1275 |
CPb 1/ 6 |
Prouecho grande e bien, viene a los omes de la amistad; de guisa que segund dixo Aristoteles, ningun ome que aya bondad en si, non quiere biuir en este mundo sin amigos; maguer que aia ontressi concordia e por ende disso aristotiles que sse os homees ouuessen ontressi uerdade non auerian mester justiça nen alcaydes que os julgassen por que a amizdade lle faria conplir e guardar aquelo meesmo que quer e manda justiça ley. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 76 |
Et ende ouverõ seu acordo et seu cõsello os omes boos et fezerõ de ssi dous juyzes, que escollerõ ontre si -et, segudo diz o arçebispo don Rrodrigo de Tolledo, nõ dos mays poderosos, mays dos mays sesudos et de mellor entẽdemento - que julgassem a terra de Castella et apacificasem todallas cõtendas que se y leuãtassen, et os desacordos, et que adusesen todallas querelas, et esteuesen todas pollo seu juyzo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 76 |
Et, segũdo diz dõ Lucas de Tuy, este Layo Caluo nõ querria seer juyz nẽ seer a julgar; mays pero, por que os omẽes bõos [o] tĩjnan por ben, que o tomou. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 76 |
Mays, poys que foy juyz, nõ ussaua de seer a julgar nẽ a dar juyzo, mays usaua mays d ' armas et de cauallaria. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 76 |
Et isto era por que se assanaua logo et nõ era paçiẽte nẽ sofrudo para oyr as razões dos que uĩjnã a seu juyzo, o que nõ conuĩjna para o que julga. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 78 |
Et ouue el de julgar toda(uja) Castella ata o rrio de Pisorga, segundo cõta don Lucas de Tuy per seu latĩ en sua estoria. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 111 |
Et poys que esto foy feycto, foysse logo o conde et as conpanas todas, onrradas et alegres, assy com̃o deue seer, et de com̃o cada hũu pode julgar de tal batalla. . . |
[+] |
1295 |
TC 1/ 166 |
Et ao tempo que este [conde] Garçia Fernandez sayu da terra para vingarsse de sua moller, com̃o de suso auedes oydo, leixou ẽna terra dous seus parentes, en que el muyto fiaua, que julgassem os preytos et que gardassẽ todo o seu. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 391 |
Et jurẽ todos sobre sanctos auãgelios que nos julguẽ dereyto en este lugar. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 396 |
Et teuerõ por bem de poer doze caualeyros de cada cabo que julgasem com̃o avya(m) a lidar quẽ rreta conçello. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 400 |
Et dom Diego quiserase tornar para o cãpo para lidar cõnos outros, mays nõ quiserõ os fielles nẽ teuerõ por bem de julgarẽ mays en esta razom, se erã vençudos os çamorãos ou nõ. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 521 |
Et vijnã seguros todos os das merchandias a conprar et a uender, en guisa que era muyto auondado aquel lugar porla grã [justiça] que elle fazia, por que os mandaua julgar segũdo sua ley, et nõ leuaua delles mays do dizemo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 551 |
Et pedirõ ao Çide que, pois era ele primeiro, que lljs desse por alcayde hũu alfaqui muy onrrado a que diziã Abiad, et que ele que posese(se) de sua mão quen o ajudasse a julgar o poboo dos mouros, et ficaria ele sen noio de os oyr cada dia, senõ quando acaesçessem algũus grandes feitos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 553 |
Et mãdou o alfaqui que fezera alcayde que julgasse que morte mereçia, segundo sua ley, o que matara seu senhor, et demais que jurou que nõ auia mays daquelo que dera en escripto. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 553 |
Et o alcayde et os outros julgarõ que os apedreassem, ca esto achauã por dereyto, segundo a ley, "mais fazede como teuerdes por bẽ. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 553 |
Et mãdou que apedreassẽ Abeniafa logo et todolos outros que forã ẽ consello de matar el rrei, seu senhor, assi com̃o o auiã julgado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 617 |
Et el rrey mãdou aos alcaides que julgassem o que achassem por dereito. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 617 |
Et eles, auendo seu consello, julgarõ que lli dessem suas espadas; mais os condes nõno queriam fazer. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 619 |
Et mandou aos alcalles que julgassem o que achassem por dereyto. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 619 |
Et elles, auendo seu consello, julgarõ que, poys elles conoçiã que o Çide llis dera o auer cõ suas fillas, et llas leixarã, que llo entregassem logo alj ena corte del rrey, sen outro plazo nj̃hũu. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 629 |
Senor, Deus uos manteña en seu seruiço por muyto tempo et bõo, por que que julgastes dereyto com̃o rrey dereytureyro et senor natural; et reçebo uosso juyzo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 706 |
Et foy depoys julgado per corte que llis nõ podiam dizer mal. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 825 |
Et a morte, que a muytos he auessa et descomunal et tortiçeyra en julgamento de cõualẽça et força[n]te das ui(an)das, deullj salto en aquel lugar et nõ quiso que el dalj endeãte mays passasse, nẽ llj deu y espaço, et matoo y sen semellãça de gran doe[nça] auer. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 900 |
Et poys acordarõse as gentes et alçarõ dous juyzes que julgassen toda a terra, et estes dous juyzes a hũ disserõ Nuno Rrassoyra et ao outro Laym Caluo. |
[+] |
1300 |
LPr 1/ 112 |
Este Martin Soarez foi de Riba de Limia, en Portugal, e trobou melhor ca todolos que trobaron, e ali foi julgado antr ' os outros trobadores |
[+] |
1300 |
TPb 26/ 104 |
E por ende deue o julgador passar contra o demandado. assy como dissemos ena terça ley ante desta. e podeo fazer con direyto se quiser foras ende se o demandado non se quiser aproueytar da gaança que fezera por tempo daquela (cousa). |
[+] |
1300 |
TPb 26/ 104 |
Parandosse a Responder por ela en juyzo. ben daquela guisa como se esteuesse en aquel estado en que estaua quandolla começaron a demandar. ca enton o julgador deue yr porlo pleyto adeant. e non ha por que (passar) contra o demandado por Razon (daquela cousa) que(el) amostra a assazon que a ha gaanado por tempo E esto ha lugar non tam solamente ena cousa mouele que ha de seer mostrada en juyzo. mays aynda enas Rendas e enas froytas que dela sayren despoys que o pleyto (for) mouudo sobre ela. |
[+] |
1300 |
TPb 26/ 104 |
Mays se tal Recado non podesse ou non quisesse dar. ben o poden apremear que este a dereyto deante o julgador onde o acha(se.) A XII he quando demandassen alguo seruo besta ou outra cousa mouel por sua................. demandassen ali deue responder onde for achado con ela. pero (que) el seja ........ |
[+] |
1300 |
TPb 26/ 104 |
E o julgador deue liurar o pleyto sobre ela o mays... .... que poder de maneira ......................... ......................... |
[+] |
1300 |
CPa XXVII, 4/ 125 |
E por ende disso Aristotilis que sse os homẽs ouuessen ontressi uerdade, nõ auerian mester justiça, nẽ alcaydes que os julgassen; porque a amizdade lle faria conplir e guardar aquelo meesmo que quer e manda justiça. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 92 |
Outros ouvo y que estudarõ ja mays despois em esta rrazõ do adorar dos elamẽtos, et diserõ et julgarõ, segundo os seus sisos et seus aruydrios que era mellor de orar oelamẽto da agoa queo da terra; et esto por estas rrazões: por que pensauã elles et [crijam] que mays grande era oelamẽto da agoa queo da terra, et mays lympo, et tal que nẽgũa cousa tẽporal nõ apoderia nẽ pode escusar, por que aagoa laua et alympa et tẽpera todas las cousas, et por estas rrazões aqueles adorarõ aagoa et nõ aterra. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 128 |
Sobre olugar onde nasçeo Abráám, fillo de Tare, fillo de [Nacor]Seruc, fillo de Rragau, fillo de [Falec], fillo de Eber, fillo de Sale, fillo de Arffaxat, fillo de Sem, fillo de Noe, nõ acordam os hũus sabios que desta estoria falam cõ os outros, nẽ outorgã em hũ, pero que este desacordo nõ faze nẽ trage dano ẽna verdade da estoria; que os hũus dizem que nasçeo em Acus, et os outros [que em Alcufa], outros que em Cufida; et estes nomẽs som de lugares et poblas de Caldea; et dizem ajnda algũus que daly foy rrey Nẽprot natural mays que de outro lugar; et contã algũus dos aravigos que viuo era Nẽprot quando Abraã nasçeo, et dizem elles que nasçeo Abraã [mj̃ll] et seteẽta et nove ãnos despoys do deluvio; outros dizẽ que noveçentos et quareẽta et dous, et que era Nẽprot em aquela sazõ rrey de oriente; et diz que em seus dias deste rrey que estudiauã os omẽs ẽnos juyzos das estrelas et ẽnos andamẽtos dos çyrcos do çeo, et queo prouauã todo moy bem, et ojulgauã porlas moy longas vidas que aviam. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 132 |
Et ajnda sobresto rrazõa de Abraã Josefo, que sabya esto Abraã et queo julgaua por la natura da terra et do mar, et mostraua que estes obedisçiam a Deus, et outrosi por aquelas cousas que contesçem ẽno sol et ẽna lũa [per] moytas vezes, et sobre todo por aquelas que paresçem ẽno çeo, et som sempre sobre todaslas outras; et que por la vertude dAquel que sempre esta ante toda cousa, et toda cousa [sempre] ante El et por la prouysom do seu ordenamẽto, quese ordenauã todaslas cousas que ẽno mũdo son, et ajnda diz mays, que aqueles [a que] as cousas tẽporaes do mũdo no vynã asy cõmo eles queriam et tam bem et lles erã tollidas queas nõ aviam, que manyfestos viesem de outorgar que nõ ajnda aquelas cousas que erã mester, sem quaes elles nõ se poderiam mãteer, queas nõ podiam aver por lo seu poder deles; et som estas aquelas méésmas que aquel Deus sóó criador dou pera Seruyço dos omẽs, segundo aforteleza et opoder do seu mãdado, et cujo bem et plazer soo he de darlle nos [solamẽt] onrra et graçias, que a El esto lle comple et nõ [mays], que nõ ha mester dos bẽes dos omẽs Aquel que os da aelles. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 197 |
"Sabas tu Abraã, queoteu lyñage yra morar em terra allea, et os daquela meteram os teus em seruydũe, et estarã em ella quatroçentos ãnos; mays Eu julgarey aquelas gentes queos apremearẽ, et despoys sayram elles daquela terra cõ grãde rriqueza et tu morreras em bõa velleçe, et suterrar team ontre teus parentes, et despoys os do quarto linage que sayram de ty tornarã aesta terra et Eu lles la darey estonçes por que em aquel tẽpo averam meresçido os daquelas terras et feyto por quele llas Eu tollerey. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 199 |
Et da outra palaura que diso noso Señor que El julgaria aaquelas gentes que mal lles fezessem, esto asy foy, que aos do Egyto, queos toverõ [enseruydũe] et os apremearom, julgóós El cõ os synaes et cõ os mallamẽtos que diremos adeante, et outrosi todos los [ymijgos] deles quiso Deus que fossem destroydos et vençidos dos judios, ata queo elles [perderom] por sua culpa, segundo contaremos adeante em seu lugar. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 200 |
"Menãcoria ey de ty, ca moy grande torto me fazes; eu te dey amyna serua por que ouvesses tu et ella fillos, et desque vio que era prene despreçame, et aviltame, et paresçe me que tu nõ curas dello, et esto julgueo Deus ontre myn et ty. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 205 |
Tu es Deus que [deues] julgar toda a terra em dereyto et bem, et Señor ¿se por ventura forẽ çinquoeenta omẽs bõos ẽna çidade, perderseam estes cõ os máos? |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 208 |
Et esto fezo Deus cõmo bõo juyz que julgou dereyto, et [mãdou] logo cõplyr ajustiçia do juyzo, cõmo rrey, et emperador, et [señor]; et mandou mays ajnda: que toda aquela terra fose seca por sempre, que em todoslos termynos destas çidades sobre ditas nõ nasçe aruore nẽ erua, nẽ se criase y outra cousa nẽgũa que prol podesse téér, nẽ fazer anẽgũ omẽ, nẽ aoutra anymalia; et en esta maneyra, segũdo conta meestre Pedro, dou Deus noso señor mays grande pẽna aos de Sodoma et daquelas outras çidades que aos que matou cõ odeluvio. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 225 |
Et poys que nasçiste, morreras et sayras desta vida, nõ cõmo os omẽs, et eu que [sõo] teu padre carnal oferezco te aDeus, padre de todos quee espyritual, et cõmo te nos El dou de víj́nres tu aeste mũdo por maravilla, asy quer que sayas ende, nõ cõmo os omẽs, mays outrosy por maravilla; et eu penso que El te julgou por dereyto pera nõ morrer de enfermydade nẽ em batalla, nẽ por outra ocasiom nẽgũa daquelas por que morrẽ moytos dos outros omẽs, et de mays quer rreçeber atua alma cõ orações et com sacrifiçios et averla pera sy consygo; et por que te eu castiguey bem et te ensyney os costumes et as cousas que soybe que [plaziã] a Deus, El me dara [galardom] et avera coydado [demj̃] et mãteer mea em myña velleçe. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 292 |
Pom ho ante nosos yrmãos et elles julguẽ ontre myn et ty. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 292 |
"Se apremeares mjñas fillas et as leyxares et tomares outras molleres, et se eu pasar aeste lugar por te fazer mal, ou ho tu penssares contra mj́, oDeus de Abráám, et oDeus de Nacor, et do padre dos que aqui estam et oveẽ julge ontre myn et ty quando nos partyrmos; et este outeyro, et este mõtom destas pedras seja ontre nos testigo delo. |
[+] |
1301 |
GTL f. 1r/ 39 |
En dores que [...] diser [...]ffesoes dezmos que deven pagar, que fiquen o que foy dõ [...] deve fazer [...] assy julgaras estes sso ca todos son cassos sso de juyz de subspẽson que son do juiz algũu clerigos en [...] de subspẽsson absolver. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 33 |
E quando el julgador quisesse [da]r o juizo e lle fezesse mandamento que lla mostrasse ou [l]la entregasse ou outro, e acaescesse que o nõ podesse [fa]zer por que la cousa fosse perdida ou seendo cousa viva [f]osse fugida ou morta, entonçe, se o demandado [ten] aquella cousa a bueneffe e depoys perdeo a tenenza [de]lla por algũna dellas rrazões sobreditas, nõ e teu[do] de a mostrar nẽ peytar nẽuna cousa sobre esta rra[zõ]. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 35 |
Et se por la vẽtura fosse en outra parte e pidisse o demãdador que la demãda que a adussesse en aquel lugar du fora comezado o preito, por resposta deve entonçe aquel julgador mãdar ao demandado que lla aduga antel en tal maneyra que sse perigro ou dessavẽtura acaescesse en la carreyra tragendoa, que sea sobre el e nõ sobre el demãdador. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 35 |
Mays se el, por fazer engano, a trasposesse dun lugar a outro por encobrirla, estonçe deve o demãdado dar todalas cousas sobreditas que fossem en aduzendola e aun de mays parasse ao perigro que lle aveesse no camĩno traendo aquella cousa que lle mãda o julgador entregar ou mostrar. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 35 |
E podelo fazer se quiser foras ende se o demandado nõ se quisesse aproveytar della ganançia que fezera por tempo daquella cousa, parandosse a rrespõder por ella en juizo bẽ daquela guisa como se estovesse en aquel estado que era quando la comezarõ a demãdar; ca entoçe o julgador deve yr adeante por lo preito e nõ a por que yr contra el demandado por rrazõ que la mostre aa sazõ que aja gaañada por tẽpo. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 36 |
Et esto seeria assi como se alguũ demãdasse a outro que lle mostrasse servo que diz el demãdador que era seu porque quer ganar por el algun herdamento [ou outra cousa que era dada a aquel] servo ou mãdada et nõ lo quisesse fazer poys que o julgador llo mandasse; ca se por esta rrazõ porque lle nõ fuy mostrado o servo perde o herdamento ou alguno outro dereyto que poderia gaãnar por el. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 36 |
En tal rrazõ como esta ou en outra semellãte dizemos que nõ tam solamente (dizemos que nõ tan solamente) es teudo o demandado de trager ao demãdador quanto aquel servo val, mays aynda todo o daño e meoscabo que jurasse cõ apreçiamento do julgador que recebera porque no lle fora mostrado en juyzo. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 37 |
Ley .xxiiii.a Que dereyto e se o julgador da por quito o que demãda a cousa e es tenedor della. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 37 |
Da aas vegadas por quito o julgador ao demãdado por aquella cousa movil quel demãdã nõ la tiendo porque la pidio sen sua culpa e sen seu engaño; pero se depoys fallar que e teedor dela, nõ sse pode defender o demãdado en dizer que ja quito fuy daquella demãda por juizo, ca nõ lo quitarõ en la primeyra demãda se nõ porque la nõ pode mostrar. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 37 |
Mas se o julgador ouvesse quito por juizo ao demandado porque nõ avia dereyto nẽuno na cousa, o demãdador sempre se pode deffender por ella por rrazõ daquel juizo que nõ e teudo della mostrar nẽ de rrespõder por ella o demãdador nẽ a outro nẽuno que lla demãdasse en seu nome. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 9 |
Et conven que uos digamos aqui algo dos rreys de Troya ante que cheguemos a as rrazões do destroymẽto d ' ela. pero nosa entẽçõ he de vij̃r con a rrazõ a Esebon, et despoys de Esebon aos de Banjdom, que julgou despois de Esebon a Isrrael quando acontesçeu este feyto. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 41 |
Et el libraua os moy bem, ora julgãdo dereytamẽt, outras oras avijndoos de guisa que os enviaua todos cõtentados et aveudos et moy pagados de cõmo o fazia; tanto que por estes juyzos que daua, depoys que o souberõ as gẽtes, forõ lle dando preço de juyz dereytureyro. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 41 |
Et tomarõ este nome parello ou par, por que daua parellos juyzos et ygoaes en todos los pleitos que julgaua. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 46 |
Cõmo comerõ cõ el RRey Tãtalo todos os dioses et deesas Cõmo avedes oydo ante d ' esto ẽnas rrazões dos gentiles en tenpo de Jacob, juyz de Jsrrael, andados quareenta et dous ãnos do seu julgado, rreynaua el RRey Tãtalo em Frigia et Frigia teemos que dizẽ por Fisonja, et frigios por fisões. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 46 |
Et acordamos que viesemos a ty -que eras señor dos nosos rreys et [alcalle] que os mãteẽs - , et que esteuesemos por quanto tu mãdares et julgares. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 46 |
Et por esta rrazõ que deue seer a maçãa julgada a mj̃ por mjña ' Et diso Palas asy: ' [señor] RRey Jupiter, eu sõo señora dos saberes lyberaes et da natura das azeytunas et de toda las naturas de sabedorias et mẽ(e)strias de lauor de liño et de lãa. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 46 |
Et digo que por qual quer d ' estas cousas, moormente por todas, que eu deuo a auer a maçãa, et que a julgedes para mj̃ ' en pus esto rraz(o)ou Venus por sy, et diso: ' señor, cõmo cada hũa d ' estas de(e)sas rrazoou por sy, teño que he guisado rrazoar eu [per] mj̃. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 46 |
Et digo que eu que sõo deesa de fremosura (et) dos [entẽdedores] et das aposturas, de nos todas tres, et aquela que d ' esto he señora deue de aver a maçãa se quer julge o a cara de cada hũa de nos ' |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 50 |
Et entendeu bem as rrazões et o que deuyam y a julgar, mays diso a as dõnas deesas: ' nõ coydedes que eu nõ entendo ben esta rrazõ, o que cada hũa de vos ha dito, et o que deuja julgar mays do que a mj̃ [pertẽesçe], aqui o quero dizer ante estes dioses et deesas uos todas tres sodes mjñas parentas, et as duas mjñas molleres. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 50 |
Vos, Juno, sodes mjña yrmãa et moller lynda, et rreynades comygo. et vos, Palas, sodes [mjña] filla que naçestes da mjña cabeça. et vos, Venus, sodes mjña yrmãa que vij̃des do sangre del RRey Saturno, meu padre; et sobr esto sodes mjña amyga de meu corpo, ca nõ ey vergonça de o dizer por que vso cotiano he dos nosos prinçipes et das nosas gentes de aver esto por que digo: que se eu julgase a maçãa para Juno, diredes vos -outras que rreçebedes torto ca julgaua a maçãa a mjña yrmãa et a mjña moller. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 50 |
Et seredes ende querelosas de mj̃ que julgaua ben querença et a bando. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 50 |
Et nõ [teño] esto por bem nẽ quero que que seja asy esto Palas, outrosy, se eu julgase a maçãa por vos, dizer me yam que a julgaua por mjña filla, et culpar me yam outrosy em ello. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 50 |
Et se a julgase para Venus, diriam que a julgaua para myña yrmãa et myña moller onde por rrazõ d ' esta sospeyta digo que este juyzo nõ pertẽesçe para mj̃ que vos lo eu de mays hũ juyz sona agora ẽna terra por moy dereytureyro. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 50 |
Et por que veẽ a el moytos juyzos et os julga moy bem et moy dereytos, sobre aquel nome que avia ante poserõ lle este outro, Paris, dos juyzos que daua ygoaes. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 50 |
Et aquel teño eu que uos julgara dereytamẽte, et que estedes ao que el mãdar. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 50 |
Leuantou se a deesa Juno, et parou se ante Paris moy apostamẽte - et tynja ẽna cabeça hũa corõa d ' ouro cõ moytas pedras preçiosas - , et começou sua rrazõ cõmo dona entendida, et diso: ' sabeas, Paris, que me prouvo quando Jupiter ante ty nos mãdou vij̃r, et sey que tu entẽdes o dereyto, et que o amas julgar, et tal fama as sabeas que eu sõo yrmãa et moller lynda del RRey Jupiter, que he o grãde enperador et señor dos rreys da terra et entender podes tu que se el dona mays fremosa ou mellor ouvese achado, nõ tomara a mj̃ por sua moller lynda. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 50 |
Et fezerõn o por rrazõ de jũtar fremosura a fremosura, en que podes entender asaz quan fremosa sõo eu et teño que deues para mj̃ julgar a maçãa onde te digo que se a tu a mj̃ das, que te acharas ben d ' elo et naçer te a ende tãto ben et tãta onrra que nũca seeras myngoado de nẽgũa cousa que mester ouveres. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 50 |
Et se al julgares, seerey querelosa de ty et averey ende grã pesar ' |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 52 |
Aynda che digo al, que se eu de aquesta vez en ty falezco que a maçãa para mj̃ nõ julgares, feyto acõtesçera y por que tu te arrepentiras et nõ te valrra nada et se orellas as, ben deues esto oyr ' |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 52 |
Et por mostrar cõmo pareçeria mellor que as outras en quaes -quer cousas, diz que poso alcofor ẽnos ollos, et que tyngeu as [sobrõçellas], et cõposo se de seus afeytos et quando ouvo a falar, catou contra Paris, fazendo moy aposto gesto et synaes cõ os ollos; et esto por tal que Paris lle parase mẽtes et catase para ela et mesurase ontre ella et as outras qual meresçia de seer julgada por mays fremosa. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 52 |
Et começou de rrazõar seu pleito, et diso asi: ' Paris, se tu dereyto quiseres julgar sen outras rrazões tẽer, vees ja por ollo por quen deues julgar a maçãa et quen a deue de aver por mayor fremosura eu de aly veño d ' onde elas diserõ que [vynã]. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 52 |
Et digo te que se tu por mj̃ julgares a maçãa, que eu te darey dom en quanto viuas que senpre te gozes cõ el; ca a que te promete [rryqueza], nõ teño que te promete grã cousa por que eu sey que sen estas deesas tu averas asaz d ' elo da promesa da caualaria et de armas, digo te outrosi que Eytor de Troya ha ende grã fama et prez, ca nõ he en [elas] mellor que tu. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 52 |
Et o que te estas deesas prometẽ nõ he por al senõ por te trasmudar que nõ julges dereyto. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 52 |
Et se tu a maçãa para mj̃ julgares, casamento te darey eu qual tu desejares: quer de moller casada, quer por casar, qual tu pedires; ca eu som Venus, a a deessa da fremosura. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 52 |
Et qual d ' elas tu demãdares, tal che darey eu et se tu julgares cõmo deues, asy farey eu a ty cõmo te promety. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 53 |
Cõmo vierom as tres deesas oyr a sentença de Paris que el dou em [rrazom] da maçãa Oydas as rrazões das deesas, diso Paris: ' departir quero sobre lo que cada hũa de vos ha dito ante que de a sentẽça, por que seja manifesta a verdade do que eu julgarey uos, deesa Juno, rrazoastes que erades mays rrica que as outras et mays poderosa deesa et vos, a deesa Pallas, et deesa et señora das batallas, et aviades [ende] a ventura en o saber. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 53 |
Et estando, julgo en juyzo a esta por mays fremosa que a qual quer de toda las outras deesas. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 53 |
Et eu por sentença de juyzo mãdo que a ela dedes a maçãa et eu para ela a julgo et mãdo que logo lle seja entregada ' a deesa Juno et a deesa Palas forõ moy tristes, et ouverõ moy grã pesar por julgar a maçãa para Venus. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 54 |
Et cõmoquer que el RRey Priamo avia oydo del por outros juyzos que avia dados, oyu de aquela vez moy mays; ca toda a terra falaua de aquel pleito das deesas et [do] juyzo que Paris y dera, [0] tanto que el rrey et seus fillos falarom em aquel feyto. et em pos esto apartou se el RRey Priamo com a [rreyña] Ecuba et falarom anbos em feyto de Paris, et departirom d ' esta gisa sobre ello: rrecontarõ logo o soño que a rreyna soñara, que aquel que ella parise em cõmo por el aviã de seer destroydos elles et Troya et todo o seu rreyno; et em cõmo por esta rrazõ o mãdaram matar et leuar aos montes por tal que se perdese ala et que nũca mays viuese; et outrosy em cõmo foy a criatura deytada, et cõmo foy sua ventura de nõ morrer nẽ peresçer em lugar tam ermo et tam despoblado. et sobre esta rrazom de -partirom et ouverõ grã peça de dia seu consello et seu acordo et diserom que poys que todos de aqueste jnfante falauã et elles meesmos o [aviam] oydo, que aquel pastor que dera aquel juyzo entre aquelas tres deesas que aquel era seu fillo, et que fora achado en aquelas mõtañas tam hermas onde elles ambos o mãdaram deytar por tal que morrese ende, et que nõ seria nada o que soñara a RReyna Ecuba; et agora poys que todos los pouoos dizem que el que he moyto noble et moy grande et moy fremoso et moy ensynado et moy sysudo et de moy bõas [mañas] et moy escolledor et julgador de dereyto,, tanto que bem semellaua fillo de rrey et de liñagẽe de rreys en todos seus actos; et poys que asy era que nõ aviam por que nõ enviar por el et rreçeberlo por fillo, ca a aquelo do soño da [rreyña] a que elles aviã medo moy grande diserom asy que aquel feyto do soño se de suso era ordenado et fondado et estabelesçido de asy seer et de se complir, que nõ era outro señor ẽno mũdo que o podese estraeçer nẽ desviar [senõ] aquel que o estabelesçera. et se desviado ouvese de seer por algũa gisa que aquel jnfante que morrera et nõ viuera mays, que se acomendase(n) a deus et que rreçebese(n) seu fillo; et deus que fezese de lo todo o que quisese. et des que el rrey et a rreyña ouverom este consello et acordo entre sy anbos et dous, librarõ em esta gisa; chamarõ a Ector et a todos los outros seus fillos, et contaron [lles] todas as rrazões que aviã avidas; et diserõ lles que se a elles provese et o nõ tomasen por nojo, que enviarian por seu yrmaão Paris et que o rreçeberiã por fillo. en conçello virõ os jnfantes que aquel avia de herdar et que nõ perdiam y nada, nẽ aos outros nõ lles enpeesçia nem fazia nẽgũ dãno o rreçebemẽto de Paris et todos se acharon en acordo que enviasem por el; et enviarõ logo por seus caualeyros el rrey et a rreyña, et deron lles suas cartas, et mandarõ lles que fosem por el et que o adusesem o pastor Paris, despoys que ouvo dada a sentença da maçãa ontre as tres deesas, segũdo que de suso ja avedes oydo, ficou em garda de seus gãados en çima de aquestes mõtes et vales de Astra, et fazia todas las cousas asy cõmo ante que dese aquela sentença. et acontesçeu em todo esto que dormyndo aly Paris hũa noyte ẽno meesmo lugar onde dera aquel juyzo, et veẽo a el em soños a deessa Venus, et diso lle em cõmo lle avia de acontesçer et de cõmo avia a seer rreçebydo moy çedo por fillo del Rey Pryamus et da Reyna Ecuba, et ajnda mays lle diso et o çertificou que Ector et todos los outros seus yrmaãos o rreçebiam et tomauã por yrmaão. ' Et tu yras ' -diso a deesa Juno -, ' et seeras moy bem rreçebydo. et despoys que fores ẽna graça et ẽna merçede de teu padre et de tua madre et de todos teus yrmaãos, tu me averas mester por vengança da desonrra que fezerom et foy feyta a teus parentes et estonçe te darey eu a ty a dõna que te promety, et esta he a mays fremosa criatura de que tu em todo o mundo oyste falar nem viste com os teus ollos; et quer seja casada quer outra qual quer, atal te darey eu a ty ' et ditas estas palauras, desapa resçeu Venus et foy se et Paris despertou do [sono en] que jazia et foy moyto alegre com el, et rretouo o em seu coraçom, et em [sua] voontade. et despoys de aquesto, [chegarom] os cavalevros del RRey Priamo et da RReyña Ecuba, sua moller, et de Ector et dos outros seus fillos; et el rreçebeu os moy bem et moy ensynadamẽte. et despoys d ' esto falarom elles [con] el et diserõ le o mandado a que [vjnã]: cõmo el RRey Priamo et a [rreyña] Ecuba oyram dizer que [aquel] pastor Paris seu fillo era, aquel que acharã ẽno monte et outrosi oya el que el RRey Priamo que era seu padre et a RReyña Ecuba sua madre et el rrespondeu a aqueles caualeyros que [vjnã] a el con aquel mãdado et diso lles asy: ' RRogo vos agora moyto cõmo vos sodes cavaleyros, fillos d ' algo et avedes dereyto et ben, que uos me desenganedes et me digades a verdade por que vijndes; ca nõ queria eu agora que me leuasedes [en] rrazõ de fillo del rrey, et depoys que ficase escarnjdo et perdese meu lugar que teño, et desi que ouvese de buscar outro por donde viuese et guareçese cavaleyros, eu esto vos rrogo que o nõ queyrades fazer ' et elles estonçe çertificarõ -n o por las cartas que tragiã, et lle mostrarom logo et outrosi por suas palauras et por seu menagẽe, dizendo que asy era. et Paris, poys que foy çerto et firme que asy era cõmo diziam os mãdadeyros, gisou se cõmo se fose cõ elles et enviou logo por seu amo em aquel lugar donde gardaua aqueles gaandos de el RRey Adymalet, a dizer -lle o ffeyto cõmo era et a rrazon cõmo estaua, et que lle enviaua rrogar que viesse logo aly, que moyto lle fazia mester et o pastor veẽo et falarõ anbos em rrazom d ' aquel feyto que lle el rrey et a [rreyña] enviaram dizer; et plouvo moyto d ' elo ao pastor et de quanto lle Paris d ' esto diso. et Paris preguntou moyto aficadamente a seu amo, o pastor, conjurandoo que lle disese cõmo ou [cal] maneyra o achara, cõmo quer que ll ' o avia dito algũas vegadas; et o pastor diso lle a verdade et fezo o çerto d ' elo. et en pos esto acordarõ anbos cõmo fezesem et Paris, pẽsando en seu coraçõ se lle fose menester para aquelo algũa prova ante el rrey et ante a rreyna et seus fyllos, et rrogou ao pastor, seu amo, moy fortemẽte que fose cõ el; et el outorgou ll ' o moy de grado et prouvo lle moyto. et Paris dou estonçe moy bõa conta de seus gãados a seu amo, et de toda las outras cousas que del teuera et ouvera et poserom aly todas las cousas por moy bõo [rrecado] Paris et o pastor, seu amo, que o criara et fezerõ moytos plazeres a aqueles caualeyros que vieram por Paris et dou aly o pastor a Paris, seu criado, moytas vacas et outros moytos gãados que leuasem cõ el, que ouvese que comese et que dese a quen quisese et leyxado aly todo o seu en rrecado,forõ sua carreyra et tragia cõsigo Paris, por onde andaua, hũa dõna moy filla d ' algo que avia nome Oenone; el [leuoa] (consigo) |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 342 |
Et sen falla el fora logo de presente julgado aa morte se suas cõpañas y nõ forã. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 349 |
Et tãto andarõ por ende sobr esto, fasta que se ajuntarõ em Etenas todos los prinçepes et os [senores] de Greçia por catar este feyto que deuyam julgar sobre aquelo que oystes que fezera. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 349 |
Et quantos bõos rreys et [prinçipes] avia en Greçia, todos aly forõ ajũtados em hũ dia sinalado por julgar este feyto . Et quen vos cõtar (quisese) as rrazões que aly forõ ditas, moyto seria longo de cõtar mays Orestes contou toda sua fazenda et a rrazõ por que matara sua madre (Et) diso que el avia mãdado et rresposta dos dioses que el tomase vingãça, se nõ, que faria grã seu dãno et sua perda Monesteus, o duque de Etenas, se leuãtou estonçe em pee, et diso que el o defenderia bem contra qual quer que ll ' o quisese rrepetir ou quisese dizer que el nõ deuya rreynar, que lle meteria logo as maãos sobre esto. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 349 |
Et por esto logo (foy) julgado que ja -mays nũca lle rretraydo fose et des aly ouvo seu rreyno en paz et suas onrras et seus dereytos. |
[+] |
1350 |
SP 26/ 129 |
Pero los parientes mas cercanos que ouieren estos atales, e los que (los) ouiessen en guarda, (deuenlos fazer), guardar, de manera, que non puedan fazer tuerto, nin deshonrra a otro; assi como en muchas leyes deste libro diximos que (lo) deuen (guardar e) fazer; e si (assi) non lo fizieren, bien se podria (demandar a ellos el sen mandado do julgador (a) alguos homes que son forros sabendo que non an dereito (nehuu) en eles.) |
[+] |
1350 |
SP 26/ 129 |
(E por ende mandamos que cualquier que fezesse torto ou desonrra (a outro) en algua destas maneiras sobreõditas ou (de) outras semellantes (delas) que seja teudo de fazer emenda delo a ben vista do julgador.) |
[+] |
1350 |
SP 26/ 129 |
Ca guisada mandada emenda das desonrras e dos tortos que home Reçebe eno lugar hu for feita (ou) ante o julgador que ha poder de apremar o demandado asi como disemos eno T o das acusaçoes. LEY - X como o señor pode demandar emenda da desonrra que facesen a seu vasalon en despreçamento del Avendo alguo home seus vasallos outros liures que viuesen con el se estes rreçebesen torto ou desonrra poden eles demandar emenda. aos que os desonrraron eseu señor non poderia ende facer demanda (saluo) ende quando o torto ou a (desonrra) que taes homes rreçebesen lles fore feit(a sinaladamente por desonrra ou por des)praçamento do señor (e) enton ben......... .............quanto (he) en aquelo que............ ........del. outro si dizemos ...........sonrra fose feita a alguo Religioso ou freire de ordee en qualquer maneyra que seja feita que seu mayoral pode demandar emenda por el. e deuen facer esta (demanda) tanben (aos) fazedores da desonrra ou do torto como aqueles que (llo mandaren fazer) ou lles (deren) esforço ou consello ou ajuda para fazerla en qualquer maneira que seja. ca gisada consahe cosa es, e derecha, que los fazedores del mal, e los consentidores del, que resciban ygual pena. |
[+] |
1350 |
SP 26/ 129 |
LEY XI(que pena mereçen os que penoran ou entran bees dalguo doõente sen mandado do julgador) Coytados estan(do) alguos homes a as vegadas de enfirmidade de que morren e jazendo asi (viuos) outros atreuudamente (van) a suas casas (a entralles) todo o que an ou algua partida delo sen mandamento del Rey julgador do lugar dizendo son seus deuedores. e aqueles contra quen he feyto este torto Reçeben desonrra con daño ou os que o fazen mostranse por tortiçeiras e por desmesurados. ca pero (en verdade fosse) deuedor doutro e que jouuesse asi dante. con todo eso non deue seer desta maneira penorado nen agrauado por (los que deuer en)...................... ......................... tal rrazon. e por ende mandamos que ne alguo sen mandamento del Rey..... ......................(he que era en uerdade seu deuedor) (perga) por ende Judgador, prendare, o entrare los bienes de alguno, en la manera que sobredicha es, (que si era en verdad su debdor que) pierda por ende el debdo que auia contra el, e peche a sus herederos otro tanto, quanto era aquello que deuia auer, e pierda demas desto la tercia parte de lo que ouiere, (o) sea de la Camara del Rey, e aun finque el (por ende) enfamado para siempre. |
[+] |
1350 |
SP 26/ 129 |
LEY XII. --(Que pena merescen los que quebrantan los sepulcros, e desotierran los muertos.) Deshonrra fazen a los biuos, e tuerto a los que son pasados deste mundo, aquello (que los huessos de los omes muertos) non dexan estar en paz, e os desotierran; quier lo fagan con cobdicia de lleuar las piedras, e los ladrillos, que eran puestos en los monumentos, para fazer alguna lauor para si, o para despojar los cuerpos de los paños, e de las vestiduras... ............................. adeueda que auia contra el....................... e peite a seus herdeiros outro tanto quanto era aquelo que deuia auer. e perga de mais desto a terça parte do que ouuer. (e) seja da camara del Rey. e aynda fique el (por) enfamado para senpre. e sse por ventura o que esto fezese non ouuese deuedo nehuu contra aquel doente que asy agraucase deue perder por ende........ ....................parte ....................... ouuer e auerlo a camara del Rey. e de mais desto deue fazer emenda aos parentes do morto da desonrra que fezo a el e a eles a ben vista do julgador do lugar. |
[+] |
1350 |
SP 26/ 129 |
Esto seria como si algun Cauallero, que estuuiesse en hueste, o en otro lugar, do ouiesse de lidiar, derramase contra mandamiento del Cabdillo, o fiziesse couardia, o otro hierro en fecho de armas, que se tornasse como en desfamamiento, o en desprecio de Caualleria; e por tal yerro como este, el Señor de la Caualleria le mandasse fazer (alguna) deshonrra, en manera de escarmiento, assi como si le mandasse quebrantar las armas , o tollergerlas, o le mandasse cortar la cola al cauallo o fazer otra deshonrra. LEY XIV..................... ............................ meter (en mans) daõquel a que fezo a desonrra que o castige con feridas de maneira que o non mate nen... .................ventura (non no) quisese meter en sua mao tiudo he de..... ................de peyto por el a ben vista do julgador. e se esto non quiser fazer deue desanparar o seruo de todo en lugar da emenda. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 245 |
Et agora vẽen a tj todas tres per meu mãdado, que julges y o que por ben toueres. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 245 |
Et depoys que me esto ouuo dito Mercurio, cada hũa delas me sacou a parte et me disso a poridade que, se lle eu julgasse a maçãa et lle fezesse uẽçer as outras per beldade, que nõ auj́ã ẽno mũdo don que lle eu demãdasse que mo nõ desse. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 273 |
Et julgaua senpre dereyto, et era home de grã justiça. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 295 |
Amjgo, uossa merçee, ben semella que sabedes julgar et fazer cõtos. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 529 |
Et, sy me Deus ajude, os que uos moueron este pleito et uoslo rrogarõ, tomárõsse a grã folía, et nõ sabíã cõmo estaua uossa fazẽda, et julgauã a uosso coraçõ perlo seu. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 666 |
Cõmo Políçena ffuy achada et julgada pera morte |
[+] |
1370 |
CT 1/ 666 |
Cõmo o diso Colcas, así fuj julgado et outorgado dos gregos. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 692 |
Et, sen falla, el fora logo mãtenẽt julgado pera morte, se seus cõpaneyros y nõ foram. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 710 |
Et tãto andou sobre esto ata que se ajuntarõ en Atenas tódoslos prínçipes et señores de Greçia, por catar ende este pleito et que deuíã a julgar de dereyto sobre aquelo que Orestes fezera. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 710 |
Ca eu uos direy: quantos bõos rreys et prínçipes auía en Greçia, todos forõ ajuntados en hũ día sinalado por julgar este pleito. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 710 |
Et por ende logo fuy julgado que ia mays lle nõ fose rretraúdo. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Otrosi dezimos, que se puede desfazer el cambio, por todas aquellas razones, que dezimos en el Titulo ante deste, ben se poderia Repentir qualquer das partes e non... ..........conprir o canbeo que desta maneira fose feito. e se por ventura o canbeo fose ja començado a conprir por feito de algua das partes dando ou entregando a cousa que ......de canbear. e a outra ..........non quisese dar o que prometera .............dizemos que he en escolley.................(de) o conprir (ou de conprir) o que dou ou demandar a outro os danos e os menoscabos que lle veeron por esta Razon. e estes menoscabos se deuen entregar e peytar... .......aquel que os Reçeber estimandos ............o julgador LEY IIII (por que Razoes) se pode desfazer o canbeo despois que for feito... ............... |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
La quinta dignidad ... ome de poder de su... es quando eligen alguno por prefecto de oriente que quiere tanto dezir como adelantado mayor de toda la tierra de oriente. ............ tanben julgando como fazendo justiça de morte (como) perdimento de nenbro en aqueles que fezeren cousa porque meresçan (Reçeber) tal pena. a V dinidade .............o home de poder de seu........he quando esleen a alguu por prefecto do uriente que quer tanto dizer como endeantado mayor de toda a terra douriente. |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
E este atal deue ....a sina del Rey quando (ouueer) batalla e el ha poder de julgar os caualeyros en todas las cousas que acaesçeren entre eles en rrazon de caualaria. asy como se vendesen os caualos (e) as armas ou conprasen ou mal metesen. outrosi ha poder de (lles) julgar os ouiere entre ellos, en razon de debdas. |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
E como quer que (posan) fazer estas cousas sobreõditas con todo eso non (poden) julgar nehun a pena de morte nen a perdimento de nenbro.................... |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 19 |
Por que me pregũtades do fillo de Deus?, ca el se aa destra parte de Deus, seu padre, et ainda ha de julgar os mortos et os viuos. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 47 |
Ese por que tu pregũtas era meu Deus et o meu Señor, et prenderõno os judeus por enveja et derõno a Pilatus que o julgase, et el mãdoo cruçificar et matar na cruz. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 133 |
Et entregou aos çibdadãos enã mão do obispo que os Julgase et maldisoos et toda sua generaçõ que fosen desterrados para senpre. |
[+] |