1295 |
TC 1/ 83 |
Et dame siso et entendemento com̃o o possa fazer et de maneyra como te tenas tu por seruido de mj̃ et cobrẽ castelãos algũa cousa do que perderõ; ca, senor, longo tẽpo a que uiuẽ apremados et muy quebrantados dos mouros. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 171 |
Et, seendo el aynda nino de pouca ydade et de pouco entendemento, começou a asanar os condes de Galiza, per suas palauras nõ cordas et por seus feyctos desguisados, et de seerlles brauo(s) et esquiuo(s), nõ sse querendo guiar per [consello de] sua madre nẽ de sua tia, a mũia. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 277 |
Et este Garçia Ramirez foy casado cõ dona Margelina, ffilla do conde dellas Perchas, et ouuo en ella hũu fillo a que disserõ dom Sancho -este foy omẽ de grande entendemento et de grã coraçõ et muyto entendudo -. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 288 |
Et este rey dom Rramiro, por que o seus arangoeses [aujã] por çĩple et que nõ era muy agudo en seu entendemento, os rricos omes et os caualeyros faziã escarno del et acusauãno, en maneyra que lli faziã fazer muytas cousas que nõ pertẽeciã a rrey, com̃o se fosse aluardã. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 335 |
Et el rrey foy muy espãtado polo muy fremo[so] miragre et arrepeedeuse polo que lles auia dicto et quiserallo tomar; mays nõno pode fazer, ca, tal ora com̃o o pensou, nõno pode mays veer, et foy mouudo seu entendemento en al, et seu daquilo que coydou. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 343 |
Outrosy a rreyna dõna Sãcha nõ se traballaua meos hũu pouco de fazer bõas obras et seruir a Deus, que era dõna de grãde entendemento et mujto aguçosa en todo bem. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 348 |
Mays todavia aos boos et d[e] boo entendemento pesou muyto, ca ben entendiã o mal que lles podia acaeçer en cabo, asy com̃o lle depoys auẽo, que naçeu ende muyto mal. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 374 |
Poys que el rrey dõ Sancho tomou os rreynos a seus yrmãos, por que dõna Orraca amaua muyto al rrey dom Alfonso et por que entendeu que per seu cõsello se seyra da mõi(ar)ia, -et el rrey dõ Afonso en todos seus feytos se guiaua per ella et a tijna en lugar de madre, et ella era dõna de grande entendemento - (et) el rrey dõ Sancho sacou sua oste et foyse sobre Touro, que era da ĩfante dõna [Eluir]a, et tomoulla. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 392 |
Dom Pero Ansures era de grãde entendemento et sabia muy bem arauigo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 395 |
Dom Pero Ansurez, com̃o era de grãde entendemento, mandou poer muytas besta[s] fora da vila, muy bem guisadas, que o nõ entendese nẽgũu. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 404 |
Et este rrey dom Afonso en começo de seu rreynado mandou chamar a jnfante; et, por que ella era dõna de boo entendemento, todo o que auya de fazer et d ' ordenar ẽno rreyno faziao per seu consello della, pero que llo tijnã todos por grã mal, segũt que o conta o arçebispo dom Rrodrigo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 452 |
Et fezerõ y entõ arçebispo a dõ Bernaldo, que era om̃e boo et de santa vida et clerigo muy leterado et de boo entendemento. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 622 |
Et en elles se conprio o que disso o sabio: que aos de mao entendemento peor he de sofrer o bẽ ca o mal; ca o mal sofreo ome aỹda que lli pes, et o bem nõno pode sofrer de grado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 671 |
Et acharõ o judeu sem entendemento nẽhũu, tendudo ante o corpo do Çide, que sse calaua ia das uozes. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 685 |
Et respondeu a elo com̃o ome de bõo entendemento et mesurado: - |
[+] |
1295 |
TC 1/ 713 |
Et el rrey foy creçendo et seendo de muy boo entendemento et de bõas manas. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 729 |
Conta a estoria que o muy noble rrey dõ Afonso de Castela, que soube sempre gaanar preço et onrra et melloria sobre os rreys seus vezinos, et quiso enmendar sua vida et seu estado com̃o om̃e de grande entendemento; et foy muy granado et muy ardido et muy temudo en sua terra et ẽna allẽa et muy conplido en justiça, et daua muy grandes dõas. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 759 |
Et a rreyna, com̃o era de boo entendemento et muy corda, ouue seu consello cõnos rricos omes et conos prelados do rreyno a quem daria seu yrmão el rrey a criar, ca ela nõno queria dar a nẽgũu sem seu cõsello delles. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 777 |
Et por uerdade quanto era a madre bẽno mereçia; ca era dona de bõo entendemento et uerdadeyra et mesurada et muyto ensinada dona, et foy lume et espello de Castela et de Leom, et todos catauã por ella et por seu entendemento se guyauam. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 817 |
Et diz asi o arçebispo dõ Rrodrigo de Toledo: por que [o] grande entendemento del rrey don Fernando nõ mingu[asse] asi da sua nobreza nẽ valuese mẽos por andar en allẽos et en descoueniẽtes ajuntamentos de molleres, a nobre rreyna dona Berĩguela, sua madre, ouue a curaçom de lle buscar con quẽ cas[ass]e. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 841 |
Et asi cada hũus o consellauã, segũdo seus entendementos, o mellor que entendiã. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 890 |
Este foy rrey muy mesurado et cõprido de toda cortesia et de bõo entendemento, muy sabedor; et muy brauo et muy sanudo enos lugares hu cõueesse; muy leal [et] muy uerdadeyro en todalas cousas que uerdade et lealdade deuese seer guardada. |
[+] |
1300 |
AT III,4/ 51 |
Pero como vus ja dixi, poden -o meter no mozdobre, porque dam em el [a] cada tempo seu entendemento. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 156 |
Et ella andando em estas guerras cresçeo omoço, acomo quer que era tal; et quando arreyna tornou destas batallas por véér sua çidade et seu fillo, et oachou tal, catou arte cõmoo encobrisse por nõ perder os rreynos; et logo, ante que esto sonasse, mãdou fazer hũus pááços apartados moy grandes, et moy fermosos, et moy nobles, et ençarrou aly offillo cõ poucas amas et seu ayo que pensasse del; et esto fazia ella por tal queas gẽtes queo nõ oysem fallar em tal maneyra que entẽdesem que era sem [entendemento], et em tal maneyra ordenou ella opááço enque el moraua, que aquel queo véér quisesse queo nõ vise senõ moyto aalonge, em tal maneyra queo nõ podese conosçer de cara. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 32 |
E depoys disso El a seus discipulos, como rrespondẽdolles, que erã sen entendemento, ca lo que entra por la boca al corpo nõ ensuza al ome, mas partesse por aquelles lugares por do convene e governa al corpo; mas lo que sale del corazõ del ome, assi como furto, o omicido, o adulterios, pensamentos maos e as outras cousas semellantes destas, ensuza al ome porque lle tolle la bõa fama. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 340 |
Et sabia os aver cõmo õme sesudo et de bõo entendemento, ca nõ lles era brauo nẽ esquiuo nẽ soberueo, mays era lles mãso et [omjldoso] et todo seu coydado metia em cõmo se faria amar a todos. |
[+] |
1350 |
SP 26/ 129 |
(LEY OYTAUIA quen pode fazer desonrra. Desonrra ou torto pode fazer a outro todo home ou moller de des anos e medio aRiba porque ouueron por ben os sabeos antiquos que deste tenpo adeante (deue) auer cada huu entendemento para entender se faz desonrra a outro (ou non). (saluo ende) se aquel que o fesese fosse louco ou desmemoriado ..............seria tiudo de facer emenda de nehua cousa que disese ou fecese porque non entende o que faz mentra esta... ..............loucura. pero os parentes mais.... ......que ouuesen estes ataes ou os que ouuesen en garda (deuianos) gardar de maneira que non posan facer torto nen desonrra a outro. asi como en moytas lees deste liuro disemos que o deuen facer e se non o fecesen ben se poderia (facer emenda deles do torto tuerto que aquestos atales fizieren.) LEY IX. --(Contra quien puede ser fecha deshonrra, e quien puede demandar emienda della, e ante quien.) Tuerto, o deshonrra puede ser fecha a todo ome, o muger, de cualquier edad que sea, maguer fuesse loco, o desmemoriado. ) |
[+] |
1370 |
CT 1/ 468 |
Ca, se Éutor uiuera, porla sua grã franqueza et porlo seu entendemento et ardimento fora senpre Troya defenduda de quantos ẽno mũdo fosem. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 471 |
Et os que fezerõ esta obra erã de tã grã çiençia et de tã grande entendemento que laurarõ sobre esta bóueda hũa casa moyto alta, bẽ de vijnt pees. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 476 |
Agamenõ, cõmo era bom caualeyro et de bom entendemento, rrespondeu asý: - |
[+] |
1370 |
CT 1/ 476 |
Eu, ata aquí, corrigí esta hoste muyto en paz et nõ lles fige noio, nẽ cousa que nõ deuese, a meu entendemento, nẽ eles a mj̃, nẽ sey que am de mj̃, nẽ eu deles tãpouco. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 486 |
Mays Agamenõ nõ llo [contra]diso, nẽ llo esquiuou, ca era caualeyro de grand entendemento et nõ quiso y fazer cousa onde podese naçer mal nẽ estorua a aquelo que auíã começado; ca, se entre eles naçese algũa descordia, seríã ende meospreçados et uallrríã por ende mays pouco. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 493 |
Et soudoua muyto da parte de seu señor, et contoulle seu mesaie, todo cõmo lle Achiles disera, cõmo õme de bom entendemento, en esta maneyra: - |
[+] |
1370 |
CT 1/ 494 |
Desque o mesageyro d ' Achiles ouuo acabada sua rrazõ, a rreýna, cõmo era dõna de grã siso et de grand entendemento, dísolle assý: - |
[+] |
1370 |
CT 1/ 494 |
Et ia ey perdudo o mays do entendemento, et cousa ẽno mũdo nõ á que me posa cõfortar, et muyto mays quirría mĩa morte ca sofrer tal coyta cõmo sofro noyte et día, pero se esto podesemos acabar eýnda en algũ tenpo me podería yr bẽ. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 497 |
Et entõçe a rreýna, cõmo era sesuda dõna et de grãd entendemento, apartou o mesageyro, et dísolle quanto rrey Príamos lle auía dito. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 497 |
Mais se fuj ẽno mũdo ome a quen ualuese contra o amor siso ou ardimento ou ualentía, çertas nõ, ca nõ ualeu a Sansóm, nẽ a Salamõ, nẽ a Dauid, que forõ omes de grã siso et de grãd entendemento. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 497 |
Et nõ he marauilla, pois muytos de bom entendemento et de bõ siso sofrerõ outro tal cõmo eu et nõ se lle poderõ defender per força nẽ per bõo siso. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 497 |
Et se en mj̃ á ualor ou esforço algũ ou siso ou entendemento, aquí cõuẽ que paresca, ca ẽno mũdo nõ á tã forte cousa nẽ tã esquiua que eu por esto nõ faça. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 500 |
Mays dũa cousa me marauillo, por que aquí á tãtos bõos caualeyros de grã siso et de grand entendemento et nõ tomã cõsello sobre este feyto, et en outra maneyra nõ querẽ tomar outro camjno se este nõ. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 517 |
Et, sen dulta, nos fará grã mj̃gua et somos por ende maltreitos, ca moyto era bom caualeyro et urgulloso et ardido et marauillosament rrecudía bẽ aos grandes feytos, et sabíanos gardar moy bẽ perlo grãd entendemento que en el auía, et dar os cõssellos muy bõos, et adeantarse moy ben. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 567 |
Ata meodía nõ cobrou sua fala, nẽ seu entendemento. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 572 |
Et o mandadeyro, cõmo sabía et era de boo entendemento, cõtoulle sua mesaiẽ per tal guissa: - |
[+] |
1370 |
CT 1/ 605 |
Mays a rreýna, cõmo era de bon entendemento et cortés, cõfortáua[o] moy bem et muy saborosament. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 628 |
Et marauíllome cõmo sodes tã estrayos et tã fora d ' entendemento et tã endiabrados que me ousastes mouer tal cousa. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 628 |
Et, sen falla, este cõsello he d ' ome sen entendemento. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 637 |
Et, por Deus, este destroymento et esta coyta cõ que ia somos enoiados et mortos et cãsados nos deuería de dar entendemento et talente d ' amar et querer paz. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 637 |
Et, se el quer defender a sy et a nós, aquí pareçerá seu siso et seu entendemento. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 688 |
Et don Antenor se omildaua a tódoslos daquela terra et daquel rreyno, et sabíaos auer cõmo ome sesudo et de bõo entendemento, et nõ era brauo, nẽ esquiuo, nẽ soberueoso, mais éralles mãso et humildoso. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 704 |
Et eu nõ sey ẽno mũdo ome que o doutra guisa queira contradizer, se siso ouuer ou entendemento. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 735 |
Et eles coñosçíã todo bẽ et mal, et chegáuãse ao bẽ et leyxauã o mal, et, a cõmoquer que fosem muy moços d ' ydade, erã moyto auondados de entendemento. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 735 |
Nũca forõ fillos de rreys que taes feytos cõmeçasem per muytas uezes, et a todo derõ cabo, et forõ conpridos de todo bõo entendemento. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 739 |
Et desque ouue entendemento, preguntou a sua madre et rrogoulle que lle disese quen fora seu padre et se era rrey ou duc ou conde, ou se era noble ou uil, ou se era morto ou uiuo. |
[+] |