno dizer al rrey. [+]
1295 TC 1/ 640 Et quantos fillos dalgo y estauã disserõ que dizi[ã] dereyto et uerdade. [+]
1295 TC 1/ 642 Conta a estoria que, depoys desto, que o grã soldã de Persia, por que oyra dizer a muy grã bondade et os grandes feytos d ' armas que o Çide fazia, et com̃o nũca fora uençudo de ome do mũdo, et com̃o gaanara a nobre çidade de Ualença et outros castelos muytos, et com̃o uençia rex cristãos et mouros, et gaãnara sempre delles muy grande algo, ouuo muy grã sabor de auer seu amor, tẽendo que era hũu dos bõos omes do mũdo. [+]
1295 TC 1/ 642 Et, quando este p[ar]ent[e] do soldã chegou ao porto de Ualença, enuiou dizer ao Çide como era ali chegado hũu mandadeyro do grã soldã de Persia, que llj enviaua seu presente. [+]
1295 TC 1/ 642 Quando o oyu o Çide, prouguellj muy to et envioullj dizer que uẽesse a elle en outro dia et que llj prazia muyto cõ elle. [+]
1295 TC 1/ 642 Et, quando o mandadeyro chegou ante elle, começoullj a tremer toda a carne et foy muy marauillado per el et perdeu a fala, asi que nõ pode dizer nẽhũa cousa. [+]
1295 TC 1/ 642 Mays o mouro nõ dizia nẽhũa cousa, asi estaua esmayado. [+]
1295 TC 1/ 642 Et, desque ysto foy sacado, dissellj: -Senor, todo ysto chi enviou meu senor, o soldam de Persia, cõ aquellas animalias que uiste, porla muy grã numeada que oyu dizer de ti; et rogate que o tomes delle por seu amor. [+]
1295 TC 1/ 642 Et, quando ysto oyo, o parente do soldã ouue muy grã prazer por quanta mesura dizia o Çide, et entendeu muy bem que era nobre om̃e. [+]
1295 TC 1/ 646 Et dissollj que se fazia marauillado por o que llj auja dito; ca, bẽ asi com̃o dizia que acaeçera aos messegeyros que vĩjnã a el, a primeyra uez que o vira que tã grã medo ouuera da sua catadura que por hũa grã peça nõ podera falar; et, segũdo el coydaua, esto nõ era al senõ graça que llj dera Deus contra seus ẽemjgos, por que todos tomassem medo da sua catadura. [+]
1295 TC 1/ 646 Et começoullj a dizer que tã grande era a numeada que del oya et o prez d ' ar(ar)mas et os bõos feytos que soarã delle en terra d ' Outra mar, [que] por aquella razõ se mouera o soldã de llj enviar presente et d ' auer seu amor. [+]
1295 TC 1/ 649 Et, desque forõ esposados, en outro dia tomarõ bẽeyçõ ena jgleia mayor, a que dizẽ San Pedro, segundo mãda a ley; et o bispo meesmo disse a missa. [+]
1295 TC 1/ 653 Conta a estoria que conposo Abenalfarax, hũu mouro sobrino de Gil Diaz, en Valença, et diz que çĩco anos foy o Çide senor de Ualença; et que en estes çĩco anos nũca sse en al traballou, senõ [en] seruir a Deus et asesegar os mouros que erã eno seu senorio, en tal maneyra que, tã aueudos erã conos cristãos, que semellau[a] que sẽpre viueram en hũu. [+]
1295 TC 1/ 653 Et a cabo destes çĩco anos, que uos auemos contado, nouas que muyto corrẽ chegarõ a Valença, com̃o Buca[r], fillo de Miramamolĩ de Marrocos, tẽendosse por muy quebrantado de com̃o o vençera o Çide de Valença ante eno cãpo do Quarto, et llj matara et llj catiuara muyta gente, et como correra cõ elle ata que o metera pelo mar, et gaanara delle todalas cousas que trouxera d ' alem mar, et nẽbrandosse com̃o escapara muy auiltado et com̃o escapara cõ muy grã perda, diz que elle meesmo andou prehegando per sua pessõa toda Africa et toda Beneia ata os Montes Claros para pasar o mar, para uingarse, se podesse. [+]
1295 TC 1/ 655 Et cada uez mj dizẽ: "muyto auedes aca morado; uaamosnos para as gentes perdurauilles". [+]
1295 TC 1/ 655 Et dizẽ que trage consigo XXXta. et seys rrex. [+]
1295 TC 1/ 657 Et dissollis: -Bẽ sabedes com̃o el rrey Bucar sera aqui hũu destes dias a çercar esta villa cõ XXXa et seys rex, que dizẽ que trage cõsigo, et cõ muy gran poder de mouros. [+]
1295 TC 1/ 658 Desi asentouse ena cama et fezo sua oraçom a Deus et a Sancta Maria et a San Pedro, dizendo asi: - [+]
1295 TC 1/ 662 Et aquella moura negra diziã que era tã maestra et tã aperçebuda de tirar d ' arco torqui, que era hũa grã marauilla. [+]
1295 TC 1/ 662 Et diz que a chamauã en arauigo meynaua turia , que quer dizer "estrela dos arqueyros de Torquia". [+]
1295 TC 1/ 663 Segundo conta Abenalfarax, que fezo esta estoria, diz que o dia que a conpana do Çide se partirõ de Sete Aguas, todos muy ricos et muy bẽ andantes, et que aujã uençudo et desbaratado el rrey Bucar et os xxxvj rex mouros que cõ el vĩjnã, os mouros do arraual da Alcudia et dos outros arrauaes por çerto coydauã que o Çide uiuo ya per como o virõ seyr en seu caualo et sua espada na mão. [+]
1295 TC 1/ 663 Et enviarõ dizer as nouas aos arrauales, que uẽessẽ y cõ todo o seu meterse ena villa, cada hũus en suas casas, que aviã leixadas. [+]
1295 TC 1/ 665 Et el teuo que dizia razõ, et leixarõno estar asi. [+]
1295 TC 1/ 665 Et tragiam ante si duzentos caualos armados, os escudos aos arçoes nõ auessos, ca llo enviarõ dizer que nõ aujã a fazer doo. [+]
1295 TC 1/ 666 Mays, depoys que llj disserõ com̃o fora balsamado, et com̃o sete dias beuera mirra et balsamo et nõ outra cousa, nõno teuerõ por marauilla; et demays que fora ongido, ca bem oyrã dizer que en terra d ' Outra mar o faziã asi aos rex et aos altos omes. [+]
1295 TC 1/ 667 Et el rrey don Afonso entendeu que se poderia muy bẽ fazer o que dona Xemena dizia. [+]
1295 TC 1/ 667 Et os bispos que y uẽerã et dõ Geronimo diziã y cada dia sas missas cantadas et comendauã o corpo do Çide cada dia, ali hu estaua, asi como o fazẽ sobre a supultura. [+]
1295 TC 1/ 668 Et ela conpriu muy bem o que o Çide mandou, et durou bẽ quatro ãnos que fezo cantar missas muytas et dizer muytas vigias pola alma do Çide et de seus defunctos. [+]
1295 TC 1/ 668 Et diz a estoria que deste caualo se leuantou linagẽ de bõos caualos, et per ventura oge dia os a y. [+]
1295 TC 1/ 671 Et diz que sse parou ante o corpo do Çide, et começou a catar com̃o estaua tã nobremente asentado, et com̃o tijna o rostro tã fresco, et a barua tã longa et tã apostamente. [+]
1295 TC 1/ 671 Et diz a estoria que sete ãnos auya o Çide que sija en aquela meesma maneyra. [+]
1295 TC 1/ 671 Et, estando todos aa pedricaçõ que o abade fazia, (et) o judeu entõ começou aa coydar et dizer ontre sy: - [+]
1295 TC 1/ 671 Este he o corpo de Rruy Diaz Çide, de que dizem que en sua vida n[ũ]ca [lle] trauou om̃e da barua; quero eu agora trauarllj dela et ueerey que sera ou que mj podera fazer. [+]
1295 TC 1/ 671 Et bem assy com̃o o judeu dizia pareçia que assy fora. [+]
1295 TC 1/ 671 Et seu fillo, el rrey dõ Afonso, trasladou o corpo do Çide et sacoo da aboueda et poseo en hũu muymento muy noble, que mandou fazer en Burgos, et sua moller en outro; et poseos ẽno altar de Sam Pedro, aa mão dereyta, contra hu dizem o auãgeo. [+]
1295 TC 1/ 674 Segũdo conta en sua estoria o onrado dom Rrodrigo, que foy arçebispo de Toledo, et o sabio dõ Lucas, obispo que foy de Tuy, ẽna estoria d ' España, diz que a muy gram tempo depoys da morte do Çide, -quando andaua a era en mil et CC et XXte ij ãnos, et o ãno da encarnaçõ de Nostro Senor Jhesu Cristo en mil et xxxvj - en este tempo rreynaua en Castela el rrey dõ Afonso, neto do emperador d ' España. [+]
1295 TC 1/ 674 Et a aquela sazõ era o abade do moesteyro de Sam Pedro hũu om̃e boo fillo dalgo, a que diziam dom Gomez Uermudez. [+]
1295 TC 1/ 674 Et el rey, quando o oyu, foy muy marauillado per cam esforçadamente lla pedia et tam sem medo dizia que leixasse a presa. [+]
1295 TC 1/ 674 Om̃e boo, nõ sey quẽ uos sodes; mays, por quanto auedes dicto et razoado, querouos leixar a presa; ca, sequer, a y muytas rrazões por que: a primeyra, por que veno de seu sangue, que soo seu bisneto, com̃o uos dizedes; a segũda, por onra de seu corpo, que iaz en este moesteyro; a terçeyra, por reuerença desta sua signa, que nũca foy vençuda; a quarta, por quan[t]o destes deuedos nõ ouuesse y nẽhũu, se el viuo fosse, nõna ousariamos passar tam çerca del, ca çerto soo que o nõ consynteria el. [+]
1295 TC 1/ 676 Et diz a estoria que en este meesmo tempo entrou correr terra de mouros cõ muy grande oste. [+]
1295 TC 1/ 676 Et os condes et os rricos omes et os outros omes boos da terra, veendo et seendo ia çertos de todo en todo (et) pelos fisicos que auya el rey a morrer daquel mal, ouuerõ seu consello et suas falas en hũu, dizendo com̃o este rey dõ Afonso non lles leixa[ua] fillo nẽhũu que lljs gouernasse o reyno, senõ dõ Afonso seu neto, que era fillo do conde dõ Ramondo de Tolosa; et, por que este dõ Afonso era moço pequeno, ouuerõ seu acordo que, ontre tanto que o mynino criassem, que fosse para manteer o rreyno, que ser[i]a bem que casasse sua filla dõna Oraca Afonso, moller que fora do cõde dõ Ramondo, que era veuda, cono conde dõ Gomez Candespina, por que era mayor et mays poderoso que nẽhũu dos outros. [+]
1295 TC 1/ 676 Et, pero que todos tomarã este consello, nẽhũu per sy nẽ todos en hũu nõ sse atreuerõ a llo dizer, temendo que llj pesaria por elo, en llj dizer que casasse sua filla cõ seu uasallo. [+]
1295 TC 1/ 676 Et por esto nõ llo atreuia nengũu a dizer, catando todas estas cousas que poderiam acaesçer [+]
1295 TC 1/ 677 Nõ reto eu a ti, que m[e] ousasche dizer tal cousa et fallar en casamento de mjna filla; mays a culpa e mjna por que te cheguey tanto a mjna priuança. [+]
1295 TC 1/ 677 Et el rey teue que o consellauã bẽ, et enviou dizer al rey d ' Arangõ que o tĩjna por bẽ. [+]
1295 TC 1/ 677 Et envioullj dizer que uerria hy logo. [+]
1295 TC 1/ 678 Conta a estoria que, andados XLta et tres ãnos et sete meses do rreynado del rey dõ Afonso -que foy na era de mĩll et CXLiij anos, quando andaua o ano [d]a encarnaçõ de Nostro Senor Ihesu Cristo en mil et çento et çĩco anos et sete meses - este rrey chegando ia [a] acabamento dos seus dias, diz, que oyto dias ante que el finasse, sinadamente o dia de San Iohan Babtista, acaeçeu hũu miragre ena jgleia de Santo Isidro de Leõ, que foy en esta maneyra: começou a mãar hũa agua muy clara ante o altar de Santo Ysidro, eno logar u tĩjna o clerigo os pees quando dizia a missa, et nõ seyu dos ajũtamentos das pedras nẽ da terra, mays de meyo das pedras viuas et enteyras. [+]
1295 TC 1/ 678 Mays, quando os da terra oyrõ dizer deste miragre, et como el rey dõ Afonso era mal doente, logo entenderõ que aquel maar da agoa que nõ era senõ choro et quebranto que vijna pola sua morte a todo España. [+]
1295 TC 1/ 681 Et, segũdo conta a estoria, o parentesco que ontre elles auja era este: diz que el rey dõ Sancho de Nauarra, que disserõ o Mayor, que foy primeyro rrey de Castela, por razõ de sua moller que a herdou. [+]
1295 TC 1/ 681 Et por ende, temendosse sempre com̃o uos dizemos, daua as fortolezas de Castela aos da sua terra. [+]
1295 TC 1/ 683 Et por esta razõ era o rreyno tã mal de todas partes que diz a estoria que, desque a rreyna se uyu soo en Castela, o conde dõ Gomes, que auedes oydo, foy falando cõ ela en purydade, et ela consentyu, mays non por razõ de casamento. [+]
1295 TC 1/ 683 Et ouue entõ ena reyna hũu fillo a que diziã Fernã Furtado. [+]
1295 TC 1/ 684 Et diz a estoria que o conde dõ Pedro de Lara que leixou caer a signa en terra et seyu da batalla et ueẽosse para Burgos, para hu estaua a reyna. [+]
1295 TC 1/ 684 Et lidarõ cõ elle ontre Astorga et Leom, en hũu lugar que dizẽ Viadangos. [+]
1295 TC 1/ 685 Et elle, quando oyu o que el rey, seu anado, enviaua dizer per tã bõas parauoas, prouguellj muyto. [+]
1295 TC 1/ 685 Muyto gradesco a meu fillo el rey a mesura que me enuia dizer et por que me quer para sua ajuda. [+]
1295 TC 1/ 685 Et dizem que llj acaesçeu esto polos tesouros que tomou de Santo Ysidro de Leõ et das outras jgleias. [+]
1295 TC 1/ 685 Pero sobre esto ay gram desacordo, que dizem hũus que morreu y; et os outros dizem que nõ morreu, mays que foy vençudo et que sse foy a perder, que nõ appareçeu mays viuo nẽ morto; et outros dizem que foy enterrado en Monte Arãgom, et que o sacarõ os cristãos de terra de mouros por muy grande auer; et outros dizem que seyu da batalla uiuo et que se fezo romeu depoys a grã tempo, et que sse amostrou a muytos de Castela et de Leõ et d ' Arangõ, que bem uirã que aquel era. [+]
1295 TC 1/ 685 Et dizem que lljs dizia muytas cousas que ouuerã cõ el. [+]
1295 TC 1/ 685 Et hũus dizem que o enforcou com̃o a falsario; mays o arçebispo dom Rrodrigo, por apostar sua parauoa, diz que morreu colgado. [+]
1295 TC 1/ 689 Conta a estoria [d]os reys de Portugal et diz que o conde dom Anrique, de que uos ia falamos de suso, a que el rey dõ Afonso dera a sua filla por moller, era ome dereytureyro et temya muyto a Deus; et era ardido et muyto atreuudo. [+]
1295 TC 1/ 690 Et este rey fezo hũu moesteyro çerca Coymbra, a que dizem Sancta Cruz, et herdoo muy bem. [+]
1295 TC 1/ 690 Et pobrou muytos lugares eno rreyno de Portugal: (et) A Pobla de dom Yllam, que dizem agora Torllana, et Aguar et Monte Santo et Ponte de Mulas et Torres Nouas et outros lugares muytos que con vijnam ao rreyno. [+]
1295 TC 1/ 694 Et enpos elle reynou seu fillo, a que diziam Abũmahonad, que foy vençudo ena das Naues de Tolosa. [+]
1295 TC 1/ 695 Et el rey, por saber se era assy, veẽosse para Espana, dizendo que ya en romaria a Santiago. [+]
1295 TC 1/ 696 Conta a estoria que, quando oyu o emperador o que dizia el rey de Frãça, foy maravillado muyto, et tornousse contra el rey seu genrro, et dissellj: - [+]
1295 TC 1/ 696 Rogouos, senor, que amedes et onredes uossa moller, mjna neta, et que nõ tomedes duda en esta razõ; que nõ uiue ẽno mundo rey nẽ emperador, que ende al quisesse dizer, que llo nõ coomyasse muy caramente, cõna merçee de Deus et cõna ajuda do emperador, meu genro et meu senor, que aqui esta. [+]
1295 TC 1/ 696 Et, senor, se uos dizedes de nõ, eu uos darey lide campal em Paris, a Peti Ponte. [+]
1295 TC 1/ 697 Outrosy enviou sua carta ao meyrino da terra, en que llj mandou que fosse cõ aquel laurador et uisse que dereyto llj fazia, et que llo enviasse dizer. [+]
1295 TC 1/ 703 Et era y cõ elle hũu monge, a que diziam (Vel) Diego Velasquez, et era omẽ fidalgo et de gram sangue, et fora caualeyro muy ardido, et era natural de Boroua. [+]
1295 TC 1/ 703 Et, segũdo conta a estoria, [diz] que forõ cono abade mays de vijnte mil omes d ' armas. [+]
1295 TC 1/ 706 Et por esto o conde don Anrique et seus yrmãos dessoterrarõ o corpo de Garçia Fernandez, dizendo que era traedor, senõ entregassem os sobrinos a terra. [+]
1295 TC 1/ 706 Mays os sobrinos saluaronse de trayçom, dizendo que nunca el rey lla demandara; et asi ficauã elles por sen culpa. [+]
1295 TC 1/ 706 Et foy depoys julgado per corte que llis nõ podiam dizer mal. [+]
1295 TC 1/ 707 Senor, nõ (llj) podedes de dereyto prender nẽ dizer mal por esta rrazõ ao conde dõ Amrrique, ca el guardou o que deuia; et nõ lle podedes dizer mal por esto, senõ que fezo bem et dereyto et lealdade; et oge mays nõ tenades mays ollo por el rrey, ca lealdade dos castelãos uolo am tollido. [+]
1295 TC 1/ 707 Et entõ todos os condes et os omes onrrados da corte teuerõ que dizia muy bem dõ Fernan Rruyz. [+]
1295 TC 1/ 709 Et dom Fernã Rruyz nõ lla (nõ lla) queria dar; et defendiasse cõ esta rrazõ: dizendo que el rrey dõ Sancho, seu padre, mãdara que llj nõ desem nẽhũa terra ata que ouuesse quinze ãnos. [+]
1295 TC 1/ 711 Et, quando dõ Fernan Rruyz viu que nõ tornaua a sua priiom, envioulle dizer que sse veese, se nõ que llj enviaria dizer mal por ello. [+]
1295 TC 1/ 711 Et o conde envioullj dizer que nõ era teudo de vijr a sua priiom ata que soterrase seu yrmão, o que el nõ coydaua fazer, nẽ vijr a sua priiom; et que, sse sobre esto [lle] quisesse dizer mal, que el rresponderia a ello cada que el quisesse. [+]
1295 TC 1/ 711 Et, teendo çercado o castelo, envioullj dizer Lope d ' Arrenas que sse verria a sua merçee, et que sse queria avijr cõ elle, et que mandasse entrar ẽno castelo os condes dom Mono et dom Estero, cõ que falasse sua pleytesia. [+]
1295 TC 1/ 711 Et seyu hũu ome do castelo, que diziã Domj̃guello, et uẽosse para el rrey; et dissellj, se llj fezesse merçee et algo, que elle llj guisaria com̃o lle desse o castelo. [+]
1295 TC 1/ 711 Senor, dame hũu om̃e a que de hũa ferida de que saya sangue; et, desque o feri[r], yrey fogindo para o castelo; et os da oste uayã enpos mj̃, dizendo ""prendeldo". [+]
1295 TC 1/ 711 Et estaua y hũu caualeyro toledano, a que diziã Pero Diaz, et dise: - [+]
1295 TC 1/ 713 Dizendo esto, deullj (deullj) tã grã golpe cõno ueablo que nũca ia mays falou; et seyusse logo do castelo per hũu furado que tijna y feyto, et vẽosse logo para el rrey. [+]
1295 TC 1/ 713 Senor, a uossa merçee muyto uos gradesco quanto me dizedes; mays en mayor merçee uos teno que mj conoçedes o seruiço que uos fiz. [+]
1295 TC 1/ 716 Et cõ este acordo entrarõ ala, dizendo que queriam falar cõ el rrey; et, mentre os hũus falarõ cõ el rrey, os outros entrarõ hu estaua aquela judia. [+]
1295 TC 1/ 716 Et entõ trauarõ cõ elle seus vasalos et sacarõno de Toledo, et chegarõ a hũu lugar a que dizem Yliscas, que he a seis legoas de Toledo. [+]
1295 TC 1/ 716 Et el dissolle com̃o era mandadeyro de Deus, que vĩjna a el cõ seu mãdado a dizer[lle] aquello. [+]
1295 TC 1/ 718 Et elles que llo gradeçerõ moyto, pero que o conde dõ Mono coydou que llo dizia com̃o en rramo d ' escarño. [+]
1295 TC 1/ 720 Et achouse cõ elle o jnfante en hũu lugar [que dizen] Aregual et lidarõ y, et forõ os de Portugal vençudos; et matou et prendeu moytos delles et seg[u]do[u] os outros, en tal maneyra que foy muy grã seu dãno. [+]
1295 TC 1/ 726 Et começarõno de loar os fillos dalgo que y estauã, dizendo a dõ Diego que era boo et que fezera muyto bem. [+]
1295 TC 1/ 726 Et, desque o caualeyro foy entrego en[o] castelo, enviou dizer a dom Diego que veese ou enviasse rreçeber seu castelo. [+]
1295 TC 1/ 729 Et tãto sonou a sua fama que vijnã a suas cortes todos os altos omes das outras terras, por prouar os bees que delle oyam dizer, et (os) outros por tomar armas de caualaria del: ia oystes na estoria com̃o fezo caualeyro Baldouim, emperador de Costantinopla, et dõ Afonso, rrey de Leõ. [+]
1295 TC 1/ 731 Et, pero que el rrey era mançebo, entendeu que era por aquelo que llj enviara dizer Nostro Senor, polo erro que fezera contra el, que llo coomaria, asi com̃o llo enviara dizer pelo angeo, segũdo que o a contado a estoria. [+]
1295 TC 1/ 735 Et dizia a seu padre que se uĩgasse ou tomasse y morte. [+]
1295 TC 1/ 740 Pero en cabo ueerõ a dizerllj que nõ aujã vianda. [+]
1295 TC 1/ 740 Et esto fazia el, nõ por que se podese meoscabar seu feyto por elles, mays por que lle nõ ouuessem que dizer que os perdia per sua culpa. [+]
1295 TC 1/ 740 Et os rreys d ' Arangõ et de Nauarra ficarõ ambos soos cõ elle(s); et forõ taes com̃o dizia Salamõ: [+]
1295 TC 1/ 744 Mays enpero nõ crijam por çerto o que lles el dizia, et rreçeauã de sse auenturar per consello de hũu ome tã sotil. [+]
1295 TC 1/ 744 Pero en cabo enviarõ cõ elle dous rricos omes muy bem guisados, por saber se era asy com̃o o pastor dizia. [+]
1295 TC 1/ 744 Et dizem agora a aquel lugar "a senda do enperador". [+]
1295 TC 1/ 745 Et, segũdo conta o arçebispo dõ Rrodrigo, diz que apareçeu ẽno çeo hũa cruz, que era de muytas colores et muy fremosa; et teuerõna os cristãos por muy boo sinal. [+]
1295 TC 1/ 745 Et diz a estoria que sse parou Lopo Diaz ante seu padre dõ Diego et dissellj: - [+]
1295 TC 1/ 749 Et tomou hũa lança ena mão et yaos ferindo et deostando, et dizendolles que tornassem et que o nõ desenparassẽ asi, nẽ fugissem com̃o maos, ca mellor llis era a morte onrada ca nõ a vida desonrada para sempre. [+]
1295 TC 1/ 749 Et, estando en jsto, envioullj dizer don Diego que fosse tomar a onra da batalla, que Deus llj queria dar; ca logo seria uençuda sol que el chegasse. [+]
1295 TC 1/ 751 Et el rrey dõ Afonso moueu conos seus, esforçandoos muyto, et dizendollis: - [+]
1295 TC 1/ 752 Et el rrey dõ Afonso dizia: - [+]
1295 TC 1/ 752 Onde conta o arçebispo dom Rrodrigo [et] diz que, segũdo depoys foy achado en uerdade, que de oyteenta mil caualeyros que elles erã, (et) ficarõ y os trijnta et çĩco mĩl; et dos outros de pee morrerõ y bem duzẽtas uezes mil. [+]
1295 TC 1/ 754 Et el rrey dõ Afonso quisera yr mays adeante, mays os rreys et as outras gentes nõ llo quiserõ cõsentir, ca diziam que llo nõ podiam sofrer, por que enfermauã de muy maa guisa. [+]
1295 TC 1/ 756 Et tomou outro castelo a que dizem Rriesa, et deytou os mouros ende. [+]
1295 TC 1/ 758 Et, el yndo para as vistas, [que] queria ordenar com̃o fosse sobre Gascona, enfermou en hũa aldea a que dizem Guterr Moños, que he [çerca] de Areuol; et, estando muy coytado, confessousse et rreçebeu o corpo de Deus de mão do arçebispo dõ Rrodrigo. [+]
1295 TC 1/ 759 Et o conde dõ Aluaro ouue sua fala cõ elle, que gui[s]asse com̃o ouuesse el rrey et que llj daria por herdamento [hũa aldea] a que diziam Calçada. [+]
1295 TC 1/ 759 Et, quando forõ ajũtados, disse ella com̃o tijn[a] por bẽ de dar seu yrmão el rrey ao conde dõ Aluaro en guarda, et que llis rrogaua que a conssellassem com̃o fezesse, ca ela nõ queria fazer nẽhũa cousa sen seu consello delles todos; pero todavia dizendo ben del conde, et que a elle conuijna que teuesse el rrey mays ca outro nẽhũu. [+]
1295 TC 1/ 762 Et entom a rreyna envioulle dizer que parasse mentes aa jura que fezera, et que nõ quisese yr contra ela, nẽ quisese que ouuessem del querela todos os do rreyno, nẽ defendesse aos omes boos que nõ andassem cõ el rrey quando quisessem, nẽ pasase contra os das vilas sem razõ; ca ella nõ llo enviaua dizer senõ por sua onrra et por que llj trauauã os omes boos en ello. [+]
1295 TC 1/ 763 Et enuiou dizer aa rreyna dõna Beringuela que desse logo al rrey, sem outro alongamento, o castelo de Burgos et Valedolide et os portos do mar. [+]
1295 TC 1/ 763 Et envioulle dizer que, quando sse ela cõ elle visse, que dos castelos et do al que ouuesse faria quanto el mandasse com̃o a yrmão et a senor. [+]
1295 TC 1/ 763 Et envioullj dizer en sua puridade que llj nõ (nõ) enviara pedir os castelos et que se el podesse de grado verria a ela, et que llj rrogaua, com̃o aa cousa do mũdo que mays amaua, que llj enviasse hũu ome de que fiasse en puridade. [+]
1295 TC 1/ 764 Et o conde foysse a Portugal et pediu al rrey a filla, que era muy fremosa, a que diziã dona Mofalda; et el rey deulla muy de grado. [+]
1295 TC 1/ 764 Et a rreyna envioullj dizer que fezera mal en casar seu yrmão, el rrey en esta maneyra, ca nõ era casamento guisado nẽ llj convijna. [+]
1295 TC 1/ 764 Et o conde rrecudiulle muy mal et envioullj dizer suas parauoas brauas. [+]
1295 TC 1/ 765 [Et], poys lle [tanto mal] vijna do conde, dizia que nõ queria morar en Castela et que sse queria yr a terra de Leom viuer enas suas arras. [+]
1295 TC 1/ 765 Et dom Lopo Diaz, quando o soube, enviou dizer ao conde que nõ fose, ca el queria vijr a ell[e]. [+]
1295 TC 1/ 769 Et enviarõ dizer ao conde dõ Aluaro que nõ leixauã de seyr cõ medo del, mays que os apremaua a lealdade, que nõ queriã yr contra seu senor, et que lidariã cõ el et cõ quanto poder auya. [+]
1295 TC 1/ 769 Et, estando en [e]sto, chegou hũu caualeyro, a que diziã Fernã Suarez, cõ mandado da rreyna, com̃o sse fossẽ cõno jnfante dõ Fernãdo, et el rrey dõ Anrique que era finado. [+]
1295 TC 1/ 769 Et seyrõ ende et forõsse para Valedolide, et ende forõsse a hũa aldea a que dizem Sant Justo, que he de Cota. [+]
1295 TC 1/ 771 Desy el rrey de Leõ passou o rrio de Pysorga et foysse a hũa alde[a] a que dizem Lagoa, que he a hũa legoa de Valedolide. [+]
1295 TC 1/ 771 Et el rrey dõ Fernando envioulle dizer et rrogar que lle nõ corresse a terra, nẽ llj fezesse tãto mal; et que deuya (auya) auer muy gram prazer pola gram merçee que Deus lle fazia en dar a seu fillo rreyno et terra onde lle veera ia muy grã guerra et muyto dãno, et ende adeante nõ lle uerria ende se nõ seruiço et ajuda. [+]
1295 TC 1/ 773 Senor, pesete deste mal tã desguisado com̃o este: dizer que el rrey aia a demandar tregoa para andar per sua terra. [+]
1295 TC 1/ 776 Et enviou demãdar para elle a filla do emperador de Alamana, a que diziam dõna Beatrix. [+]
1295 TC 1/ 776 Et envioulle dizer seu padre, el rrey de Leõ, que nõ teuesse çercado seu vasalo, se nõ que uerria cõ el lidar. [+]
1295 TC 1/ 777 Diz a estoria que, quando el rrey de Leom soube com̃o os rricos omes lle auyã feyto muy gran dãno, et como erã metudos en Castreiom, foy sobre elles et tomovlle a vila. [+]
1295 TC 1/ 777 Et el rrey seu padre envioulle dizer que llo fazia por dez mĩl morauedis que llj auya a dar el rrey dom Anrrique polo canbyo de Santo Yuanes de la Mota et, se llos el desse, que llj nõ faria guerra nẽhũa. [+]
1295 TC 1/ 777 Et, el rrey dõ Fernando estando en Valedolide conas rreynas ambas, chegoulles mandado com̃o o conde dõ Aluaro era doente en Castrouerde, de hũa enfermidade que diziam ydropesia, que jnchaua et desjnchaua. [+]
1295 TC 1/ 780 Et diziã que os rricos omes auiã tomado algo por tal que a nõ conbatessen. [+]
1295 TC 1/ 780 Et el rrey, quando entendeu o que diziam, mandou conbater a vila; mays polo que diziã, c[a n]õ por que fosse guisado, ca a vila era muy forte et bem entorrada. [+]
1295 TC 1/ 789 Et matarõ y hũu bõo caualeyro, a que diziam Frena Guterrez de Padela, que tragia o pendõ de dom Telo Afonso. [+]
1295 TC 1/ 791 Et, estando y, chegoulle Abotazĩ cõ mãdado del rrey de Seuilla, que llj enviaua dizer que llj daria trezentas vezes mil morauedis por tregoa de hũu ãno, que llj nõ fezesse mal ẽna terra. [+]
1295 TC 1/ 791 Et enpos elle leuãtousse outro mouro, que diziã Yhuda Rrama Homade Ymar, que pouco tempo auya, ante que rreynasse, andaua arando cõnos boys. [+]
1295 TC 1/ 793 Et envioulle dizer a rreyna sua madre que sse veesse et que nõ fezesse ende al; et que fosse entrar o rreyno de Leõ, ca os galegos queriam alçar rrey seu yrmão, o jnfante dom Afonso. [+]
1295 TC 1/ 793 Et el rrey teue por bem de fazer o que llj sua madre enviaua dizer. [+]
1295 TC 1/ 798 O jnfant[e] dõ Afonso, de que ia dissemos et dõ Aluar Perez, o Castelao, cõ el, et dõ Gil Mãrique, que nõ he d ' oluidar que ya y, conta a estoria et diz que, desque sayrõ de Salamãca, ali onde mouerõ quando sse del rrey seu padre partiu, que se foy contra Toledo; et dali moueu cõ sua oste et forõ cõ el XLa caualeyros dos de Toledo, et passou o porto Amuradal et chegou a Anduiar. [+]
1295 TC 1/ 798 Mays agora leixa aqui a estoria a contar do jnfant[e] dõ Afonso et de dõ Aluar Peres et tor na a dizer del rrey Abehũc, do que fez desque o soubo. [+]
1295 TC 1/ 799 Dom Aluar Perez, que feramente os esforçaua, (et) amo[e]st(r)andoos começoullj a dizer tãtas bõas cousas et de tãtas guisas que lles fezo cobrar o esforço et curações et perder todo medo, assy com̃o [se] de[z] tãtos fossem ca os mouros. [+]
1295 TC 1/ 799 O jnfante tragia y quinẽtos mouros catiuos, que dessa caualgada tomara, et enviou[lle] dom Aluar Perez dizer, que tijna a deãteyra, que fezesse descabeçar os mouros catiuos todos. [+]
1295 TC 1/ 799 En este dia se uestiu dõ Aluar Peres (de) hũa falifa delgada et tomou hũa uara na mão; et con taes armas entrou ena fazẽda muy loução et muy alegre et muy esforçado, acabdelando suas gentes et dizendollj muytos bẽes et dandollj grandes esforços, dando a entender que o poder de Abeũc tĩjna en pouco. [+]
1295 TC 1/ 799 Mays, desque os cristãos forõ todos confessados et perdoados et acomendados a Deus, don Aluaro enviou dizer ao jnfãte, que estaua ena çaga, que se uẽesse et se fezesẽ todos tropel, com̃o aujã ordeñado. [+]
1295 TC 1/ 801 O jnfant[e] don Afonso, desque foy passado da çaga aa deanteyra, et forõ feytos todos tropel, dõ Aluaro os começou a esforçar, andando de hũa parte et da outra acabdelandoos et mouendoos muyto orrdenadamente, dizendolles parauoas con que llj fez perder o medo et o espanto. [+]
1295 TC 1/ 801 Et dizẽ, assy com̃o os mouros meesmos afirm[au]ã depoys, que appareçeu y Sanctiago en hũu caualo brãco et cõ sina branca ena mão, et cõ hũa espada ena outra, et que andaua y cõ el hũ[a] ligiõ de caualeyros brãcos; et aynda dizẽ que angios vijã andar sobre elles pelos ayres; et que estes caualeyros brãcos llj semellaua que os destruyã mays que nẽhũa outra gent[e]. [+]
1295 TC 1/ 801 [Ena morte desse rey dos gazulles] conta a estoria, por afirmamento dos que y acaeçerõ, onrrou muyto o nouel caualeyro Garçia Perez de Vargas -que dom Aluar Perez aa entrada dessa lide fezo caualeyro - o começo de sua caualaria, ca sem falla este dizem que o derribou et o matou. [+]
1295 TC 1/ 801 Que uos poderia dizer et cõtar as gaãças que alj forõ feytas et gaãnadas aquel dia, nẽ quam grandes forõ as boas andanças que Deus aos cristãos fezo y? [+]
1295 TC 1/ 801 Et dizẽ que, en quanto y esteuerõ, que nõ queymarõ senõ astas de lanças britadas. [+]
1295 TC 1/ 801 Et dõ Aluaro, cõ prazer daquellas çepionadas que o caualleyro daua a sua uoẽtade, diziallj sempre, cada que o golpe oya: - [+]
1295 TC 1/ 801 Et esse que demãdaua o perdom foy o dicto Diego Perez de Vargas, o que depoys disserõ Diego Machuca; et a[o] outro diziã Pero Miguel. [+]
1295 TC 1/ 801 Et algũus dizem que, cõ gram curaçõ que auya de ferir et de passar adeante, que foy a miscla cõnos mouros dentro ẽna vila et que o matarõ ala; mays nõ que o por çerto soubessem. [+]
1295 TC 1/ 806 Et catiuarõ mouros que aujam guareçido cõ seus mayores, et daquelles ouuerõ lenguage çerta de com̃o a çidad[e] de Cordoua estaua muy segurada, et se nõ uelaua nẽ se guardaua por medo que ouuesse de cristãos, et que llis fariã auer hũu andamyo eno muro; et osmarõ aquilo en como furtariã o arraualde a que dizẽ en araujgo y en Cordoua a Eixerquia; ca tijnã, se aquillo ouuessem, que per aquello aueriã todo o al, como se acaesçio. [+]
1295 TC 1/ 806 Et enviaronllj dizer qual noyte auja a seer, et elle que esteuesse prestes cõ sua cõpana para acorrerllj, quando mester fosse. [+]
1295 TC 1/ 806 Et, quando uẽeo a aluor do dia, todolos cristãos erã ia apoderados das torres et do muro et do arraualde a que dizẽ Eixerquia cõ aquella porta. [+]
1295 TC 1/ 806 Et os cristãos, veendosse muy apremados polo grã poder dos mouros, que erã muytos, ouuerõ seu acordo et enviarõ dous omes cõ seu mandado: o hũu al rrey dõ Fernando, seu senor, que llis veesse acorrer; et o outro a dõ Aluar Perez, que era en Martos, que era hũu dos grandes omes do rreyno de Castela, poderoso et noble; et a hũu caualeyro que diziã Ordoño Aluares, que era da masnada del rrey, que uẽeo y logo et o enviou dizer al rrey dõ Fernando. [+]
1295 TC 1/ 806 Et enuiou logo porlos das çidades et dos castellos que fossẽ cõ elle aa fronteyra apressa, ca tal mandado auja dela; et envioulles dizer isto et nõnos asperou. [+]
1295 TC 1/ 806 Et esto dizia elle com̃o en maneyra d ' escarnyo, teendo que se nõ podia acabar aquilo que el rrey coydaua. [+]
1295 TC 1/ 806 Amjgo, chamade hũu ome destes del rey et dizedellj que esta aqui hũu ome que o quer ueer a gran pressa. [+]
1295 TC 1/ 806 Entrade al rrey et dizedellj com̃o estou aqui et quero falar cõ el, et que me nõ atreuj de chegar a el a mẽos de seu mandado. [+]
1295 TC 1/ 806 Et el rrey dõ Fernando gradeçeullj o que dizia, et perdõoullj, et reçebeo por seu uasalo. [+]
1295 TC 1/ 806 Señor, ueno a uos por hũa cousa que [se] me oluidou de uos dizer: mandade agora hũas tres noytes ou quatro fazer muytos fogos aqui en uossa oste, per que se Abehũc der algũus ueedores que ueñã de noyte a ueer a oste, que porlos fogos que uirẽ entendã que he a uossa hoste mayor de quanta he. [+]
1295 TC 1/ 806 Senor, eu nõ uolo ouso dizer, por que ey medo que non mj creades; mays enviade y quẽno ueia et acharã el rrey don Fernãdo y cõ muy gran gente et muy boa. [+]
1295 TC 1/ 806 Et en outro dia de manãa chegarõ y dous mouros a caualo del rrey de Ualenca, con que enviaua dizer a Abehũc de com̃o soubesse por uerdade et por çerto que el rrey don James de Arangõ vĩjna cõ todo seu poder, et que llj enviaua rogar que llj acorresse. [+]
1295 TC 1/ 814 Et de todas estas cousas que aqui auemos dictas en poucas parauoas fala ende aqui a estoria mays conpridamente et diz asi: el rrey don Fernando apoderado de Cordoua et da mesquita, que elle fezo essa ora jgleia, entõçe o onrrado dõ Johan, bispo d ' Osma, chançeller do paaço del rrey, [con] dõ Gonçaluo, bispo de Cũca, et dõ Diego, bispo de Beeça, et dõ Adã, bispo de Palẽça, et dõ Sancho, bispo de Coyra, entrarõ essa ora na mesquita de Cordoua, que sobraua et uençia de feyto et de grandeza todallas outras mesquitas dos alaraues. [+]
1295 TC 1/ 814 Depoys daquillo el rrey don Fernando deullis algũas rendas aos da jgleia de Cordoua. . . et o sola[z] dela et a plantia, que logo as gentes, oydo o pregom desta çidad[e], vẽerõ de todas partes d ' Espana pobladores a morar et a poblar; et correrõ ali, asi com̃o diz a esto[r]ia, com̃o a uodas de rrey. [+]
1295 TC 1/ 814 Et essa nobre rreyna dona Beringuela muy alegre por aquillo, que seu fillo [el] rrey dõ Fernando auja cõquerido a cidade de Cordoua, asi com̃o ela pẽsaua de seu fillo el rrey por consello et por ajuda de quantas cousas ela auja que a el conprissem, asi pero ela estaua alonge fezo suas graças muytas et muy grandes a Deus, bẽeyzendoo muyto o seu nume, por que a antiga di[n]id[ad]e, destaiada en cristiãos porla mj̃gua dos principes, era cobrada a España porla sabedoria dela et porla aguça del rrey don Fernando, seu fillo; ca esta nobre rreyna dona Berĩguela, asi com̃o conta a estoria, asi enderençou et [c]riou a este fillo dõ Fernando en bõos custumes et boa[s] manas sempre, que os seus bõos ensinamentos et os seus bõos custumes et as suas boas aguças que [lle] ela ensinou doces com̃o mel, segũdo diz a estoria, nõ çessarõ ne quedarõ de correr sempre ao curaçõ a este rrey dõ Fernando, et cõ [t]etas cheas de uertudes lle deu seu leyte, de guisa que, macar que el rrey dõ Fernando era ia barõ feyto et firmado en ydade de sua força conprida, sua madre, a rreyna dona Berĩguela, nõ quedou nẽ quedaua de lli dizer et ensinarlle aguçosamente as cousas que praziã a Deus et aos omẽes. [+]
1295 TC 1/ 814 Et por ende diz a estoria que roguemos a Deus por ela, que a guarde por longos tempos, et lle de a ueer as cousas que an de uĩjr et lle praza, et seer auondada de feytos de bẽ, ata que ell[a] de o bẽ auẽturado espirito ao seu redemidor. [+]
1295 TC 1/ 817 Et diz asi o arçebispo dõ Rrodrigo de Toledo: por que [o] grande entendemento del rrey don Fernando nõ mingu[asse] asi da sua nobreza nẽ valuese mẽos por andar en allẽos et en descoueniẽtes ajuntamentos de molleres, a nobre rreyna dona Berĩguela, sua madre, ouue a curaçom de lle buscar con quẽ cas[ass]e. [+]
1295 TC 1/ 819 Diz o arçebispo de Toledo et primado(s) das Españas, que esta estoria conpos en latĩ -acabada espediosse dela - et estas parauoas pos en cabo: [+]
1295 TC 1/ 819 Gregorio papa entrado a carreyra de toda carne, fascas que morreu; ca a carreyra de toda carne esta he, que toda alma que en carne viua, per força da natura que llj pos Nostro Senor Deus, a de yr aa morte; et por ende diz: [+]
1295 TC 1/ 819 [Mays he de saber aqui que "toda carne"] se diz en esta parauoa, por que o ome soo ou a moller soa an alma que uaa a esta morte de toda carne; et depoys desto qual mereçer. [+]
1295 TC 1/ 819 Et ata aqui diz en esta estoria que "ata aqui alc[a]nçe; et, daqui en deant[e] diganlla os que vẽerem das cousas que acaeçerẽ enpos estas que nos dissemos". [+]
1295 TC 1/ 820 Et, por que se conpra ata acabados os feytos et a uida deste rrey dõ Fernando, en cuia razõ o arçebispo dõ Rrodrigo leixa a estoria, (et) diz [o] que a sigue asi: [+]
1295 TC 1/ 822 Elles estando en este receamento, dissollis hũu caualeyro, vasalo de dõ Aluar Peres, a que dizẽ Diego Perez de Bargas, o que gãanou o sobrenume de Machuca ena de Xerez: - [+]
1295 TC 1/ 822 Et dizẽ agora algũus algũa blasfemia, que nõ e cousa que deua ome a creer, por huus sinaes que estã ena subida da pena: que o caualo de Diego Perez Machuca os fez y aquel dia. [+]
1295 TC 1/ 825 Mays, quando el rey dõ Fernando da morte de dõ Aluar Perez oyo, doblarõllj os pesares; et nõ poderia ome dizer cã grande foy o pesar que ende ouue nẽ quanto se ende sentio nẽ cã gran mĩgua llj fezo. [+]
1295 TC 1/ 827 Passadas todalas razões das cousas que acaesçerõ eno feyto deste rrey dõ Fernando -de que a estoria conta depoys que a priiõ de Cordoua foy, et foy este rrey casado cõ a dicta rreyna dona Johana, ata este lugar que eno conto das razões do arçebispo dõ Rrodrigo deuerã seer contadas - poys ysto dicto e, começando enos seus feytos deste rrey dõ Fernando, leuãdo a estoria cabo adeant[e] dizemos: [+]
1295 TC 1/ 827 Et a razõ por que se deu Mourõ en tã pouco tempo, seendo tã forte castello et tã bẽ poblado, nos o diremos: hũu jnfançõ que era sobrino de dõ Lourenço Suares, a que diziã Meẽ Rodríguez Golmado, que era bõo caualeyro et prouado en feyto d ' armas, gãanou hũa torre en hũu lugar que llj diziã Margaçamara, a hũu quarto de legoa de Mourõ, ontre as vinas; et dalj corria Mourõ tres uezes eno dia ata as portas, que nõ llis leixaua cousa fora dela villa de que se ajudar podesem. [+]
1295 TC 1/ 827 Et, quando algũu njno choraua, dizĩallj: "cata Melendo", et nõ ousaua mays chorar. [+]
1295 TC 1/ 837 Et passou o porto et chegou a hũu lugar a que dizẽ Pozolo -que agora a nume Vila Real, que fezo y depoys gran uilla a tẽpo (d)el rrey dõ Afonso, seu fillo - hu achou sa madre [et] ouuerõ suas vistas en hũu. [+]
1295 TC 1/ 839 Et a maneyra en com̃o se os feytos todos acaescerõ nõ dizemos, ca alongariamos muyto a estoria. [+]
1295 TC 1/ 841 Et cada hũus delles llj consellauã aquillo que entendiã que era mellor: os hũus diziãllj que enviase correr contra terra de Seuilla; os outros que se fosse deytar sobre algũus dos castelos que erã dos mouros por cobralos delles que os fossẽ conquerer. [+]
1295 TC 1/ 841 Mays o meestre et algũus caualeyros que y auja perfiarõ cõ el rrey, dizendollj que o tempo que poyna en corrementos et entradas et a custa que faria en çercar os lugares, que el sen çerca poderia auer Seuilla, acabãdo que mellor era poerllo todo sobre ela; o outro que [a] lazeyra(ria) et o traballamento [que] as gẽtes, et el cõ elles, eno al sofreriã, que o sofresẽ ali sobre Seuilla; et, desque Seuilla ouuese, que aueria todo o al; et asi, que mellor era de o acabar todo per hũu afam et per hũu tempo, que per uentura nõ poderia acabar mẽos do que coydaua per tẽpos nẽ per afães que posesẽ nẽ por custa que y fosse feyta. [+]
1295 TC 1/ 847 Onde diz a estoria que, estando este rrey dõ Fernando en Alcala do Rrio, de que diziamos, que lle chegou mandado y com̃o vĩjna Rreymõ Bonjfaz per mar, a que el mandara yr guisar a frota para a çerca de Seuilla, et que u[ijña] muy bẽ guisado de naues et de galees et doutr[o]s [n]a[u]y[o]s, quaes para atal feyto conuĩjnã, et que tragia sua flota bẽ basteçida de gente et de armas et de grande vianda et de todalas cousas que mester erã para gui[s]amento da çerca; mays vĩjna grã poder sobre elles de Tãger et de Çeta et de Seuilla, per mar et per terra, et que llis enviasse acorrer apressa, ca muyto llis era mester. [+]
1295 TC 1/ 851 Señor, aquel caualeyro que ficou en seu cabo dizẽllj Garçia Perez de Bargas, para atãtos com̃o elles som nõ a mester ajuda; et, se os mouros o conoçerẽ enas armas, non o ousarã cometer; et, se o cometerẽ, uos veeredes marauillas que el y fara. [+]
1295 TC 1/ 851 Ysto dizia elle por que era muy caluo, que nõ tĩjna cabelos de la meyadade da cabeça endeant[e]. [+]
1295 TC 1/ 851 Senor, uedes o que uos eu dizia que o nõ ousariã atẽder aquelles sete caualeyros de mouros a Garçia Perez soo ? [+]
1295 TC 1/ 851 Et Garçia Perez ouue ende grande enbargo et pesoullj por que llo Lourenço Soares preguntaua ant ' el rrey, ca logo soube que vira el rrey et dõ Lourenço Suares o que a el aquel dia auja conteçido; et el era tal ome et auja tal maneyra que lli no prazia, quando llj retrayã algũu bõo feyto que el fezese; pero cõ grã uergonça ouue a dizer que o nõ conoçia; et nũca o del poderõ saber. [+]
1295 TC 1/ 851 Et o escudeyro assi o fezo, que n[ũ]ca o quiso dizer, pero llj preguntarõ depoys muytas uezes. [+]
1295 TC 1/ 856 Estes desbaratamentos feytos enos mouros, estando el rrey dõ Fernando, de que dizemos, en essa çerca de Seuilla, segũdo que o contado auemos, os mouros veendosse muy arrequeixados et muy çercados et conbatidos per mar et per terra, et tẽendo por mays enpeeçent[e] o contrallamento da agua que o do terrẽo, ca todo seu acorro per allj llis auja de uĩjr, et por ende punarõ en asentar com̃o se desenbargassem ende en algũa guisa, se podessem. [+]
1295 TC 1/ 856 Et osmarõ de fazer hũa balsa(ma) tamaña que atrauessasse o rrio de parte a parte, et que a enchessem toda de (b)ollas et de tinaias chẽas de fogo greguisco -et dizenllj en arauigo fogo d ' algadrã - et rezina et pez et estopas et todaslas outras cousas que entenderõ que llis conpririã para aquelo que fazer coydauam. [+]
1295 TC 1/ 858 Acaesceu hũu dia que, estando a oste del rrey dõ Fernando com̃o soya -ca os hũus yã guardar as recouas que nõ metessẽ vianda na villa os mouros nẽ acorro nõ llis podesse y entrar, et os outros erã ydos en caualgadas, et de guisa erã derramados cada huus a suas partes que muy poucos erã os que ena oste ficarã - et estaua el rrey cõ muy poucos caualeyros; et, asi estando, acaesçeu que hũu mouro caualeyro da villa que seyu fora por barrũta, et foy aa oste dizendo que se vĩjna para el rrey et que o queria seruir et ficar cõ el, et que llj coydara a dar hũu castello, mays que nõ xi llj guisara a sua uoontade nẽ com̃o elle coydara, et que ante fora venido, se por aquilo nõ fora enq ue estaua punando. [+]
1295 TC 1/ 858 Et meteuse dentro ena villa, dando grandes uozes contra os mouros, dizendollis que seyssẽ fora apressa aos cristãos da oste, ca nõ erã conpaña que se llis teuesse. [+]
1295 TC 1/ 862 Mays hũu dia acaeçeu que aujã os mouros asi ueudo desta guisa que dizemos, et os cristãos corr[u]do cõ elles; [+]
1295 TC 1/ 863 Acaesceu outra uez que os caualeyros da oste eram ydos, os hũus en caualgadas et os outros a guardar as recouas et os herueyros, et os outros reçeber o jnfant[e] dõ Afonso, seu fillo del rrey, que uĩjna do rreyno de Murça, que avia seu padre enviado por elle, per consello de dõ Rroy Gonçaluez Girõ -et adeãte cõtara a estoria o que a dõ Rrodrigo acaesçeu cõno jnfante sobre esto, asi com̃o dizemos -; et seendo a oste uazia dos caualeyros, uẽerõ y X gazulas dos mouros, (et) caualeyros bẽ guisados, et derõ salto ena oste contra u pousaua o priol do Espital; et nõ xi llis guisou de fazer y outro dãno, mays leuarõ ende hũas poucas de vacas suas que y andauã, mays nõ fezerõ y outro dãno, do qual roubamento pesou muyto ao prior. [+]
1295 TC 1/ 865 Outra uez acaesceu que don Enrique et o meestre de Calatraua et dõ Lourenço Suares et o prior do Espital forõ de n[oy]t[e] quebrãtar o arraual de Benaliofar que dizẽ; et entrarõno et fezerõ y muy gran dano, et queymaron hũa peça del, et sacarõ ende muyto gãado et bestas et roupa et outras cousas muytas. [+]
1295 TC 1/ 869 Et esto dizi[a] dõ Lourenço Suares por prouar a Garçia Perez de Bargas que seria o que y faria. [+]
1295 TC 1/ 869 Dõ Lourenço foy ferindo et matãdo en elles ata a meyadade da ponte, et tornouse dizendo: - [+]
1295 TC 1/ 869 Et dõ Lourenço se tornou cõ esta bõa andãça para la oste, dizendo ante todos perla praza que nũca auja achado (que) caualeyro que de ardimento o uençese, senõ Garçia Perez de Bargas, et que elle os fezera seer bõos aquel dia. [+]
1295 TC 1/ 875 Et o jnfançõ, quando ysto oyu que lle diziã aquelles caualeyros, et de como llo tĩjnã a mal o que dissera, calouse et teuosse por arrepĩtido polo que auja dicto. [+]
1295 TC 1/ 886 Conprida era de todas cousas et de todas noblezas [que a] auondamento de conprida et de auõdada çidade pertẽeçia: cales et praças auja y departidas de todos mesteres, cada hũu sobre si; hũa cal auja y de los trapeyros et dos cambyadores; outra dos espeçieyros et das alaquimes dos meezinamentos que aujã mester os feridos et os doentes; outra dos carniçeyros et dos pescadores; et asi de cada mester, de quantos eno mũdo poderiam seer, auja y de cada hũus suas cales departidas, cada hũa per ordĩ conpassadas et apostas et bem oridinadas; asi quen (en) aquella oste vio, bem poderia dizer que nũca outra tã rica nẽ tã apostada uyo, que de mayor gente nẽ de mayor poder ca esta nõ fosse, nẽ tam conprida de todas nobrezas nẽ marauillas fosse. [+]
1295 TC 1/ 886 Et esta çertidũe de a auer llis fazia vĩjr de todas partes tã rigiament[e] como uos dizemos. [+]
1295 TC 1/ 890 Diz a estoria que este rrey dõ Fernando [poys que] tãto ouue poiado et ouue gãanado tal prez et ouue sua onrra [chegada] ao lugar que uos contado auemos, et que foy muy amado et muy onrado de Deus et dos terreaes, que llj quiso dar espaço et uagar per que podesse acabar sua conquista tã alta et tã rica et tã grãada como acabou, et de acabar outrosi mereçemento para mereçer reynar con el eno seu reyno. [+]
1295 TC 1/ 890 Et que muyto ome delle quisese dizer, os seus feytos llj dam ende testemoyo. [+]
1295 TC 1/ 893 Este nobre et ben auenturado et sancto rey, de que a estoria tãtos bees a contado, rreynou, segũdo diz a estoria, enos rreynos de Castella et de Leõ XXXV ãnos, desi finou ena nobre çidade de Seuilla, que el ouue conquista dos mouros, asi como a contado a estoria. [+]
1295 TC 1/ 893 Desi demandou o corpo de Deus, seu Saluador, et pararonllo deante outrosi; et el teendo as mãos juntas contra elle cõ tã grande omildade, chorando muy de rigeo, dizendo parauoas de muy gran creença et de gran door. [+]
1295 TC 1/ 895 Conprido et dito todo esto que o santo et ben auenturado rrey dõ Fernando, et a saluamento de sua alma [et a] cõprimẽto dos sacramentos de sancta jgleia fezo, et de todalas outras cousas que dictas sõ, diz a estoria aynda del(o) que, poys que seu Saluador, que he [o] corpo de Deus, ouue reçebudo, et adorada a cruz, et ouue tirados de si os panos reaes, com̃o dissemos, que foy chegada a ora en que seu Saluador enviaua por elle; et el, desque a ora entendeu que era chegada et uio a sancta conpaña que o estaua atendendo, alegrouse muyto, dando ende grandes graças et grandes loores a Nostro Senor Ihesu Cristo, demãdãdo a candea que todo cristão deue a teer en mão ao seu finamento; et deronlla; et, ante que a tomasse, tendeu as mãos contra o çeo, et alçou os ollos contra o seu criador, et disse: - [+]
1295 TC 1/ 896 Quẽ poderia dizer nẽ contar a marauilla dos grandes chantos que por este sancto et nobre [et] bem auẽturado rrey dõ Fernando forõ feytos per Seuilla, hu o finamento foy et hu o seu sancto corpo iaz, et per todolos reynos de Castella et de Leõ? [+]
1300 AT III,4/ 42 Capitolo quinto Cantigas d ' escarneo som aquelas que os trobadores fazen querendo dizer mal d ' alguen en elas, e dizen -lho per palavras cubertas que hajan dous entendimentos, pera lhe -lo non entenderen ... ligeiramente: e estas palavras chamam os clerigos "hequivocatio". [+]
1300 AT III,4/ 42 E pero que alguns dizen que há i algũas cantigas de "joguete d ' arteiro", estas non son mais ca d ' escarnho, nem ham outro entendimento. [+]
1300 AT III,4/ 42 Pero er dizem que outras há i "de risabelha": estas ou serám d ' escarnho ou de maldizer; e chamam -lhes assi porque riim ende a vezes os homens, mais nom som cousas em que sabedoria nem outro bem haja. [+]
1300 AT III,4/ 42 Capitolo sexto Cantigas de maldizer son aquela[s] que fazem os trobadores [contra alguem] descubertamente: e[m] elas entrarám palavras e[m] que queren dizer mal e nom aver[ám] outro entendimento se nom aquel que querem dizer chãam[ente]. [+]
1300 AT III,4/ 42 E outrossi a todas fazen dizer [+]. [+]
1300 AT III,4/ 43 Capitolo septimo Outras cantigas fazem os trobadores que cham[am] tenções, porque son feitas per maneiras de razom que um haja contra outro, en que e[l] diga aquelo que por bem tever na prim[eir]a cobra, e o outro responda -lhe na outra dizend[o] o contrairo. [+]
1300 AT III,4/ 43 Estas se podem fazer d ' amor ou d ' amigo ou d ' escarnho ou de maldizer, pero que devem de ser de me[stria]. [+]
1300 AT III,4/ 48 Capitolo quarto As findas som cousa que os trobadores sempre usaron de poer en acabamento de sas cantigas pera concludirem e acabarem melhor e[m] elas as razones que disserom nas cantigas, chamando -lhis "fi[n]da" porque quer tanto diz[er] come acabamento de razom. [+]
1300 AT III,4/ 49 Dobre é dizer ũa palavra cada cobra duas vezes ou mais, mais deven -o meter na cantiga mui gardadamente: e convem, como a meterem en ũa das cobras, que assi o metam nas outras todas. [+]
1300 LPr 1/ 105 Esta cantiga é a primeira que achamos que foi feita, e fezeron -na quatro donzelas en tempo de Rei Artur a Maraot d ' Irlanda por la [...] ... tornada en lenguagen palavra per palavra, e diz as[s]i [+]
1300 LPr 1/ 110 E diz que se semelhava ũa a outra tanto que adur poderia homen estremar ũa da outra; e seendo ambas ũu dia folgando per ũa sesta en úu pomar, entrou Pero Velho de sospeita falando con elas; chego[u] o porteiro e levantou -o end ' a grandes empuxadas e trouve -o mui mal [+]
1300 LPr 1/ 113 Esta cantiga de cima fez Martín Soarez a Roi Gomez de [Br]ete[i]ros, que era ifançon [...] ricome porque rous[s]ou Dona Elvira Anes, filha de Don Joan Perez d a Maia e de Dona Guiamar Meendiz, filha d ' el Conde Meendo [+]
1300 LPr 1/ 123 Esta cantiga fez Don Gonçal ' Eanes do Vinhal a Don Anrique en nome da rein[h]a Dona Joana, sa madrasta, porque dizian que era seu entendedor, quando lidou en Mouron con Don Nuno e con Don Rodrigo Afonso, que tragia[n] o poder d ' el -rei [+]
1300 LPr 1/ 124 Esta cantiga fez Don Gonçalo ' Anes do Vinhal ao Infante Don Anrique, porque dizian que era entendedor da rainha Dona Joana, sa madrasta; e esto foi quando o el -rei Don Alfonso pos fora da terra [+]
1300 LPr 1/ 126 Esta cantiga foi feita a un [e]scudeiro que andou Alen -Mar, e dizia que fora alo mouro [+]
1300 LPr 1/ 131 Esta cantiga fez Per ' Eanes Marinho, filho de Joan Rodrigues de Valadares, por salvar outra que fez Joan Airas de Santiago, que diz as[s]i [o] começo: ' Dizen, amigo, que outra senhor queredes vós sen meu grado filhar ' [+]
1300 LPr 1/ 142 Estas cantigas de cima foron feitas a ũu jograr que se prezava d ' estrologo e el non sabia nada; e foi -se cercear, dizendo que averia egreja, e fazer coroa, e a cima ficou cerceado e non ouve a egreja; e fezeron -lhe estas cantigas por én [+]
1300 LPr 1/ 144 Aqui se começan as cantigas d ' escarnh ' e de mal dizer: [+]
1300 LPr 1/ 144 Esta cantiga é de mal dizer, e feze -a Joan Soarez de Pavia al -rei Don Sancho de Navarra porque lhi roubaron en sa terra e non lhi deu el -rei ende dereito [+]
1300 LPr 1/ 145 Fernan Rodriguiz de Calheiros entendia en ũa donzela, e tragian a esta donzela preito de a casaren con Fernan Roiz ' Corpo Delgado ' , e ela disse que o non queria; e por esto fez este cantar Fernan Rodriguiz; e diz assi [+]
1300 LPr 1/ 146 Outrossi fez outra cantiga a outra dona a que davan preço con ũu peon que avia nome Vela; e diz assi [+]
1300 LPr 1/ 147 Ar fez estoutro cantar a ũu cavaleiro que dizia que era filho dũu home e fazia -se chamar per seu nome, e depois acharon que era filho d ' outren; e diss ' assi [+]
1300 LPr 1/ 148 Don Fernan Paez de Talamancos fez este cantar de mal dizer a ũu jograr que chamavan jograr Saco, e era mui mal feito; e por én trobou -lhi que máis guisad ' era de seer saco ca jograr [+]
1300 LPr 1/ 151 Outrossi fez este cantar de mal dizer aposto a ũa dona que era mui meninha e mui fermosa, e fogiu ao marido; e a el prazia -lhi [+]
1300 LPr 1/ 152 Outrossi trobou a ũa dona que non avia prez de mui salva; e el disse que lhi dera de seus dinheiros por preit ' atal que fezesse por el algũa cousa, e pero non quis por el fazer nada; e por én fez estes cantares de mal dizer [+]
1300 LPr 1/ 157 Estoutro cantar fez de mal dizer a un cavaleiro que cuidavan que trobava moi ben e que fazia mui bõos sõos, e non era assi [+]
1300 LPr 1/ 158 Foi de mal dizer aposto, en que mostrava, dizendo mal de si, as manhas que o outr ' avia; e diz assi [+]
1300 LPr 1/ 160 Esta outra fez a un escudeiro de pequeno logo, e dizian -lhi Albardar; e fez -lh ' estes cantares d ' escarnh ' e de mal dizer; e diss ' assi [+]
1300 LPr 1/ 162 Outrossi fez estes cantares aposto a un jograra que dizian Lopo, e citolava mal e cantava peior; e son estes [+]
1300 LPr 1/ 163 Esta outra cantiga fez d ' escarnho a un que dizian Joan Fernandiz, e semelhava mouro e jogavan -lh ' ende; e diss ' assi [+]
1300 LPr 1/ 165 Esta outra cantiga fez d ' escarnho a ũa donzela; e diz assi [+]
1300 LPr 1/ 168 Esta cantiga seguiu Joan de Gaia per aquela de cima de vilãos que diz o refran ' Vedes -lo cós, ai cavaleiro ' ; e feze -a a ũu vilão que foi alfaiate do bispo Don Domingos Jardo de Lixbõa, e avia nome Vicente Dominguiz; e depois pose -lhi nome o bispo Joan Fernandez, e feze -o servir ante si de cozinha e talhar ant ' el; e feze -o el -rei Don Denis cavaleiro. [+]
1300 LPr 1/ 170 Esta cantiga foi seguida per ũa bailada que diz ' Vós avede -los olhos verdes, e matar -m ' -edes con eles ' ; e foi feita a ũu bispo de Viseu, natural d ' Aragon, que era tan cardeo como cada ũa destas cousas que conta en esta cantiga, ou máis; e apoinhan -lhe que se pagava do vinho [+]
1300 LPr 1/ 171 Aqui se começa a gesta que fez Don Afonso Lopez a Don Meendo e a seus vassalos, de mal dizer [+]
1300 LPr 1/ 172 Esta outra cantiga é de mal dizer, dos que deron os castelos como non devian al -rei Don Afonso [+]
1300 TPa XVIII/ 128 Et prometeu et outorgou que quanto he eſte peſſõeyro et mjniſtrador procurador o fezer en juyzo en nome do orphão que o aia por firme, et que ſe por culpa ou por engano ou por negryiança del algũa couſa se perder ou ſſe meoſcabaſſe dos dereytos do orfão que ela o peitara et refara de seus bẽes obrigando si meeſmo et seus herdeiros a min foan eſcripuan pobrico que fiz eſta de obrigaçon polo orphão et por seus herdeyros, et renunçou et quitouſſe de todo foro et de todas as leys deſte noſſo liuro en que diz que as molheres non ſſe poden obrigar por outro. [+]
1300 TPa XVIII/ 128 Como deuen fazer a carta da perſoaria que que dizer procurador, que algũu... [+]
1300 TPb 26/ 104 Ca en tal rrazon como esta dizemos que he tiudo de peytar ao demandador (outro) tanto quanto jurasse que.... (noscabou) por aquela cousa que enganosamente trasposo (ou enalleou) ou a quebrantou porque o non mostrou en juyzo. mays por uentura o demandado mostrasse a cousa mouele en juyzo enpeorada ou danada pero (que) non fosse mudada de todo enton se o demandador.. ........................... [+]
1300 TPb 26/ 104 Mas si por auentura, el que demanda que le muestren la cosa en juizio, se deue entender se enton a teuer. mays se por ventura a ouvesse enalleada deuello logo de dizer por que o demandador possa fazer sua demanda sen menoscabo do seu direyto. [+]
1300 TPb 26/ 104 Outroõssi dizemos que todo pleyto que perteesce.........munal da terra.................. ........................... [+]
1300 CPa XXVII, 4/ 126 E por ende disso hũ sabio que ouo nome Tulio, que en nehũa cousa nõ pode homẽ auer amĩgo a quẽ podesse dizer seguramente sua uoentade, assi com̃o a ssi meesmo; e disso en outro lugar: deliura con teu amĩgo todaslas cousas que ouueres fazer. [+]
1300 CPa XXVII, 4/ 127 E por ende hũ filosofo a quẽ dizian mal de seu amigo, que dissera mal del, respondeo e disso que sse uerdade era que seu amigo dissera mal del, que teme que sse mouera a dizerlo por algũ ben e nõ por seu mal. [+]
1300 CPa XXVII, 4/ 127 A ssegũda guarda deuen auer os amigos en las parauuas gardãdosse de non dizer cousa de seu amigo de que podesse seer enfamado ou que lle podesse uijr mal; por ende pero disso Salamon en Ecclesiastico: quen desonra seu amigo de parauua destalla a amizdade que auia con el; outrossi nõ se deue rretraher nẽ posfaçer o hũ ao outro os seruiços e as aiudas que sse fezeren. [+]
1300 XH I, 0/ 3 Mays do [tempo] pasado, por que sabem os começos et os acabamentos dos feytos quese y fezerõ, dizemos que alcançam çertamẽte os [omes] osaber et [otempo] das cousas que forõ; onde por que osaber do tẽpo que foy he çerto et nom dos outros dous tẽpos, asi como disemos, traballaronse os sabedores de põer en escrito os feytos que som passados pera aver [rrenẽbra[n]ça] delles, cõmo se estonçes fossem et queo soubesen os que am de vĩjr asi cõmo elles. [+]
1300 XH I, 0/ 4 Et disy bendisoos Deus, et disolles que cresçessem, et arrequeçessem, et enchessẽ a terra, et quea aseñorasem su oseu poder; et bendizendóós bendiso as anymalyas da terra em elles. [+]
1300 XH I, 0/ 4 Et foy todo acabado de fazer ẽno sexto dia, como oyredes queo diz Moysem adeante. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Moysem por ençarrar en soma aconta das criaturas de que avia falado, asi cõmo diz mẽestre Pedro, tornou ẽna rrazõ por quaes pallauras oyredes agora aqui, et diso assy: [+]
1300 XH I, 0/ 5 Et esto he, segũdo diz Beda ẽna Grosa, que daly adeante que nõ [fezo] Deus criatura nj̃hũa de nouo. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Et asi cõmo contã as estorias, pera tyrar alguũs de [dulda] que por ventura poderiã aqui [duldar], [dizẽ] que estas pallauras [postromeyras] se podem entẽder asaz: que criou Deus ẽno começo as materias de todas las cousas que forõ, et son estas o çeo et a terra, donde tyrou as outras criaturas, et as departio despoys, et as fezo acabadas todas ẽnos seys dias cõmo dito he. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Dizem asi Moysem et Jeronymo ẽno segundo capitolo da Biblia: [+]
1300 XH I, 0/ 5 Et [a aquela] terra dyserõ despoys Edom, et jaz ẽno mar ouçião; et, segundo diz Agostym ẽna glosa, Edon he deleytos. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Ca avia y aruores de todas maneyras que leuauã froytos fremosos de vista et saborosos de comer; et chamãlle Paraysso Moysem et os outros sabeos; et Pareyso tanto quer dizer cõmo lugar que esta açerqua da gloria, por que tam viçoso he aquel lugar que o seu viço tam grande he que açerqua chega do da gloria do Parayso çelestial. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Et ahũ dizem Fisom, et este çerqua toda aterra de Euyla onde naçe o ouro; et o ouro daquela terra he moy bõo, et alise acha ha pedra bedellio et apedra onichino. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Aqui departe mẽestre Pedro et diz sobre estas palauras, queo omẽ ante que daquela froyta comese daquela aruore que nõ era mortal nẽ poderia morrer, que atal ofezera Deus; mays depoys que da froyta daquela aruore comese quese tornaria mortal; et esto diz que queren dizer aquelas palauras que noso señor diso aAdan, quese daquela froyta daquela aruore comese que morte morreria, dizendo quesendo quese tornaria mortal, oque nõ era antes nẽ fora despoys se daquela froyta nõ ouvera comydo. [+]
1300 XH I, 0/ 7 Et deytou os logo fora do Pareyso em aquel dia [meesmo] queos meteo em el, ca diz em este lugar mẽestre Lucas obispo de Tuy que foy feyto Adam ẽna primeyra ora do sesto dia, et aaora de terçia que foy posto ẽno Pareyso, et aaora [da] sexta foy enganado, et aaora [da] noa deytado fora do Pareyso. [+]
1300 XH I, 0/ 7 Et diz aqui a glosa que Adam nũca ajnda vira cousa morta nehũa, nẽ sabya que era morte, et que entendese que de cousas mudas forã aquellas pelles que el vestia, et erã ja mortas, et quese apreçeberia desi de algũa cousa por ello; et esto he que asi morrería et das outras cousas que semẽtasem ẽna terra et collesem donde se mãteuessem. [+]
1300 XH I, 0/ 7 Mays aly em val de Ebrõ morarõ em [hũa] grande coua et bõa que acharõ y, ca segundo dizẽ os scritos, que semellaua que Deus afezera pera elles, et ajnda dizẽ que ally forõ suterrados quando morrerõ. [+]
1300 XH I, 0/ 9 Quando elles seyrõ do Pareyso, ontre otempo que poserõ ẽno camyno pera víj́nr aaquel lugar, oque morarõ aly desque y chegarõ, comprirõ estes quinze ãnos, por quelles foy moy longa acarreyra [per] que ouveron de vĩjr, do começo da terra aparte de ourient ata medeo della, ca Jerusalem et Ebrõ, que esta açerca hũ do outro, em medio da terra jazẽ; o al por moytos máos lugares moy asperos et sensabores, por penas, et montes, et agoas, et espantos de bestas feras, et serpentes que achauã y alugares; demays que nõ avya ajnda y feyta carreyra njhũa, ca nũca andara omẽ por y; o al por que despoys que açertarõ avíjnr aEbrom et forõ y os primeyros ãnos, tanto ouverõ que [veer] et pensar ẽnos bẽes que perderam et otraballo [et] mezquindade enque eram, quese nõ nẽbrarõ de solaz de varõ et de moller; demays que erã ajnda vírgéés et taes sayrõ do Pareyso, segundo dizẽ Metalio et Lucas obispo de Tuy. [+]
1300 XH I, 0/ 9 Pero morando ja en hũ lugar et aluergando hũ açerca do outro, acõmo quer que viuyam em traballo et em lazeyra, [coñosçeo] Adam aEua cõmo marido asua moller, et Eua foy prenada et pario hũ fillo et poseronlle nome Caym; et segundo diz [Rramyro] ẽnos Despoemẽtos da Biblia, tãto quer dizer Caym ẽna nosa lyngagẽ cõmo herdamẽto. [+]
1300 XH I, 0/ 9 Et segundo dizem os Espoemẽtos da Biblia, Calmana tanto quer dizer ẽna nosa lengagẽ cõmo [cõpañeyra]. [+]
1300 XH I, 0/ 9 Et cõmo quer que dizem [algũus] das estorias, que Adam et Eua que outros fillos ouverõ et fezerõ entre estes ãnos, non ho dizẽ Moysem nẽ nos et nõ o achamos de [guisa] queos nomẽes daqueles outros fillos podessemos aver nẽ saber. [+]
1300 XH I, 0/ 10 Andados trijnta ãnos et seys dias de quando omundo foy criado, asi cõmo diz meestre Lucas obispo de Tuy et outros queo afirmã cõ el, fezerõ Adam et Eua outro fillo. [+]
1300 XH I, 0/ 10 Et Abel tanto quer dizer, segundo os Despoementos da Biblia, ẽna nosa lengagẽ, cõmo choro ou cousa que nõ he duradeyra. [+]
1300 XH I, 0/ 10 Onde diz outrosy Gregorio ẽna Glosa do Genesis sobre este lugar, que Abel tanto quer dizer cõmo bafo, por que asy cõmoobafo se vay agiña et se esparge por lo ayre et nõ paresçe, asy faleçeo agiña Abel, et foyse cõmo oyredes et nõ paresçeo mays. [+]
1300 XH I, 0/ 10 Et cõ este Abel nasçeo outra yrmãa de hũ parto, asi cõmo cõ Caym asua; et esta ouvo nome Delbora, que diz tanto cõmo seguydeyra, por que segyo aseu [yrmão] Abel, ca asi cõmo dizem [algũus] viueo pouco com el, pero outros contam que viueo moyto, et que tanto cõmo sigideyra quer dizer Delbora, non por que ella siguyse de morte a seu yrmão, mays por queo segio en justiçia et en bondade amando aDeus; ca departẽ que tanto viueo que alcançou aseu yrmão Set que nasçeo moytos ãnos despoys que Delbora et que ella casou cõ el. [+]
1300 XH I, 0/ 11 Et por queo fazia el do mellor et de moy bõa voõtade, plougo a Deus cõ o sacrifiçio del, et catou ael et aos seus dões, et rreçebeos por la bõa voõtade de Abel; mays a Caym, por la maldade que vya en el, et ẽno tallente [do] seu coraçõ [et] en suas offortas desapostas, nõ curou del nẽ dellas; de mays que diz aescritura que comya ante queo sacriffiçio fezesse cõmo omẽ gargantõ e glotõ, enque semellaua que despreçaua oque fazia et que queria fazer prazer asy mẽesmo ante que aDeus. [+]
1300 XH I, 0/ 12 Andados çento et quinze ãnos - pero diz Metodio que çento et trijnta - de quando Adã fora feyto, matou Caym a Abel et pesou moyto aDeus cõ este feyto que fezera tã máo [Cayn] em Abel; et disolle noso señor Deus: [+]
1300 XH I, 0/ 12 "Aua queme tu deytas da façe da terra et da tua, et eu asconder me ey ante ty, et andarey errado et fugido [perla] terra, et Pareyso aque chamarõ despoys Edom, pero nõ morarõ aly, mays ficarõ em outra terra açerca dy aque diserom despoys por nome Nod; et Nod, segundo os Despoemẽtos dos nomẽes proprios que som ẽna Biblia, quer [tanto] dizer em nosa lyngagẽ cõmo cousa que nõ he estabele et que nõ esta queda, asy cõmo Cayn, que despoys que foy yrado de noso señor Deus et deytado da quela terra enque estaua cõ Adam et cõ Eua et seus yrmãos, nũca despoys esteuo asesegado nẽ quedo em hũ lugar, nẽ asua cabeça ẽno seu corpo del a cõmo quer que ya tyña cõmo os outros omẽs nẽ o seu corpo ẽna terra, nem aquela terra Nod ensy mẽesma entrelas outras cõmo avemos [departydo]. [+]
1300 XH I, 0/ 12 Pero segundo departẽ os santos Padres em este lugar, nõ se entende que aquela terra se movia et [andaua] de lugar en lugar, mays, despoys que Caym en ella fora, que sempre andara em mudamẽtos de aventuras et de [trauesuras] et rreuoltas cõ el et cõ os seus [a que o] el ensynaua; et chamarõ por ende aCaym, Caym Nod, et quer dizer tanto cõmo Caym [movediço], ou nõ estabele, et a esa terra esto diserõ outrosy. [+]
1300 XH I, 0/ 12 Et aly fezerõ el et sua moller Calmana seys fillos: et ao primeyro fillo que ouverõ diserõlle Enoch; et por amor del poblou aly Caym hũa çiudade et chamoa Enoca do nome daquel seu fillo Enoch, et aos de sua geeraçõ [meesma] et de sua [compaña], et aos outros que aver poderia dos fillos de Adam, ca forõ moytos, [segũdo] diz Josep ẽno segũdo capytolo do libro da Antiguydade dos Judios, et mẽestre Godofre ẽno libro Panteom, et ajnda a Biblia mẽesma diz que ouverõ Adam et Eua fillos et fillas et podense [entẽder] estes fillos et fillas por mays que Caym et Abel et suas yrmãas et Seth seu yrmãao, et yuã espargindo se por las terras ajuntavaos Caym, et os que nõ podya aver fazia os víj́nr por força aaquela çiudade, et que morasem em ella. [+]
1300 XH I, 0/ 14 Et [bygamya] he aver o omẽ duas molleres, ca dizemos em latym bis por dous, et em grego dizẽ gamos por moller; et ajuntãdo estas duas palauras, bis et gamos cõposerõ ende os sabeos ẽna gramatyca em latym este nome [bigamya]; et quer dizer [bigamya] tanto cõmo hũ varõ aver duas molleres em hũa sazõ, ajũtadas et ahũa sem ley, aqual cousa he moy grande pecado. [+]
1300 XH I, 0/ 14 "Et quer dizer esto que daquelas personas taes, que nõ casara opadre cõ afilla [nẽ] amadre cõ ofillo, mays casando as outras personas; ca esto arrazõ oda, ca se asy nõ fose nõ poderã os omẽs séér moytos nẽ cresçer nẽ encher aterra cõmo oyredes queo noso Señor mandaua; pero abygamya em todo tempo foy dada por grande pecado, esto he ẽno tẽpo dante da ley et ẽno da ley et ẽno despoys da ley; ca ajnda que ẽno começo dos omẽs casauã os yrmãos cõ as yrmãas, pero nõ tomauã em hũa sazõ mays de hũa et nõ duas. [+]
1300 XH I, 0/ 17 Et diz Josep ẽno segundo capitolo do primeyro libro que este pylar da pedra que em todo oseu tẽpo paresçeo et era em terra de Syria; mays pero queo avemos dito aqui et queo conta mẽestre Pedro asy et oproua por lo Josepho, et nos catamos oJosepho et achamos que he asy; mays que esta escritura [et] outras dos saberes çelestiaes et das suas cõposturas, queos das [geerações] de Seth, que forõ bõos et oaprenderõ aseus padres et ofezerõ. [+]
1300 XH I, 0/ 17 Mays outrosi achamos que diz [Rrabaño] ẽna Glosa do Genesis sobre este lugar que este Jubal fezo esta scritura, et provao [Rrabaño] outrosy por lo Josepho. [+]
1300 XH I, 0/ 17 Et quẽ o oyr entendao que foy feyto por de qual parte quiser, et segundo a verdade da estoria os pilares et aescritura destes saberes foy feyta; et podo séér queos de Caym fezeron oseu, et que foy das artes aque chamã mecanycas et os de Seth que fezerõ odas artes aque dizẽ liberães et do que aellas pertẽesçea. [+]
1300 XH I, 0/ 18 Tubalcaym -yrmão de Jabel et deste Jubal, fillos de Sella, aoutra moller de Lamec, segundo conta Moysem ẽno quarto capytolo de Genesis et outros cõ el -dizem que ffoy ferreyro em todaslas obras, de cobre et de ferro et que labro moy bem de martelo em todo metal. [+]
1300 XH I, 0/ 18 Onde diz mẽestre Pedro sobre este lugar ẽna Estoria et [outrosy] Josepho ẽno [segũdo] capitolo, que este Tubalcaym foy o primeyro que achou aarte da ferraria et de labrar oferro et os outros metaes. [+]
1300 XH I, 0/ 18 Et diz Josepho que Tubalcaym era ho omẽ que mays podia amãos que outro que achasen em aquel tẽpo. [+]
1300 XH I, 0/ 18 Et asy cõmo labraua oferro que começou afazer del armas pera lidar et ferir; et dizẽ que foy omẽ lidador et ensynou alydar et fazer armas pera ello apostamẽte. [+]
1300 XH I, 0/ 18 Et estes de Caym et os outros, que nõ sabiam ajnda nada de rrazõ de metaes, nõ curauã delles et leyxauã[os]; et tanto foy moyto este metal queo soubo Tubal Caym, que obraua delles, et vẽeo aaqueles lugares dos mõtes por onde diziã que esto acõtesçera, et achaua as peças et as taboas dos metaes que jaziam por aly onde se queymarã. [+]
1300 XH I, 0/ 19 Do aprendemẽto et do saber et da arte da musyca de Jubal, yrmãode Tubal Caym, dizemos quelle acõtesçeo dea auer desta [guisa]: quando lauraua Tubal Caym aqueles metaes, dos sones quese faziã y dos martelos, que fezo este seu yrmão Jubal ocomeço dos [sones] que disemos que metya ẽnos estormentos enque fazia as concordanças da musica; et [de esta] maneyra ouvo Jubal ho começo das entradas da musica. [+]
1300 XH I, 0/ 19 Et foy filla de Lamec et de Sella; et acõmo quer que era yrmãa de Tubalcaym, cõmo he dito, pero foy sua moller, et segundo aestoria sem pecado, ca ajnda estonçes nõ defendia otẽpo aqueles casamẽtos; et diz a Glosa sobre o Genesis em este lugar que Noema tãto quer dizer cõmo voõtade, et esta voõtade em este lugar tãto cõmo codiçia; et que tal yrmãa ouvo Tubalcaym asy cõmo [codjçia]. [+]
1300 XH I, 0/ 19 Mays esto dizemos nos que nõ he estoria senõ espoemẽtos que fazẽ y os santos; et por ende disemos que segundo ha estoria que era este casamẽto sem pecado. [+]
1300 XH I, 0/ 19 Et dizẽ que foy este Tubalcaym omẽ moy batallador cõmo disemos; et que moyto lidaua, segũdo queo despoẽ os departidores, queo fazia cõ codiçia de [gaañar] o allẽo, ou vengar amalquerença, ou apremear aos omẽs queo temã et [oseruã] et el leuar oseu deles et tomauao pera sy; et aalende desto que mãteuo Tubal Caym oseu corpo ao mayor deleyto dessy que el podo em molleres et em todas outras cousas quaes quer, et em aquelo folgou toda via quando et cada que selle guisou. [+]
1300 XH I, 0/ 19 Agora leyxamos aqui aquestas rrazões et tornaremos dizer aarrazõ de Lamec. [+]
1300 XH I, 0/ 20 Este Lamec [foy] omẽ que [tyraua] de arco moy bem, et çertaua moyto, et mataua moytos veados; ca toda vya fora seu vso de andar aesto, [asy] cõmo diz mẽestre Pedro ẽna Estoria sobre este lugar; que tanto viueo longa vida que perdeo o veer et foy çego et ouvo despoys hũ moço queo adestraua pero mãçebo, segũdo conta o Genesis queo moço oadestraua et oguyaua por onde ya. [+]
1300 XH I, 0/ 20 Et [hum] dia tomou seu arco et seu moço queo gyase cõmo soya, et foy ao monte por matar [algũus] veados cõmo outras vezes; et conta mẽestre Pedro que nõ por comer as carnes delles, ca diz que ante do deluvio que nõ [avyam] ajnda em vso de comer carne nẽlles fora mãdado de Deus, mays queo fazia Lamec por sabor que avia da caça cõmo soya, et por las pelles dos veados de quese vestia; ca ata odeluvio nõ se vestirõ os [omes] de al saluo de pelles, ca nõ avyam ajnda tãto donde et [demays] queo nõ sabyam fazer, asy cõmo diremos adeante. [+]
1300 XH I, 0/ 20 Ca cõmo quer que disemos que Noema achara aarte de teçer, tanto foy tarde et ẽna fim da primeyra ydade, et vẽeo logo odeluvyo, et dizemos queo nõ oyuarã ajnda saber os omẽs nẽ [ajudarsse dello], et Noe et seus fillos et suas molleres nũca ouverõ afazemẽto [njhũ] cõ os de Caym, por que algũa cousa aprendesẽ delles, et todo omãys queos da ydade de Noe, que foy asegunda do mũdo, [souberõ] depoys do deluvio elles opensarõ, et[o] fezerõ, et asyo ouverõ. [+]
1300 XH I, 0/ 20 Lamec quando soubo que el avya morto aCaym, ouvo moy grande pesar, pero acordouse de dizer ao moço queo leuase ala, et queo veeria pera aprender del algũas palauras et cousas et soubese cõmo fezese pera oleuar daly ou pera fazer ende algũa outra cousa. [+]
1300 XH I, 0/ 20 Et omoço leuou ho ala, et Lamec começou delle [pregũtar]; mays quando chegarõ jazia Caym en passamẽto, et nõ podo dizer nada aLamec; et por lo pesar que avya desto et cõ grande saña que tomou contra omoço que sabya que el o giara ala por que matara aCaym, alçou Lamec oarco, que tenya ẽnas suas mãos et deu cõ el ao moço tal colpe que quebrãtou oarco, et britou ao moço acabeça, em tal maneyra que morreu ende omoço, et leyxóós aly ambos mortos. [+]
1300 XH I, 0/ 22 As molleres quando souberõ que el matara aCaym et aquel seu moço, espantarõse et ouverõ grande medo et tomarõ cõtra el máás voõtades; et daly adeante cada quelles nẽbraua et quese el nõ tornaua arrazom de todo oque ellas quisessem, deostauão et maltragiano et moytas vezes de máá [guisa], et el outrosi asanauase cõtra ellas moy mal, por estas rrazões: hũa porla grande saña que avya et oal cõ medo que começaua aaver dellas, que por ocasyon queo matariã ellas por ello algũa ora, et [começoas] de ameaçar et maltrager, et dizerlles apena de Caym por la morte de seu yrmão Abel, et ha do que matara a [Cayn], et adaquel que matase ao que matara aCaym; et disolles asy, segũdo cõta Moysem ẽno quarto capitolo do Genesis: [+]
1300 XH I, 0/ 22 Sobre esto diz Josepho ẽno segundo capitolo, que Lamec era omẽ sabeo, et sabya as cousas de Deus sabeamẽte, et por que vya que el jazia su apẽna de Caym enque caera Caym por la morte de seu yrmão Abel et el por la de Caym, dizia esto asuas molleres; doendo se el do feyto que fezera, et ellas quese doessem ende asi cõmo el; oal que por lo medo de ellas seerẽ penadas porla morte del, seo [matasem], et ajnda ellas sete tãto mays que el por que matara aCaym, et que duldariã ellas delle fazer [njhũ] pesar, nẽ deo matar, nẽ ajnda sofrer [anjhũ] queo matase, et [escarmẽtaarlas] asy desta [guisa], et ajnda por lo deuedo que avya cõ ellas de gardar las que nõ caesem em tal morte nẽ em tal [pena], ca erã [maos] todos los seus, asy cõmo diz Josepho, et ho avemos nos dito. [+]
1300 XH I, 0/ 22 Poys avemos dito das gẽerações de Adda asy cõmo desçendem de Adam por Caym ata [este] Lamec fillo de Matussael seu trasneto et aseus fillos deste Lamec, ca nõ foy mays deste agẽeraçõ de Caym, et [os] que estonçes erã todos morrerã ẽno deluvyo; et [auemos] outrosy cõtadas as suas prouas primeyras et seus costumes; et disemos antes todaslas rrazões destes que dos outros fillos de Adam, por queo achamos asy contado dos santos Padres et omẽs bõos, [ca] segundo diz mẽestre Pedro quese quiserõ logo [desembargar] do máo et yr [desembargados] ao bõo. [+]
1300 XH I, 0/ 22 Agora tornaremos de cabo aas rrazões de Adam et dos outros seus [Lyñagẽes] que del desçenderõ; por que asy cõmo diz a Biblia, dos outros vierõ as bõas geerações. [+]
1300 XH I, 0/ 23 Et diz sobre esto mẽestre Godofre ẽna sexta parte do Panteõ et outros queo outorgã cõ el, que teuo Adam dóó por Abel çento ãnos; et que poucos dias forõ em todos aqueles ãnos que el nõ fose aafosa de Abel chanzer, et fazer doo, et chorar por el; et tanto durou esto que Adan et os que vierõ despoys del que chamarõ por este feyto [a] aquel lugar onde jazia Abel val de Lagrimas Et de cõmo avia Adam moy grande dolor por la morte de Abel, et outrosy por Caym que fezera aquesta nemyga, et era seydo et ydo fora da terra, ca acõmo quer quelle aquel mal contesçera seu fillo era, cresçendolle este pesar et este dolor de cada dia do começo ata ocabo do dolor, poso em seu coracõ et fezo promyssom delo et jurou que nũca mays sse chegasse aEua pera fazer em ella fillos de que tomasse tristeza et pesar. [+]
1300 XH I, 0/ 23 [cõmo el tomara destes] Pero sobresto dizẽ que nõ ha dolor tã grande nẽ tã longo por moyto que dure, que atẽpo nõ passe et ho omẽ nõ oluyde; diz Josepho ẽno segundo capitolo que atãtos ãnos cõmo erã pasados, morto Abel et desterrado Caym, que veẽdose Adam sem fillos, et sem outra [cõpaña], et senlleyros el et Eua, que coydaua algũas vezes em aver outra gẽeraçõ, et que era em grande estreytura cõ myngoa de fillos et cõ desejo deles; et viase da outra parte em grande tristeza, asy cõmo diz Strabo, ohũ por la promyssom et jura que fezera, de nõ passar asua moller seo quebrãtasse, aoutra rrazõ por quese nẽbraua quelles disera Deus cresçede et enchede aterra, et seede [moytos], em ella, et seo nõ fezese, et aquela jura et promyssom pasasse, que cayria em grãde erro cõtra Deus outra vez. [+]
1300 XH I, 0/ 23 Et que estando em tal dulda, et em tal pressa et pensamẽto, quese nõ sabya dar consello nẽ sabya que fezesse; mays noso señor Deus, [asi] cõmo departẽ os despoedores sobre este lugar, dizẽ que el nõ teuo por bem nẽ por bõa aquela promesa et jura, et enviou aAdam dizer [per] hũ angeo que sayse daquela dulda et que jouvese cõ sua moller Eua, et ouvese seus fillos em ella, ca do [tyñagẽe] que el faria em ella daly adeante avya anasçer ofillo de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 24 Segundo diz Moysem et outros, andados çento et trijnta ãnos de quando omũdo fora criado, et de [mays] os seys dias das obras de Deus, fezo Adam a Seth et quando aquel fillo vyo Adam, segundo conta Moysem ẽno quarto capytolo do Genesis, diz que diso Adam: [+]
1300 XH I, 0/ 24 Et Seth, segũdo dizẽ Jeronymo et os [espoedores] desta estoria, que tãto quer dizer cõmo rresuçitamẽto de Ihesu [Cristo]. [+]
1300 XH I, 0/ 24 Sobresto diz Josepho ẽno segũdo capytolo da estoria da Antiguydade dos Judios, que ouvo Adã despoys desto fillos et fillas moytos [ademays], et que foy hũ destes seus fillos dentrellos outros este Seth; et que deste digamos que foy bõo et dereytureyro em todos seus feytos asy cõmo era seu yrmão Abel, em cujo lugar odeu Deus a seu padre Adam. [+]
1300 XH I, 0/ 24 Ca diz que doutra [guisa] longa cousa sééria de contar todoslos outros fillos que Adam fezera em Eua despoys desto, et que he [guisado] et rrazõ de dizer de Seth sóó et das suas geerações por que em el sóó et ẽnas suas [gẽerações] que del vierõ ata santa Maria, cõmo contaremos adeante, ficou [alyña] de Adam et del. [+]
1300 XH I, 0/ 25 Et diz sobresto Jeronymo ẽna Glosa, que Enos , segũdo ho ebrayco, tanto quer dizer ẽna nosa lyngagéé cõmo omẽ; et departe et diz ajnda mays mẽestre Pedro que esto he por que sayo Enos rrazoado et forte, et que entre todoslos outros omẽs do seu tempo, el foy [omays] rrazoado et mays esforçado pera chamar onome de Deus; et el ho chamou primeyro et achou palauras de oraçõ pera ochamar et rrogar; et ajnda conta em este lugar o ebrayco que este Enos, cõ desejo de véér afegura de Deus, que el fezo primeyramente ymagẽes aaonrra del, por las bõas rrazões que del oyra aseu [avoo] Adam et aseu padre Seth, et as aprendera delles; et queo fezo por tyrar dos omẽs aoluydança que [avyam] da rrenẽbrãça de Deus, et [avyuar] los por quese nẽbrasem del, et oadorasem et gardasem [mays], et [coñosçessem] mellor oseu fazedor. [+]
1300 XH I, 0/ 25 Et departẽ em este lugar et dizẽ os sabedores; [+]
1300 XH I, 0/ 25 [hũus] dizẽ quea primeyra das seys ydades do mũdo, quese começou em Adam; outros, et Metodio cõ elles, dizem quese começou en Seth; et por esta rrazõ, por que de Abel nõ ficou fillo, nẽ filla, nẽ semente [njhũa], et por que agééraçõ de Caym peresçeo toda ẽno deluvio, que nõ ficou ende nẽgũ. [+]
1300 XH I, 0/ 26 Em este lugar desta rrazom torna Moysem em poucas palauras ẽno quinto capytolo do Genesis as rrazões da estoria do começo do mũdo, et de quando Adam foy feyto ata esta sazõ de Enos, fillo de Seth, et dende adeante asy cõmo vam as outras géérações del ata Noe; et doblando as palauras de Adam et de Seth, diz asi de cabo: [+]
1300 XH I, 0/ 26 Sobreste lugar diz mẽestre Pedro, que Josepho conta que Adam aduzentos et trijnta ãnos de quando fora feyto, que fezo a Seth, et que vyueo despoys desto seteçentos ãnos; mays dizemos nos que acõmo quer que semella queos contã el et Moysem, que nõ os som quanto aavida de Adam, ca Moysem nõ conta os çento ãnos em aquel tẽpo enque Adam teuo o dolor por Abel, mays [enadeos] aca sobre Josepho ẽna vida que fezo despoys que fezera aSeth; et Josepho conta aqueles çento ãnos do dóó aly ondeos Adam pasou, mays despoys descontaos ẽnos ãnos que [vyueo] despoys que ouvo a Seth, onde, tambem segundo hũ cõmo outro forõ todos los dias da vida de Adam [noueçentos] et trijnta ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 26 Et cõta Moysem segũdo esta conta as géérações et os ãnos dellas ẽna primeyra ydade, ẽnas mays poucas rrazões que el podo; et veeredes outrosy oque faz ẽna segũda ydade; et diz mẽestre Pedro, queo fazia por chegar mays [agina] aAbraã donde véém os ebreos que som os judios et he el seu lynagẽ, onde diz asy Moysem: [+]
1300 XH I, 0/ 26 Sobre esta rrazõ diz Jeronymo ẽna Glosa que Adam foy feyto de dia et em claridade, por que catase em Deus toda vya, et se rreuéésse ẽna sua ymagẽ et ẽna sua semellança, et sé tornase sempre aarrazõ quelle Deus dera, et que entendese por ella obem et omal, et departisse [ontrela]; et departĩdóó, que fugisse ao mal, et que amase obem, et se tornasse sempre ael; et amãdóó, que [gardasse] em ello asemellança de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 26 Et mentre que Adam [vjueo] obediente a Deus, diz que rreteuo ensy asemellança de Deus, et esto era nõ séér mortal, et esta he bõa rrazõ et cõ gisado. [+]
1300 XH I, 0/ 26 Mays despoys que sayo da obediençia et quebrãtou oseu mãdado, diz Jeronymo que tirou Adam emsy a semellança de Deus, et tornousse terreal, asy cõmo mortal; et despoys que el foy terreal que fezo fillos de qual natura se tornara, et convem asaber que terreal, terreal he, et mortal, mortal he, cõmo el era. [+]
1300 XH I, 0/ 26 Et diz que foy padre nobre et dereyturo em todo bem, por [esta[s]] duas rrazões, aprimeyra por las cousas que lle [ensynara] Adam seu padre, daquelas quelle disera Deus ẽno Pareyso et que aprendera el aly ẽna vista do Pareyso, et por las que vira ẽno [soño] mentre quelle tomara Deus acosta et fazia della amoller, et rreteuóó todo ende; asegunda por que disera Deus aAdam por lo angeo, que por lo fillo que avia afazer, vĩjria todo obem; et Adam disóó aSeth. [+]
1300 XH I, 0/ 26 Et era Seth bõo de sua propyedade, et esto porque nasçera em lugar de seu yrmão Abel, que foy juso et bõo varõ Et diz que fezo Seth outros taes fillos cõmo el, amadores de todo bem, et queo semellarõ, et que taes forom sempre ata que Adam et Seth forõ, et que sempre morarõ em aquela terra onde foy Adam et os fezo, et viuerõ todos seu tempo em paz et em soude, et que nõ caerõ em mal nẽgũ nẽ em traballo ata cabo de sua [vjda]. [+]
1300 XH I, 0/ 27 Et estes forõ os saberes queos de Seth escriuyrõ em aqueles pylares de ladrillos et de pedra, donde vos disemos que diz Josepho, queo pylar da pedra que he ajnda em Syria, mays dizemos nos ajnda sobresto que pode séér que elles que fezerõ seus pylares pera escriuyr em elles seus saberes. [+]
1300 XH I, 0/ 29 Despoys acabo destes ãnos, segundo conta Josepho, foyse para Deus onde diz que asua fim nõ he achada em escrito. [+]
1300 XH I, 0/ 29 Moysem mostra que non paresçeo et queo leuou Deus; mẽestre Pedro rrozõa et diz queo passou Deus ao Pareyso do deleyto, ata çerto tẽpo por que [veña] despoys açerqua afim do mũdo cõ Elyas aconverter as gẽtes aDeus, et lidar sobre esto cõ [o Ante cristo]. [+]
1300 XH I, 0/ 29 Pero sobre esta pasada deEnoc ao Pareyso departem os judios, et dizẽ que esta pasada nõ foy nẽ ha fezo Deus por la santidade de Enoc, et dizẽ que outros ouvo, [y] antes et [depoys], mays santos que el, mays que Deus queo ordenou asy por que foy Enoc septima gẽeraçõ, asy cõmo desçendem de Adam por [liña] de Seth, et Lamec outrosy foy outra septima gééraçõ, asy cõmo desçendem de Adam por [la lyña] de Caym; et que asy cõmo aquel Lamec, septimo ẽna gééraçõ de Caym, foy omẽ máo moyto aademays, outrosy este Enoc, septimo ẽna geeraçom de Seth, foy moyto bõo omẽ. [+]
1300 XH I, 0/ 30 Deste Matussalem [departẽ] os seteẽnta trasladadores asy: dizẽ que viueo despoys do deluuyo [quatorze] ãnos, mays nos nõ achamos por nẽgũ escrito que el ẽna arqua fosse, nẽ queo passou Deus ao Pareyso cõmo aEnoc. [+]
1300 XH I, 0/ 30 Outros dizẽ queo pedyo seu padre Enoc a Deus, et queo touo consygo ẽno Pareyso ata que passou odeluvyo, et despoys queo envio aaterra. [+]
1300 XH I, 0/ 30 Ajnda dizem algũus esta outra rrazõ: que foy el hũ dos maestres que fezerõ aarqua de Noe, et despoys que [soubo] arrazõ do deluvyo, et cõmo quer que el creese por ventura que sééria o deluvyo ou nõ, cao oyam dizer os omẽs et moytos osabyam, mays nõ o podiam créér, [dizẽ] que fezo este Matussalem em hũ costado da arca quando labraua em ella hũ estogo de hũa camareta para sy, apegada ẽno costado da arca, mays que nõ entraua dentro ẽna arca, et avia aentrada de fora; et esto queo nõ vyo Noe, nẽ nẽgum de seus fillos nẽ de suas molleres; et desque começou odeluvyo avijnr, acolliansse todas las anymalyas aarca aNoe, et dizẽ que tomou Matussalem sua vianda que [tiña] ascondida et prestes; et estando Noe ẽna presa de tomar as anymalyas que metesse ẽna arca [cõmo] lle mãdara Deus, diz que Matussalem que se collera em aquela camara, et çarrou moy bem sua porta [per] onde entrara; et goaresçeo aly do deluuyo, et ajnda dizẽ que vio Matussalẽ ocoruo et apoõba que enviara Noe. [+]
1300 XH I, 0/ 30 Et logo queo deluvio quedou et se começou de descobrir aterra arredor da arca, que ante que Noe nẽ outra cousa nẽgũa sayse da arca fora, saluo ocoruo et apoõba, diz que sayo Matussalem et quese foy. [+]
1300 XH I, 0/ 30 Outros dizẽ que morreo Matussalem ante do deluvyo sete ãnos; [+]
1300 XH I, 0/ 30 Jeronymo diz ẽna Glosa que morreo Matussalem ẽno ãno que foy o deluvyo, et ante que fosse. [+]
1300 XH I, 0/ 30 Et todas as outras cousas que os [hũus] et os outros dizẽ erro he, et que este erro vem ẽno conto dos ãnos das géérações de esta ydade quese nõ faz bem. [+]
1300 XH I, 0/ 30 Pero ẽna conta dos ãnos da vida de Matussalem, todos dizem et concordam que viueo noveçentos et seseẽta et nove ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 32 Et em esta primeyra ydade passada, cujas rrazões avemos ditas ata aquy, ouvo dez geerações, segundo dizẽ todos os que algũa cousa departem em esta estoria sobreste lugar do Genesis et son estas: [+]
1300 XH I, 0/ 32 Onde diz Moysem asy ẽno sexto capitolo do Genesis que começarã ja os omẽs acresçentarse et seer moytos por la terra em aquel tempo; et sabede que Moysem et os outros santos Padres et sabeos que desta estoria falam, que chamã em este lugar omẽs aos do lynagẽe de Caym que seyrõ todos mááos; et dizẽ fillos de Deus aos de Seth et de seu lynagẽe por que erã dereytureyros et rreligiosos, cõmo omẽs de ordem et de moy santa vida, et ajnda mays que nõ os padres da lyña. [+]
1300 XH I, 0/ 32 Pero dizẽ todos sobresto que esta santidade et estes bẽes, que durarõ em todos los de Seth ata que Enoc foy [leuado] ao Pareyso, et daly adeante quelles cresçeo a codiçia das cousas [do] mũdo et mudarõ os bõos costumes em [maos], et tornarõ se elles [maos] por esta rrazõ que aqui oyredes: as molleres do lynagẽe de Caym sayrom moy fermosas, et [cresçia[n]] et erã ja moytas, et yase poblando a terra, et [chegauãse] as companas de hũas poblas aas das outras, et faziãse ja vizynos. [+]
1300 XH I, 0/ 32 Et ajnda achamos escritos que dizẽ que aquelas molleres do lynagẽe de Caym, que asy cõmo erã fremosas que [asy] queriã varõ moyto fortemente aademays, tanto que cõmo ellas esto quisessem fazer, et os de Seth nõ, diz que ellas trauauã deles ata que lles faziã fazer todo o que ellas queriã, et ajnda que ellas sobyam en çima deles. [+]
1300 XH I, 0/ 32 Et dizẽ [algũus] que despoys que Adam foy morto que se tornou Caym a terra de Ebrom cõ sua moller et cõ suas [cõpañas], et que morou em aquel lugar onde matara aseu yrmão Abel. [+]
1300 XH I, 0/ 32 Et dizemos que podo chegar a [Ebrõ] o seu lynagẽe creçendo et [vijndo] poblando aterra, et os fillos de Deus, que erã os do lynage de Seth, veendo as fillas dos omẽs, que tanto quer dizer que erã do lynage de Caym, cõmo erã moy fermosas, pagarõse dellas et codiçiarõ as, et tomarõ as por molleres, et de todas ellas quaes elles escollyam. [+]
1300 XH I, 0/ 32 Et por esta rrazõ veendo Deus a fraqueza da naturaleza dos omẽs, assy cõmo oconta Moysem ẽno sexto capytolo do Genesis, et diz lo Jeronymo ẽna Glosa sobre este lugar, diso Deus: [+]
1300 XH I, 0/ 32 "Et diz ajnda Jeronymo sobresta rrazon ẽna Glosa, et diz que estas palauras de Deus que querem dizer que anatura do omẽ era ensy tam flaca que nõ poderia despoys sofrer a Deus, et que oque aqui faziam de mal que aqui queria que o pagassem et padesçessem, et que lle lo nõ terria pera os penar onde durara a pena pera sempre, et que diso aquesto Deus por rrazõ do deluvyo que queria fazer enqueos mataria logo a todos por los maes que faziã, et que o faria com esta pena pasadiza et nõ cõ aquela que nũqua a de faleçer cõmo fezera ao diabro; et que des Noe endeante que nõ seeria a [a] vida do omẽ [mays] de çento et víj́nte ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 32 Et estes forõ aos que diserõ gigantes, et ouverõ este nome de ge que dizẽ en grego por terra, et genyty em latim por engendrados; et segũdo esto, gigantes tãto quer dizer cõmo engendrados de terra, et nõ por que elles nasçessem de terra, mays por que queriam séér señores de toda aterra et de todas las outras cousas, et seguyr oterreal, et que atorto nẽ adereyto outro señor senõ elles nõ ouvesse y; et Deus por esso vééndo amalyçia dos omẽs [cresçer] cada dia, et yr de mal ha peor, et veendo cõmo oseu coydado et [o] coraçõ delles era dado aentẽder todo mal et maliçia em todo tempo, touo que pẽna lle jazia em aver feyto ho omẽ. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Noe, [asy] cõmo conta Moysem ẽno sexto capytolo do Genesis, diz que era omẽ dereytureyro et perfeyto en suas [geerações]. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et estes espyritos am nome [jncubos], que tanto quer dizer como jazedores de suso, et esto por quese deytã em çima [aos] omẽs; et estes som aqueles quese deytam de suso sobre os omẽs de noyte et os apesam quando dormẽ; et estes jazem cõ as molleres em forma de varõ et enprenam as de omẽs; et os que daqui nasçem som grandes et valentes et de grandes corações. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et diz mẽestre Pedro que podo ser que destes [jncubos] jouverõ cõ aquelas molleres do linage de Caym, et que nasçerã ende gigantes taes cõmo aqueles que avemos dito, et toda vya máos os gigantes de hũa natura et da outra, ca desque estes nasçerõ et poderom, cresçerõ ẽna terra todos los máes que seer podem et poderiã; et derom se todos amal quantos ẽna terra avia asaluo ende Noe. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Destes males pesou moyto aDeus. et asanousse, et chamou estonçes a Noe queo temya et oamaua, et por queo achaua bõo et dereyteyro ontre todas aquelas [cõpañas], et escolleo ontre todos pera lle dizer sua voõtade do que queria fazer, et disolle que toda aterra que era danada cõ maes, et con pecados, et cõ nemygas quese faziam em ella; et por ende que avya voõtade de destruyr todaslas creaturas que en ella fezera, tam bem aos omẽs cõmo aas bestas et todas las outras cousas, et quea queria poblar de outros omẽs doutro lynage enque nõ ouvese estas maldades, et que aqueles de quea poblaria quelles myngoaria aavida, que nõ viuessem tantos ãnos cõmo viuerã os outros ata aqui, et mỹgoando cada dia, que verria atempo que toda [a mayor] vida do omẽ que seeria çento et vijnte ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Sobre este tempo da vida departe mẽestre Pedro ẽna Estoria, et diz que estes çento et víj́nte ãnos que conta Moysem queos poso Deus ao omẽ de vida, pera quese rrepentysse do mal que fezesse et que pera esto som; ca, segundo diz outrosy mẽestre Pedro, despoys do deluvio ouvo y moytos que viuerõ moyto mays de çento et víj́nte ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et diz Jeronymo queo diso nosso señor Deus aNoe víj́nte ãnos [ante] que el começasse aarca afazer, et durou ofazer dela çento ãnos et que em estes cento et víj́nte ãnos quese rrepentyrom os de Seth. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Pero diz Estrabo queo ãno méésmo enque Noé começou afazer aarca quelle diso esto: que se em estes çento [ãnos] se fossem rrepentyndo que bem lles dera Deus de mays os víj́nte, mays cada dia acresçentauã ẽno mal et queos destroyo Deus aos çento ãnos, et diz que [poys] que em estes nõ se começarõ amellorar que nõ ouvo coydado delles [emader] nẽ de asperar los, os outros víj́nte ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et por esto lle mandou Deus que fezesse pera sy hũa arca de madeyros bem dolados et aplanados de maneyra quese ajuntassem moy bem [hũus] cõ [os] outros, et que labrasse esta arca amaneyra de [arconjo], segundo diz mẽestre Pedro. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et diz Rrabano [em] este [lugar] que ocouedo proprio destes nosos que he de hũ pe et medeo, mays que aqueles couedos segundo [agemetria] forõ, et quea sete destes nossos em hũ daqueles da [gemetria], ou synaladamẽte nove péés; et diz que doutra [guissa] que nõ poderiam y caber tantas cousas cõmo [y] forõ. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et diz oebrayco et mẽestre Pedro cõ os Judeos que foy cõmo vidreyra; et oebrayco [diz] ajnda mãys quea [çercou] Noé de cristal, et chama a oebrayco meridiano , quer dizer lugar [per] onde lles entraua aluz [ao] medio dia quando passaua o sol [per] cima, acõmo quer que nõ paresçesse o sol aqueles dias por lo tẽpo nublado; et Symaco achama diluculo, quer dizer, pouca luz, por que entraua por aly pouca luz cõmo vem por la [mañãa] çedo ao mũdo. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et diz mẽstre Pedro que foy outrosy vntada de fora con outro engludo quelle dauã feruente, et que era moy mays forte queo bitume; et os madeyros que cõ este engludo fossem vntados, sééndo aplanados, que nũca se partiriam por nẽgũa força nẽ por nẽgũa arte; et quea madeyra vntada cõ obitume quese parte, mays oque for ajũtado cõ aquel engludo que nũca se desata por nẽgũa cousa que ẽno mũdo seja, senõ cõ aquelo da muller que aella acaesçe aseus tempos. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et diz que este engludo quea nome glutem, et queo acham em [hũus] lagos en terra de Judea, et que anda nadando em çima da agoa; et que acham outrosy este engludo em Siria, que he hum lymo [que] sal sobrela terra asy cõmo feruendo, et diz que aquel queo quer que destes lugares lo a. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Da maneyra da feytura et das camaras daquela arca falam et dizẽ moytos sabeos, Moysem, Josefo, Agustim, Strabo, Teodoçio, Symaco et outros; mays cõmo quer que [algũus] delles digam de hũa [guisa], et outros de outra, nos nõ dizemos agora aqui [mays] desto, por que todo ofeyto da feytura da arca se torna aafeytura de hũ couedo; [+]
1300 XH I, 0/ 38 Sobre este lugar diz mẽestre Pedro que nomeou Deus aqui aNoe os omẽs aseu cabo et as molleres aseu; et diz queo fezo por dar aentender que ẽno tẽpo da tormẽta et dos outros peligros quese deue o omẽ gardar da achegança da moller. [+]
1300 XH I, 0/ 38 Et por que quiso noso señor Deus que ficassen outrosy sementes das outras anymalias que poblassem despoys do deluvio a terra, et ouvessem os omẽs donde se mantẽer et viuer, et seruyr elles a Deus, mandoulle que metesse cõsigo ẽna arca de [todaslas] [anjmalias] da terra, de cada natura dellas dous et dous, macho et femea, et que esto [meesmo] fezesse das aves; mays das anymalyas brauas et que naturalmẽte nõ eram antes pera comer las o õme, que metesse ende senos pares de cada natura, macho et femea; et das outras que segundo sua natura fossem pera [comer], et que som mãsas et limpas que metesse sete pares de cada natura, dous et dous, macho et femea; et que estas seriã despoys pera [comer] pera omẽ, et pera ellas meesmas que comeriã as hũas das outras; que segundo diz mẽestre Pedro sobre este lugar et outros cõ el, ata este deluvio passado nõ forõ outorgadas ao omẽ nẽgũas anjmalias que comesse, et mãdou lle [queo] ofezesse [agyña], que acabo de sete dias daquel enque el esto mãdaua, trageria odeluvio et choueria sobrela terra quareẽta dias et [quareenta] noytes, et destroyria de sobre afaçe da terra todas quantas cousas El fezera. [+]
1300 XH I, 0/ 39 Et elles quando esta rrazõ oyam aNoe [rriansse] delo, et tynãlle por escarno oquelles dezia, et rrespondiãlle que cousa poderia séér aquela conque Deus matase todas las cousas cõmo el dizia, et [rrijanse] del et nõ [ocriam]. [+]
1300 XH I, 0/ 39 Et pregontauãlle outrosy que era aquelo que aly labraua et el dizialles que fazia aly hũ lauor quelle Deus mãdara, mays nõ [lles] descobria ende pera quea fazia, temẽdose que quando vissem averdade do deluvio et das agoas, queselle collessem aarca nẽ se metessem em ella [per] força ou omatassem quando lles lo el quisesse defender; et elles tynãllo por [vaydade]. [+]
1300 XH I, 0/ 39 Et segundo diz mẽestre Pedro et outros, amoller de Noe ouvo nome Puafara, et amoller de Sem Porfia, amoller de Cam [Corafluya], amoller de Jafet Fluya. [+]
1300 XH I, 0/ 39 Et asy dizẽ sobre este lugar mẽestre Pedro et outros, que de todas las [outras] anymalias meteo aly Noe como lle mandara Deus; mays dizẽ queas que dentro sua agoa podem viuer et das quese criam de algũa cousa podrida ou de algũa outra cousa que por semente de gééraçom de macho et de femea non viesem, cõmo as [avellas], as vespas, as moscas, os vermẽes et as outras cousas taes cõmo estas, quese nõ entende que as Deus mãdase aNoe meter ẽna arca, nẽ el nõ as meteo em ella. [+]
1300 XH I, 0/ 40 Et oebrayco chama nysam aaquel mes, et he aquel aque nos dizemos mayo, segũdo oespom mẽestre Pedro, et os gregos lle dizẽ diom; pero achamos em outros escritos feytos sobre odepartimento destas rrazões que Moysem diso nysam por lo mes de abril et que este [estabelesçeo] el por primeyro mes ẽnas leys quelle Deus dou. [+]
1300 XH I, 0/ 40 Sobre que diz Agostim em este lugar que foron as [nuves] as quese abrirõ aly [estonçe]. [+]
1300 XH I, 0/ 40 Aquelas aberturas aque chama Jeronymo ẽno trasllado da Biblia ẽno [septimo] capytolo do Genesis cataractas, et diz Agostym que som synaladamẽte as portas do Nylo [per] onde el sal et mana. [+]
1300 XH I, 0/ 40 Et diz outrosy quese toma este nome cataracta por qual quer fiestra, et que asy he dito aqui [porlas] fiestras do çeo. [+]
1300 XH I, 0/ 40 Et diz mẽestre Pedro que este pojamẽto da agoa que fora tanto em alto por que tam [altos sobirã] os fumos dos sacrifiçios queos de Caym fezeram aos ydolos, et quese lauasse da suzidade de aqueles fumos oayre; et estouo daquela [guisa] a terra coberta das agoas çento et quareenta dias por tal que morressem [todaslas] anymalias da terra et as [aues] do çeo, saluo ende Noe sóó et as outras cousas viuas que erã cõ el ẽna arca por mãdado de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 41 Andados seysçentos et hũ ãno de quando nasçera Noe, et [mj̃ll] et seys çentos et seteenta et çinque de Adam, et despoys quea vengãça que Deus ordenou sobrelas maldades dos omẽs foy [cõplida] em elles, et ajnda em [todaslas] outras cousas, nẽbrouse de Noe nosso señor Deus et enviou spyrito de vento sobrela façe da terra, et espargeo as [nuves] et tirou as de sobre ella, et çarrarõ se as fiestras do çeo et quedou odeluvio de suso, et çarrarõ se outrosi as fontes do [avismo], et as agoas que da terra seyram tornarõ se por aqueles lugares [per] onde [sayrom], segundo dizẽ os sabeos sobre este lugar et myngoarõ et começarõ [ho] despoys dos seys çentos et çinquoeenta dias, et tantos avia que entrara Noe cõ suas cousas ẽna arca. [+]
1300 XH I, 0/ 41 Et el foy hũ dos [escriuydores] destas estorias Beroso o Caldeo, et chama naue a esta arca de Noe; et diso asy daquela naue que vẽeo em Armenja et pousou açerca do monte Gordiçio, et diz que ajnda ha della aly, et que algũus vam ala por de aquel bytume cõ que ella foy vntada, que he moy bõo [pera] tyrar et lauar et toller toda mazela de que quer que seja. [+]
1300 XH I, 0/ 41 "Hũ monte moy alto ha em terra de Armenya sobre terra Numeada, et o mõte ha nome Baris; et aeste mõte dizẽ que fogirõ moytos sobre Numeada, et se librarõ aly do peligro da morte do deluvio general, et veẽo outrosy hũ em hũa arca et pousou cõ ella em çima o mays alto do monte, et aly ficarõ moyto tempo as rremasallas dos madeyros [daquela] arca. [+]
1300 XH I, 0/ 43 Desto departẽ [algũus] et dizẽ que foy et [sse] alongou da arca atanto, quea perdeu de vista et nõ se soubo tornar aella, et que nom achou outro lugar descuberto enque pousasse, et que cayo cansado voando, et morreo ẽna agoa. [+]
1300 XH I, 0/ 43 Et esto dizẽ Jeronymo et Agostim queo coruo que achou algũa cousa morta que andaua em çima da agoa nadando et que [paresçia] algũa parte della descoberto, et pousou et comeo del, et que aly andou em el sobrela agoa ata que descreçerõ as agoas et paresçeo terra descuberta, et el desquea vio quese foy pera ala et anẽgũa [guisa] nũca mays tornou aarca. [+]
1300 XH I, 0/ 43 Et em esto [acordam] mays todos los espoedores dizendo que nõ morrera daquela voada nẽ daquela vez, et dizẽ asy: que sse ẽna arca nõ ouvo mays de hũ par de coruos et hũ deles morresse daquela [guisa] que nõ ouvera donde sse cobrasse amaneyra da natura de aquelas aves; [+]
1300 XH I, 0/ 43 Pero diz Josefo ẽno terçeyro capitolo, queo coruo que achou toda a terra coberta [da] agoa, et ajnda diz quesse tornou aNoe dentro aarca. [+]
1300 XH I, 0/ 43 Et quando esto vio Noe sabia el cõmo apoõba era [aue] de casa mays mãsa que outra ave das brabas que em casa morã, et envioa; et ella foy et achou terra descoberta, segũdo dizẽ, mays nõ seca adondese ella atrouesse apousar de pees, que acõmo quer queos alturas dos mõtes erã descubertos et paresçiam pero aterra et as aruores, todo estaua ajnda lodoso et por [esso] nõ ousou pousar, et tornousse aarca cõmo tornaria ahũa casa enque morasse. [+]
1300 XH I, 0/ 44 Et logo em pos esto labrou hũ altar, et alçóó aly aaonrra de Deus logo açerqua da arca; et tomou de aquelas anymalias limpas que touera, et fezo delas sobre aquel altar sacrifiçio queymado, et offeresçeo a Deus, et [fezolle] esta oraçõ, segundo diz Josefo: [+]
1300 XH I, 0/ 46 Et quanto quer que pequẽ et que façam de nemygas daqui endeante, nõ sera mester multydũe de agoas pera tomar delles vingança, nem rregara mays aterra nũca aagoa asi cõmo arregou esta vez, et acobrio et a enbebedentou; nẽ maldizerey daqui endeante aterra por los omẽs, ca bem sey eu que elles prestes et [guisados] estam pera se darẽ sempre amal mays que abem. [+]
1300 XH I, 0/ 46 Sobre este lugar diz mẽestre Pedro ẽna Estoria Escolastica que diso noso señor Deus esto a Noe, por que ajnda os quatro tempos do ãno nõ forã tam cõplidamẽte departidos ata aly cõmo oforõ estonças quandoo Deus diso, nẽ tomarã as nuves agoas nẽ as rreçeberã ensy ata odeluvio. [+]
1300 XH I, 0/ 46 Et ajnda achamos escritos mays sobre esta rrazom das nuves: ẽnos quaes dizia que despoys queo mũdo fora criado ata odeluvio que nũca choueo. [+]
1300 XH I, 0/ 46 "Mays hũa cousa lles mãdou et defendeo: que carne cõ sangre quea nõ comessem, segũdo diz Moysem ẽno [novemo] capitolo. [+]
1300 XH I, 0/ 46 Et segundo diz mẽestre Pedro paresçe por estas palauras queos omẽs nõ comerã carne ajnda nẽ beberã vyno ata odeluvio. [+]
1300 XH I, 0/ 47 Deste sacrifiçio que disemos de Noe, conta Josefo que moytos dias ofezera Noe anoso señor Deus; et asio cõta mẽestre Pedro em sua Estoria et diz que este sacrifiçio cada dia ofazia Noé a Deus, pedindolle que, poys aquel deluvyo era passado, que nũca cõ outro os penasse nẽ atormẽtasse aelles nẽ aa terra; et segundo diz Josefo ẽno quinto capitolo, que noso señor Deus amaua [moyto] aNoe por la justiçia que achaua em el, et [avyao] prouado por bõo em todas las cousas, outorgoulle de aquela vez estes dões cõmo avedes oydo: que creçessem, et arrequesçesem el et seus fillos, et poblasem a terra, et fossem señores della, et de [todaslas] outras anymalias que su o çeo som; et que comessem de todas las carnes das anymalyas lynpas, cada hũ cõmo as quisesse et delas ouvesse desejo; mays que se gardasem sobre todaslas outras cousas de matar omẽ a omẽ. [+]
1300 XH I, 0/ 47 Et por que ontre todas estas rrazões nõ avia Deus dada segurança aNoe ajnda do deluvio, disolle despoys adeante, asy cõmo odizẽ Moysem et Josefo et os outros todos: [+]
1300 XH I, 0/ 47 Et diz Josefo [que] touerõ elles que aquel arco [de Deus] que era yris, et asy [he]; que em latym yris dizemos por arco. [+]
1300 XH I, 0/ 47 Pero yris nome grego he, ou ajnda barbaro; que achamos que foy nome de hũa dona filla de Teumãte, et era seruẽta da [deessa] Nyno, yrmãa, et moller del rrey Jupyter; et departem os espoedores et dizẽ que Jupiter he oayre de suso, et [a rreyna] Nyno oayre de juso; et aquel arco do çeo que he seruẽte do ayre ẽnas agoas et que el serue de agoas ao ayre de juso. [+]
1300 XH I, 0/ 47 Et por [esto] lle dizẽ ẽna nosa lyngage yro et arco por parte de algũa cousa de quese seruẽ os omẽs moy bem em suas casas, em alynpar cõ el moy bem os pães et as farinas; et he dito asy por que ahũa semellãça vẽe em arco ou em çirco aquel arco do çeo, et o yro et o arco em seus estromẽtos. [+]
1300 XH I, 0/ 47 Onde bem touerõ os de Noe, por estas rrazões que yris he aquel arco do çeo et orresplendor que aquel arco ha, diz a Glosa do Genesis sobre este lugar, queo toma do sol et doutra [guisa] que nũcaa ha. [+]
1300 XH I, 0/ 47 Et, segundo diz Josefo, noso señor Deus despoys que acabou estas palauras et rrazões cõ Noe, calouse; que de aquela vez nẽ ajnda outra depoys, segundo coydamos et achamos, nõ ouvo mays palauras [ontre] elles. [+]
1300 XH I, 0/ 49 Et estes tres fillos fezóós Noe ante queo deluvio vyesse et que el ẽna arca entrasse çento anos avia, segundo diz Josefo. [+]
1300 XH I, 0/ 49 Et destes tres fillos de Noe, segundo diz Moysem ẽno segundo capytolo do Genesis, nasçerom todos los omẽs que ẽno mũdo som, que se espargirõ despoys por la terra et poblarõna. [+]
1300 XH I, 0/ 49 Et diz sobre este lugar mẽestre Pedro que paresçe por estas rrazões que em aquela sazõ nõ tragiam os omẽs ajnda panos menores nẽ souberõ a maneyra delles pera os fazer, ata quea achou despoys [Semyrramys] arreyna de [Babilonya], cõmo odyremos adeante ẽnas rrazões [de] seu rreynado. [+]
1300 XH I, 0/ 49 "Et acabadas estas rrazões et os feytos [delas], conta Moysem ẽno novemo capytolo avyda de Noe, et diz que viueo Noe depoys do deluvio trezentos et çinquoeenta [ãnos], et dantes do deluvio avia viuydo seys çentos. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Da vida dos omẽs Sobre esto, por que diso noso señor Deus a Noe que seeria de aly adeante avida do omẽ çento et vijnte ãnos -et nẽgum nõ teña que ẽna palaura de Deus aja nẽgum erro nẽ ho a aquẽ bem aentender - et por que vyueo Noe despoys do deluvio trezẽtos et [cinquoeenta] ãnos, queremos nos dizẽr aqui oque achamos departido sobrelo. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Et cõta Josefo sobresto ẽno quinto capytolo, que quando catarmos [a vida] dos omẽs de agora et avyda dos antygos, que nõ teñamos que erro nẽgũ ha em viuerẽ tãtos ãnos os omẽs do primeyro tempo; que diz queos omẽs do primeyro tẽpo moytas rrazões avyam por que viuessem tanto: ahũa por que erã rreligiosos et faziã santa vida cõmo frayres, et erã outrosi mays açerca da feytura de Deus, et oyram mays palauras das que Deus disera aseus padres et aseus parentes, et as aprenderã elles et as sabyam; demays que nõ comyam em aquel tẽpo senõ froytas et eruas et poucas cousas outras, et mays ajnda que ata [o deluuyo] nũca comerã carne nẽ beberam vyño, et desto nẽ doutra cousa nõ comerõ nẽgũa cousa sobeja, por que de leue nũca enfermassem que por ello viessem amorte nẽ myngoassem nada de sua vida. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Demays que diz Josefo que aqueles primeyros omẽs que erã mays açerca de Deus, et quese traballauã dos feytos et dos saberes enque erã as vertudes das cousas et os nobres et grandes proes; et que esto era osaber da astrologia, et da geometria, et de todoslos saberes liberaes et dos outros; et que em escodrinar as vertudes desto que era tã alta cousa et tam noble et tam proveytosa, que por los trager aas vertudes puras et çertas quese nõ poderia fazer em menos de seys çentos ãnos, et que tanto dura oãno grande. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Et nõ tã solamẽte odiz Moysem ẽna Biblia et os [judeus] em seu ebrayco, mays ajnda outros moytos sabeos doutras terras, et doutras lyngages et ajnda doutras créénças, achamos que falam desta rrazõ, et dam testemoyo que foy asy, esto tã bem em barbaros cõmo [em] gregos. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Agostim, Jeronymo, Beda et outros - que dizẽ que aqueles çento et vijnte ãnos de vida que Deus diso queo õme avia aviuer daly adeante, que forõ pera os asperar enque fezessem penytençia, et doutra [guisa] moytos ha y que vyuẽ ajnda agora çento et vijnte ãnos et ajnda algũus mays. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Et achamos mays pera esto, et dizemos que por seer dito que nõ [vjua] o omẽ mays de çento et víj́nte ãnos que he cõ rrazõ et cõ [guisado], que otempo et as cousas tẽporaes que som flacas, et nos somos cada dia cansados, segundo ho ordenamẽto que Deus poso ẽnas naturas das cousas tẽporaes et falediças. [+]
1300 XH I, 0/ 53 Et segũdo departe mẽestre Pedro esto quer dizẽr que Noe despoys que sayo da arca que fezo fillo, et posolle nome Yonjto. [+]
1300 XH I, 0/ 53 Et tam bem sabya Noe cõmo cada hũ destes seus fillos mayores queria yr cõ as grãdes [cõpañas] que avia contra hũa destas partes cada hũ cõ os seus aasua parte, et que nõ ficaua terra apartada pera Yonjto, pensou, oque foy despoys, dizendo que seus fillos falariã sobrela partida da terra et que outorgariã os outros aSem, que era yrmão mayor, a mays grande et mellor destas tres terras que he Asya. [+]
1300 XH I, 0/ 53 Et aterra tyña des de Etam ata omar, et poserõlle nome Elioscora, que tanto quer dizer cõmo terra ou rreyno ou termyno de sol. [+]
1300 XH I, 0/ 53 Et Yonjto porla entrada do saber das estrellas de que oyra falar aseu padre Noe, et oaprendera del -que segundo achamos porlos escritos todos os santos Padres souberõ logo de começo moyto dos saberes das cousas çelestiaes, et aprenderõno elles de Adam et despoys [hũus] dos outros cõmo forõ vijndo por la lyña - et oal por merçede quelle Deus quiso fazer, et lle dou aly dom de sabedoria, [asi] cõmo diz mẽestre Pedro ẽno capytolo que fala do ordenamento dos fillos de Noe et de Nẽprot, que achou este Yonyto açiençia da [astronomya]. [+]
1300 XH I, 0/ 53 Et ajnda dizẽm [algũus] que do lynagẽe desde Yonjto forõ os tres Rreys Magos que vierom de Arabya adorar noso señor [Ihesu Cristo] em Beléém. [+]
1300 XH I, 0/ 55 Andados duzentos et [triijnta] ãnos de Noe despoys da arca et do deluvio, -et morando ajnda Noe et seus fillos em Armenja em estes montes [Cordiçeyro], et Boris, et Ozile ẽnos quaes pousou aarca, por plazer de Deus, segũdo diz mẽestre Godofre - Nemprot, fillo de Cus, fillo de Cam, sayo grande omẽ; asy que diz aestoria ẽno Panteom que avia dez couedos em longo ẽno corpo, et cõmo era grande de corpo, asy era grande de coraçõ, et moy soberueo et moy valent amãos. [+]
1300 XH I, 0/ 55 Et sobre olynagéé deste Nẽprot, achamos foy descordado ontrelos sabeos que desta estoria falam, de qual dos fillos de Noe vyña por lyña [dereyta]; os [hũus] dizẽ que foy dos de Sem; et diz Metodio et conta que foy Nẽprot forte omẽ et máo, forçador, et matador, et apremeador dos omẽs ante Deus, et que foy dos fillos de Yray, filla de Eber, que foy dos de Sem. [+]
1300 XH I, 0/ 55 Et por departyr este desacordo mẽstre Pedro em sua Estoria diz sobre ello assy: que este Nẽprot cõ grãde codiçia dese aseñorar et rreynar sobre os omẽs, que soubo de Yonjto cõmo lle ya moy bem em ouriente, et cõmo Deus lle dera osaber da [estremonya], et sabya por el as cousas que avyam de vijr et as dizia et as ensynaua. [+]
1300 XH I, 0/ 57 Et diz Anfilo ẽno Libro das preguntas sobre o Genesis que erã os de estas generações dos tres fillos de Noe, [seendo] el ajnda viuo, duzentos et [quatorze] uezes mj̃ll omẽs, et çento de mays sem molleres et moços pequenos. [+]
1300 XH I, 0/ 57 Aly começou decabo Nẽprot apoerlles medo a todos dizendolles que víj́nria outro deluuyo tal cõmo ho do primeyro tẽpo de Noe, et elles avendo medo desto et veẽdose em lugar tã chaão et tam alonge de serras et de montes altos onde se acollessem aalgũa forteleza selles [acaeçesse] dea mester aver, preguntarõlle que fariam sobre esto; [+]
1300 XH I, 0/ 57 Et segũdo cõta ojudio ẽno primeyro libro dos quinze do seu Libro Mayor queos chama y gigantes et diz que sua voõtade era de deytar os deus ende fora que som os aos angeos, et seer elles señores, pero sobre todo, se viesse odeluvyo queriã esta torre fazer por queos nõ alcançasse nẽ chegasse aelles nẽ podesse Deus cõ elles et quese podesem elles aly defender dEl, et esta era a sua grande loucura; que elles aprenderam de Noe queo outro deluvio pasado que pojara quinze couedos sobre omays alto mõte do mũdo, cõmo avemos ja dito, et que aquela torre quea coydauã elles fazer tã alta que omays que ella averia em alto sobre aqueles quinze couedos que nõ seeria em conta, segundo diz Josefo ẽno seysto capitolo; hu mostra aly Josefo que amultydue daquela gente que toda estaua prestes pera fazer os mãdados de Nẽprot, et teer por graue oseruyço de Deus, ca asy os avia enssynados et ensandentados Nẽprot ẽna loucura desto et em soberuea asy cõmo oel era em [descoñosçer] osseu Deus queos fezera; et dezialles que toda quanta bõa andança avyam que por seu syso lles [vjña], et nõ porlo bem fazer nẽ porla merçede de Deus, et se [rrequizas] et bẽes aviã quelles nõ arrequeçiam por la piedade de Deus, mays por la sua forteleza deles. [+]
1300 XH I, 0/ 57 Et pesou moyto aDeus da sua máá entençõ et máo siso, et [do] seu mao feyto; et desqueos vyo asy enlouqueçer, acõmo quer queo meresçiam, segundo diz Joseffo ẽno seysto capytolo, nõ quiso destroyr los todos ajuntados, empero queo nõ temjã, et sabyam cõmo todos los outros erã mortos ẽno deluvio pouco tẽpo avja. [+]
1300 XH I, 0/ 57 Et conta Moysem ẽno onzeno capitolo do Genesis et diz asy: [+]
1300 XH I, 0/ 57 "Et diz mẽestre Pedro ẽno capitolo da torre de Babel [se] desçendeo Deus por véér atorre ou por buscar maneyra enqueos penasse. [+]
1300 XH I, 0/ 59 "Sobre esto que diz Moysem "vijnde" departe a Glosa queo diso a Treydade [a sy] méésma, cõmo diso ẽno primeyro capitolo do Genesis "façamos o omẽ. [+]
1300 XH I, 0/ 59 "Mẽestre Pedro departe ẽno capytolo desta torre Babel et diz queo diso Deus aos angeos. [+]
1300 XH I, 0/ 59 [Seuylla] Casandra, segundo rreconta della Josefo ẽno seysto capitolo, diz ende asy: seendo todoslos omẽs de hũa lyngagéé fezerõ hũa torre moy alta pera sobyr [per] ella ao çeo, mays os deus enviarõ ventos que estoruarõ atorre et adestroyrõ; et partyrõ acada hũ alyngagéé que era antes comunal atodos, et diz que de tal [guisa] foy partydo que nẽgũ de quantos se aly açertarõ, nõ ouvo y quẽ hũa lyngagéé todo enteyro rreteuese nẽ que soubesse dizer nome nẽ palaura de toda cousa, menos de nõ aprender et tomar delo algũa ajuda de outro seu [viziño]. [+]
1300 XH I, 0/ 59 Sobre esta rrazõ fala et diz mẽestre Pedro ẽno departymẽto de hũa lyngagéé em moytas, et diz que nõ fezo y Deus cousa de nouo nẽgũa, por que as rrazões et as sentẽças das palauras hũas ficarõ em todas las gentes mays quelles partyo Deus aly as maneyras et as formas de dizerlas, de [guisa] que nõ soubessem os [hũus] oque deziam os outros nẽ oque queriam, et quedaria logo aobra. [+]
1300 XH I, 0/ 59 Daquel campo de Senáár et dos que y vierõ diz Estio, que aqueles que forõ librados dos saçerdotes tomarõ as rreliquias de Jupiter, et vyerõ cõ ellas aSenáár de Babilonya; et chama aqui Estio saçerdotes aaqueles que forõ librados do deluvio porla arca, que ficarõ dos santos Padres do Vello Testamẽto por la merçede de Deus oque elles nõ catauã; et aDeus chamaua Jupyter segũdo que Estio era gentyl, et esto fezerõ elles desconosçendo aseu Deus por que forõ aly partydos. [+]
1300 XH I, 0/ 59 Onde diz Moysem ẽno [onzemo] capitolo queos partyo Deus daquel lugar por todas las terras desta [guisa]: que quando hũ demãdaua ladrillos daualle outro bytume, et quando algũ pedia bytume outro tragialle agoa, et se algũ pedia agoa outro tragia algũas ferramentas que y tynam ou algũa outra cousa, de [guisa] que nũca hũ daua oque o outro pedia, et quedarõ de fazer açidade et atorre. [+]
1300 XH I, 0/ 59 Et por que foy aly mesturado et cõfondido em moytas lengages hũa lyngage que era em todo omũdo, et diz oebrayco Babel por cõfondemento, et poserõ nome Babel aaquel lugar do seu ebrayco que vsauã quando esto foy; et Babel tanto quer dizẽr cõmo confondemẽto, por que oque antes era hũa lyngage foy aly cõfondido em moytas lyngages cõmo dito he. [+]
1300 XH I, 0/ 59 Que todos quantos aly erã oluydarõ aquela lengage que aviam, senõ Babel sóó et sua [cõpaña] enque ficou olyñage, et por esso dizẽ os Judios oje em dia que aquela lengage he oebrayco. [+]
1300 XH I, 0/ 59 Et Nemprot focou ẽna çidade de Babilonya rreynãdo [sobre] [las] [conpañas] que ficarõ aly cõ el, et segundo diz Moysem et todoslos outros que [sobresto] falam, dizẽ que foy ocomeço [do] seu rreyno aquela çidade de Babilonya; que aatorre posserõ nome Babel, et aacidade chamarõ Babilom, et despoys Babilonya; et nos dizemos que esta Babilonya he aquela que esta agora deserta, et esta et Arat -que he Edessa, hũa çidade de Mesopotamya - et [Artat] que he terra de Mesibi -et Calapud - aque chamarõ em pos eso Soleuca do nome del rrey Soleuco que rreynou [despois] aly -et todos estes lugares em terra de Senáár, et Senáár ẽna partida de Asya forõ [o] primeyro rreyno de Nẽprot et [o] começo de seu [prinçipado]; et por que era Nẽprot moy brauo rrey em se aseñorar, sayo aly del hũa palaura [en façaña] que diserõ ende os outros que quando algũ fazia soberuea ou máá braueza diziã logo del " Nẽprot robusto ante o Señor"; et [rrobusto] he por omẽ nẽbrudo et valente et brauo. [+]
1300 XH I, 0/ 59 Et destas tres partidas da terra departamos aqui por que possamos despoys dizer mellor as poblas et vos entenderlas; et cõtaremos dellas cõmo as achamos departydas et contadas de omẽs sabeos. [+]
1300 XH I, 0/ 62 Asia, segundo diz Plinio et Paulo Orosio et o Libro das Prouynçias, et mẽestre Galter ẽno [Aleyxandre], tem [tamaño] termyno cõmo as outras duas, que som Europa et Affrica, et [algũus] dizẽ que he mayor. [+]
1300 XH I, 0/ 62 Affrica outrosi começasse ẽno [sseu] algarue de ouçidente ẽno mõte de Atelante et ẽno mar Atelantyco, segũdo Orosio; et cõmo vay contra ouriente de parte destra tem des aly ata medio dia, et da outra parte cõmose começa em esse algarue, et outrosy ẽno mar de Calez yndo contra ouriente sobe ata medio da terra, cõmo Europa; mays, segundo conta Plinio, nõ he tã grande de termyno cõmo Europa, et ajnda diz Plinio que [moytos] dos que falarõ destas tres partidas da terra, que diserõ que Affrica era hũa parte de Europa, et nõ terçeyra parte do mundo por sy. [+]
1300 XH I, 0/ 62 Partem Asia et Affrica por medio da terra, cõmo se vay daquela parte em dereyto de çima de Europa amedio dia, onde nasçe afonte Nygris, que he ocomeço do rrio do Egipto aque dizem Nylo, segũdo dizẽ Plinio et Lucano et outros moytos sabeos que falam deste rrio; et dende adeante cõmo vay este [rrio] por estes tres braços: [+]
1300 XH I, 0/ 62 Et Asia ouvo este nome [de hũa] dona [que foy] señora dela aque chamarõ por nome Asia; et outrosy ha este nome Asia apartadamẽte hũa terra que jaz em aquela terçeyra parte de todo omũdo, [asy] cõmo véémos que he em España que chamã Leon atodo orreyno et Leon he hũa çidade del, et asy he aly que dizẽ [Asia] atoda aquela terçeyra parte de toda a terra, et Asya [ha] hũa terra della de moytas que y ha; et he Asia aquela terra donde vierõ adesputar cõ Santo Esteuóo. [+]
1300 XH I, 0/ 62 Europa leua este nomé de hũa filla del rrey Agenor et yrmãa de Cadyno, rrey de Tebas, et esta avya nome Europa aqual leuou rroubada el rrey Jupyter em fegura de touro; mays aquela fegura [do] touro estaua pyntada ẽna nave enque vẽeo el rrey Jupyter quandoa rroubou et aleuou; et posso por amor dela aesta terçeyra parte do mũdo et chamoulle Europa cõmo diziã aella. [+]
1300 XH I, 0/ 62 Pero dizem outros que este nome Africa que foy tomado de africo que he por lo vento dessa parte. [+]
1300 XH I, 0/ 64 Diz outrosy Josefo ẽno seysto capytolo, que tomarõ et ouverom logo os fillos de Sem por sua morada aAsia, et começando des lo rrio que chamã Eufrates forõ poblando por si primeyro apartadamẽte ata que chegarõ ao mar Ouçeão. [+]
1300 XH I, 0/ 64 Estonçes poblou Sem aly, em Asia, hũa çidade et posolle nome Salem, et he aquela çidade esta aque nos dizemos agora Jerusalem, pero outra [rrazõ] vos podemos dizer ajnda adeante da poblaçõ desta çidade et do seu nome. [+]
1300 XH I, 0/ 64 Elam oseu fillo primeyro poblou terra de Perssia et primeyramente chamarõ aos seus elamytas et aasua terra de Elam [(Elam)]; mays [depois] lle mudarõ onome aaquela terra et posserõllo de hũ bõo rrey que rreynou y et dizianlle Perso, et poserõ nome Persia aaquela terra; et os elamytas ficarõ por prinçipes de Persia despois de seu padre Elam. [+]
1300 XH I, 0/ 64 Pero diz Moysem que sayo Assur daquela terra asy cõmo de Senáár; et diz mééstre Pedro ẽno capitolo daquela torre Babel queo deytou Nẽprot [per] força fora dela, et Moysem diz que poblou Assur a çidade de Nynj́ue et as plaças della et as aruores, et dizlo aqui por las aldeas, et diz que poblou a Cale, aque chama oebrayco Rrabat , et Rresem que jaz ontre Njnyue et Cale. [+]
1300 XH I, 0/ 64 Et diz Moysem que he agrãde çidade. [+]
1300 XH I, 0/ 64 Arfaxat, oterçeyro fillo, poblou sua terra apartada cõ os seus; et esta, diz Josefo et a Glosa do Genesis que he Caldea. [+]
1300 XH I, 0/ 64 Et diz ajnda Josefo que Arfaxat lles poso este nome em sua vida et lles disso caldeos. [+]
1300 XH I, 0/ 64 Lut oquarto fillo poblou outrosy sua terra cõ os seus; et aos seus chamou ludos logo, et aa terra chamarõlle logo Luda; et despoys por tẽpo forõlle mudando onome et diserõlle Lidia, et aos pobladores lidos, et asylles dizẽ ajnda agora et aaterra Lidia et lidos; et diz Ojudio ẽno seu Libro Mayor: [+]
1300 XH I, 0/ 64 Lidia tota fremyt et esto quer dizer: toda Lidia se assaña et rroge, asy cõmo toda terra de Lidia. [+]
1300 XH I, 0/ 64 Mays diz Josefo queos gregos quese trauallarõ de mudar os nomẽs porlas rrazões que diremos adeante, que mudarom despoys onome aesta terra et aos moradores della, et aaterra chamarom Syria, et aos moradores syrios; et Syria et Caldea vyziñas [som] cõmo as poblarõ estes yrmaãos Arfaxat et Arã, et em [moytas] cousas se semellam, et nos dizemos lles suriãos por esta rrazõ et por hũa çidade que y a aque dizem Sur, et he cabeça da terra. [+]
1300 XH I, 0/ 65 Et os Seteẽta Trasladadores chamã aaquela terra de Hus [Affityde] que he tanto cõmo austral, et austral tanto quer dizer cõmo terra de vendaual; et este Hus dizem que poblou aTraconytica et aDamasco cabeça daquela terra. [+]
1300 XH I, 0/ 65 Et nos dizemos lles armynos et aaterra Armyna; pero achamos, segundo dizẽ [hũus], que este nome foy dado aaquela terra de arida [que he] por seco, et de mons [que he] por monte, por que oque Noe primeyro vio descuberto da terra et seco do deluvio os montes et aterra de Armenya forõ onde el estaua. [+]
1300 XH I, 0/ 65 Et diz a Glosa do Genesis quea parte de Asya queos armenyos teẽ, que he de deslo rrio Eufrates ata omar Ouçeão de Jndia. [+]
1300 XH I, 0/ 65 Jeter, oterçeyro fillo de Aram, poblou outrosy sua terra et chamoa Jeteria, et aos seus jetras; et dizẽ [hũus] quese forõ despoys mudando estes nomẽs et diserõ aaterra [Jeculia] et aos moradores [jeculos]; et porlos [jeculos] dizemos nos agora os gazules; pero diz Josefo queos daquela terra que Jeter poblou que am nome os bautryãos, et aaquela terra chama mẽestre Galter ẽno Aleyxandre Bautra; et segundo aly diz ẽna Estoria de [Aleyxandre] o Grãde et Dario, som Bautra moytos lugares et de bõas caualarias darmas. [+]
1300 XH I, 0/ 65 Mes, oquarto fillo de Aram, poblou sua terra et ouvo este nome, Mes, segundo Moysem, et Josefo lle chama Mesaum; et aaterra que el poblou posolle nome Mesa et aos seus meseos, et ajnda segundo Josefo Mesanea aterra et mesaneos os pobladores; et agora diz que chamam aaterra Arax et aelles araxeos. [+]
1300 XH I, 0/ 65 Et diz outrosy Lucano ẽna estoria de Ponpeyo o Grande et de Julyo Çesar que Arax he aly nome de hũ rrio, et aterra que leua onome del, cõmo Yberia que he por España do seu rrio Ebro. [+]
1300 XH I, 0/ 65 Arfaxat aquel terçeyro fillo de Sem fezo aSale; et omayor fillo erdeyro de Sem foy Arfaxat, et de Arfaxat este Sale por lyña; et este ficou por cabeça do lynagee ẽna çidade Salem que disemos que poblara Sem, et ajnda achamos que dizẽ algũũs que Sem, por que vio que Arfaxat ficaua ontrelos outros do seu lynagee por lo mayor ẽna lyna, et Sale ẽnos outros da lyna despoys da vyda de Arfaxat, que por amor de este neto que poso el aaquela çidade este nome Salem, do nome de Sale; outros dizẽ que Sale mẽesmo quea poblou et posolle oseu nome; et achamos que daqueste Sale forõ nomeados os salamytas, que som agora [hũus] pobõos de India. [+]
1300 XH I, 0/ 65 Sale fezo aEber, et deste Eber ouverom de começo nome os seus ebreos; et diz [Jeronjmo] ẽna sua Glosa que Eber tãto quer dizer cõmo passador, et departe [Rramyro] ẽnos Espoemẽtos da Biblia que Eber tanto quer dizer cõmo vençedor, passador, por que ẽna sua vida passarõ as geerações de Noe em Babel do que foram ao que nõ erã, por que ontre todos los lyñages el vençeo, ca em el ficou aprimeyra lengage que era antes hũ de todos. [+]
1300 XH I, 0/ 65 Ytari, Leutam, Falet; et segundo conta mẽestre Godofre ẽna septima parte do Pãteom, et diz, de Ytari vierom os rreys [do] Troya, desy os de Alamanya et em pos estes os de França, cõmo contaremos adeante, ẽnas suas estorias. [+]
1300 XH I, 0/ 67 Et sobresto queremos [departyr] oque achamos que dizẽ os sabeos que esto espoẽ sobre o Genesis; et dizẽ [hũus] que por que [Moysem] diso asy em cabo do quinto capytolo do Genesis, enboltamẽte et sem outro departymẽto: [+]
1300 XH I, 0/ 67 Et por que diso outrosi Moysẽ ẽno nouemo capytolo, que despoys que Noe [espertara] et soubera oescarno quelle fezera seu fillo menor, et diz aqui menor por Cam quese rryo del, que duldarõ outrosi qual fora omayor, et qual omediano, et qual omenor. [+]
1300 XH I, 0/ 67 Et dizẽmos nos aqui aesto oque departẽ os espoedores et téémos que he [guisado] et rrazõ que por moytas palauras et ditos em moytos lugares, ẽno Genesis, et em outros libros et escritos que som feytos sobresto, se entende asaz que fezo Noe aSem andados quinentos ãnos de quando el nasçera, et aCam et aJafet des aly ata odeluvio, et que Sem foy oprimeyro et mayor fillo, et Cam omediano, et Jafet omenor. [+]
1300 XH I, 0/ 67 Et aaquelo que Noe, seu padre, chamou menor aly aCam, diz meestre Pedro ẽno capytolo do beber de Noe et da maldiçõ de Cam, et nos dizemos cõ mẽestre Pedro que foy dito por estas rrazões: ahũa por moy grande saña que tomou Noe contra Cam por lo escarneo quelle fezera; aoutra por que dizẽ que Cam era menor de corpo que Jafet, que nasçera [depoys] del et de Sem; aoutra que era Cam de menor entẽdemẽto que os outros et por esta rrazõ menos mereçedor. [+]
1300 XH I, 0/ 67 Que léémos ẽna Estoria Escolastica ẽna qual conta mẽestre Pedro et diz: [+]
1300 XH I, 0/ 67 Onde dizemos asy ẽnas suas geerações que forõ [triijnta], cõmo as avemos ja contadas ante desto: et [destes] forõ os cananeos, et teuerõ os seus termynos ẽna primeyra partida da terra, segundo conta Moysem ẽno dezimo capitolo do Genesis, de cõmo vynam de Sidom aZerara ata Gaza et dende aSodoma, et aGomorra, et [Adanna], et aSeboym ata que chega aLasa. [+]
1300 XH I, 0/ 69 Pero diz Josefo que nõ em todos; que oseu primeyro fillo foy Cus, et conta que poblou aEtiopya, et foy ende prinçepe et señor, et quese chamarõ el et os seus cuseos, et que todoslos de Asia asy os chamarõ ata oje. [+]
1300 XH I, 0/ 69 Onde achamos que moytos dos gregos que [escrivirõ] as estorias que falam deste rrio dizẽm quelle chamã Put do nome daquela provynçia [per] onde corre; mays despoys quelle foy mudado onome em tempo de hum fillo de Mezrraym que ficou por erdeyro despoys del, et foy ao que disemos Badym; et mudou este nome aquel nome Put aaprovynçia et aos moradores della, et por departymẽto da outra Lidya que disemos dos de Sem [mudandolle] as leteras chamou Libya aaterra et libes aos pobladores; et jaz esta terra açerca das areas de Asia, et ajnda mays, queas arreas som amayor parte desta terra. [+]
1300 XH I, 0/ 69 Euila, Sabba, Sabata, Sabataca, et segundo diz Josefo [Rregma], et Nẽprot segundo Moysem. [+]
1300 XH I, 0/ 69 Et segũdo conta Josefo, os [evyleos] forõ aqueles aque agora dizemos [jeculos] et aasua terra [Jeculia]; et dito avemos nos ja que [jeculos] som aqueles aque nos chamamos em nosa lengagee gazules; et segũdo dizẽ [algũus], estes som os que agora [andã] por genetes. [+]
1300 XH I, 0/ 69 Outrosi Sabata, yrmão destes, poblou sua terra et aos seus chamou sabateos et aaterra Sabatema; et segundo diz Josefo os gregos chamarõ despoys astaboras aos sabatenos et Astabaria aaterra. [+]
1300 XH I, 0/ 69 Outrosy dizẽm [hũus] que Sabataca poblou sua terra et chamoulle Sabataçena et aos moradores sabataçenos. [+]
1300 XH I, 0/ 69 Outrosi Saba dizem que poblou aos sabeos et poblou ajnda outra terra et chamou aos della sabasçenos et aaterra Sabasçenja. [+]
1300 XH I, 0/ 69 Outrosy [Rregma] poblou os rregmeos, et ouvo dous fillos: hũ Juda et o outro Saba; et Juda foy morar em fondo de Africa, et aquela terra anome Asperia cõmo a postromeyra terra de España, da estrella aque dizẽ Espero, que nasçe et paresçe sobrelo termyno de ambas estas terras; et desto ficou aaquela gente este nome quelles diserõ despoys Judeos do nome del, segundo conta Josefo ẽno sexto capitolo. [+]
1300 XH I, 0/ 70 Lucam Ludym, oFisloym, segũdo diz Josefo, Nomeo, [Anamya], Laabym, [Nedym], Prosym, Çylyfim et Çeptos. [+]
1300 XH I, 0/ 70 Et estes oyto fillos de Mezrraym tomarõ, segũdo diz Josefo, toda aterra cõmo vay des Gaza ata o Egipto. [+]
1300 XH I, 0/ 70 Et de Fisyoy [vierõ] os filisteus, segundo diz Josefo, et em estes et ẽnos de Laabym nõse perdeu onome, nẽ deles nẽ da terra, que [a eles] chamã oje os fariseus et aaterra Filistea; pero ahũa partida dela mudarõ os gregos onome et chamaronlle Palestina, et asya chama agora mẽestre Galter ẽno libro de Aleyxãdre. [+]
1300 XH I, 0/ 70 Et os outros seys yrmãos outrosy poblarom, mays nẽgũa cousa nõ achamos deles, [nẽ dos feytos deles] senõ os nomẽes soos; mays as suas çidades, cõmo quer que nõ som conosçudas agora, [enpero] terras ouverõ, et çidades fezerõ elles et outras poblas. Ẽna batalla de Tyopia, segundo diz Josefo, asy cõmo cõtaremos adeante, queas destroyrom os [judeus], et, segundo diz mẽestre Pedro ẽna sayda [do] Egypto pera aterra [da] promyssom as destroyrõ. [+]
1300 XH I, 0/ 70 Os nomẽs dos outros dez yrmãos som estes, segũdo diz Moysem: [+]
1300 XH I, 0/ 70 Et de aquestes sayrom os pouõos dos cananeos; et estes cananeos, asy cõmo diz Moysem ẽno dezimo capitolo do Genesis, tomarõ -cõ os outros da terra, ẽno começo de sua pobla, cõmo avemos ja dito de Sydom - aGerara, et dende ata Gaza asy cõmo entram aSodoma, et aGomorra, et Adanna et aSeboym; et daly cõmo vem ata Lasa. [+]
1300 XH I, 0/ 70 Et dizemos aqui de cabo os nomẽs dos termynos, por dizer as poblas dos deque nõ disemos ajnda. [+]
1300 XH I, 0/ 70 De estes yrmãos, Amateo poblou asua parte desta terra, et chamou aos seus amateos et aaterra Amaçia; et diz Josefo que os das [prouynçias] de arredor que ajnda agora chaman aaqueles amateos os amatos; et diz que em pos aquelo que ouvo hũ poderoso em esse lyñage, et disseronlle Epyfanes, et que tanto fora bõo, queos gregos que forõ mudadores dos nomẽs das terras et das gentes, por la rrazõ que diremos ẽnas generações de Jafet, que tollerõ este nome Amaçia aaterra. et poserõlle nome Epyfanya do nome daquel Epyfanes. [+]
1300 XH I, 0/ 70 Aradio, o outro seu yrmaão, ouvo seus engenos conque pasou aagoa em cuja rribeyra estauã poblados todos primeyro, [et passarõ aalende] et achou hũa ysla, et poblou aquela, et possolle oseu nome, et asya chamã em aquela terra, que he contra medio dia aYsla Aradio, et aos naturaes dizẽ os aradios. [+]
1300 XH I, 0/ 70 Aracheo, outrosy, chegou ao monte Libano cõ sua [cõpaña] et poblou y hũa villa cõ hũ alcarçere grande et moy bõo, et fezo em el hũa torre grande et bõa et forte aamaravilla, et posolle oseu nome; et asy [a] chamã ajnda os moradores do monte Libano et os de aquelas terras, que paresçe de longa terra, et dizenlle atorre de Aracheo ẽno monte de Libano. [+]
1300 XH I, 0/ 70 Dos outros sete yrmãos cananeos aque chama Josefo [os] dous postromeyros, ao hũ Syneso et ao outro Samareo, nõ achamos nos ẽnos libros da Santa Escritura nẽ ajnda em outros que ajamos leudos ata aqui, outra cousa nẽgũa senõ os nomẽs deles; et pero segundo conta Josefo todos estes poblarõ cõmo os outros, et todos ouverõ suas terras [coñosçudas] et apartadas et todos fezerõ çidades et outras poblas, mays diz queas destroyrom despoys os judeus cõmo destroyrõ as dos fillos de Mezrraym, et mostra que foy porla rrazõ que maldiso Noe aCam ẽna sayda da arca. [+]
1300 XH I, 0/ 70 Et esta rrazõ de Noe, cõmo se tornou aterra em sua natura despoys do deluvio, et labroa Noe, et plantou sua vyña, et fezo ende [vyño], et beueo et enbebedesçeo, conta esta rrazõ Josefo despoys destas poblas et [Moysen] antes, et nos outrosi dizemos em esta rrazõ cõmo diz Moysem, et avemos lo ja contado aly ondeo el contou. [+]
1300 XH I, 0/ 70 Mays estes ordenamẽtos de Moysem et de Josefo et dos outros que falarom desto, todoslos tomamos por bõos, por que as rrazões que nos dizemos enque he aforça de toda aestoria, asy [seem] contadas aqui verdadeyras, em quaes quer destes ordenamẽtos, cõmo as os santos Padres diserom et leyxarõ escritas. [+]
1300 XH I, 0/ 72 Poys dizemos asy segũdo Josefo, desque foy passada aforça do [vyño] et espertou Noe, et soubo orriso et escarneo que Cam seu fillo fezera del, et omaldiso em seus fillos et em suas generações, et os dou por seruos aSem et aJafet et aos seus, segundo conta Moysem ẽno [novemo] capytolo. [+]
1300 XH I, 0/ 72 Et esto logo lles ofezerã os nosos ẽno campo de Senáár, ca nõ os avyam por fillos lyndos nẽ dereytureyros erdeyros despoys da maldiçõ, mays pero ficou queo nõ fezerõ por estas rrazões: ahũa por que erã aqueles moytos et avyam por caudillo et señor ao moy forte rrey Nẽprot, et ajnda segũdo dizẽ [algũus] por quese temjam elles ja desta força, et por [esso] ho tomarõ por rrey sobre sy. [+]
1300 XH I, 0/ 72 Et sobre todo o grande espanto que vẽeo sobre elles ẽno lauor da torre, que dizẽ que tam grande et tam rrezio foy aly ovento queos angeos y aduserõ por mandado de Deus, que os tomou, et aos [hũus] derribou da parede ẽna anchura do lauor della, os outros afondo da torre en terra, et ajnda queos leuou aalonge [perlo] ayre et que os leyxou [despois] caer et que morrerõ aly [moytos]. [+]
1300 XH I, 0/ 72 Et diz que os ladrillos leuaua empero estauã ja asentados et secos et apresos cõ obytume, que era engludo, de maneyra queos juntaua et os prendia [hũus] cõ os outros quese nõ desjuntauã por nẽgũa cousa que seja senõ por aquelo que avemos dito, contam os que desta rrazõ falam que este feyto era de Deus, contra cujo poder et voõtade nõ ha força nẽguã que poder aja. [+]
1300 XH I, 0/ 72 Que diz queos arrebatou ovento et rreuolueos et dou com elles em terra, deles aalonge, deles açerca, atodas partes; et diz que se por este espanto et medo et pauor tam fforte nõ fosse, que por ventura tanto os avya rreuoltos et tornados Nẽprot em loucura contra Deus quese nõ tornarã nẽ leyxarã de fazer aquelo que aviam pensado et começado ata queo comprissem por obra. [+]
1300 XH I, 0/ 74 Mays ontre nos os [cristiaos] et os gentíj́s, que som ajnda y dos de Sem, et se [algũus] y outrosi ha ẽnos dos de Jafet, dizemos que deueria seer [amystança] et quese faz ajnda [cõmo] natural segundo os ditos de Noe, et sobre todo com odeuedo que avemos dito que diso Noe ẽno [novemo] capytolo da Biblia, que morasse Jafet ẽnas tendas de Sem, et semella que nõ deue aver omezio ontre nos et elles nẽ malquerença natural cõmo ontre nos et os mouros. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Et segũdo diz Josefo ẽno sexto capitolo em esta rrazõ, os omẽs das outras terras por onrrar aestes fillos de Jafet poserõ os nomẽs de seus fillos de Jafet aas suas gentes, dos poedores dos nomẽs acada [hũus] por onde quer que chegarõ aaterra que tomassem et apoblassem. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Mays em Europa, por que nẽgũ das mayores genera ções de Jafet nõ vẽeo amorar aaterra aque despoys chamarõ dos de Gomer nẽ morou y, apartarõse hũas [cõpañas] das outras que chegarõ de aquelas generações de Jafet, et forõ de Gomer et dos de Magog, et vierõ sem caudillos et sem outro rrecado, que por que oyam os outros dizer que era terra moyto fria et máá nõ queriam pera ella vĩjnr; et poblarõna esses et morarõ en ella, et chamarõse por nomẽs departidos em moytas [guisas]; et som aqueles aque os gregos chamã galatas agora, que em aquel tempo primeyro gomaritas se chamauã elles de Gomer, donde vynã, et pero que vynã sem caudillos el os enviara aly apoblar. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Et poblou Madeo terra de Media em Asya, donde chamarõ os gregos aas gentes daly medos, que diz tãto cõmo os de Media, de Madeo que os poblou, et foy el aly oprimeyro señor, et despoys os seus cõmo forõ víj́ndo del. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Jano vẽeo contra Europa et chegou aaquela terra aque agora dizemos Greçia, et poblou hũa parte della, et posolle oseu nome cõmo quer que aja y leteras mudadas, por que diserõ aaterra Yonjo et aos moradores yonyos; et poseronlle os gregos este outro nome de mays, et [chamarõlles] os elladicos. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Jobel poblou os jobelos, et estes, segundo diz Josefo, som os que agora am nome ybetos, que somos os espannóós. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Aaterra que agora anome Çesarea diziãlle primeyramente Moga, et aaque agora dizẽ Capadoçia dizianlle primeyramente Mato; et Moga posolle despoys nome Çesarea de Tyberio Çesar. [+]
1300 XH I, 0/ 76 [Et Masot poblou a Capadoçia et veẽ del os capadoçes]; et diz Josefo que he synal [queasi] foy de este nome de Masot hũa çidade que he em Capadoçia, et he cabeça de toda aprovinçia et dizenlle Moza; et por esto prouase que ficou dado aaquela çidade este nome Moza, de [Mosot], et diz que el aprouou et queas gẽtes daquela terra que asy ouverõ nome primeyramente cõmo disemos moscanos. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Gomer, fillo de Jafet, ouvo tres fillos, et ao primeyro chama Moysem Asçenet et ao postromeyro Togorma; et Josefo lles chama ao primeyro Astenagos et ao postromeyro Tigrã; ẽno mediano acordam ambos et dizẽlle Rrifat. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Et Astenagos poblou sua terra apartada et chamou aos seus astenagos; et os gregos, despoys desto, segũdo diz Josefo, mudarõlles este nome, et chamarõlles rreginos, et aterra anome Rregio et he em terra de Ytalya. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Rrifat, outrosy poblou sua terra em España, cõmo Rregio seu yrmão, et chamou aos seus rrifetes et som os que agora am nome paflagões, et aaterra dizẽ Plafagonya. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Et segundo dizẽ Josefo por rrazõ desta ysla chama oebrayco Çetym [atodaslas] outras yslas et aos lugares marismos; et pera séér çerto que esta ysla foy asy chamada avemos ende por [testemoyo] em essa ysla de [Çipre] hũa çidade aque dizẽ Cetys, et agora ajnda este nome ha, queo nõ perdeo despoys; et os quelle este nome poserom chamarõlle Çetys. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Et de Jafet et [(et)] de seus fillos et netos vierõ estas gentes, et fezerõse estes pouõos que nõ perderõ seus nomẽs; et diz Josefo que esto foy por queos nõ conosçe rom os gregos, [et] nõlles mudarom os nomẽs ẽna [sazõ] enqueos mudauã aas outras gentes et terras; pero diz Josefo que por apostura et fremosura dos escritos et por deleyto dos queos leyam, mudarõ os gregos [os] nomẽs aas gentes et aas terras. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Estes Iynages et terras et pouõos, que avemos dito segundo dizẽ Moysem et Josefo et mẽestre Pedro, ouverõ os tres fillos de Noe segũdo suas géérações cada [hũus], et suas lengages, et seus rregnos, et terras apartadas em suas gentes; et estas som as compadas de Noe segundo suas nasciões Et daqui donde he dito forõ espargidas et partidas todas las gentes, segundo queas noso Señor Deus partyo et espargeo de Babel, et de Babylonya, et de Senáár [per] todo omũdo, et todaslas terras que som su o sol destas gentes et de Yonjto, cõmo he dito, et dos que delles vierõ, destes forõ et som. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Et nos queremos las agora aqui dizer daquela [guisa] queas diz ẽno dito libro do dito arçibispo. [+]
1300 XH I, 0/ 78 Et destes souromatas os de Calabria, os de Çeçilia, os de Apulla, os de Laçio, que he hũa partida de Ytalia, et he aaque [dizemos] agora Lombardia. [+]
1300 XH I, 0/ 78 Dos outros seys fillos de Jafet achamos delles oque avemos dito; mays de Tubal nẽ Moysem nẽ Josefo nõ achamos que falasem synaladamẽte de pobla que el fezesse nẽ os seus, senõ tanto queo chama Moysem et lle diz Tubal, et Josefo lle diz Jobel, et demays diz que el poblou os jobelos, et queos gebellos som os yberos et yberos dizem em latym por espanóós. [+]
1300 XH I, 0/ 78 Et nos achamos as poblas de Tubal ditas mays cõplidamẽte em libros de outros sabeos que falarõ delo, et téémos por [guisado], que poys que disemos as das outras géérações de Jafet, que digamos estas; et queremos las dizer aqui, et dizemos assy: [+]
1300 XH I, 0/ 80 Tubal, oquinto fillo de Jafet, segundo conta Moysem, el et as suas géérações poblarõ as Españas, segundo dizem Ysydro et Jeronymo et outros cõ elles. [+]
1300 XH I, 0/ 80 Et outrosy conta por sy et por outros dom [Rrodrigo], arçibispo de Toledo, de Tubal et diz que del et dos seus vierom os espanóós et desta [guisa]: [+]
1300 XH I, 0/ 80 Os fillos de Tubal despoys que andarõ [moytas] terras buscando lugares bõos de pobla, chegarõ aas postromeyras partydas de ouçidente, et virõ bõas terras, et bõos montes, et bõas agoas, et bõos asentamẽtos, et quedarom aly et poblarõ; et por lo que oyam dizer que acaesçera do deluvio, asentarõsse logo ẽnos montes de Aspa aque chamã os montes Pyreneos; et chamauãse ẽna primeyra estas [cõpañas] çetubales, de cetus que tanto diz [ẽna] nosa [gramatyca] cõmo [cõpañas] de Tubal; et çetubales tanto quer dizer cõmo [cõpañas] de Tubal. [+]
1300 XH I, 0/ 80 Et esta terra jaz ẽna fim de Europa em ouçidente, que he a postromeyra terra do mũdo, asy cõmo vay daquela parte; et em pos aquesto estes do lynagéé de Tubal, morãdo aly em aqueles montes Pyreneos de Aspa, desque se forõ fazendo grandes [cõpañas] perderõ omedo do deluvio, ca avyam ja por [moytos] ãnos prouado aterra et as agoas das chuvias et dos rrios, et desçenderõ dos moy altos montes et poblarõ ẽnos chãos das [rribeyras] do [rryo] aque dizemos agora Ebro, et desque se touerom por moradores daly mudarõ elles onome asy méésmos et chamarõ sse çeltybeyros de çe que quer dizẽr tanto cõmo cetus por [conpañas], et Tubal et Yberos Ebro, et enaderõ aquela letera l em medio por apostura do nome, et [çeltiberos] tanto som cõmo [conpañas] de Tubal, moradores das rribeyras do rrio Ebro. [+]
1300 XH I, 0/ 80 Hũa he aquela aque chamarõ primeyramente Ouçidia et despoys poserõlle nome Sanssoña, et he aaque dizẽ agora Panpalona; et aoutra he Calaforra; et aoutra Taraçona; aquarta he Auripa, et he aaque agora dizemos Saragoça, et este nome ouvo por Çesar Agosto quelle tolleu aquel et lle poso este. [+]
1300 XH I, 0/ 81 Et outrosy outros dos lynages dos fillos de Cam tomarõ logo a partida de Asia, ẽnas primeyras poblas da terra, que foy [despois] aprovynçia de Syria dos montes Amã et Libano, et esto dito oavemos ja, todas las terras que apartam daly omar Ouçião, et fezerõ as suas proprias; et outros de esses méésmos de Cam apartaronsse et tomarõ hũa partida de Asia, delo por força, delo sem [gerra] et sem força, ca erã estonçes [moy] grãdes as anchuras das [erdades], et das terras, et dos rreynos; et tomarõ açidade Salem et deytarõ dende os fillos de Sem; et por que diziam aaquel [linage] os gebuseos [emaderõ] gebus aaquela çidade aalende onome que ante auya, et [mudarõ] aletera b daquel nome Gebus ẽna letera r, et cambeando lle onome desta [guisa] de Gebusalem chamarõlle Jerusalem. [+]
1300 XH I, 0/ 81 Agora queremos dizer de Noe et dos seus quatro fillos Sem, Cam, Jafet et Yonyto enque lugar ouverõ suas moradas et onde acabarõ. [+]
1300 XH I, 0/ 83 Et diz mẽestre Pedro que departidos los mãdou Deus entrar ẽna arca aos varões primeyros em seu cabo, at aas molleres em pos elles em seu cabo. [+]
1300 XH I, 0/ 83 Por que diz que nõ era ẽna arca lugar nẽ ẽno deluvio tẽpo enque apostamente nẽ cõ bõa rrazõ podessem nẽ deuesem traballarsse de tal cousa omẽs nẽ mulleres. [+]
1300 XH I, 0/ 83 Mays empero desque [Yonyto] foy de ydade pera tomar sua casa de morada pera sy, [despois] queo casou, fezo cõ el et cõ Sem cõmo avemos dito ja, et [outorgoulle] que tomase aterra aque despoys diserõ Etam ata omar Ouçião contra hu o sol nasçe; et Yonyto foy, et tomou a terra de Etam cõmo vay ata [ogrã] mar quee o Ouçeão; et esta terra de Etam he ẽna partida de ouriente cõmo España ẽna parte de ouçidente, et segundo cõta mẽestre Pedro, ẽno capitolo do ordenamẽto dos fillos de Noe, diz queo padre quelle dou aquela terra em donadio, et Yonyto foy bem cõtento cõ aquelo quelle dou seu padre Noe, et ficou aly et poblou cõ suas [cõpañas], et em aquela terra acabou sua vida. [+]
1300 XH I, 0/ 83 Et por que nõ disemos ajnda dos outros seus yrmãos enque lugares ficarõ em aquelas tres partes da terra que ouverõ por sorte, segundo diz Josefo, nẽ contamos outrosy de Noe cõmo fezo em [seu] acabamento, téémos quee lugar et queremoslo agora aqui dizer. [+]
1300 XH I, 0/ 84 Sem, oyrmão [mayor], quando se partirõ huũs de outros ẽno cãpo de Senáár el vẽeo cõ sua [compaña] de sua casa contra olugar que entendeo que poderia séér omedio do mũdo, et chegou aaquela terra [a] que agora dizemos Judea, et semellou ael moy bõa terra de todas cousas et em medio do mũdo et aamão de todas las outras terras, et ficou em aquel lugar onde he agora açidade de Jerusalem açerca do val de Ebrom, por que aprendera de Noe, seu padre, que Adam, et Eua, et Set, et os outros da lyñage que aly forã suterrados; et ajnda dizẽ [algũus] que vẽeo Sem aaquel lugar por consello de Noe, seu padre, que sabya por esperito de Deus que em Sem ficaria alyña dos lyñages, donde avia anasçer Ihesu [Cristo], et tomaria morte et passiom et rresusçitaria, et que seria lugar comunal aly de todo omũdo que era em çirco da terra pera os queo aly quisessem [vĩjr] véér et adorar, et fezo aly sua pobla; et segũdo dizẽ posolle nome Luza, et este foy oprimeyro nome quea çidade de Jerusalem ouvo. [+]
1300 XH I, 0/ 84 Et avemos ajnda outra proua de Moysem, queo conta ẽno Genesis, asy cõmo nos diremos adeante em seu lugar, que Sem em Jerusalem ficou et morou, por que quando Abráam sayo em pos Condaloamor, rrey dos elamytas, et pos os outros quatro rreys que yam cõ el et vençeo, et desbaratou, et lles [tolleo] aLoth seu sobrino et lles tomou quanto al leuauam, quando se tornaua dende Abraam cõ aquelas cousas que aaqueles tomara, sayo ael de Jerusalem osaçerdote Melchysedech aacarreyra cõ pã et com [vyño], et aly dou Abraã odezimo de todo oque em aquel alcanço tomara, et este saçerdote Melchisedech, dizẽ que foy Sem, ca segundo contã despoys que Abraã morreu viueo Sem tríj́nta et çinque ãnos; et destas rrazões avemos as prouas que Sem em Jerusalem morreo et acabou. [+]
1300 XH I, 0/ 84 De Cam achamos et dizemos asy: que passou aAfrica, et [hũus] dizem que ficou et poblou onde he agora açidade de Marrocos, outros dizẽ que em Cartago ade Dido, outros que ẽna çidade Ytica, outros dizẽ que ẽnas areas hũ [despois] foy feyto otẽplo de Amõ, quee Jupyter, de [quẽ] diremos adeante cõmo foy amayor cousa de Africa. [+]
1300 XH I, 0/ 84 Outros dizẽ ajnda quese foy Cam cõ Put, seu fillo, aEtiopya et que aly ficou et acabou. [+]
1300 XH I, 0/ 84 Outros dizẽ quese foy cõ Geter seu sobrino, fillo de Aram, que era fillo de Sem, aBautria, aterra que disemos dos bautriões, onde el ouvo despois nome Zoroastres, et lidou et rreynou cõ el rrey Nyno, segũdo contaremos adeante, et que aly ficou et morreo et que aly jaz, et em esto acordam os mays et nos com elles. [+]
1300 XH I, 0/ 85 De Jafet, oyrmão menor, et de Noe seu padre achamos que fala [Ysydro] ẽno Libro das noblezas et maravillas de Rroma; et entendemos em aquela rrazõ que Noe amaua mays aJafet, oseu fillo menor, que aos outros, por que era mays sabedor et mays entendido que elles, segundo diz mééstre Pedro. [+]
1300 XH I, 0/ 85 Et dizẽ [algũus] que esta he açidade aque dizẽ Noara, et diserõlle asi do nome de Noe. [+]
1300 XH I, 0/ 85 Outros dizẽ que foy hũa de aquelas çidades que Rromulo meteo [despois] dentro ẽno çirco da çidade de Rroma, et as çercou et fezoas [despois] todas hũa çidade. [+]
1300 XH I, 0/ 85 Et ajnda desto diz mays Ysidro em este lugar: que entrou Noe cõ seus fillos em hũa [naue], et que vẽeo aYtalia com elles, et y poblou, et morou et ficou. [+]
1300 XH I, 0/ 85 Et esto he oque achamos et dizemos dos acabamẽtos de Noe et de seus fillos: [+]
1300 XH I, 0/ 85 Agora, poys avemos dito das moradas et dos acabamẽtos de Noe et de seus fillos, et das poblas dos seus, cõmo quer que nõ digamos das seteẽta et duas geerações, queremos dizer das quinze de Jafet que poblarõ Europa quee aqui onde nos somos et erdamos et viuemos; et diremos quaes destas gẽtes acordam em hũa lyngage et quaes se departẽ dos outros ẽna sua. [+]
1300 XH I, 0/ 86 Das lengages dos de Jafet que poblou Europa, ouvo y moytos deles que vsarõ da lengoa aque dizemos latyna, et outros que ouverõ outras lengages. [+]
1300 XH I, 0/ 86 Mays agora, poys disemos [ja] das moradas, et dos acabamẽtos de Noe, et de seus fillos, et das poblas de suas gẽerações, et dos lengages de Europa, queremos logo dizer dos primeyros costumes et creẽças de todos. [+]
1300 XH I, 0/ 89 Aqueles omẽs que disemos que buscarõ primeyramente aarte do teçer donde se vistisem, et labrar aterra, et semear, et coller, et comer as carnes das anymalyas et das aves, começarõ apensar ẽnas creaturas das cousas pera se tomarẽ et averẽ algũa creẽça; et catando pera terra vyam em ella algũas pedras claras, et [fermosas], et fortes, et coydauã, et diziã que aly era Deus et bayxauã se [cõtra] ellas et adorauãnas; et [despois] de todos estes, vierõ outros adeante quese vestirõ mellor, que teçerõ os panos cõ mayor et mellor mẽestría et arte que [os] outros dantes; et buscarõ tynturas de colores de moytas [guisas] pera os [tyngir] et colorar doutra [guisa], aalende da color que aviã natural; et por que nõ sabyam fazer casas nẽ as poderiã fazer em cada lugar, por que avyam de andar de terra em terra cõ seus [gaãdos] bus candolles toda vya mellores paçeres, et começarõ afazer tendas de panos sobrepostos em varas et em madeyros enque morassem, et sayam se das choças et morauã ẽnas tendas que leuauã cõsigo de lugar em lugar cõ seus gáándos. [+]
1300 XH I, 0/ 89 Et estas tendas [dizẽles] em latym magalia , et magalia he casa pastoril, cõmo casa de pastor, [asi] cõmo diz Virgilio ẽno libro aque dizẽ Bucolica, onde el fala dos [pascos] et dos gáándos. [+]
1300 XH I, 0/ 90 Outrosy estes pararõ mentes aas creaturas enque lles seus parẽtes et seus mayores leyxarõ sua creẽça, et catarõ áás anymalyas, et por queas virõ cousas vjuas et quese movyam por sy de hũ lugar aoutro, et faziã fillos que erã et nasçiam taes cõmo ellas, hu logo [as] adorarõ cõmo ẽnas outras anymalyas faziam, et despois as aves, dizendo que paçiam ẽnas aruores et ẽnas eruas, et comyam delo, et por esta rrazõ créérõ que estas creaturas eram mays açerca de Deus que aquelas outras que avemos ditas; et leyxarõ por estas rrazões de adorar as [outras] et adorarõ aestas. [+]
1300 XH I, 0/ 92 Et diziam que amayor cousa que Deus fezera que aterra era, por que todos los corpos das cousas que nasçem et cresçem et se criam, que sayam della mays que doutro elamẽto et que mays grande natureza aviam todos los corpos cõ aterra que com outro elamẽto por quese tornã em ella et ella os criaua, et os gouernaua, et os destruya, et em cabo que todos los corpos tornauãsse em terra et em ella ficauã, et por esta rrazõ [a adorauã]. [+]
1300 XH I, 0/ 92 Et despoys destes vierõ outros et catarõ ẽnas calidades dos quatro elamentos, et leyxarõ os outros et adorarõ ao fogo, departyndo sobre ello et dizendo que aquel elamẽto do fogo que era mellor et mays onrrado queos outros tres elamentos, et esto por estas rrazões: aprimeyra por quee mays alto et mays açerca do çeo que elles et aluz que alumea; asegunda por que ençarra aos outros tres que som aterra, et as agoas, et o ayre, et os escaenta, et os tẽpera acada hũ cõmo lle faz mester, donde [vem] a mayor parte da força et do poder por que nasçem todaslas cousas ẽnos outros elamẽtos, et cresçem et se acabã segundo seus tẽpos. [+]
1300 XH I, 0/ 92 Et fazemoslo nos outrosy dizer ajnda por estas outras rrazões: aprimeyra por queo achamos escrito de bõos omẽs que forõ sabyos; asegũda por que téémos que he [rrazom] dereyta aque nos moue adizerlo, que [acomo] quer que [gentijs] eram aqueles queo faziã, enpero bõos omẽs forõ, que pero que erã alongados da verdadeyra creẽça de Deus, nõ leyxauã toda via por esso apojar de hũa cousa em outra, cõmo de grado a créénça de mellores cousas. [+]
1300 XH I, 0/ 94 Et departĩdo ẽnas naturalezas et cursos das estrellas acharõ queas hũas se [moujam] et as outras nõ; et das quese mouyam et nũca quedauã escollerõ et cõtarõ que erã sete; et por quese mouyam et nũca quedauã de andar nẽse parauã em nẽgũ lugar et andauã apartadas hũas das outras, et por esto diserõ que cada hũa dellas avia seu çeo apartado en - que nõ era outra estrella nẽgũa, et [chamarõlles] planetas, et planeta tanto quer dizer cõmo estrella andadeyra; et derõlles este nome de planos que diz ogrego por tal andar. [+]
1300 XH I, 0/ 94 Senõ que por rrenẽbrãça do Vello Testamẽto et por que sayo o Novo del, queos [cristiaos], que chamarõ despoys ao septymo dia aque diserõ os [gentijs] Saturno, quelle dizemos nos sabado. [+]
1300 XH I, 0/ 94 Et outrosy ao primeyro dia da semana aque chamarõ os [gentijs] Sol que nos os [cristiaos] por onrra et rrenẽbrãça de noso señor Ihesu [Cristo] et Deus quelle dizemos [domj̃go]. [+]
1300 XH I, 0/ 94 Et leua [este] nome de [domjnus] que dizem em latim por señor, et domyngo tanto quer dizer ẽna nosa lengage cõmo dia señoral, ou dia do Señor, et sabado quer dizer folgança. [+]
1300 XH I, 0/ 95 Et aestas dizemos estrellas cõ dereyto de sua natura et calidade et curso ; mays nõ chamamos aas planetas cõ dereyto estrellas, mays planetas, ou [andadores], ca de outra [guisa] logo estariã ficadas cõmo as estrellas, senõ quelles dizemos estrellas por lo grande [vso] que avemos de chamar estrella por toda cousa que véémos rreluzer em çima ẽnos çeos. [+]
1300 XH I, 0/ 95 Et os [gentijs] veẽdo este saber tam noble, tãto entenderõ et estudarõ et penssarõ em el, que achando os [hũus] hũ pouco, et os outros, empos aqueles, outro pouco, et assy fazendo ata cabo queo acharõ todo et ajuntarõno em hũ os de despoys, et ouverõ açiençia da astrologia, quee osaber das estrellas, et aestrologia ha aqueste nome de astris que dizem em latym por [estrellas], et dizẽ logos [em] grego por rrazõ; et astrologia tanto quer dizer cõmo rrazõ ou çiençia do saber das estrellas. [+]
1300 XH I, 0/ 95 Et aaprimeyra parte et ao primeyro signo diserõ Aries, et tanto quer dizer cõmo carneyro, et chamarõ primeyro [este] signo dentrelos outros porque segundo leemos et achamos escrito foy omũdo criado em el; ao segundo signo diserõ Touro; ao terçeyro [Gemjnos], quee tanto cõmo doblados ou embelizos, por quelle diserõ este nome de Castor et Polus, que forõ yrmãos, fillos del rrey Jupiter, et nasçerõ ambos de hũ parto; ao quarto signo chamarõ Cangro do nome do cãgrejo do mar, et em este signo dizẽ que foy criada a Lũa; ao quinto signo diserom Leom; ao sexto a Vyrgéé; ao septimo a Libra, quee peso ou balança; ao oytauo Escorpyom quee alacram, ao [novemo] Sagitario que quer dizer tanto cõmo [aseetador] ou tirador de séétas com arco et asyo pyntam; ao dezimo Capricornyo que quer dizer tanto cõmo cabra ou cabrõ cõ cornos; ao [onzemo] Acario que quer tãto dizer cõmo agoadeyro, ou tragedor de agoas et verterõ dellas, et tal paresçe otẽpo quando o sol passa por el; ao dozemo et postromeyro signo poserõ nome os Peyxes. [+]
1300 XH I, 0/ 95 Et aamaneyra destas doze partidas, fezerõ de doze meses oãno os gentíj́s asy cõmo dizẽ Numa Pompilyo, rrey de Rroma, et Dionys abbade de Rroma, et Beda et outros ẽno libro Cõpoto, oqual libro fala dos [curssos] do Sol et da Lũa, que fazẽ ẽno mes et ẽno ãno. [+]
1300 XH I, 0/ 96 Et começarõ afazer templos, asy cõmo casas de oraçom, et fezeronos aaqueles ydolos; pero tẽplo tãto quer dizer cõmo catamẽto em Deus, porque aly catam os omẽs em Deus et nõ deuẽ aly outra cousa catar, nẽ [penssar], senõ nẽbrarsse de seus pecados et erros et confesar sse et [rrogar] aDeus [quellos] perdõe, et gardar sse atodo seu poder de fazer outros. [+]
1300 XH I, 0/ 96 Et tãtas destas cousas et ymages et [ydolos] fezerõ os [gentijs] que diz Plynio ẽno outauo capitolo do segundo libro, que grande vergonça sééría [de o] contar todo. [+]
1300 XH I, 0/ 98 Et por ende [dizem] elles que descendiam os spiritos em elles, et falauã et diziam das cousas que aviã de [vĩjr] por quelles pregũtauã. [+]
1300 XH I, 0/ 99 Noe quando foy de quinẽtos ãnos, cõmo avemos dito, segũdo que conta Moysem ẽno cabo do quinto capitolo do Genesis, diz que ouvo feytos estes tres fillos: [+]
1300 XH I, 0/ 99 Et outrosi diz Metodio -et conta os tẽpos [per myllares] de ãnos, asy cõmo o nos avemos ja departido -, andados çento ãnos da terçeyra [myllaria] ffezo Noe aYonyto: et viueo Noe despoys do deluvio trezẽtos et çinquoenta ãnos, et forõ todoslos días da vida de Noe noveçentos et çinquoéénta ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 99 Et vem aqui hũa pouca de dulda em [este] lugar et he esta: aqual avemos por las palauras de Moysem ẽno lugar que diz que avia Sem çento ãnos quando entrou ẽna arca, et em este outro lugar diz que quando cõplio çento ãnos que fezo Arfaxat; et esto que foy dous ãnos despoys do deluvio. [+]
1300 XH I, 0/ 99 Et departem sobresto que ouvera dizer Moysem de quatroçentos et noveẽta et oyto ãnos et cõ os outros dous de despoys do deluvio que cõplira os çento et queo deuera dizer Moysem. [+]
1300 XH I, 0/ 99 [A esto dize mahestre Pedro] et solta esta dulda: por que costume foy da Santa Escritura de poer os termynos et cõtos dos çentos, et por algũa pouca cousa que [veña] y do tempo mays ou menos ca os santos Padres nõ fezerõ y força ẽnos ãnos, tanto aviam feruor ẽno coraçõ de [vijnr] cõ alyna das géérações aaquel lugar hu tynã ocoraçõ et otalente, [asy] cõmo aSanta Maria et aIhesu [Cristo]. [+]
1300 XH I, 0/ 99 Et achamos sobresto que diz Josefo que nasçeo Arfaxat çento ãnos despoys do deluvio; outrosi diz mééstre Pedro que este erro foy [do] escryuã et que tam grande desacordo queo nõ diria nẽ faria Josefo. [+]
1300 XH I, 0/ 99 Et deste Eber diz Josefo que daquel nome Eber leuarõ este nome ebreos os judios. [+]
1300 XH I, 0/ 99 Outros dizẽ queo leuã de Abraã, et ebreos que tãto quer dizer cõmo abrafeos, de Abraã. [+]
1300 XH I, 0/ 99 Et [Falec] , em [ebrayco], tãto quer dizer cõmo [departymento] ẽna nossa lengage, por que quando este nasçeo foy feyto odepartymẽto das lengages em [Babilonya], et odas gẽtes por las terras, et outrosi odas terras ontre las gentes. [+]
1300 XH I, 0/ 99 Aesto que conta Moysẽ estes tres fillos de Tare, sem departemento de quando fezo acada hũ, cõmo ofezo Moysem ẽnos tres fillos de Noe, diz mẽestre Pedro, ẽno capitolo das géérações de Sem, queo ordenamẽto destes nomẽs segũdo que vam ẽna Biblia quee prepostero; et prepostero quer dizer poer oprimeyro postromeyro, asy ẽna rrazõ, quer ẽno feyto, cõmo aqui em estes tres yrmãos. [+]
1300 XH I, 0/ 99 Que [diz] que Aram foy oprimeyro, et Abraã opostromeyro et Nacor omediano; et pode séér por ventura queos nõ avia ajnda feytos quando este tẽpo era, mays queos começou estonçes afazer, por que diso Moysem que Tare quando foy de seteẽta ãnos, que fezo estes tres fillos. [+]
1300 XH I, 0/ 99 Onde diz sobre ello Agostym ẽna Glosa que estes tres fillos queos nõ fezo Tare ajuntados, mays acada hũ em seu tempo desqueos começou aengẽdrar. [+]
1300 XH I, 0/ 99 Et Agostym et [meestre] Pedro dizẽ que nõ he aqui de catar aordem de cõmo nasçerom, mays osynyficamẽto da dignydade que avia de séér, enque vençeo Abraã ante Deus por seus feytos aseus yrmãos. [+]
1300 XH I, 0/ 99 Et agora por que disemos os ãnos destas dez géérações desta ydade envoltamẽte cõ outras rrazões por que vynã y algũas duldas que avemos ditas, segũdo oystes, queremos dizer de cabo, sem outras [rrazoes], os ãnos dos padres et da ydade que asio faz Moysem, aquẽ nos seguimos ẽna [estoria] da Biblia. [+]
1300 XH I, 0/ 102 Tare viueo duzentos et çinque ãnos; et [passados] deles os primeyros seteẽta -et esto asy se entenda que em estes padres que disemos, [et] dizemos que pera fazer seus fillos, os primeyros ãnos tomamos ẽna cõta et nõ os postromeyros - et andados aqueles seteẽta ãnos, Tare ouvo estes tres fillos: [+]
1300 XH I, 0/ 103 Ca asy [diz] Moysem de todas las generações quantos ãnos viuerom, et fezerõ fillos et fillas, cõmo quer queo el nõ conta [dos] outros, senõ de aquel que ficaua ẽna lina, saluo em moy poucos lugares senalados, cõmo ẽnos fillos de Adam et ẽnos de Noe, et de Tare, et de Abraã, et de Ysaac, et de Jacob et poucos mays daly adeante. [+]
1300 XH I, 0/ 103 Et Jafet fezo outrosy outro fillo aque diz essa estoria Jano ẽno Libro das Maravillas de Rroma; et foy este quarto fillo de Jafet, ao que chama Moysem Janam, et Josefo Jano lle chama, cõmo aquela Estoria de Rroma. [+]
1300 XH I, 0/ 103 Et em estes [triijnta] ãnos foy Rregau cabeça et señor dos da lyna, amaneyra de juyz et de rrey, cõmo o forã [de] suas [cõpañas] os outros padres da lyna. Ẽno tẽpo de aqueste Rregau, andados de Noe seteçentos et [triijnta] ãnos, et do deluvio çento et [triijnta] et dous -segũdo os ãnos das vidas dos padres aque dizemos da lyña de ante que fezessem fillos - aquel Jano, fillo de Noe, cõ ho outro Jano seu sobríno, fillo de Jafet, seu yrmão, buscando bõa terra vierõ aterra de Tuscayna, et chegarõ aly onde agora esta açidade de Rroma; et acharõ y morãdo outro que [avya] nome Cames, quese fazia ja cõmo natural daly. [+]
1300 XH I, 0/ 103 Et virom moy bõa terra et grandes anchuras et bõas agoas, et o mar de medeo da terra nõ moy longe daly; et forõ, et poblarõ aly cõ suas [cõpañas] et cõ aquel Cames [hũa] çidade em hũ mõte aque dizẽ Palatyno. [+]
1300 XH I, 0/ 103 Et de Noe, et ajnda [desde] Adam ata Abraã, todos los omẽs et molleres forõ [gentijs], segũdo diz mẽestre Godofre ẽna outaua parte do Panteom, cõmo vos lo departiremos et cõtaremos adeante ẽnas rrazões da estoria de Abraã quee ẽna terçeyra ydade, hu dou Abraã odezimo do esbullo que traria ao bispo Melchisedech. [+]
1300 XH I, 0/ 103 Et poserõlles nome Janyculo, por amor de Jano, fillo de Jafet, et segundo diz em aquel Libro das Maravillas de Rroma. estes pááços forõ em aquel lugar onde agora he [aigleia] de Sam Iohan, aque dizẽ [en] Rroma ao Janyculo. [+]
1300 XH I, 0/ 103 Et em aquel lugar diz que morarõ despoys moy bem, et moyto aseu talente os emperadores de Rroma et os çesares. Ẽno tẽpo deste Rreu ou Rregau, viuendo ajnda [Falec], ouvo cõtenda el rrey [Jupiter] cõ el rrey Saturno, seu padre. [+]
1300 XH I, 0/ 103 Et diz em aquel libro de Rroma que este Saturno que ouvo este outro nome Nẽprot. [+]
1300 XH I, 0/ 103 Et esto podo seer asi segũdo dizẽ [algũus], que este Nẽprot Saturno que foy [Nẽprot] ho de [Babilonja]; et que avendo seus fillos ja casados et ajuntados pera rreynar, por que oyo dizer de Europa cõmo era amellor et mays tẽperada terra do mũdo, et mays abondada de [mpytas] bõas cousas -que tal he Europa, et ontre moytas bõas terras quea em ella, cõmo aprouỹçia de [Guadalquiuir] he amellor de quantas ẽno mũdo som, asy cõmo diz Plinio ẽno terçeyro libro enque departe destas tres terras, cõuẽ asaber, Europa, Asia, Africa, et das prouynçias delas - et outrosi por que avia aprendido Nẽprot em terra de Edom de Yonyto, seu tyo, por la arte da astronomya, cõmo ontre - los quatro prinçipaes rreynos do mũdo avia de séér hũ ho de ouçidente, et que este vençeria aos outros tres, et seria señor deles, et duraria sempre despoys que começasse, et com sabor de rreynar el aly, et leyxar de sua geeraçõ [que] rreynasse y sempre, outrosy mudouse onome; et vẽeo aly aaquela terra, aJano, teẽdo que aquela terra aque Noe viera, et poblara et acabara em ella que este acabamẽto de Noe em aquel lugar que era cõmo synal de séér aquela terra começo et cabeça et [synal] de todo omũdo ata afim. [+]
1300 XH I, 0/ 106 Et avia em Syracusa, que era oseu rreyno deste rrey Ytalo, hũa grãde carcaua -et chamalle fossa aquel Libro de Rroma - et ya moy longa et moy grãde cõmo corrente de agoa de [venydas], et era cousa moy nomeada em aquelas terras, et semelauase moyto cõ ocalez ou madre de aquel rrio Albula; et por esta [rrazõ da] semellança daquela carcaua de Saracusa, que avia nome Tybre et se semellaua cõ aquel rrio Albula, el rrey Ytalo et os seus poserõ nome Tibre aaquel rrio; et asylle chamã oje, et este he orrio Tibre de [Rroma], et deste nome vos diremos ajnda outra rrazõ em este capitolo adeante. Ẽno tẽpo deste Seruc hũ fillo de Ercoles -et chamalle aquel Libro das [Marauyllas] de Rroma fillo de Ercoles, et nõ achamos del outro nome - et vẽeo cõ os da çidade de Argos de Greçia ali aaquel rreyno de [Lano], et poblou y sub o Capitolio hũa çidade, et posolle nome Valeria, segũdo que diz Barro, que foy grãde sabeo [de] estorias. [+]
1300 XH I, 0/ 106 Et [depoys] desto, em tẽpo de Seruc, [hum] prinçepe [a que] chamauã Tybre, rrey de hũas gentes [a que] diziã os aborigenes, vẽeo cõ sua oste aaquela terra de Rroma, et fezo hũa pobla acerca daquel rrio Tibre; et por que el nõ poblara y aprazer del rrey Jano et dos outros da terra -et yam ja as gentes sééndo moytas, et queriã cada [hũus] aver oseu [coñosçido], et nõ rreçebiã de bõa mẽte [hũus] aoutros pera erdarẽ [densuu] todos em hũ, por quese estreytauã ja as terras com moytas poblas et lugares et veẽo aquel rrey Ytalo et lidou aly cõ este rrey Tibre; et matou Ytalo aTibre ẽna fazenda em aquel rrio. [+]
1300 XH I, 0/ 106 Et Virgilio et Barro dizẽ que este rrio Albula de Rroma que daqui ouvo este nome Tibre, daquel rrey Tibre que morreo em el. [+]
1300 XH I, 0/ 106 Outrosy ẽno tẽpo deste Seruc, vẽeo Evandro, rrey de Arcadia de Greçia, cõ os seus apoblar aterra de Rroma em aquel lugar; et el rrey Jano querendose gardar de nõ caer em outro tal feyto cõmo el rrey [do] Tibre, et de mays dizendo quese poblasse sua terra de bõos omẽs, que taes poblarõ Rroma, asi cõmo seerẽ rreys os mays segũdo aqui oydes, rreçebeo et outorgoulle pobla; et Euãdro fezo sua çidade em aquel mõte Palatyno. [+]
1300 XH I, 0/ 106 Outrosi em aquela sazõ vẽeo aly, em pos esto, el rrey dos coriberatos, cõ oste de hũa gente aque diziã os sacranos; et rreçebeo el rrey Jano, et fezo aquel rrey dos coriberatos sua çidade açerca do mõte Palatyno, juso ẽno val ao pe do mõte. [+]
1300 XH I, 0/ 108 [Ẽno] tẽpo deste Nacor et de Seruc, seu padre, rreynaua ajnda [em Babilonya] Nẽprot, que foy aly o primeyro rrey cõmo avemos dito ante desto, et pero disemos del asaz, queremos ajnda dizer aqui mays del, segundo que del diz mẽestre Godofre ẽna septyma parte do Panteom, et por dizer del em moytos lugares nõ he marauylla, por que em moytos lugares falam del as estorias; et mẽestre Godofre põ del em aquel seu libro estes versos em latym: [+]
1300 XH I, 0/ 108 Et estas rrazões querem estes versos dizer desta [guisa] ẽna nosa lengagẽ: [+]
1300 XH I, 0/ 108 Et em estes versos et em estas rrazões mostra meestre Godofre de Nẽprot estas sete cousas que aquí som nomeadas sem outras que diz adeante el et Josefo. [+]
1300 XH I, 0/ 108 Et logo por aqui mostra olynage del cõmo vem de Sem; pero dizẽ [algũus] que desçende de Cam, mays por las rrazões que avemos ja contadas, que dito he asaz cõmo Sem fezo aArfaxat, Arfaxat Sale, Sale aEber, Eber fezo [a Falec], et aJeutam et aYrari, Yrari aNẽprot. [+]
1300 XH I, 0/ 108 Et gigante tãto quer dizer segũdo seu despoemẽto cõmo engendrado da terra por que asy cõmo a terra he ontre los outros elamẽtos omays duro, et mays forte, et mays brauo et cruel elamẽto, asy he o omẽ gigante ontrelos outros omẽs. [+]
1300 XH I, 0/ 108 Et diz outrosi cõmo lle poserõ nome Nẽprot segũdo seus costumes; et aeste nome Nẽprot, segũdo diz Rramyro ẽnas Enterpretações da Biblia, que som tanto cõmo espoemẽto de hũa palaura por outra, ou de hũa por moytas, tanto quer dizer cõmo pardo, ou rrenegado, ou rrenego, ou rrenegamẽto ou que prinçepe, ou fugidiço, ou traspasante, ou ensayamẽto deçendente. [+]
1300 XH I, 0/ 108 Et diz adeante que foy tã grande de corpo, que ouvo dez cobedos em longo et ajnda mays. [+]
1300 XH I, 0/ 108 Et esto foy moyto pera todo [õme], empero que diz [Plimo], onde fala das feyturas dos corpos dos omẽs et gentes, que terras ha enque forõ os omẽs de quareẽta cobedos em longo. [+]
1300 XH I, 0/ 108 Adeante diz cõmo foy [Yonjto] fillo de Noe, et cõmo foy estreleyro; et cõmo [cobjçaua] Nẽprot de aver rreyno et demãdou cõsello aYonyto sobre ello; et outrosy cõmo lle el dou cõsello et rreynou Nẽprot em Babilonya. [+]
1300 XH I, 0/ 108 Et as outras cousas que Moysem, et mẽestre Godofre et outros dizẽ deste Nẽprot, et ajnda algũas destas cousas que aqui disemos, [auemoslas] ditas ante desto, et aquelo [avaste] et cõpla, acõmo quer que poderiamos desto dizer mays. [+]
1300 XH I, 0/ 108 Este Nẽprot, rrey de Babilonya, ouvo oyto fillos, segũdo diz mééstre Godofre ẽna septima parte do Pãteom et destes achamos rrazom dos dous. [+]
1300 XH I, 0/ 108 Oprimeyro foy Cres, et opadre porlo erdar et cõsellar logo em seus dias gáánou aysla aque dizẽ Creta, et fezóó rrey em ella; et do nome do fillo poso onome aaquela ysla por quelle dizem Creta ajnda oje daquel Cres; et das rrazões desta ysla Creta falaremos adeãte ẽna estoria del rrey Jupiter, que foy ende rrey em tẽpo de Ysáác, cõmo diz oPãteom ẽna outaua parte. [+]
1300 XH I, 0/ 108 Ho outro fillo deste rrey Nẽprot ouvo nome Belo, mays segũdo diz mẽestre Pedro ẽno capitolo da estoria de Babel, dous forõ os Belos: hũ, este Belo, fillo [de (nẽ) Nẽprot]; ho outro, hũ Bello rrey de Greçia. [+]
1300 XH I, 0/ 108 Et alcançou orreynado del rrey Nẽprot ata otempo de Seruc et de Nacor; et diz mẽestre Pedro ẽno capitolo da torre de Babel que durou orreyno de Babilonya ata o cabo de quarta myllanaria; et desta cõta vos diremos adeante; et ouverõno toda via os do lyñage de Nẽprot. [+]
1300 XH I, 0/ 108 Andados de Noe oytoçentos et çinquoéénta et Çinque ãnos, et de Sem trezentos et [çinquoeẽta] et çinque, et do deluvyo duzentos et çinquoeẽta et tres, et segũdo Jeronymo diz, morreo Nẽprot, rrey de Babilonya, et rreynou em pos el aquel seu fillo Bello; et foy Nẽprot oprimeyro rrey de Babilonya, et Belo foy osegũdo. [+]
1300 XH I, 0/ 110 Deste rrey Belo diz mẽestre Godofre ẽna septyma parte do Panteom, que tomou sua oste, et foy sobrelos do Egyto teẽdo que el deuya rreynar sobrelos de Cam. [+]
1300 XH I, 0/ 110 Et este Asur, fillo de Sem, et os seus acharõ em sua terra, por agudeza et suteleza, anatura et amaneyra et arte de fazer as purpuras, et outrosy de fazer os vnguẽtos preçados pera os cabelos el pera os corpos, segũdo diz mẽestre Pedro, et [outras moytas] espeçias de bõos olores, et os panos aque agora [dyzemos] surias; et em todo esto Syria ya enrriqueçendo moyto. [+]
1300 XH I, 0/ 110 Et dizẽ algũus que por aquel pouco que el gáánou daquela terra em Assiria aquela vez, et ho [teuo], et rreynou em ello, dizẽ que se começou em Belo orreynado de Assyria, que foy hũ dos quatro rreynos prinçipaes [do mũdo] em ouriente; os outros dizẽ quese começou este rreyno em el rrey Nyno, fillo [deste] rrey Belo, cõmo oyredes adeante, que dizẽ que por quanto el rrey Belo fezo, se mays nõ fezera outro despois que aquelo, nõ fora rreyno nẽ ouvera enque. [+]
1300 XH I, 0/ 111 Em este tẽpo deste Tare -asy cõmo em synal das cõtendas et batallas que aviam [a vĩjr] ẽna terçeyra ydade, cõmo quando os omẽs [começã] ẽna sua terçeyra ydade aque dizẽ [adolesçencia], et esto he de [quinze] ãnos adeante, et lles [começa] aferuer osangre et elles som bolyçosos et pelejadores -, et começarõ todos de bolyr et de aluoroçarse mays que em outro tẽpo que fosse ata aly cõ grande codiçia de aver da terra os hũus mays que os outros. [+]
1300 XH I, 0/ 111 Et andados de Noe oytoçentos et seséénta et oyto ãnos et de Tare [vijnte] et sete, morreo el rrey Belo de [Babilonja], et rreynou seu fillo el rrey Nyno, despoys del; et segũdo diz Preçiam ẽno seu Libro Mayor ẽno começo, os omẽs quanto mays mãçebos veem tanto mays sotiles et entẽdidos som et tanto mays fortemente buscam et catã as cousas, et esto asy he et deue séér sempre segundo bõa et dereyta rrazõ, que os omẽs quanto ssom de mellor et mays ensynado lugar de primo, tanto mays ensynados et sabedores nasçem, et esto asy deue séér se em ello nõ ha erro de natura; et outrosi mays saberes bõos acham ẽnas çidades que ẽnas aldeas. et, ẽnas grandes vilas et poblas, que ẽnas pequenas, et véémos que esto asy he oje en dia. [+]
1300 XH I, 0/ 111 Et seẽdo ja os de [Babilonja] desta maneyra entẽdidos, erã ajnda os das outras terras [symplez] et sem saber, et por esso avemos lo dito ja; et sobre esso leemoslo ẽna septema parte do Pãteom, et diz lo Eusebio em sua Cronyca et Tulio ẽno começo da sua primeyra Rreytorica, que em tẽpo deste rrey Nyno queas gẽtes mays viuyam amodo de bestas que cõmo omẽs, et se ouverã poblas queas nõ [ouverã] pera se [acõpañar], et se bõos costumes aviã nõ erã pera se onrrar deles [hũus] aos outros, et se algũas léés ou foros aviã nõ pera [vsar] deles pera aver dereyto [ontre] sy, nẽ fazer justiça, mays que asy se andauã todos soltamẽte por las terras et por los mõtes cõmo os gãados sem pastor, et cõmo as anymalias brauas por los ermos, et dizẽ que das artes dos saberes et da filosofia nõ sabyam ajnda nada estonçes, nẽ sabiã onome delas, nẽ oaviam ajnda oydo que era menos. [+]
1300 XH I, 0/ 111 Et as gẽtes das terras, por que erã estonçes tã loucos cõmo avedes oydo, que nõ casauã ajnda por ley nẽ aviam ajnda molleres [coñosçidas] por suas nẽ apartadas, cada hũ asua, nẽ fillos çertos, nẽ armas pera lidar, nem lidauã senõ asy cõmo diz Tulio, que pelejauam cõmo as outras [anjmalias]: assy cõmo porco mõtes cõ outro porco, ho touro cõ touro, oleom cõ outro leõ et aaguya cõ aguya, et nõ [tynã guisado] elles de cometer aoutros nẽ ajnda de defender asy mẽesmos. [+]
1300 XH I, 0/ 111 Et cometeo Nyno logo aos de Assiria, et vençeos, et gáánou deles aterra et orreynado; et ontre orreyno de Babilonya et ho de Assiria cresçeolle moyto aterra, et oseñorio, et opoder, et outrosi ocoraçõ, por que ocoraçõ logo cresçe cõ agrande rriqueza, et por esta rrazõ deuẽ [todoslos] rreys séér de grãdes corações; et conta que asy ofoy este rrey Nyno, et dizẽ que moy pouco era otẽpo que el dormya, nẽ de dia, nẽ de noyte, pensando sempre cõmo acabaria oque seu padre, el rrey Belo, avia começado em Assyria, et ajnda sobre ello fazer mays; et começou aly el rrey Nyno aquerer aver oseñorio de todo omũdo despoys que se vio em tã grãde onrra et poder; et daqui tomou começo cõplido oprimeyro dos quatro prinçipaes rreynos que dissemos que se leuãtariã primeyros ẽno mũdo. [+]
1300 XH I, 0/ 114 Et durou este rreyno dos de Assiria [mjll] et çento et noveẽta et sete ãnos, segũdo queo diz a Canonyca de [Eusebeo]. [+]
1300 XH I, 0/ 115 Et departe [Rramyro] ẽnas [Entrepretações] da Biblia, que este nome Bel tãto quer dizer cõmo deus vello, ou omẽ gastador, ou comedor, ou deus quea velleçe. [+]
1300 XH I, 0/ 115 Et [outrosi], segũdo aqueles Despoemẽtos de Rroma, Baal tanto quer dizer cõmo omẽ ou ydolo, ou varõ, ou velleçe, ou avente, ou dragõ, ou omays de suso, ou çidade, ou vaydade. [+]
1300 XH I, 0/ 115 Baalym, segundo diz Ramyro, tanto quer dizer cõmo subidores, ou os mays de çima, ou omẽs aventes, ou varões mays de suso, ou varões astragadores. [+]
1300 XH I, 0/ 115 Outrosy Belial, segũdo Rramyro, tãto quer dizer cõmo sem jugo -diz sem jugo ao que nõ he sujugado ou apremeado, [asi] cõmo sem premea - ou sem deus, ou çega estreytura, ou çego lume, ou fillo traspassadeyro, ou fillo rrenegado, ou escomungado. [+]
1300 XH I, 0/ 115 Belfagor, outrosy segundo Rramyro tanto quer dizer cõmo omẽ ou varõ quea abertura que téémos por deseyxado ou deus vello quese abre et fendese, cõmo quese deseyxa ou deus de velleçe, ou deus quese deseyxa, ou velleçe grande, ou boca, ou osso mays de çima de açerca ocoyro, ou symulacro de deosto; et symulacro he dito por ymage de ydolo. [+]
1300 XH I, 0/ 115 Belzebu, segundo Rramyro, tanto quer dizer cõmo varõ, ou señor de moscas. [+]
1300 XH I, 0/ 115 Et sobre estes nomẽs que avemos ditos dos ydolos ajnda ya outros moytos mays; mays estes dizemos agora aqui, que adeante ẽna estoria [veẽ] et [cõvem] de dizer mays deles et desta maneyra. [+]
1300 XH I, 0/ 116 Et diz Eusebio que rreynou çinquoeẽta et dous ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 116 Et diz Orosio que começou Nyno ẽna parte de medio dia, ẽna fronteyra, et ẽnas rribeyras do mar Vermello, aconquista de Asya, et que leuãtandose daly vẽeo sempre guerreando ata apostromeyra partida de septẽtriom; et destroyo arribeyras do mar Exyno et vençeo todas aquelas gentes, em tal maneyra queas fezo tomar asy, et rreçeberlo por señor; pero eram ellas poucas ajnda et symples et nõ sabedores de armas, nẽ de guerras nẽgũas, nẽ dos boliçios do mũdo, cõmo disemos. [+]
1300 XH I, 0/ 116 Onde conta mẽestre Godofre em cabo da septima parte do Panteõ, que [en] tẽpo deste rrey Nyno nõ era ajnda orreyno de Perssia, nẽ ho de Media, et diz que nõ era ajnda orreyno dos caldeos, nẽ dos ebreos, nẽ odos lydos nẽ [o jnperio] dos do Egipto nẽ orreyno dos corundos, nẽ odos de Tesalonya, nem era ajnda feyta Troya, nẽ fezera y ajnda nẽgũ mal nẽ bem; nem orreyno dos argiuos, nẽ o dos de Siçionya, nẽ orreyno dos rromanos, nẽ o dos alamães, nẽ seu [jmperio], nem o dos galos, que som os françeses, et por nos nõ detéér mays em esta rrazõ, dizemos que em todo omũdo outro rreynado. nẽ señorio nõ avia estonçes senõ aquel del rrey Nyno em Babilonya et em Assyria. [+]
1300 XH I, 0/ 116 Et chegou em cabo a septẽtriom aterra de Çiçia, donde viérom despoys os godos, et fezolles aquelo méésmo; et erã barbaras aquelas gentes, et poucas, et espargidas. et flacas estonçes quando aesta primeyra vez, et sem batalla, et que nõ buscauã, nẽ faziam mal anẽgũ nẽ outro aeles; et estauã em suas terras quedos cõmo dormyndo, et espertóós el, et fezolles [coñosçer] as suas forças; et ante desto viuyam elles do [leyte] de seus gãados, mays tam fortemẽte os arrequeyxou el et os apremeo por queo nõ quiserõ rreçeber, quelles fezo comer nõ tã solamẽte oleyte dos gãados, mays beber do sangre dos omẽs; et em cabo vençeo os, et amãsóós de [guisa] queos tornou seus por força, et esto lles fezo el rrey Nyno desta vez, et despoys vẽeo aly outro rrey daquela terra por leuar esto deles, mays elles lidarõ cõ el [et] vençerõno et quebrãtarõno [en] tal maneyra que nũca despoys alçou cabeça, cõmo vos lo contaremos adeante queo diz outrosi Paulo Orosio. [+]
1300 XH I, 0/ 118 Et diz Orosio ẽno quarto capitolo do primeyro libro et mẽestre Godofre ẽna septema parte do Panteom, que estudara aly Cam ẽnos saberes das sete artes liberaes, et ajuntou as [rreglas] delas, et achou aarte magica -quee osaber do encantar, et era rrey dos bautriaos; et diz o Panteom aly ẽna septema parte, que el foy oprimeyro que escritura fezese do saber da astrologia, et o leyxou escrito. [+]
1300 XH I, 0/ 118 Et segũdo esto, semella que Cam fezo aarte que chamã notoria; pero segũdo dizem os sabedores desto que quẽ bem em ella obrasse et em ella aprendesse et estudasse, que em todos [los] saberes lyberaes et ẽnos outros em menos de tres [ãnos], poderia séér bõo mẽestre. [+]
1300 XH I, 0/ 118 Et Cam mudou oseu nome, et chamosse Zoroastres, que quer tanto dizer cõmo mẽestre ou sabeo das estrellas. [+]
1300 XH I, 0/ 118 Et quando chegou [Njno] aaquela sua terra dos bautríaos, sayo este Zoroastres ael dizẽdolle que nõ entrasse em sua terra, nẽ lla danasse, nelle fezesse em ella mal nẽgum; et el rrey Nyno nõ llo quiso outorgar, nẽ oquiso leyxar, et [lidarõ]; et diz o Panteom queo vençeo [Njno]. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Dos quatro rreynos prinçipaes do mũdo fala Paulo Orosio ẽno começo do segundo libro, cõmo por prologo, et diz asy, que bem entende el, et ajnda nos outrosy cõ el, que nõ ha nẽgum omẽ [a que se] possa asconder que Deus fezo ao omẽ em este mũdo; onde diz queo mũdo rreprende ao omẽ por que pecou, et rreprendeo desta guysa: que por apremer et apremear a nossa destenperança, quee esta terra enque viuemos castigada cõ mẽgoa das outras anymalias, que nos nõ cria dellas tãtas quantas avemos mester pera comer et pera os outros seruyços, et outrosi que se nos faz ella [manyna] ẽnos froytos quea de dar, quenos nõ da tantos quantos nos aviamos mester, et mantem nos myngoados por lo noso pecado. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Mays diz Orosio, poys que creaturas somos de Deus, que por dereyto somos nos despenssamẽto de Deus, ou suas creaturas de que El ha aauer merçed. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Et pom Orosio sobre esto suas rrazões por prouas dello, de quaes trage hũas aas outras, et diz assy: ¿qual he aquel que mays ame acreatura que aquel quea fezo, ou quẽ agouerna et mãtem mays [ordenadamẽt]?; et rresponde el méésmo et diz que aquel quea fezo, esse ha ama mays, et outrosi diz ¿quẽ he aquel que mays sabeamẽte et mays rreziamente pode ordenar, et gouernar, et mãtéér as cousas feytas que aquel queas catou ensy méésmo, ante queas [fezese], et desque forõ catadas et dantes vistas queas fezo despoys? [+]
1300 XH I, 0/ 119 Onde diz que aqueles queo nõ léérõ queo sentẽ, et os queo léérom queo [coñosçem], que toda potestade ou poderio de Deus he, et de Deus vem toda ordenãça. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Et outrosi Orosio diz adeante que sse de Deus som as potestades et os poderios, que moyto mays som seus os rreynos et os poderios de quese criam et sayem; et diz que se os rreynos menores departidos ontresi jazem em este deuedo et em esta ordenãça aDeus, quanto cõ mayor dereyto lle he teudo algũ rreyno moy grande, [a que] toda potestade et poderio dos outros rreynos he sumetydo et lle obedesçe. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Et desto pom Orosio seus enxẽplos et diz qual foy primeyramẽte ẽno seu começo ho rreyno de Babilonya, et despoys de aquel ho de Maçedonya, et despoys destes ho de Africa, et em cabo et ẽna fim de aqueles orreyno dos rromãos, que chegou despoys et dura ata agora. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Et sobrelo ordenamẽto destes señorios departe outrosy, que ajnda [destes] méésmos rreynos queo nõ entendem os omẽs nẽ podem dizer cõplidamente [a ordenãça] deles de cõmo os ordenou Deus, et sobre todo por que quiso asy ordenar estes prinçipados dos quatro rreynos mayores que os outros, et aeles ontresy mays altos agrados departidos os [hũus] dos outros, et os poso porlos quatro cruçiaes do mũdo, assy cõmo porlas quatro prinçipaes partes do mũdo; cõmo orreyno de Babilonja em Asia ẽna parte de oriente, quese começou em este rrey Nyno empero que Nẽprot, seu avóó, et Belo, seu padre, rreynarõ aly primeyros, mays enpero nõ despoys que este foy prinçipal rreyno do mũdo. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Et destes quatro prinçipaes rreynos do mũdo, et diz Orosio queos dous de medio, que vierõ cõ poderio que durou pouco tẽpo et som estes: orreyno de Affrica et orreyno de Maçedonya; et leuãtarõse ontre orreyno de Babilonya et ho dos rromãos; et outrosi mostra como ontre padre vello que foy o de Babilonya et fillo pequeno, ou que chega tarde, et novo et ajnda pequeno ẽno começo, et foy este ho dos rromãos; et chegarõ em medio do tẽpo ontre estes, aquel de Affrica et ho de [Maçedonja et forõ] cõmo tutores et curadores, esto he, defendedores et gardadores; et estas palauras som as quedizẽ as leys sobrelas gardas dos bẽes dos orfóós pequenos que ficam de seus padres ou de suas madres ou de todo, por que asy gardarõ et defenderõ aqueles dous rreynos suas herdades et seu dereyto ao rreyno dos rromãos ata que el cresçesse et chegase atomarlo. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Onde sobre esto diz ajnda Orosio, que forõ estes dous rreynos, ho de [Maçedonja] et ho de Cartago, rreçebidos por prinçipaes ontre estes outros dous, nõ por rrazõ de elles seerẽ erdeyros, mays por gardar seus dereytos ao postromeyro, que foy ho dos rromãos Et os nomẽs destes rreynos mayores et prinçipaes do mũdo, segundo diz Orosio, som estes sobre ditos cõmo avedes oydo: o de oriente em Babilonya o de ouçidente em Rroma, o de septẽtriom em Maçedonya o de medio dia em Cartago. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Et Eusebio et meestre Pedro dizem os nomẽs dos outros primeyros rreynos prinçipaes: o de oriente em Assiria, o de ouçidente em [Siçionja], o de septẽtriom em Sçiçilia, o de medio dia ẽno Egyto; et desacordam ẽnos nomẽs dos lugares destes rreynos. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Et estes outros que diz Orosio forõ prinçipaes cada hũ deles ẽna sua quarta parte de todo o mũdo, et dizemos que todos diserõ bem, cada hũus ẽna sua rrazom: et esta palaura prinçipal deue se entender desta [guisa]: ẽnos ditos de mééstre Pedro et de Eusebio, prinçipaes por primeyros, et ẽnos de Paulo Orosio, prinçipaes por [senores]. [+]
1300 XH I, 0/ 121 Terra de Siçionya he ẽna parte de ouçidente et em Greçia, asy cõmo diz Jeronymo ẽno traslado de Eusebio; et segundo [contã] Eusebio et mééstre Pedro em esta terra se começou orreyno de ouçidente. [+]
1300 XH I, 0/ 121 Do começo do tẽpo deste rreyno, et dos primeyros rreys, et do nome da terra, diz Eusebio desta [guisa]: orreyno de Sytionya, prinçipal em ouçidente, se começou andados de Tare quaréénta et oyto ãnos, et do rreynado [del] rrey Nyno [vijnte] et dous; et nasçeo Abraã andados [vijnt] et dous ãnos deste rreynado de Sytionya, et quareenta et tres do de Assyria; et dizẽ [meestre] Pedro et Eusebio que rreynou em el primeyramente hũ rrey aque diserõ et chamarõ Egialeo; et foy mudado aquel nome Sytionya aaterra et diserõ lle Egialea do nome daquel rrey Egialeo. [+]
1300 XH I, 0/ 121 Et Eusebio pom aeste rrey Eurobs ẽno começo dos rreys et do rreynado de Sytionya, et o nome [deste] rrey ẽno começo dos nomẽs deles; et del rrey Egialeo nõ diz outra cousa senõ onome del rrey et aconta dos ãnos, mays nõ ho pom mays ẽna ordem dos nomẽs dos rreys. [+]
1300 XH I, 0/ 121 Et diz que Eurobs leuou ho adeantamento do tytolo, quer dizer do nome do rreyno et do começo dos nomẽs dos rreys daly. [+]
1300 XH I, 0/ 121 Empos esto diz Eusebio que foy mudado este nome Egialea aaquela terra aque diserom primeyramente Sytionya, et diz quee aquela aque agora chamã Pelopones. [+]
1300 XH I, 0/ 124 Asy cõmo se acabou a segunda ydade do mũdo em Tare, asy se começou esta terçeyra em Abraam, seu fillo, oãno enque el nasçeo, segundo dizẽ et acordam todaslas estorias; esto foy andados de Tare, seu padre, seteẽta ãnos, et do [departymẽto] das lengas çento et noveẽta et çinque, et do deluvio de Noe duzentos et noveẽta et çinque, et do ãno enque Noe nasçeo oytoçentos et novéénta et çinque, et de Adam dous [mj̃ll] et duzentos et oyteẽta et nove. [+]
1300 XH I, 0/ 124 Et estas duas contas segũdas, ahũa segundo os judios, aoutra segũdo os [traslladadores], achamoslas asy contadas et postas de mẽestre Pedro ẽno Libro das Géérações do Vello Testamẽto; et Metodio outrosi conta as ydades por [mjllares] de ãnos, et da hũa [mjllaria] acada ydade, et se mays ãnos [veẽ] y nõ os conta et se menos nõ os toma nẽ em outra [coñosçida] nõ enade, nem faz al senõ que conta [mj̃ll] ãnos acada ydade, et diz que [mj̃ll] ãnos som hũa ydade do mũdo; mays esta conta nõ semella çerta et esto asyo outorga mééstre Pedro ẽna Estoria; ẽno capitolo que vem primeyro despoys do de Sem, et da sua gééraçõ; et diz outrosy da cõta que Moysem [faz] destes ãnos, por que Moysem delo tẽpo desta estoria des lo começo ata [aqui] nõ curou tanto em dizer çertos os ãnos do tempo, cõmo em aduzer et trager as [geerações] todas dereytas et ajuntadas desde Adam ata Abraã, ẽno qual se começou acreẽça daquel Deus que he hũ et verdadeyro Deus, et fazedor de todaslas coussas, et que Moysem apartou aestoria em poucas rrazões ata este lugar. [+]
1300 XH I, 0/ 124 Mays aconta dos ãnos das geerações et da estoria da Biblia oquea pode aver çerta et verdadeyra, téémos quee moy bõa segundo oque achamos queos santos Padres et mãtéédores da ley dizem et [espoẽ] et nos dam aentẽder por esses ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 124 Et he esta terra de Sitionya em Greçia asy cõmo dizẽ Eusebio et Jeronymo ẽna primeyra parte da sua Canonyca dos ãnos, et noslo avemos ja dito. [+]
1300 XH I, 0/ 125 Conta Paulo Orosio ẽno segundo capitolo [do] primeyro libro quea terra que jaz ontre oTygre et Eufrates, rrios de Asia, contra oriente, quee aquela aque dizemos [Messopotamja]; et diz quese começa esta terra de Messopotamia de parte de septẽtriom, ontre ho mõte Toro et omõte Caucaso; et jndo ontre estes mõtes et ontre estes rrios vay contra medio dia ata que chega ẽno rreyno de Babilonya, et passada Babilonya contra medio dia; et daly açima contra ouriente jaz terra de Caldea, et sobre Caldea mays arriba aparte de oriente jaz terra de Arabia, onde som as aruores enque nasçem moytas et bõas espeçias et de moy bõos olores et de grãdes vertudes, et diz Plinio et outros filosofos et naturaes que aly mora ha ave fenys, et que viue daquelas espeçias et nõ de al. [+]
1300 XH I, 0/ 125 Agora dizer vos emos oque Moysem diz desta morada de Tare et de suas géérações. [+]
1300 XH I, 0/ 126 Moysem diz asy em aqueste lugar ẽna Biblia, ẽno [onzemo] capitolo do Genesis, ẽnas rrazõ de Tare et das suas géérações: [+]
1300 XH I, 0/ 126 Et estas som as rrazões que Moysem diz ẽna Biblia da morada de Tare et do feyto de seus fillos em Vr, aquela çidade dos caldeos. [+]
1300 XH I, 0/ 127 Todos los espoedores, que sobresta rrazõ falam, acordam cõ Moysem ẽno ordenamẽto ẽnos nomẽs destes tres yrmãos, que poem aAbraã primeyro, et aNacor em medio, et aAram em cabo, cõmo se el nasçesse despoys; mays pero todos acordam em esto: que Aram foy oprimeyro yrmão, et Nacor ossegundo, et Abraã opostromeyro de todos tres; mays poem no aqui primeyro, assy cõmo diz mééstre Pedro ẽno capytolo das géérações de Sem, et outorgã cõ el todos los outros espoedores, por que dizẽ que ficou en el alyña ontre seus yrmãos et os outros parentes; et outrosi adinydade da gééraçõ [de] seu padre et das outras géérações et dos seus santos Padres. [+]
1300 XH I, 0/ 127 Mays por que toda aestoria de Abraã et de seus yrmãos, et diremos ajnda de Tare, seu padre, se tem daqui adeante ẽnas rrazões de Abraã et diremos de Abraã oque achamos dito dos nossos latynos espoedores daquelas palauras de Moysem et de rrazões de aravigos que léémos que pertéésçem aesta estoria: et dizẽdo de Abraã díremos de seu padre et de seus yrmãos, et contaremos logo do seu nasçemẽto. [+]
1300 XH I, 0/ 127 Moysem diz ẽna Biblia, ẽno onzeno capitolo, cõmo oystes, que Tare, andados seteẽta ãnos de quando nasçera que fezo estes tres fillos. [+]
1300 XH I, 0/ 127 Et dizẽ que esto nõ podo séér que Tare fezesse tres fillos de hũa moller em hũ ãno. [+]
1300 XH I, 0/ 127 Mays estas rrazões et departymẽtos, de cõmo ho elles rrazoam et departem et acabam, leyxamos lo nos agora aqui [perao] dizer et departyr adeante ẽno lugar onde nosso [señor] Deus mãdou aAbraã sayr da terra, por que ho ãno do seu [nasçemento] prouasse, segundo Agustim et os outros, porlo ãno do mãdado de Deus; et de aquela seyda et aquel ãno da seyda, por lo [do] seu [nasçemẽto]; et he pera aly esta rrazõ. [+]
1300 XH I, 0/ 127 Et queremos dizer aqui logo da dulda do lugar hũ Abraã nasçeo, segũdo aquelas rrazões que ende achamos por los escritos dos aravygos. [+]
1300 XH I, 0/ 128 Poys conta Abul Ybeyt Abda Alam, fillo de Abda Alfadiz Albacruem, ẽno capitolo viçessimo [primo] do seu Libro sobrelo nasçemẽto de Abraã, nomeando primeyramẽte todas las géérações da lyña desta ydade cõmo nos et diz desta [guisa]: [+]
1300 XH I, 0/ 128 Sobre olugar onde nasçeo Abráám, fillo de Tare, fillo de [Nacor]Seruc, fillo de Rragau, fillo de [Falec], fillo de Eber, fillo de Sale, fillo de Arffaxat, fillo de Sem, fillo de Noe, nõ acordam os hũus sabios que desta estoria falam cõ os outros, nẽ outorgã em hũ, pero que este desacordo nõ faze nẽ trage dano ẽna verdade da estoria; que os hũus dizem que nasçeo em Acus, et os outros [que em Alcufa], outros que em Cufida; et estes nomẽs som de lugares et poblas de Caldea; et dizem ajnda algũus que daly foy rrey Nẽprot natural mays que de outro lugar; et contã algũus dos aravigos que viuo era Nẽprot quando Abraã nasçeo, et dizem elles que nasçeo Abraã [mj̃ll] et seteẽta et nove ãnos despoys do deluvio; outros dizẽ que noveçentos et quareẽta et dous, et que era Nẽprot em aquela sazõ rrey de oriente; et diz que em seus dias deste rrey que estudiauã os omẽs ẽnos juyzos das estrelas et ẽnos andamẽtos dos çyrcos do çeo, et queo prouauã todo moy bem, et ojulgauã porlas moy longas vidas que aviam. [+]
1300 XH I, 0/ 128 Onde diz sobre este lugar Lucas, obispo de Tuy, que estas prouas destes saberes nõ as poderiam fazer senõ omẽs que viuessem quinẽtos et [triijnta] ãnos, et diz que tantos ãnos he ogrande ãno; pero achamos em outros sabios queo grãde ãno he [seysçentos] et seys, et cõtam que menos vida de grande ãno quese nõ poderiam prouar nẽ véér os juyzos das estrellas et dos çircos et dos corpos çelestiaes, et buscarõ et fezerõ estormẽtos [pera] ello, et trauallauã moy bem em aprenderlo et em ensynarlo. [+]
1300 XH I, 0/ 128 Et conta aquel Abul Ybeyt, em aquel capitolo, que ao tempo [en] que Abraã ouvo a nasçer, que ẽno çeo paresçeo hũa estrella moy rreluzente, cõmo nasçem as estrellas aque chamã cometas; et aquela estrella nõ soya aly aparesçer dantes , et vioa el rrey, et pero que el era [estrologo], cõmo vos avemos cõtado, queo aprendera el rrey Nẽprot de Yonyto em oriente, et fezóó el despoys aprender aos seus herdeyros, duldando que queria dizer ou synyficar aquela estrella que asy paresçia novamẽte et nõ soya paresçer y dantes; et envio por los estreleyros de todo oseu rreyno que viessem [apressa] antel, et desque vierõ pregũtoulles que cousa mostraua ou sygnyficaua aquela estrella nova. [+]
1300 XH I, 0/ 128 "Diz el rrey: [+]
1300 XH I, 0/ 128 "Eu vos aseguro dello, ca [bem] sey eu queo que de suso [do] çeo bem ordenado he, et entenderlo podemos nos por este saber et dizerlo, mays nõ desuyarlo; et por esto vos nõ avedes y culpa et dizedeme oque esto he sem [emcuberta] que nõ aja em ello dulda. [+]
1300 XH I, 0/ 128 "Señor nos entendemos et véémos [per] aquela estrella, que ẽno teu tempo omẽ de taes feytos et de tal poder víj́nra, que por el et por lo seu cõsello et os seus feytos, et porlos de aqueles que del víj́nrã, seras perdido tu et teu rreyno, et serã destroydos et desfeytos os teus deus que tu adoras, et ajnda te dizemos mays: que este feyto he daquel Deus que fezo todaslas cousas et as tem em poder; et por que duldamos ẽnas cousas que ante am de vĩjr, dizemos te que nõ sabemos seo querra El desuyar. " [+]
1300 XH I, 0/ 130 Et segundo seu arauygo diz Abul Ybeyt que chamauã aly aTare, Azar, et algũus dizẽ que [aa sua] moller Azara. [+]
1300 XH I, 0/ 130 Alcofa et Albaçara; et avia aly hũ cano moy grande, cõmo coua, et sabiao Tare, por que passara por aly hũa vez et virao, et os omẽs nõ parauã mẽtes aaquel lugar; et ascondeo aly sua moller, et toda via tragialle de comer afurto; et aly diz que nasçeo Abraã em aquela coua, et [cresçeo] logo et fezose fornydo, et asyo diz Abul Ybeyt, que mays cresçia Abraã em hũa semana que outro moço nõ soya cresçer em hum mes; et criarõ Tare et sua moller este fillo, encobrindóó toda via quanto podiam. [+]
1300 XH I, 0/ 130 Et despoys que foy Abraã moço grandezillo, el rrey tyrou odecreto que avia posto et dado da morte dos nenos; et asegurousse Tare, et esto foy quando o sol foy posto, et tyrou sua moller et seu fillo da coua; et quando [forom] fora da coua, catou Tare ao çeo et vio aestrella de Jupiter estar sobrela cabeça de Abraã; et foy Deus fazendo bem aafazenda de Abraã, et começou logo aléér et aaprender osaber das estrellas, et sayo em suas palauras et em seus feytos moyto amygo de Deus et seu seruo; et começou logo adizer que nõ erã nada os ydolos senõ loucura et vaydade; et predicaua que hũ era oDeus que criara [todaslas] cousas do mũdo, et as fezera, et as mãtyna, et as [tyña] todas em poder, et que nõ [erã] moytos deus cõmo as gentes loucas diziã et os faziam, et os adorauã; et predicaua avnydade de Deus, et desdezia os ydolos, et viltauaos. [+]
1300 XH I, 0/ 130 Et desto pesaua aseu padre, nõ por que el nõ tovesse por verdade et por bẽ oque Abraã dizia et fazia, mays por la gente que se leuãtaria contra el; et castigauao dello et dizialle asy: [+]
1300 XH I, 0/ 130 "Fillo nõ te descubras tu tanto em estas rrazões, que todo aquel que he sóó et nõ mays de hũ et desdiz et quer desfazer acreẽça et aley que hũa grande terra tem, et [toda a] gente, et seu prinçipado, et onrrã, et gardã esta ley toda agente por bõa, contra moytos vay; quea gente enflaquẽta et aluoroça ao prinçepe ẽno seu señorio, quando querem tomar ou acordar [en] outras creẽças que el nõ tem; ante quea outra [creença] seja asessegada ẽna terra, os hũus tẽndóó por bem, et os outros por mal, leuãtansse pelejas et véém y feridas et mortes, et mudamẽto de senorio; porque ondese muda créénça forçado he dese mudar oseñorio; et se te nõ gardas el rrey et agente entender team, et leuãtarseam contra ty et matarã aty et anos cõtigo, por que te terrã por louco et sandio, et mays querrã que moyras tu sóó et nos ajnda contigo, ante [ca] tu meteres toda sua terra em rreuolta et em destoruamẽto; mays tu tem ateu Deus em teu coraçõ et tua créénça, et [adoroo] et syrueo et El te fara moy grande merçede, et [te] dara moy bõo acabamẽto ao que dizes et aesto que fazes. [+]
1300 XH I, 0/ 130 Et nos diremos oque delo diz Josefo. [+]
1300 XH I, 0/ 132 Conta Josefo ẽno outavo capitolo do primeyro libro da Estoria da Antiguydade dos judios palauras ja quanto escuras desta rrazõ de Abraã, et pero moy bõas et som estas enque diz asy: [+]
1300 XH I, 0/ 132 Abraã foy por sy omẽ entẽdido em todas cousas, et sabedor em todas aquelas que oyra et aprendera dos outros sabios, et em todas aquelas de que omẽ algũa cousa de bem poderia dizer, et outrosy foy sabio et [apreçebido] das cousas que avyam de vĩjr; et entendiao porlas sçiençias do quadrunyo, donde era el moy grãde señor. [+]
1300 XH I, 0/ 132 Et por ende diz que foy mayor de todoslos outros da sua sazõ por vertude da sua sabedoria que el avia, et outrosy diz que todoslos omẽs bõos pensauã moyto em Deus em [moytas] maneyras; et el foy tam poderoso em sabedoria, et em palaura, et em obra, que el sóó podo mays que todos los outros pera mudar et tyrar opensamẽto et error que elles todos tynam de Deus, et fazer los créér nouamẽte doutra guisa. [+]
1300 XH I, 0/ 132 Ca el foy oprimeyro quese atroueo adizer, ante que todos, que hũ era Deus oque criara todaslas cousas; et das outras cousas tẽporaes dizia - lles suas rrazões et eram estas: que as cousas temporaes, acõmo quer que dam bõa ventura et prazer aos omẽs que dellas bem vsam, pero que por lo mandado daquel que cria todaslas cousas, erã dadas atodos et por el as aviam os omẽs et nõ por sy; et dizia outrosy que aqueles bẽes que nõ estauã em seu estado por la sua vertude propria, ou por lo seu poder, mays por lo poder et mãdado daquel queas cria et da todaslas cousas. [+]
1300 XH I, 0/ 132 Et ajnda sobresto rrazõa de Abraã Josefo, que sabya esto Abraã et queo julgaua por la natura da terra et do mar, et mostraua que estes obedisçiam a Deus, et outrosi por aquelas cousas que contesçem ẽno sol et ẽna lũa [per] moytas vezes, et sobre todo por aquelas que paresçem ẽno çeo, et som sempre sobre todaslas outras; et que por la vertude dAquel que sempre esta ante toda cousa, et toda cousa [sempre] ante El et por la prouysom do seu ordenamẽto, quese ordenauã todaslas cousas que ẽno mũdo son, et ajnda diz mays, que aqueles [a que] as cousas tẽporaes do mũdo no vynã asy cõmo eles queriam et tam bem et lles erã tollidas queas nõ aviam, que manyfestos viesem de outorgar que nõ ajnda aquelas cousas que erã mester, sem quaes elles nõ se poderiam mãteer, queas nõ podiam aver por lo seu poder deles; et som estas aquelas méésmas que aquel Deus sóó criador dou pera Seruyço dos omẽs, segundo aforteleza et opoder do seu mãdado, et cujo bem et plazer soo he de darlle nos [solamẽt] onrra et graçias, que a El esto lle comple et nõ [mays], que nõ ha mester dos bẽes dos omẽs Aquel que os da aelles. [+]
1300 XH I, 0/ 132 Et Josefo, por esforçar mays suas rrazões, aduz sobre ellas aquestas prouas dos aravigos, que escriuem de aravigo as estorias em aquela terra hũ morauã Tare et Abraã et suas [compañas], et conta asy que Orosio oCaldeo, que foy omẽ sabedor et que escriveo as estorias dos caldeos, que diz asi de Abraã nõno nomeando: [+]
1300 XH I, 0/ 132 Outrosy diz Josefo que Echateo, hũ desses sabios daquela terra, que fezo sua [rrenẽbrãça] grande et bõa de Abraã, et que acabou y mays por que [escriveo] aestoria de Abraã, et composo dello hũ libro que el leyxou escrito et feyto; et este libro nõ achamos queo ajamos traslladado os latynos [de] aravigo ẽno nosso. [+]
1300 XH I, 0/ 132 Sobre esto queremos dizer em este lugar cõmo acontesçeo hũa vez a Tare seu padre cõ Abraã. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et dizẽ ajnda que era Tare entallador das ymages delles, et que el fazia as ymages et queas vendia aos outros, asi cõmo fazẽ agora [algũus] suas ymages dos nossos santos et entalladuras doutras cousas em [moytas] feguras et as dam por dineyros; et estauã todas aquelas ymages em casa de Tare, [en] hũa camara, et avya y ymages dos elamẽtos, et ymages das planetas, et outras de aqueles [a que] os [gentijs] chamauã deus. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et destas ymages diremos agora aqui as feyturas et semellanças de algũas; aymage do elamẽto da terra fegurauã ha em semellança de moller coroada, mays [em pero] moy grande era et moy grandes nẽbros avia os outros, et fea, et espantosa, cõ hũa catadura sanuda, et as vestiduras et a corõa pyntadas afegura de aruores, et de eruas, et de messe, et de rrios, et fegurada de todas las cousas que ella cria et que em ella som; et ẽna hũa maão hũ grande mõollo de espigas, moy bem feytas, et ẽna outra hũa vide [moyto] aposta; pero algũus outros dizẽ queo adorauã em fegura de serpente et chamauãlle em suas orações estes quatro nomẽs: [+]
1300 XH I, 0/ 134 Obs, quee tanto cõmo ajuda, et [Rrea], que quer dizer chea de cousas, et Çibele, quee [tãto] cõmo cousa soldada et dura de cabelo que diz ogrego por duro , que tal he aterra, et telus de tolerare que nos os latynos dizemos por [sofrer] por que sofre a terra todas las cousas quese em ella sentam et toda cousa quelle fazem. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et chamauã aaymage este nome Neptuno, quandoa [avjam] mester, et diziam que aquel era deus dos mares et das outras agoas. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Em este lugar diz obispo Lucas que vẽeo a Caldea Assur, fillo de Sem; et que era omẽ sotyl, et diz que el sotellezou et buscou ha amaneyra de fazer apurpura et os enguentos dos cabelos et dos corpos conque olessem bem, cõmo agoa [rrosada] et outras cousas. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et diz mays obispo Lucas em esse capitolo, por que jazia Caldea açerca de [Babilonja], que queria séér dela señor el rrey Nẽprot; et elles nõ oqueriam rreçeber, et ouvo abuscar mẽestria por onde podesse cõ elles, et começoulles apredicar dos deus et ensynarlles adorar ofogo, et por esta maneyra vençeos et rreçeberõno por rrey. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et outrosi diz Lucas que asy fezo aos de Perssia, et rreynarõ aly os seus erdeyros despoys del. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et esta ymage faziã elles moy grande et moy fremosa; et tam vermella que toda semellaua fogo, et coroada et pyntada de guysa quea corõa et todo ocorpo semellauã chamas de fogo que yam altas et amaneyra de lenguas, et entallada, et [debuxada] toda ha ymage afeytura et afegura de salamandras que viuem do fogo puro et em el, asy cõmo diz ofilosofo, et outrosi das outras cousas proprias que som do fogo. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et aly avia ymage de carneyro enque adorauã [aa planeta] de Jupiter; et outra de coruo enque adorauã aplaneta do sol; et outra de cabrõ enque orauã ao Baco aque chamauã deus dos [vjños]; et [outra] de çerua enque orauã aaplaneta da lũa; et outra de vaca blanca por la dééssa Juno, quee oayre de juso; et outra toda de peyxe que era por Venus, aque elles chamauã dééssa de amor et de apostura; et outra ymage de cegoña et em esta adorauã aplaneta de Mercurio aque elles chamauã deus do triuo ou dos primeyros tres saberes liberaes; et em esta fegura, por que dizem que asy cõmo aquela ave ha oseu colo longo enque proua as cousas que come et sente aly qual sééra sáá et qual enferma, et osaão passao ao corpo et todo oal cõ quese nõ acha bem et entende quelle empéésçera et lle nõ sera [sãao] rretem ho ẽno colo, quea tem longo, et nõno quer comer, et aas vezes de medio da garganta, et outras vezes de fondo della, ho envia et deytao fora; et dizẽ os filosofos que tal deue séér osabedor, de longo colo, que ante pese, et cate, et pensse apalaura quea de dizer ante quea diga. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et estas feguras auyam as ymages dos ydolos das quatro planetas que aqui disemos, et de Juno, et de Baco diz [Ovjdio] ẽno quinto libro do seu Libro mayor, et pom em el estes versos em latim et de todas ha y rrazõ por que. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Mays esto leyxamos de dizer agora aqui [porlo] contar adeante onde vos diremos destes deus dos [gentijs] por queo som as planetas et os elemẽtos, et por quelles derõ estes nomẽs, segũdo queo conta santo Agustym ẽno libro da Çidade de Deus, todo moy cõplidamente. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Do que diz em latim Ovidio do [transfeguramento] de seus deus: [+]
1300 XH I, 0/ 134 Delius in coruo [est]; proles Semelia capro, Vele Sorol Febi, niuea Saturnia uaca, Pisce Venus latuit, Cilleninus ibidis alis. Poys diz asi ende Ovidio de esta rrazõ estes versos por latim, et arrazõ por queos el diso asy he esta: [+]
1300 XH I, 0/ 134 Os gygantes leuãtarõse contra os seus deus, que eram aqueles que aqui nomeamos et os outros que adorauã por las outras terras; et foy esto ẽno tẽpo de Abraã et de Ysáác et del rrey Jupiter de Creta, segundo conta mẽestre Godofre ẽna outaua parte do Pãteom, -et esto foy aamaneyra que oystes dizer queas géérações de Noe faziam atorre de Babilonya pera se defender em ella doutro deluvio se viesse et sobir por aly ao çeo -; et [aq[ue]la] estoria he esta et esta aquela, senõ quea contam os seus autores dos [gentijs] doutra [guisa] em algũas [rrazoes] quea y que mudam em outra maneyra, cõmo vos diremos agora aqui. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Diz [Ovjdio] ẽno primeyro libro do seu Libro mayor que os gigantes cõmo [erã] moy grandes de corpos et de corações, que ouverõ envidia et despeyto dos seus deus, queos nõ preçauã tanto cõmo elles queriã, et pensarõ cõmo se poderiam vengar deles, et diz que segundo que [eram] moy valentes que tomarõ os mõtes aas mãos, et que aviam ja posto omõte Essa sobre omõte Pelyo, et ao mõte Oleripo sobre omonte Ossa, cõmo faziam os outros dos ladrillos segundo a Biblia diz queo faziam pera [sobyr] por aly aos çeos. et aqueles seus deus deytarlos fora et elles rreynar y; et os deus quando virõ que de aquela maneyra alçariam torre de loucura ao çeo, et que se daria a cousa a mal cõmo os gigãtes queriam, vierom ante queo feyto se acabasse et desbaratarõlles todo quanto aviã feyto et obrado, et desboluerõ todo omõte de sobre ho outro monte, et derribarõlles toda a obra et achãarõna em maneyra que toda afezerõ ygoal cõ aoutra terra, et [quaerom] os gigantes todos que estauã em çima labrando agrande pressa, et quaerom todos em terra et morrerõ que nõ ficou nẽgũ viuo, et sayo deles o sangre, et espargiosse porla terra, et andaua bolindo cõmo viuo et envolujasse ẽno poluo da terra; et diz [Ovjdio] que aquel sangre tomou corpos aly da terra, et viuerõ aqueles corpos et forõ gigantes cõmo erã de primo. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et segundo diz hũ doutor dos frayres menores quese traballou de tornar as [rrazoes dOvjdio] mayor ateoligia, diz que falou [Ovjdio] aqui encobertamẽte et por semellança, et daquelo que el diso que viuera aquel sangre em aquela [guisa], diz ofrayre que nõ poderia al séér senõ queos do lynagéé de aqueles que ficauã ẽna terra, moços pequenos ajnda, que despoys que forã cresçendo et se vestirom dos bẽes de seus parentes, cõmo se [enbestia] aquel sangre da terra de seus mayores, cõmo diz [Ovjdio], et apoderarõse da terra estes cõmo erã poderosos seus primeyros parentes et estes que ouverõ [a forteleza] et os talentes de aqueles padres, et empero diz que nõ erã tã grandes de corpos nẽ tã valentes amãos cõmo elles, et despoys que forõ moytos leuãtarõse contra seus deus et lidarõ cõ elles, et diz queos vençerõ et que Jupiter et os outros deus que fugirã ao Egipto, et hũ delles, que avia nome Tyfoueo ogrande gigante, foy tras elles, et elles cõmo erã moy sabedores por lo saber que sabiam das estrellas et por la arte magica, quee osaber dos encãtamẽtos, et osabiam elles todos moy bem, trasfigurarõse em aquelas feguras que disemos por se encobrir dos gigantes queos nõ achassem, nẽ os podessem tomar; et em tal [guisa] sse mudarõ que aqueles queos vissem que creessẽ que aquel carneyro de Jupiter que verdadeyro carneyro era, et outrosi que cada hũa das outras [anjmalias], em cujas feguras disemos queos adorauã os [gentijs], por ydolos dos seus deus. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Onde diz [Ovjdio] em aqueles seus versos: [+]
1300 XH I, 0/ 134 Venus aquẽ elles chamauã deessa damor, et de apostura, et de fermosura se encobrio em fegura de peyxe; et Venus he nome daquela planeta cuja estrella paresçe em hũ tẽpo do ãno aatarde quando se pom o sol em ouçidente sobre España, et em outro tẽpo em oriente aamanãa ante quese leuãte o sol, et quando paresçe em ouçidente dizẽlle espero, et quando em oriente [luzeyro]; [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et segũdo oespoẽ os autores dos [gentijs] et dos outros mẽestres, Mercurio tãto quer dizer cõmo deus dos mercadores, et outrosi era deus do tribóó ontrelos [gentijs] -et som otriuio, agramatica, et auyaletyca et arrectorica -, et esto por que era el [mays] complido mẽestre destes tres saberes que outro ontre seus [gentijs], et he outrosi Mercurio nome de aquela planeta que anda açerqua do sol que nũca se del parte de noyte nẽ de dia, et he hũa estrella pequena, et bem pode véérla aly [perlo] dia claro oquea bem catar. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Em este lugar espõ ofrayre et diz que el rrey Jupiter que fogio ao Egyto ante os [gentijs], que quer [signjficar] anoso señor Ihesu [Cristo] que fugio ao Egyto ante amaldade dos judios, et os outros deus que erã cõ Jupiter et forõ aly [trasformados], que dam aentender asanta Maria madre de Ihesu [Cristo] et nosa Señora et aJosep et aos outros omẽs que consigo leuauã quando fugirõ ala cõ Ihesu [Cristo], ca nõ paresçe rrazõ que elles sóós fossem; et os gigantes que erã os judios et Trifoueo ho grande gigante que ya em pos elles que foy rrey Herodes, cujo poder ya tras [Ihesu Cristo] ao Egipto ata ondeo Deus sofreo; et que noso señor Ihesu [Cristo] sééndo Deus verdadeyro tomou carne et forma de seu seruo, que tal semellança lle pertẽesçia de tomar de fegura de carneyro ou de cordeyro [anjmal], qual oferesçiam et osacrificauã ẽna sua fegura ẽna vella ley, ata que El vẽeo daquela vez em carne atoller as feguras et ficar os omẽs ẽna verdade em que somos oje das feguras. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Das outras planetas et dos deus nõ dizemos agora aqui mays. [+]
1300 XH I, 0/ 139 Et dizẽ os actores dos [gentijs] que foy fillo da rreyna Juno, yrmãa et moller del rrey Jupiter; et diz ofrayre que por esta rrazõ se querem os falsos dos judios chegar adizer em seus escarnos que foy Ihesu [Cristo] fillo de ferreyro, et por este Josep que dizẽ que foy ferreyro. [+]
1300 XH I, 0/ 139 Et Abraã contẽdia toda via cõ seu padre et cõ seus yrmãos quese partissem dos ydolos et de suas feyturas et ymages, dizendolles que por quanto os faziam et os tynã em casa, que grande [pecado] era, poys elles em Deus [crijã], et contendendo Abraã cõ Tare seu padre nõ podia cõ el, por que Tare nõ sse queria de todo esto quitar por la vergõça dos viziños em cuja vizindade moraua et queriase cõ elles [avijnr] et estar bem et desy cõpoersse cõ Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 139 Et entrou hũ dia Abraã ascondidamẽte aaquela camara de seu padre, et tomou aquel mallo das mãos aUlcano, et dou [per] aquelas ymages; et ahũas quebrantou as cabeças, et aoutras os braços, aoutras os péés, et aoutras as pernas, et todas las outras, quanto mays grande era aloucura ẽna ydolatria daqueles de que erã -et ydolatria quer dizer em latym ydolorum cultura , et esto ẽna [nosa] lenguage quer dizer onrra dos ydolos - et desassemelloas, et desfezoas todas et apostoas taes que nõ [eram] pera véér; et desque Abraã esto ouvo feyto tornou seu mallo aas mãos de Ulcano, cõmo o [tyña] antes, et nõ fezo el nẽgum nojo nẽ mal aaquela ymagéé de Ulcano et leyxoa sãa cõ seu mallo ẽnas mãos cõmo estaua quando el entrou, et sayosse moy quedo et çarrou aporta asy cõmoa achou, et foy sua carreyra et nõ curou mays. [+]
1300 XH I, 0/ 139 Et em todo esto Tare, seu padre, nõ era em casa et quando vẽeo et entrou em sua camara et achou aquelo feyto quiso sse matar todo, et dou grandes vozes, et pregontou por sua casa a todos quẽ entrara aaquela camara ou quẽ fezera aquel lauor, et culpaua atodos [dizẽdo] que cada hũ delles ofezera, et quelle disessem qual fora oque aquel feyto fezera, et sello nõ dissessem que atodos se tornaria et os quebrãtaria et faria taes cõmo el achaua aquelas ymages; et elles, quando se virõ em aquela coyta com el et aquel mao dia, ouverõ adizerlo por queo vira algũ da casa; et diserõ que Abraã entrara ala, et quando vẽeo Abraã de fora, que nõ estaua ẽna casa essa ora, achou seu padre choroso et moy sanudo, et logo vyo que yrado estaua contra el, et quando ovjo tal pregũtoulle que avia, et el rrespondeu que moyto mal enqueo el avia deytado, diso el: [+]
1300 XH I, 0/ 139 "Padre [rrogote] que vejamos aquelo que tu dizes que eu fiz. [+]
1300 XH I, 0/ 139 "Padre et meu señor: asy queria eu, que vos que esso dizedes que entendessedes ofeyto dos ydolos cõmo som fuste, et pedra, et terra, et feyturas das mãos dos omẽs, et como os mãdam fazer as gentes aseus talentes, et cõmo querem, et de dous ollos, et de duas orellas, et de dous narizes, et de duas mãos, et de dous péés, que fazẽ ao que de fegura de omẽ he; et se nõ quisesse oque faz aymage nõlle faria de estas cousas todas mays de hũa, et ẽno poder et mesura do omẽ quea faz, jaz todo oseu cõplimẽto, et ajnda mays digo quelle faça todas estas cousas cõplidas et ajnda dobladas, ou mays quatro ollos, et quatro orellas et [asi] das outras cousas, et ajnda quantas mays quiser, como dizẽ de Argo opastor [da] sua deessa Juno que avia çento ollos, empero queo matou Mercurio, nũca lle tanto farã que veja nẽ ouça, nẽ entẽda, nẽ synta, nẽ som os ydolos em outro estado senõ que cada dia vam tornãdose em aquelo donde forom et esto he aterra, ca as aruores, et as pedras, et ajnda os ferros et todaslas outras cousas que ẽna terra som, della forõ tomadas et della nasçem et em ella se tornã quanto quer que [tardem]; poys destas cousas som as ymages dos ydolos. " [+]
1300 XH I, 0/ 141 [demays] avemos cordas et nerueos conque se manda todo, et cõ osangre que anda por todas las partes do corpo, ẽno qual se [mãtem] acaẽtura da vida [en] que se aalma et seus estrumẽtos feytos et ordenados pera falar, et rresponder, et dizer, et de todo esto nõ ha nada ẽnas ymages dos ydolos ajnda que sejam feytas em fegura [de] omẽ. [+]
1300 XH I, 0/ 141 "Aynda [departe] mays sobresta rrazõ: que nosso señor Deus quando criou todaslas cousas ẽno começo do mũdo, et fezo y os angeos, logo ordenou os bõos et poso os por suas ordẽes em seus lugares ẽno çeo, et estabelesçeos y de guysa que cõmo quer queos de libre arvidro fezo et ossom elles, diz que nũca vam daly a nẽgũa cousa senõ quando el mãda yr ao que el quer. [+]
1300 XH I, 0/ 141 "Em este lugar fala obispo dom Lucas ẽno quinto capitolo da segũda ydade, ẽna rrazõ da ymage que fezo el rrey Nyno aBelo seu padre, et diz que despoys que as gentes começarõ dea adorar et tẽer por seu deus, por que erã aly defendidas et amparadas, et que por aquelas torpedades et pecado que aly faziam os omẽs em leyxar aDeus et adorar ao ydolo, que vynam os espiritos máos et faziam açerca da ymage hũas semellanças de escarnos aos omẽs, et elles tynãlo por vertude et maravillauãse delo, mays nõ diz Lucas que ẽna ymage [entrasem] aqueles espiritos máos, mays diz que arredor della ofaziam. [+]
1300 XH I, 0/ 141 Et segundo diz Abul Ybeyt, ẽno tempo destas cõtendas complio Abraã dez et oyto ãnos que nasçera, et era ja cal oydes; et Adira, madre de Abraã, cõ grande amor que avia del, por lo escusar et tyrar [a saña de] seu padre que avia del, et por lo apaçificar, disolle asy: [+]
1300 XH I, 0/ 141 "Tare, oque tu oyste dizer do feyto do deluvio general, que matou todaslas cousas saluo ende Noe et os outros que Deus quiso gardar [pera] viuer cõ el ẽna arca, et oque aprendiste despoys do departimẽto de hũa lenguage em seteẽta et duas, que foy feyto sobrela rrazõ da torre de [Babylonya], et ho espargimẽto de todaslas gentes que aly forõ ajuntadas et despoys forõ daly espargidas [per] todo omũdo, et todo esto vẽeo por rrazõ dos ydolos et dos [grãdes] pecados que faziã os omẽs; et em aquel departimẽto que foy feyto das lenguages, asy cõmo foy agente tyrada da lenguage que antes avia, asy esteuerom todos cõmo em hũ ponto de séér tirados de todoslos sentydos que antes aviam, et asy cõmo de novo lles vierõ os sentidos et sysos que despoys ouverom, et todos ficarõ asi cõmo loucos por la loucura [en que contendiam] contra Deus, saluo ende aqueles da lyña de que tu vẽes de Noe et de Sem et dos outros dende aty; et ficou em nos aquel primeyro lengage, et obõo sentido, et obõo siso pera conosçer Deus; et as gentes partyndosse neyçias et loucas de Babel et de Senáár, nũca ouverõ acordo de catar por seus deus despoys, et fezerõ sempre toda cousa que seus corações queriam, [et lles derõ] et cõ os moytos bẽes quelles dou Deus et os viços que tomauã y por codiçia de mãteerlos et quelles nõ myngoassem, buscarom suas ymages que fezerõ, et ydolo nõ quer al dizer senõ ymage, et diserom algũus; [+]
1300 XH I, 0/ 141 "Quẽ esta ymage tover em sua casa creçerlleam as rriquezas, et oque [touer] esta outra nõ myngoara do que ouver mentre [quea] touer"; et outrosi asi diserõ das outras ymages ẽnas outras cousas et passarõ os omẽs estas loucuras aas pedras aque dizem preçiosas, et creçiam toda via as gentes [en] estas loucuras dos ydolos et oluydauã aDeus; et estas cousas tu as deuyas saber todas mellor que eu et ensynarlas anos. [+]
1300 XH I, 0/ 141 Et tu nõ paras mentes cõmo em esta terra ha moytos omẽs bõos vellos et auçiãos, et cááos ja, et nẽgũ deles nõ te dizer de Deus os bẽes que te teu fillo diz del, sééndo moço, mays esto nõ marauylla, ca Deus nõ cata vello, nẽ moço, nem mãçebo, enque poña oseu espirito, mays pono em aquel em quese El quer et em qualquer tempo; et rrogo te que teñas por bem de perder [asaña] queas contra teu fillo et creamos em Deus verdadeyro cõmo deuemos, et porla carreyra que [o] teu fillo diz. " [+]
1300 XH I, 0/ 145 Do feyto de Aram cõ el rrey Nẽprot et de como lle com el acontesçeo Abraã, despoys que quebrantou as ymages de seu padre, começouse adescobrir de todo dizendo que hũ era oDeus verdadeyro et nõ mays, et todo oal que erã ydolos et vaydade et descreẽça. [+]
1300 XH I, 0/ 145 Et, segundo diz Josefo ẽno outauo capitolo, Abraã foy oprimeyro omẽ do mũdo [quesse] atreveo adizer que hũ era Deus fazedor de todaslas cousas et poderoso delas; et diz que el foy oprimeyro quese descobrio apréégar esto, et onde quer que ydolos achaua aque podese chegar, quebrãtauaos todos cõmo quebrãtara os de seu padre. [+]
1300 XH I, 0/ 145 Et forõse maravillando del et de seus ditos todos los da çidade de [Vr et] os outros da terra; et vynam moytos oyrlo et pagauãse moyto de quanto dizia, et moytos deles yamse partyndo dos ydolos por quelles predicaua que Deus, que todaslas cousas criara et as [tyña] em poder, et este era hũ sóó verdadeyro Deus, et que todaslas outras cousas ajnda que tragem os omẽs abõa andança, dizia que aquelo queo nõ aviam os omẽs por sy, et aquelas cousas que erã dadas aos [omes] que por mãdado de Deus lles vjnã et nõ por seu poder nẽ força deles, nẽ por seu saber, nẽ por sua vertude do omẽ; et mostraua lles esto por las naturas das cousas et por moytas prouas et rrazões, et todoslo aviam por moy sabedor, et achegauãsse moytos ael. [+]
1300 XH I, 0/ 145 Et Josefo, em rrazõ de provas desto que diso Abraã, diz ẽno septimo capitolo do primeyro lybro da Antiguydade dos Judios, et trage por testigos os caldeos que falarõ da sabedoria de Abraã; et foy Beroso hũ [del[e]s], et nõ nomeou a Abraã [per] seu nome, mays diso del asi: despoys do deluvio, ẽna deçima generaçom, foy ontre os caldeos em Caldea hũ varõ justo et grande et moy prouado ẽnas cousas çelestiaes et ẽnos feytos grandes delas. [+]
1300 XH I, 0/ 145 Et em todo esto forom sonãdo por toda aterra estes feytos de Abraã tanto que chegarõ as novas ante el rrey, dizendolle quea gente quese ya [aluoroçãdo] contra os ydolos et cõtra acréénça deles quelles el [rrey] dera, et lles ensynara aorar, et conque os [tiña] quedos et apagados atodos; et que perderia el em esto; et desto pesou moyto ael rrey, et nẽbrouse moyto do que oystes quelle diserõ os seus estreleyros da estrella, et foy tam [sañudo] quelle vẽeo em coraçom de matar Abraã, et seu padre, et toda sua [cõpaña]; et leyxou de fazer esto cõ medo de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 145 Et enviou logo por Abraã, et Abraã vẽeo ael, et progontou lle el rrey que era aquelo que el andaua [dizẽdo] et fazendo por la terra. [+]
1300 XH I, 0/ 145 Et Abraã começoullo a dizer moy atrebudamẽte, empero temperamẽte cõmo ante rrey, et contou lle todaslas rrazões dos ydolos et da loucura et vaydade deles, cõmo oystes queo avemos contado aqui et moyto mays; et disolle todoslos deuedos que noso señor Deus ha cõ as criaturas et opoder quea sobrelas; et fezo desto moy grande sermõ ael rrey et aseus rricos omẽs et atoda sua corte. [+]
1300 XH I, 0/ 147 Tare et Adiara temẽdose del rrey que era forte et sabio das estrellas, et pensando queo saberia el por outra parte, nõ lle ousarom [emcobrir] averdade, et diserõlle todo: otẽpo enqueo fezerõ, et cõmoo encobrirõ et todas las cousas desto contarõ por via ordenaria ael rrey; et cõmo quer queo manyfestauã por lo medo que aviam del rrey diz aquela sua estoria queo [manyfestarõ] fiando ẽna vertude et merçed de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 147 Os hũus dizem que Tare quelle nõ quiso dar seus fillos et que el et sua moller et seu fillo Nacor quese escusarõ omellor que poderõ; et Abraã et Aram que sayrõ mays fortes em suas palauras para téér et créér de todo coraçõ acreẽça de Deus sem toda cõfeyta, et diz queos mãdou logo aly rrecadar el rrey aestes ambos et mãdou fazer hũa grande fogeyra, tam grande cõmoa faziã os caldeos et ajnda mayor, pera os fazer pasar por ella, et mãdou tomar por força aAram et aAbraã et dar cõ elles em aquela fogeyra; et Abraã sayo della em saluo, et Aram cayo de guysa que nõ podo [ende] sayr et morreo aly, et sacarõ ho dende morto os seus, et suterrarõlo em essa çidade [Vr] de Caldea hu morauã el et seu padre et seus yrmãos. [+]
1300 XH I, 0/ 147 Et conta Josefo ẽno [outavo capytolo] quea sepultura de Aram [ coñosçida] esta ajnda et nomeada por de Aram em aquela çidade [Vr] de Caldea, et que ajnda lle oje dizẽ oluzeyro de Aram, et mostrãno ao que véér lo quiser. [+]
1300 XH I, 0/ 147 Et da rrazõ deste fogo de Aram et de Abraã diz mays et doutra fegura mẽestre Godofre ẽna outaua parte do Panteom, et conta que estes fillos de Tare que nõ queriam yr adorar ofogo, nẽ passar por el cõmo faziã os outros de Caldea ajnda quelles mãdauã passar por el; et estonçes que se leuãtarõ contra elles esses de Caldea et queos ençarrarõ em sua casa deles et queos çercarõ arredor et posserõlles fogo, et ofogo desque foy apresso aacasa diz que foy tanto que queymou as casas et os omẽs que dentro eram et perdeuse alla Aram, et morreo aly empero era omẽ bõo, et dereyteyro, et sayo em saluo Abraã. [+]
1300 XH I, 0/ 147 Et dizẽ que chegou aly o angeo [de] noso señor Deus et tomou Abraã et tyrou ael do fogo et librou ho daquela morte. [+]
1300 XH I, 0/ 147 Et cõta Jeronymo ẽna glosa que por esto dizem os judios, et que se preçam moyto por ello, que foy dita esta palaura, que diz asi ẽno noso latỹ: [+]
1300 XH I, 0/ 147 "Ego som dominus deus tuus qui aduxite de [Vr] caldeorum" et esto quer dizer asi ẽno noso lenguage: [+]
1300 XH I, 0/ 149 Et por desembargar nos de algũas rrazões, queremos dizer aqui destes [nomẽs] de Abraã et de Sarra. [+]
1300 XH I, 0/ 149 Dizem os espoedores desta estoria que chamarõ Abraã por estes tres nomẽs: primeyramẽte diserõlle Rram, et despoys Abram, et despoys Abráám. [+]
1300 XH I, 0/ 149 Et departem sobresto que segũdo acreẽça de noso señor Deus, que todo otẽpo des do começo do mũdo aaca he partido em tres tẽpos: et ao primeyro diserõ otẽpo de antes da ley, et ao segundo, otẽpo da ley ou ẽna ley, ao terçeyro otẽpo de despoys da ley, ou tẽpo de graça; et oprimeyro destes tres tẽpos durou, segũdo dizem [hũus], deslo começo de Adam ata Moysem; et outros dizẽ que ata Abraã, empero omays çerto he ata Moysem. [+]
1300 XH I, 0/ 149 Et segundo os espoemẽtos de Rramyro ẽna Biblia, [Rram] tanto quer dizer cõmo moy alto, ou enxaltado, ou trono, ou enxaltãte; et diz que este meesmo he Abraã, et que despoys foy chamado Abráám; et outrosi Abram, segundo Rramyro tãto da aentẽder cõmo padre alto, ou padre enxaltado, ou alçado de terra, ou alçamẽto de padre, ou padre escolleyto, ou poboo alto. [+]
1300 XH I, 0/ 149 Et este outro nome Abráám, segundo diz Rramyro, tanto mostra cõmo padre que vẽeo ao pobõo ou padre aque vẽeo multidue, ou padre de moytas gentes. [+]
1300 XH I, 0/ 149 Outrosi aSarra chamarõ primeyramẽte este outro nome [Saray], et despoys lle diserõ Sarra; et pom daly Moysem ẽna Biblia, em aquel lugar, este outro nome Jesca, et por que semella nome doutro fillo ou filla que ouvesse Aram, sem aqueles que avemos ditos, por tyrar esta dulda, diz Jeronymo ẽna Biblia que Jesca que [sobrenome] he de Sarra, et quea chamarõ Sarray Jesca. [+]
1300 XH I, 0/ 149 Et, segundo diz Rramyro tanto quer dizer Saray cõmo prinçipa, ou ho meu carbom, ou [amyña] cobertura, ou amyna estreytura; et este outro nome [Sarra], segundo diz Rramyro ẽna Biblia, tanto quer dizer cõmo prinçepe, ou carbom, ou cobertura, ou estreytura dos máes del. [+]
1300 XH I, 0/ 149 Et cõmo quer que ẽna escrytura desta estoria aja seus lugares departidos enque deuemos dizer Abram et Saray, nos nõ os nomeamos por toda nosa estoria senõ Abraã et Sarra por nos [escusar] daquela contenda; et téémos quee rrazõ que cõpla pera esto oquese entende [perlo] que aquí avemos dito. [+]
1300 XH I, 0/ 149 Et Tare cõ solaz et sabor de seu fillo Aram, por que avia aquela çidade nome cõmo el, ficou aly et fezo sua morada el et sua [cõpaña]; et Abraã predicaua ẽnas poblas, et [perla] carreyra, et onde lles acontesçia de pousar, dizẽdolles que era hũ Deus verdadeyro sóó, criador de todaslas cousas. [+]
1300 XH I, 0/ 149 Et conta Josefo desta vida de Tare et diz que viueo tam pouco por quese encurtava ja avida dos omẽs, et quese fazia cada dia mays pouca, et que asy foy yndo ata ageneraçõ de Moysem; et despoys de Moysem que forõ as vidas dos omẽs otermyno dos çento et [vijnte ãnos] que oystes que nosso señor Deus estabelesçera, et [diz] que tantos viueo Moysem, çento et [vijnte] ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 151 Et avemos vos dito cõmo jazia esta çidade ontre orreyno de Babilonya et de Assyria, pero dizemos que mays jaz ẽno rreyno de Assyria que de outra terra. [+]
1300 XH I, 0/ 151 Et pobloa Nyno, et [emanchoa] tanto que dizẽ as estorias que touo em ancho tres jornadas; et pode esto séér queas touo açidade, mays empero dizemos nos queas toverõ os seus termynos. [+]
1300 XH I, 0/ 151 Et fezo dela acabeça do emperio, segũdo diz ẽno Panteõ ẽna septema parte del; et poys quea ouvo moy bem poblada et garneçida, onrroa com aseeda do emperio que asentou em ella, et acreçentoa outrosi ẽna palaura do nome quelle poso, et chamoa Nynjue Et Ninyue, segũdo as Interpretações de Rramyro ẽna Biblia, tanto quer dizer cõmo parida, et cõ fillos, ou fremosa, ou lyñage, ou engendramẽto de fermosura ou defendemẽto [de] meu engendramẽto. [+]
1300 XH I, 0/ 152 Et os daquel lynage ao que alçauã por rrey dauãlle orreynado por dez ãnos enque rreynase et nõ mays; et os daquel lynage que estonçes começarõ arreynar aviam nome os tebeos; et aaqueles dez ãnos enque rreynaua el rrey [cham[a]uãlle] dinastia; et dynastia tanto quer dizer cõmo tẽpo de dez ãnos; et durou orreynado de estes tebeos çento et nove annos. [+]
1300 XH I, 0/ 152 Et oprimeyro rrey deles que ende rreynou ouvo nome Zaes, mays segundo diz mẽestre Pedro ẽno libro das generações do Vello Testamẽto, este primeyro daquel rreyno do [Egyto] ouvo nome Myneo; et diz que podo esto séér que fose este hũ rrey que ouvese estes dous nomẽs, segũdo [señas] terras et [seños] señorios ou lyñages ou tẽpos. [+]
1300 XH I, 0/ 152 Mays dos nomẽs dos rreys deste rreynado [do] Egyto nõ achamos ẽnos primeyros çento et nove ãnos outros nomẽs de rreys senõ que rreynou olynage dos tebeos; pero nomea Lucas ẽno quarto capitolo da segunda ydade, et outros que acordam cõ el, oprimeyro rrey que y rreynou, et dizẽ que ouvo estes dous nomẽs: [+]
1300 XH I, 0/ 152 Zaes et [Mynco]; nem ẽnos çento et tres ãnos de adeante nõ achamos que y ouvese nome de rrey senõ que rreynou outro lynage que aviã nome os diapolitas. et chamarõ aestes os rreys pastores, Et, segũdo diz Eusebio ẽno libro das contas dos ãnos das estorias, ẽna [rrazom] de Jacob, diserõlles este nome pastores aaqueles rreys por rrazõ de Josep et de seus yrmãos que entrarõ ao Egyto em seu começo asi cõmo pastores. [+]
1300 XH I, 0/ 154 Do rreynado de septentriom diz mẽestre Pedro ẽno libro das generações do Vello Testamẽto que foy em Syçilia, et que oprimeyro rrey de aquel rreyno ouvo nome Maneo; mays nõ pom mẽestre Pedro otẽpo en quese começou, [este rreynado] nẽ os outros, saluo que diz deles estas rrazoes, nem achamos nos ajnda em outro escrito ata este tempo, ocomeço deste rreyno, mays diremos del adeante em seu tempo ondeo acharemos. [+]
1300 XH I, 0/ 154 Andados oyto ãnos de Abraã et çinquoéénta do rreynado del rrey Nyno, despoys que este rrey ouvo feytas suas noblezas ẽna çidade de [Nynyue], et ordenados et postos em rrecado os rreynos de Assiria et de Babilonya, et aperçebeosse et tomou sua [cõpaña] et tornousse outra vez sobre açidade de Bautra, [a] Zoroastres, que era Cam fillo de Noe et padre de Cus, et avóó de Nẽprot, et visavóó de Belo, et seu trasavóó, cõmo avemos contado, et aperçebeosse Zoroastres et sayo ael et lidarõ, et dizẽ Eusebio et meestre Godofre que [rrey] Nyno vençeo aZoroastres et quelle tomou orreyno; mays Paulo [Orosyo] conta ẽno quarto capitolo do primeyro libro que rrey Nyno matou aZoroastres ẽna fazenda, et diz quea cavalaria dos naturaes et [os] outros da terra quese collerom aaçidade et alçarõse et ençarrarõse moy bem em ella, et [toverõ bem] suas torres et defenderõ seu muro et toda açerca da çidade, et nõ se quiserom dar arrey Nyno por nẽgua pleytesya. [+]
1300 XH I, 0/ 155 [Zemeys], cõmo disemos ẽno capitolo ante deste, et Nynjas, segũdo diz Eusebio. [+]
1300 XH I, 0/ 155 Desta rreyna contã moytas cousas maravillosas, et dizẽ que por rrazõ que aquel Trebeta, seu criado, de que disemos, quese leuãtara omẽ bõo et de bõo entẽdemẽto por tal quelle nõ fezese bolyçio ẽno rreyno nẽ leuãtasse rroydo nẽ lle buscasse y nẽgum traballo, dizẽ que ouvo cõsello cõ seus priuados, et deytóó fora do rreyno et da terra de seu padre. [+]
1300 XH I, 0/ 155 Et Treber vio moy bõa terra et pagouse della et quedou aly, et fezo hũa pobla ẽna rribeyra de hũ rrio a que chamauam Moseella; et por que diziã ael Trebeta, poso el aaquela çidade nome Treber, et asylle chamou; et segũdo cõta méestre Godofre ẽna outaua parte do Panteom, esta villa Treuer foy aquela aque despoys diserõ Rroma Belgica, et aly morou et morreo Trebeta et aly jaz; et em sua vida mandou quelle posessem escrito sobre seu moymẽto ofeyto da rreyna Semyrramis et oseu. [+]
1300 XH I, 0/ 155 Et diz dello mẽestre Godofre estes versos [en] latỹ: [+]




RILG - Recursos Integrados da Lingua Galega
Seminario de Lingüística Informática / Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2018
Deseño e programación web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL