1200 |
FX III, 5/ 699, col. b |
Ma muger que for leyxada de su marido ningun no case con ela se non souber que a leyxou el certamente por escripto o por testemoyas. |
[+] |
1200 |
FX III, 5/ 703, col. a |
Se el home libre faz furto cun algun seruo ageno o roba alguna cosa, pague cada uno la emenda que deue fazer por el furto segun como es dicho ena lee de suso, et anbos sean azotados paladinamente. |
[+] |
1264 |
CSMp Pauta/ 39 |
Nas mentes senpre tẽer || devemo -las sas feituras || da Virgen, pois reçeber || [as foron] as pedras duras. |
[+] |
1264 |
CSMp Pauta/ 39 |
Esta .XLVIa. é como a omagem de Santa Maria, que un mouro guardava en sa casa ondradamente, deito[u] leite das tetas. |
[+] |
1264 |
CSMp Pauta/ 39 |
Parade mentes ora || como Santa Maria || d ' acorrer non demora || a quen por ela fia. |
[+] |
1264 |
CSMp Pauta/ 39 |
Ben pode seguramente | demanda -lo que quiser || aa Virgen tod ' aquele | que en ela ben crever. |
[+] |
1264 |
CSMp Pauta/ 39 |
Esta .CC.LXXXIII. é como Santa Maria de Terena sãou un clerigo da boca que se lle torçera mui feramente. |
[+] |
1264 |
CSMp Pauta/ 39 |
Connosçudamente mostra | miragres Santa Maria || en aqueles que a chamam | de coraçon noit ' e dia. |
[+] |
1264 |
CSMp Pauta/ 39 |
Com ' en si naturalmente | a Virgen á piadade, || assi naturalment ' ama | os en que á caridade. |
[+] |
1264 |
CSMp Pauta/ 39 |
Macar é Santa Maria | Sennor de mui gran mesura, || muit ' estranna quen por ela | mente ou faz falsa jura. |
[+] |
1264 |
CSMp Pauta/ 39 |
Esta .XI., en outro dia de Santa Maria, é de como lle venna emente de nos ao dia do juyzio e rogue a seu Fillo que nos aja merçee. |
[+] |
1264 |
CSMr B/ 234 |
[[E]sta é como a omagen de Santa Maria, que un mouro guardava en sa casa onrradamente, deitou leite das tetas.] |
[+] |
1264 |
CSMr B/ 88 |
[Como Santa Maria de Terena sãou un clerigo da boca que se lle [torçera] mui feramente.] |
[+] |
1264 |
CSMr B/ 407 |
Esta .XI., en outro dia de Santa Maria, é de como lle venna emente de nos ao dia do juizio e rogue a seu Fillo que nos aja merçee. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
Delibra con tu amigo todas las cosas que ouieres (menester); (pero) primeramente sabe quien es el: porque muchos (son), que paescen amigos de fuera, e son falagueros de palabra, que han la voluntad contraria de lo que muestran. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
Folgança e seguramento muy grande an os homees quando sse concellan con (seus) amingos e por ende disso hun sabio que ouo nome talio que (en) nehua cousa (non pode) homee auer amingo a quen podesse dizer (seguramente) sua voentade assi como assi meesmo. e disso en outro lugar. deliura con teu amingo todalas cousas que ouueres (a fazer). primeyramente sabe quen he el. porque moytos (omees) que pareçen amingos de fora. e son falagueyros de parauua que an a uoentade contraria do que demostran. e como quer que estes (ataes) afalagan a omee (e) por mays seer amados. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
E sobre (esta razon) dixo otro Sabio, que ninguna pestilencia non puede empescer al ome en este mundo tan fuertemente, como el falso amigo, con que ome biue, e departe sus poridades (continuamente), non lo conosciendo, e fiandose del. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
E porende dixo Aristoteles, que ha menester, que ante que ome tome amistad con otro, que puñe primeramente (de conoscerlo), si es bueno. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
Onde los que amigos se fazen, ante que bien se conozcan, ligeramente se departe despues la amistad (de) entrellos. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
Aristoteles, que fizo departimiento naturalmente en todas las cosas (deste mundo), dixo que eran tres maneras de amistad. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
Et sobre (esto) disso outro sabio que nehua pestilença non pode enpeeçer a omee en este mundo tan fortemente. como o falso amigo con quen omee uiue e departe suas poridades (ançianamente) nonlo conesçendo e fiandosse en el. e porende disso aristotiles que a mester que ante que tome omee amizdade con outro que punne premeyramente se he boo e esta conosçença non pode omee auer se non por huso de longo tempo porque os boos son pocos e os maos muytos. e a amizdade non pode durar senon entre aqueles que an bondade en si. onde (por estas rrazoes) os que amingos se fazen ante que ben sse conoscan. legeyramente sse departe(n) depoys a amizdade entre eles. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
Aristotiles que fezo departimento naturalmente. en todalas cousas (naturalmente) disso que eran. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
E amistad de natura es, la que ha el padre, o la madre con sus fijos, e el marido a su muger; e esta non tan solamente la han los omes, que han razon en si; mas avn todas las otras animalias, que han poder de engendrar: por(que) cada vno dellos ha naturalmente amistad con su compañero, e con los fijos que nascen dellos: e amistad han otrosi segund natura, los que son naturales de vna tierra, de manera,que quando se fallan en otro lugar extraño, han (amistad) vnos con otros,e ayuntanse en las cosas que les son menester; bien assi como si fuessen amigos de luengo tiempo. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
La segunda manera de amistad es mas noble que la primera, porque puede ser entre todos (los) omes, que hayan bondad en si: e porende es mejor que la otra, porque esta nasce de bondad tan solamente, e la otra de debdo de natura: e ha en si todos los bienes de que fablamos en las leyes de este Titulo. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
Et amizdade de natura he a que o padre e a madre han a seus fillos e o marido aa moller. e esta non tan soamente a enlos omees que an rrazon en si. mays aynda todalas outras animalias que an poder de engendrar. por cadahun deles a(n) naturalmente amizdade de con seu conpanneyro e conlos fillos que naçen deles. e amizdade an outrossi segundo natura aque les que son naturaes de hua terra de maneyrra que quando sse achan en outro lugar estranno an (plazer) huns con outros e aiudançe enlas cousas quelles son mester ben assy como sse fossen amigos de longo tempo. a segunda maneyra de amizdade he mays noble que a premeyra. porque pode seer entre todos omees que aian bondade en si e por ende e mellor que a outra que esta naçe de bondade tan soamente. e a outra de deuedo de natura. e a en si todolos bees de que falamos en las leys deste tidoo. a terceyra maneyra por placer que espera del auer, (luego que lo aya, o le desfallezca la pro, o el plazer que espera auer del amigo), desatase porende la amistad que era entre ellos, porque no auia rayz de bondad. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
E aun y ha otra manera de amistad, segund la costumbre de España, que pusieron antiguamente los Fijos dalgo entre si que non se deue(n) deshonrrar, nin fazer mal vnos a otros, a menos de tornarse la amistad, e se desafiar primeramente. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
Et aynda y a outra maneyra de amizdade segundo o costume de espanna que poseron antigamente os fillos dalgo ontressi que sse non deue desonrrar nen fazer mal huns a(os) outros ameos de se tornar a amisdade e se desafiar primeyramente e desto falamos no tidoo do(s) desafiamento(s) en las leys que falan en esta rrazon. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
Verdaderamente e sin engaño ninguno deue (el) ome amar a su amigo; pero en la quantidad de amar, fue (departimiento) entre los Sabios: ca los vnos dixeron, que ome deue amar a su amigo, (tanto) quanto el otro ama a el. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
(E) otros Sabios dixeron que de - como o faria por ssi meesmo. (ca) assi como disso sant augustino en la amizdade. non ha hun grado mays alto que o outro (e) sempre deue seer ygoal(mente) entrelos amigos. outrossi disso talio que quando o amingo uen algua boa andança ou grande onrra que dos bees que sse siguen dela deue (dar) parte a seus amigos. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
Verdadeyramente e sen enganno nehun deue omee amar a seu amigo. pero enla quantidade do amor foy (departido) entrelos sabios. ca os huns disseron que omee deue amar a seu amigo quanto o outro ama a el. e sobre esto disso talio que esta non era amizdade con benõquerença mays era como (en) maneyra de merca. outros y ouo que disseron (que) deue homee amar a seu amigo quanto el ama (assi meesmo). e estos outrossy non disseron ben. porque pode seer que o amigo non sse sabe amar. ou non quere(n) ou pode(n) e por ende non seria conplida (a) amizdade que desta guysa ouuesse omee con seu amingo. |
[+] |
1290 |
FD I, 2, 3/ 123 |
Senor, quando los auogados razoarem ante uos fazelloses eſtar en pe et non conſſintades que digan parauras torpes nen deſguiſadas nen uiláas ſenon aquellas tan ſollamente que pertéézerem al preyto. |
[+] |
1290 |
FD I, 2, 3/ 124 |
Mays aquel a quem preguntedes reſponda por ſſy miiſmo abertamente, (porqu)e? en la ley por en conſentio que (lo)s auogados raconaſſem et demandaſſem pollos donoſ dellos preytos por que el iuyz podeſſe mays ayna entender et ſaber a uerdade, ſe (se) abſcondeſe por ellos . |
[+] |
1290 |
FD I, 2, 3/ 125 |
Léé III Se algum face dous perſoneyros ou muytos en algum preyto, todos de man cumum ou cada um de por ſy, aquel que primeyramente el preyto começar eſſe e ſenor del, et oſ outros non am poder eno preyto. |
[+] |
1290 |
FD I, 2, 3/ 125 |
Et ſe algum faz muytos penſoeyros en um preyto et non diz ſináádamente que cada hum delles ſeya penſoeyro por ſy, nium delles non pode ſegir o preyto ſenon quanto for polla daquel preyto de que e penſoeyro. |
[+] |
1290 |
FD I, 2, 3/ 126 |
Léé VIIJa Todo ome pode defender a outro que non ſeya preſente, macar que non demoſtre que a ſeu mandado, nen carta de perſoarya, ca prol e de todos comunalmente que os que non ſom preſentes poſſam ſéér defendudos pellos outros que llos queren defender aſſy commo ſobredicto e. |
[+] |
1290 |
FD I, 2, 3/ 127 |
(Macar ante) deuem .................. ........................................................................... ...... ſua filla que ...... corpo por asperan... nono quiſer ................. mente que faza couſſa (tan desagu)iſſada podelle demandar en iuy(zo que quer) ſayr de ſou poder. |
[+] |
1290 |
FD I, 2, 3/ 127 |
Mays aqueſte que acuſſa ſou yrmao ſobre tal razon como sobredicto e, deue a ſſeer deytado da terra, ſe non ſe quiſer acuſar de feyto que caeſe en dano do rey ou de ſua penſoa ou de ſous fillos ou de ſua muller ou de todo o reyno cumunalmente, ca en taes feytos ben deue a ſeer acuſado. |
[+] |
1290 |
FR I, 10/ 122 |
Neum perſoeyro que ſeya dado en algun preyto, quer para demandar, quer para defender et para iuyzo tomar, non poſſa fazer nenguna auennencea, nen compoſtura en aquel preyto fora ende ſeo dono da uoz llo demandare nomeadamente na penſoarya. |
[+] |
1290 |
FR I, 10/ 123 |
Titullo dos preytos que deuen a ualler ou non Todo preyto que entre alguus dereytamente for feyto, quer ſeya ſem eſcripto quer por eſcripto, macar que pea que non ſeya y poſta, firmimente ſeya gardado, et o alcayt fagao gardar. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 3 |
El rrey dõ Rramiro ouue nouas et sabedoria desto en Castella, hu estaua fazẽdo seu casamẽto; et, quando aquillo soube çertamente, leyxou todolos outros feytos et tornouse para Leõ o mays agina que el pode. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 6 |
Et çertamente sabede que todollos uẽzeredes a espada et os mataredes. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 13 |
Et foy desta guisa: hũu conde que chamauã Aldaredo et outro rico ome que auia nume Preuiolo, com sete fillos seus, alçarõse cõ soberua et loucamente contra este rey dom Rramiro. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 16 |
Et el rey dom Ordono leyxou todolos outros feytos et juntou logo sua oste, et dixeles aquel feyto dos mouros en com̃o vĩjnã; et acordouse cõ elles et foy lidar conos mouros muyto esforçadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 19 |
Et el reçebeuos debõamente et asesegouos et apostouos como uiuesem en paz. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 19 |
Et foy muy esforçadamente para Muça, de guisa que tam cobiçada era a sua uista contra [a] oste dos mouros como a aguya quando a sabor d ' achar sua caça. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 23 |
Et enterrarõno y muyto onrradamente com̃o rrey ena jgleia de Sancta Maria. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 24 |
Et começou logo aa ordinar libre et ordinadamente o gouernamento do rreyno que llj Deus acomendara. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 25 |
Et trouxerõ esta avijnça: que posserõ quareenta omẽes bõos que partisem o rreyno ontre elles ygualmente, que dalj adeant[e] nõ ouuesem sabor de contẽder ũus cõ outros. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 27 |
[Et], assi com̃o chegou, ffoy logo rreçebudo muy onrradamente dos asturãos et dos gallegos, et vẽe[u]sse logo para Leõ. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 30 |
Et filouos et deu aas jgleias et a pobres muy com pridamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 39 |
Et Bernaldo, quando uyo o poder del rrey sayr desareniadamente contra el, fezo enfinta que fugia. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 43 |
Et todas estas fronteyras (et) mant[ijn]a el bem esforçadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 52 |
Et Omar, quando uyo o poder del rrey, pesoulle muyto do que auja ffeyto et, assi com̃o sse leuantara loucamente, assi se tornou liuãament[e], et foyse para Abdalla et pideule por merçee que llj perdoase. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 55 |
Loys, quando aquillo ouvyo, ssayo contra el muy esforçadament[e], et ouve cõ elle sua batalla muy grande et muy forte, et vençeu Loys ao enperador et matou muytos delles et ffezo fugir do canpo, mal et desonradamente et correu cõ el. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 57 |
Et, por amor de Deus et por que o demandastes, outorgamos aa jgleia d ' Ovedo que seja bispado, et outorgamolle todallas coussas que os rreys et os outros cristiãos [lle] derom ata aqui dereytamente, et outrossy o que lle derem et offereçerem daqui adeant[e]. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 61 |
Et assi com̃o soyam a fazer antigamente os conçellos en Tolledo et enas outras jgleias arçebispales, asi os fezerõ dalj endeante en Ovedo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 67 |
Andados tres anos do rreynado del rey don Ordono, Abdalla, rrey de Cordoua, fazendo aos grãdes et aos pequenos ygualmente juyzo et justiça, morreu en Cordoua de sua morte et avendo ydade de quando naçera lxij anos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 74 |
Et foy enterrado en Leom, ẽna jgleia de Sancta Maria, que e catedral, et foy o enterramento ffeyto muy onrradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 83 |
Et esto todo del, et muyto mays, adeante cõtaremos cõpridamente du sera en lugar cõuinient[e] . |
[+] |
1295 |
TC 1/ 83 |
Ca, senor, de todas partes: somos maltreytos et apremados malamente de mouros et de cristiãos; ca tam grãde he a nosa queyxia que nõ sabemos al que fazer, se nõ atender todos a [t]ua merçee. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 85 |
Et estes asturãos enviarõ entõçe enganosamente seus mãdadeyros a rrey don Rramiro que queriã fallar cõ elle. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 86 |
Et, quando chegarõ, acharõnos y et lidarõ cõ elles; et tã feramente os ferirõ que pella merçee de Deus forõ vençudos os mouros. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 87 |
Et cõbateua tam fortemente, que os mouros se nõ poderon tẽer nẽ defender per nẽhũa guissa, et ouverõle de dar o castello per força ao conde. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 89 |
O conde nõ sse pagou do cõsello que lle Gonçaluo Diaz daua, et foy muy sanudo, pero que o nõ mostrou nẽ lle recudiu brauamente, mays contrad[i]sole todo o que disera. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 89 |
Mays pero digo eu a isto que, poys que ome nõ pode escusar a morte nẽ fugir della, deue a morer o mays onrradamente que poder. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 90 |
Et viuyã y tres mũges muy lazeradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 92 |
Et tã grãde era o gentio dos mourros que outeyros et ualles todos uĩjnã cubertos delles; et vĩjnã tãgendo trõpas et anaffijs et fazendo grãdes allegrias, cuydando que ligeyramente venceriã et que prenderiã tan poucos cristiãos com̃o elles semellauã. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 92 |
Poys que o conde ouve acabada sua razõ et esforçada sua cõpana com̃o home sesudo, mãdou logo desenvoluer o seu pendõ et foy ferir enos mouros muyto esforçadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 92 |
Mays isto adeant[e] o d[i]remos ẽna estoria mays conpridamente, quando di[s]ermos [de Ysen], que foy rrey de Cordoua. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 95 |
Et, poys que isto ouuerõ feyto allj, tornousse el rrey dom Rramiro para Leõ, et o cõde Ffernã Gonçaluez para Castella muyto onrradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 96 |
Et isto ffoy çertamente en dia de San Justo et San Pastor, et aynda diz don Lucas de Tuy que era lũes. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 97 |
Et poren, se nos elles cometẽ, muyto le daremog grã melloria; mays se virẽ que nos ymos a elles et os cometemos esforçadamente, leyxarnos an o canpo ante que os feyramos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 99 |
Et o conde mãdou (logo) entõçe leuar el rrey don Sancho muy onrradamente a Nauarra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 105 |
Et eu, quando uj que elles, cõ medo da morte, erã tam mallamente contra tj et ffaziã o peor, nũca quis sua cõpana nẽ seu amor, et fiquey soo et desenparado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 111 |
[Et] com̃o quer [que] elles esteuessem cansados da batalla que ouuerã ia ẽnos outros dias que ia passarã, mays esforçadamente começarõ esta ca nẽhũa das outras. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 111 |
Et outorgarõlle entõ quanto el queria, et leuarõ os corpos logo a aquela hermida, et enterrarõnos en aquel lugar, o mellor et mays onrradamente que elles poderõ. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 118 |
Andados xviiij ãnos do rreynado deste rrey dom Ramiro -et foy esto ẽna era de DCCCC et Lavij ãnos; et andaua outrosy o ãno da encarnaçõ do Senor en DCCCC xviiij ãnos; et a do enperio d ' Enrique, enperador de Rroma, en quatro ãnos - e[n] este ãno sacou el rrey dõ Ramiro sua oste muy grande, et foy a (correr) terra de mouros correr hũu castelo, que antigamente auia nume Agoas, et e aquelle a que agora dizẽ Caualeyra, et he ẽna ribeyra do Teio, de iuso de Toledo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 118 |
Et foy esto ẽna jgleia da Pi[p]hanya, que he a festa en que Nostro Senor pareçeu aos iij rreys magos de Arauya -et magos quer dizer tãto com̃o sabi[o]s -, et reçebeu y el rrey dom Ramiro o corpo de Nostro Senor Ihesu Cristo [muy] deuotamente, esto he muy omildosamente, ante os bispos et abades que auya y. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 123 |
Et el rey Obderrahme, com̃o o soube, reçebeuo muy onradamente, et deullj seus fisicos boos, que pensarõ delle. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 123 |
Et dali adeante começou o conde [a] mãteer sua terra mays asesegadamente que ante fazia. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 125 |
Et enmentre uiueu durou cõ elles aontadamente et deserdado, sofrendo muyta lazeyra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 126 |
Et poys que chegou açerca de Leõ, sayuo a reçeber el rey cõ todos seus ricos omes muy onrradamente, et ouuerõ todos cõ el muy gram prazer, et forõ todos cõ elle ata sua pousada. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 126 |
Et aquelles escudeyros tijnã as espadas do cõde et dos outros caualeyros, cada hũu a de seu senor; et apartaronsse dos del rey et forõ muy perçebudos et mentesmetudos que, se el rey algũa cousa quisesse fazer dos caualos, elles que sse seyssem en elles et se ffossem para Castela, ca de os acalçar nõ sse temiã. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 136 |
Et o conde teue[os] a ollo et foy parando mentes, et conoçeu logo com̃o erã os castelãos, que vijnã buscar seu senor. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 144 |
Mays este rroubo nõ foy gaaça, ca a poucos dias o conprou muy caramente, assy com̃o o contara agora a estoria. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 150 |
Et el rey envioullj dizer que lle prazia de muy bõa mente, et sayu a ela a reçebela fora da vila, [con] muytos caualeyros, bem quanto seria hũa legoa. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 150 |
Et o conde, assy com̃o chegou, caualgou en aquel caualo que lle tijnã prestes, et começarõsse a yr, et sayrõ da vila muy encubertamente. . . para o lugar du leixarã seus caualeyros. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 152 |
Os leoneses fezerõno assy (assy) com̃o lles el rey mandou et leuarõ a condessa muy onrradamente, com̃o dona de tã alta guisa. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 157 |
Mays pero, ao cabo, ante que sse descobrisse tal atreuemento nẽno cometesse(m) publicamente, entendeu que sse nõ poderia teer contra el rey dõ Sancho de Leõ nẽ defendersse aly. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 157 |
Mays leuarõno muyto onrradamente, com̃o rrey, aa çibdade de San Saluador d ' Ovedo fazendolle suas onrras cõ todos seus conprimẽtos, et enterrarõno ena jgleia de San Saluador, çerca del rey dom Ramiro, seu padre. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 159 |
Et enterrarõno muyto onrradamente çerca os outros bispos muytos que iaziã [y] enterrados Agora leixa aqui a estoria estas razões et conta dos feyctos que fezerõ ẽtõ os mouros contra os cristãos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 161 |
Et foy a elles atreuudamente, chamando o nume de Deus et de Sanctiago. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 162 |
Et tã atreuudamente os feryu que os mouros forõ vẽçudos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 162 |
Et leuarõno de Burgos a Sam [Pero] d ' Arlança, seu moesteyro, et enterrarono y muyto onrradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 166 |
Et a mãçeba meteu mentes en elo, asy com̃o sua senora mandou. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 172 |
Et, com̃o quer que muytos se traballassem d ' auer este nume et este senorio, nũca poderõ a el[o] (a)uijr, senõ este tã solamente, que o ouue cõ cousimento et a prazer de todos, et foy adeantado de todo en elo daly adeante. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 172 |
Et por esta guisa ouue o senorio et o poder do rreyno, et meteu todalas cousas que y erã en sua mão, assy que Ysem nõ auya al de ueer ẽno rreyno senõ o nume tã solamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 172 |
Et trouxerõ preytisia cõ elle que sse fosse en paz sua carreyra para Andaluzia, et que lle desenbargari[ã] da neue o camjno, per hu podesse passar con sua oste mays ligeyramente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 172 |
Et sobre esto derõlle grande auer en preço, por aquella sementeyra que y fezera. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 172 |
Agora leix[a]mos aqui de falar d ' Almãçor, ca adeante diremos mays conpridamente os seus feyctos que fezo en seus lugares du conuẽ aa estoria, et tornaremos a contar del rrey dom Ramiro. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 175 |
Agora veede, amjgos, que caualeyro tã esforçado e Aluar Sanches; ca, de quantos ala som chegados, nõ pode nẽhũu ferir en somo do tauolado, senõ el soo tã solamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 175 |
Mays os caualeyros, com̃o estauã a gram sabor de hũu iogo que auyã começado, nẽhũu delles nõ parou mentes en aquelo que dõna Lanbra dissera, senõ Gonçaluo Gonçaluez, que era o meor daquelles vij yrmãos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 175 |
Et leixousse yr a el tã brauamente que mays nõ poderia. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 182 |
Dom Rrodrigo, muyto me praze lo que uos queredes, et yrey de muy bõamente por conprir uossa voentade. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 187 |
Monõ Salido tornousse para sse yr a Salas et, yndo assy pelo camjño, coydou ontre sy com̃o fazia mal en leixar daquela guisa seus criados por medo da morte, et mayormente seendo ia vello et de grande ydade, que o nõ deuya de fazer por nẽhũa maneyra, ca mays guisado era de yr elle hu quer que morte podesse prender ca aquelles que erã aynda mãçebos para viuer; et, poys que elles nõ temjã morte et tã en pouco a (a) tijnã, que mays pouco a deuya el de temer; et demays que, se elles morressẽ ẽna fazeda et Rroy Valasquez aa terra tornasse, que llj faria muyto mal por elles et que o mataria; et que sempre aueriã que dizer del, se el tal cousa fezesse com̃o esta; et demays aynda que, se elles ala morressẽ, que coydariã os omes que el que llj basteçera a morte et per seu consello veera aquel feycto, et seria muy maa fama esta para el (et leixar) de seer onrrado na mãçebia et desonrrado na viliçe. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 189 |
Et digo, a quẽ quer que diga que os agoyros que nos ouuemos que erã boos para gaanar cõ elles, que mente com̃o aleyuoso et nõ disso en elo uerdade; mays que tẽ y treyçõ consellada et basteçida. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 191 |
Mays diz a estoria que tam bem lidauã os cristãos et tã esforçadamente que passarõ per duas azes dos mouros et chegarõ aa terçeyra, a pesar delles. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 195 |
Et, com̃o quer que os sete jnfantes fossem boos et lidassem muy bẽ et muy esforçadamente, Gonçaluo Gonçaluez, o menor, fezo os mayores feyctos ca nẽhũu dos outros. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 195 |
Onde tã cãsados erã ia de lidar que solamente nõ sse podiã ia mouer de hũu lugar para outro, nẽ os caualos; et, aynda macar elles quisessem lidar, nõ tijnã ia espadas nẽ outras armas nẽhũas, ca todalas ia auyã quebrãtadas et perdudas. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 199 |
Et, desque entrou en acordo, começou de chorar tã fortemente sobre ellas que marauilla [era]. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 203 |
Et dissolles o arçebispo que ante queria veer primeyramente o rrey dos rreys, que era San Saluador, que salua aos rreys et aos outros omes todos, que aquel era seu senor delles. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 203 |
Et, por que el sabia ia o que el rey lle queria, vestiosse logo ẽnas sanctas vestimentas, cantou a missa altamente, et conpriu todo seu ofiçio, segũdo llj convijna. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 203 |
O touro, logo que uyu o arçebispo, veẽosse passo contra el muy omildosamente, et meteullj os cornos ẽnas mãos et leixoullos y. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 203 |
Mays o arçebispo nõ quiso y viir nẽ veelo solamente; mays esteue quatro dias en aquella jgleia de San Saluador. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 207 |
Mays teemos que he mays fremoso este nume Almãçor et que sse diz mays apostamente ca Alagib, et por esso llj dizemos nos assy. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 207 |
Et este nume se fezo el chamar por que vençeu muytas vezes muytas batallas et defendera a ssy meesmo et aos seus muy esforçadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 207 |
Mays Almãçor, com̃o era ome muy esforçado et de gram curaçõ, quando uio aos seus vençudos et fugir tã malamente, deu en terra cõ hũu soonbreyro que tragia ẽna cabeça en lugar de corõa, segũdo que os rreys mouros o aviã estõ en custume de trager soonbreyro d ' ouro por corõa. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 212 |
Et, poys que esto ouue feycto ali pela terra, tornousse a Cordoua bem et onrradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 212 |
Esto fezo Mudarra Gonçaluez liuremente ante o conde. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 222 |
Et desy tornou el rey ao bispo onrradamente a seu bispado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 222 |
Este rey dom Bermudo, seendo muy mal doente da jnfermidade que dissemos dos pees, meteusse muyto aguçosamente a fazer esmollas et obras de piadade, cõ consello dos bispos et dos abades de seu rreyno. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 226 |
Et, doutra parte, que aquel Abdalla fazia semellãça que era cristão, pero encubertamente, et auya ia jurado [et prometudo a] el rey dõ Afonso de o ajudar contra os mouros a quequer que fosse mester. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 230 |
A madre deste [conde] dõ Sancho, cobijçando a casar cõ hũu rrey dos mouros, osmou de matar seu fillo, por tal de sse alcar cõ os castellos et conas fortelezas da terra, et que desta guisa casaria cõ el rrey mouro mays enderẽçadamente et sen enbargo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 233 |
Et, poys que sse ajũtarõ as ostes hũas con outras, ouuerõ muy grã batalla; pero, en cabo, uençeu Çuleyma cõna ajuda do conde dõ Sancho, ca lidauã os cristãos muy de rrigio et muy esforcadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 233 |
O terçeyro, que errastes et pecastes malamente contra Deus et contra natura, que quise[stes] conpr[a]r por seruas uossas molleres et uossos fillos et os outros omes de uossa ley, os que nos agora catiuamos en esta batalla. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 236 |
Senor, por nõ yrẽ cõtigo os de Cordoua nõ des nada por ende nẽ aias medo, ca nos iremos contigo et ajudart ' emos de curaçõ [et] muy bẽ ata a morte. Çuleyma fiousse en aquella palaura que llj disserõ, et sayo muy esforçadamente cõ elles contra aaquelles seus eemjgos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 236 |
Et el ordiñaua todaslas cousas do rreyno, de guisa que Mafomad nõ auja y de ueer senõ tã solamente o nume que auja de(l) rrey. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 239 |
Este conde, [en]tendẽdo o escandalo et o mal que poderia uĩjr depoys por aquello que el rrey mãdaua tomar todo o que os berberis auiã ena çibdad[e], et da outra parte por que era el esquiuo et muy errado contra os moradores do lugar, et sobre esto mayormente aynda por que oyra dizer a hũu mouro que, assi com̃o os de Cordoua matarã et destruyrã aos mouros berberis, que assi sse traballariã de matar, se podessẽ, a el [et a]os cristãos que erã con el, (et) disso al rrey que sse queria yr para sua terra, poys el auja conprido o tempo que posera con el de o seruir. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 241 |
Et tã gram medo metiã per toda a terra que solamente nõ ousauã seyr nẽ yr caualleyros nẽhũus dos de Cordoua, a Noua, ata Cordoua, a Uella, nẽ a outros lugares du tijnã suas atalayas et suas ascuytas. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 241 |
Et tã malamente corriã a terra et tã grãdes danos y faziã que muytos logares forõ despobrados et hermos pollo grã medo que auiã delles. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 241 |
Mays el rrey armouse et fez armar a quantos cõ el tijnã, et sayu muyto esforçadamente contra os barbaris, et foy a elles a hũu logar du tijnã suas tendas ficadas. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 251 |
Et [morrerõ y] muytos dos seus, et nõ por al senõ por sua couardia, segũdo cõta a estoria, [et esto] por que nõ ferirõ esforçadamente ena batalla. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 251 |
Et sayrõse logo hũu et hũu, por que nõ fossẽ descubertos, ca morto o leixauã, et forõse sua carreyra et passarõ, assy que os de fora nõno entenderõ de com̃o yã, nẽ pa rarõ y mentes. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 256 |
Et os de Cordoua alçarõ por rrey a Yahia, que sse mãteue cõ elles muy en paz et assessegadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 263 |
Et este casamẽto ueo de com̃o ouuerõ primeiramente rrey en Castella, assi com̃o contaremos adeante en esta estoria. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 263 |
[En]pus esto, a pouco de tẽpo, morreu o conde dom Sancho et foy enterrado muyto onrradamente eno moesteiro de Ona. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 263 |
Agora leixamos aqui de falar destas rrazões dos rreys de Leõ et dos condes de Castella, et cõtaremos do começo dos rreys de Nauarra, ca per este logar deuemos desuiar a contar com̃o ouue rrey en Castella primeyramente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 265 |
[Este Garçia Enẽges], assi com̃o dizẽ don Rrodrigo, arcebispo de Tolledo, et outros que acordã en suas estorias cõ elle(s), foy omẽ muy liure et muy frãco en suas cousas que erã de fazer et en batallas vsaua cotiaamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 269 |
Et uẽo este rrey dom Sancho, suas auarcas calçadas, el et sas cõpanas, et feriu enos mouros muy atreuudamente, et matarõ muytas millarias delles alli ena cerca hu iaziã, et leuãtaronos ende, et descercarõ a uilla, segudandoos et matando muytos delles. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 269 |
Conta a estoria aqui que o jnfante dom Garçia moueu de Moño et foisse dereitamente para Moçõ, que tijna entõçe o conde Fernã Guterrez. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 271 |
Et o bispo dom Paayo sayu y outrossi cõ toda sa clerizia, et rreçebeuho muy bẽ et muy onrradamente cõ grã proçiçõ, et leuoo para Sancta Maria de Regla, et ouuiu y as missas entõçe. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 271 |
Que o jnfante, seendo eno paaço falando cõ sua esposa, nõ sabendo nada de sua morte, quando oyo demãdar armas a grã pressa, diz que sayu aa rrua ueer que era et, quando uiu todos seus caualeiros mortos, pesoullj de curaçom, et choraua muy fortemente, ronpendose todo por elles. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 271 |
Os condes, quando virõ o jnfãte estar ena rrua, forõ para el, os ueabros nas maos, para matalo; mais deitarõ as maos en el et leuarõno mal et desonrradamente ata o traedor do conde Rruy Uela, que era seu padrino com̃o dissemos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 271 |
Et os condes fezerõllo deitar deante per çima do muro, mal et desonrradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 277 |
Et, poys que este rrey dom Sancho, o Mayor, foy senor de Castella, tanto enanchou o(n) condado de Burgos que, dalli adeante, nõ foy chamado condado, mays rreyno conprido dereytamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 277 |
En aquella sazõ andauã os nauarros en perigoo ontre Castella et Arangõ, onde depois da morte del rrey dom Pedro, fillo del rrey dom Alffonso de Arangõ, forõ os nauarros a aquel castello de Moçõ, que e en Arangõ; et, por que aquell[e]s rreys que dissemos nõ leixauã fillo barõ nẽhũu que rreynasse, tomarõ todos encubertamente os nauarros a este Garçia Ramirez, que dissemos, et adusserõno ende, et alçarõno en Nauarra por rrey. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 288 |
Mays esse dõ Pero, nõ sse guardãdo nẽ parãdo mentes en seu feyto nẽ aa onrra en que o queriã poer, começou cõ pouco siso a despreçar os omes onrrados et altos, et tẽelos en pouco, cuydãdosse que rrey et senor era ia ante que fosse confirmado en ello. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 288 |
Mays dõ Pero Tiçõ, aquel alto ome que dissemos, quando soube que vĩjnã, sayo a elles et recebeos bẽ et onrradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 294 |
Et foy cõ el ena batalla de Ubeda, u forõ uençudos os mouros, assy com̃o o contaremos adeãt[e] en seu lugar mays conpridamente du conuẽ. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 294 |
Et conteçeo asy per, prazer de Deus, ca en outra guisa nõ poderia seer, que morreo el rrey dõ Pedro, cõ os arãgoeses, en aquella batalla, ca elles soos lidauã muy esforçadamente, et ficarõ eno campo ena lide. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 296 |
Et, por que se nõ tĩjna aynda por auondado deste rreyno que el gãanara, moueu atreuudamente et foysse para o rreyno de Ualença. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 300 |
Et o jnfant[e] dõ [Fernando], seu fillo, enterroo muyto onrradamente eno moesteyro de O[ñ]a. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 300 |
Et ajuntou logo muy gran cauallaria et foy [a d]esora cõ[tra] el rrey dõ (Garçia) Ramiro, et matoullj muytas gentes ademays, com̃o os achou de[s]armados; ca tã arrebatadamente ueẽo sobre elles que sse nõ poderõ armar nẽ se guardauã del que desta guisa os cometeria. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 300 |
Et sobre esto tomou el rrey dõ Garçia al rrey [dõ] Ramiro, seu yrmão, quanto llj el rrey dõ Sancho, seu padre, dera en Arangõ, senõ Sobrãue et Rribacorça tan solamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 303 |
Et muytos dos seus vĩjndo en seu acorro descaudeladamente morrerõ y cõ el en aquel lugar, et perderõ y a terra et o senor et a uida et o rreyno. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 311 |
Et Rrodrigo guisouse muy bẽ et muy onradamente, cõ muytos caualeyros seus et de seus parẽtes et de seus amjgos, et cõ muytas armas nouas. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 311 |
Et el rrey sayo a rreçebelo muy bẽ et muyto onradamente, et pesou muyto aos condes. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 312 |
Et despoys desto enfermou el rrey don Fernando, et el rrey don Garçia, por lli fazer enmenda et prazer, coydando encobrir a nemjga que coydara contra elle, vẽeo a elle muy omildosamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 314 |
Et, polo bẽ que me tu polo seu amor fezisti, outorgati Deus hũu gran dõ: que, quando o bafo que ante sonasti te uẽer, que todalas cousas que começares en lides ou en outras cousas que todalas acabaras conpridamente; asi que a tua onra creçera mays cada dia et seras temudo et reçeado dos mouros et dos cristaos, et os eemigos nõ tj poderã enpeeçer; et moreras morte onrada en tua casa; et nũca seras uençudo, ante seras sempre uencedor, ca ti outorgou Deus sua bẽeyçõ cõ tãto et fays sempre bẽ. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 314 |
Desi enderençou seu camjno para Sanctiago et fezo sua romaria muy bẽ et muy cõpridamente, fazendo muyto bẽ por amor de Deus et de Sancta Maria. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 316 |
Et elles enderẽçarõ hũu contra o outro et forõse ferir muy rigiamente, en guisa que quebrãtarõ en si as lanças, et forõ ambos muy mal feridos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 318 |
Et tomou as cartas et leuoas al rrey dõ Fernando, et mostroullj(s) a nemiga en que andauã os condes, et sinaladamente o conde don Garçia de Cabra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 319 |
Et ao ayo pesoullj muyto et disollj cõ muy grã saña: -Morreras en esta batalla auiltadamente, ben o entendo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 319 |
Et depoys que as azes forõ mesturadas danbalas partes, et a lide ferida muy cruamente et muy sen piadade, foyse vençendo a gente del rrey don Garçia, ca era mays et mayor poder o del rrey don Fernando; et demays que el rrey dõ Garçia nõ ouue os curações dos seus uasalos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 319 |
Et el rrey dom Fernando mãdou tomar o corpo del rrey, seu yrmão, muyto onrradamente, et fezo muy grã doo por el. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 323 |
Et tam rrigeamente os cõbatiã cada dia que ouue de tomar a çidade. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 325 |
Et el rrey ouueo muyto a talent[e] por cobrar este lugar; et, por que vio que o cõsellaua bem Rrodrigo, ffoyse para Sãtiago, et fezo sua romaria muy bem et muy conpridamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 325 |
Et os cristãos lidauam muy fortemente, et os engenos tirauã cada dia et quebrantauã o muro da vila. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 325 |
Et pedirõllj por merçee que os leixase seir cõnos corpos tam solamente, et que leixariã a uila et o alcaçer cõ quanto y tijnã. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 325 |
Et era bispo, que auia leixado seu bispado por seruir mays conplidamente a Deus. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 328 |
Et foy en romaria a Santiago et ofereceu y suas dõas muy graandamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 328 |
Et ẽnos xxiijo ãnos, auendo guerra cõnos dous apostoligos sobre o papadigo, foy contra elles o emperador Enrrique, et tolleu o poder a todos tres per dereyto [de] sancta jgleia, et ordenarõ por papa o bispo de Burgos, que ouue nume Clemente, o segũdo; et forõ cõ elle CLXIIJ apostoligos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 329 |
Et ueẽo ante el muy omildosamente, et pediolle por merçee que lle nõ fezesse tãto mal, et que ouue(e)se en guarda el et seu rreyno et todo o seu, ca sempre foy a seu mandado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 329 |
Et en este ãno morreu o papa Clemente et foy posto en seu lugar Damoso, o segũdo; et forõ cõ el CLXaiiij apostoligos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 335 |
Et fezerõ grã moesteyro de coẽgos rregulares, et herdarõno muy bem, per que se podesse mellor manteer ordenadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 342 |
Et posoas muyto onrradamente ẽna jgleia. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 343 |
Et rrefezo muytos lugares, com̃o conta a estoria, mayormente ena jgleia de Santiago de Galiza et en(os) outros muytos [lugares], dandolles muytos d[o]nadios et muytas rrendas, que oy dia am. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 344 |
Et sacou muy grãde oste et muy bem guisada, ca nõ ouue a rreyna doo do seu auer, ante llo deu muy graadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 344 |
Et, por que sabades quaes som as terras de Çiltuberia et Carpẽtanja, queremosuolas dizer: Çiltuberia he com̃o tem o mar de San Sauastiã, que chamã mar Ẽçiano, et vay dereytamente ao mar de Saragoça, que es llo mar Medyoterrano, por que uay per meyo da terra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 346 |
Poys Tubal, com̃o uos disemos, et os de seu linagem, que delle veniã, pasando des Asya, du he a terra de Bolloña, pasarõ a Eu[ropa] et uẽerõ dereytamente poblar a España. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 346 |
Et disolle o dia et a [o]ra en que auia a morrer, por que se aperçebesse de se confessar [et] de fazer enmenda dos seus pecados, et que se nẽbrase de sua alma por que desenbargadamente fosse ante a façe de Deus. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 348 |
Quando el rrey dõ Fernando ouue feyta esta partiçõ, pesou muyto a[o] jnfante dom Sancho, que era o mayor, que o auia a auer enteyramente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 348 |
Et disse a seu padre que nõ podia de dereyto fazer esta partiçõ, ca os rreys godos fezerõ antigamente costotyçõ que nũca fosse partido o senorio d ' España, mays que fose sempre de hũu senor; et por esta razõ nõ podia nẽ deuya fazer esta partiçõ, poys que a Deus aiũtara en elle, ca elle a auya d ' auer, ca era o mayor herdeyro. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 350 |
Onde conta o arçebispo don Rrodrigo que el rrey dõ Sancho, andando per seu senorio, parou mentes ẽno muy grã torto que lle fezera el rrey seu padre en lle partir os reynos que Deus en elle ajũtara, que deui[ã] seer seus, et que nõ auya ende se nõ a terca parte aynda nõ bem conplida. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 351 |
Desy deytouse sobrela çidade et mandoa conbater muy rigeamente, et mandoulle poer engenos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 351 |
Et el rrey de Saragoça, quando vyo que tã grã voentade auya el rrey de o teer çercado et de lle fazer mal, et vyo que nõ auya acorro de nẽhũa parte do mũdo et, se o longamente teuese çercado, que lle seria muy grã perigoo; et, poys que vyo que a elle nõ podia seyr, ouue seu cõsello [con] seus omes bõos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 351 |
Et con este consello envioulle trochomanes, cõ que lle enviou dizer que ser[i]a seu vasalo et que lle daria muytas dõas et muyto ouro et muyta plata, et que lle daria suas parias cada ãno muy conplidamente, et se leuantase de sobre elles et se fosse para sua terra, et fosem seguros delle en toda a terra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 351 |
Et el rrey, com̃o [era] de grã curaçom, falou cõ elles muy esforçadamente, et disolles: - |
[+] |
1295 |
TC 1/ 353 |
Et, depoys que a lide nõ se pode partir, pararõ suas azes et começarõ sua lide muy brauamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 359 |
Et, com̃o estauã desauiudos gaanou a terra muy liuremente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 360 |
Amjgos, nõ auemos terra u fugamos al rrey dõ Sancho, meu yrmão: lidemos cõ elle ou o uençamos ou moyramos y todos, ca mays ual morrer onradamente ca sofrer tã mao pesar et astragamento ena nossa terra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 360 |
Metome en vosas mãos, ca çerto soo que me consellaredes bẽ et lealmente et me ajudaredes o mellor que poderdes. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 360 |
Et elles diserõli que o seruiriã et ajudariã bẽ et lealmente, quanto mays podessẽ, et que fariã quanto el mandasse, et que tijnã elles a lide por mellor. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 361 |
Et despoys começouse a lide muy rrigeamente, dandose muy grandes golpes, en guisa que morrerõ y muytos caualeyros dãba - las partes. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 361 |
Venauos en mente o b[õo] pre[z] que os castelãos ouuestes sempre [et] queredeo oge cobrar. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 362 |
Et disy chegou el rrey dõ Sancho, et começou a lide muy cruamente, mays ca nõ ante; ca lidauã tã de rigeo de hũa parte com̃o da outra, que se nõ dauã vagar. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 365 |
Et lidarõ muy rrigeamente, asy da hũa parte com̃o da outra, et foy y muyto sangue uertudo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 366 |
En outro dia de manaa, estãdo el rrey dõ Alfonso muy loado dos seus et seg[u]ro cõ sua gente, porlo bẽ que Deus lle fezera, chegou el rrey dõ Sancho muy rrauyosamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 366 |
Et logo enbaratouse cõ elles muy esforçadamente, [et] en guisa os foy maltragendo que matou delles os dous et os onze vençeo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 371 |
Et elle consellauao muy be et uerdadeyramente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 373 |
Et a jnfante dõna Orraca et (a)os de Çamora, quando souberõ que chaamente avya os rreynos, ouuerõ medo que queria yr sobre elles, pola deserdar; et, sospeytãdo esto tomarõ por cabedel a dõ Ares Gonçaluez, amo da jnfante, que, per seu syso et per seu esforço, se emparasem dos castelãos se mester lles fosse. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 375 |
Et el rrey rrogoullo muy aficadamente, dizendo que, se per elle nõ ouuese rrecado, que o nõ coydaua a auer per om̃e do mũdo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 379 |
"Et enviauos rogar que uos tornedes para elle et que nõ queyrades parar mentes ao que uos el disso cõ saña, ca tẽ por bẽ de uos dar mays terra [da] ca delle teedes, et que seiades sempre mayor da sua casa. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 384 |
Rrey dõ Sancho, parade mentes ẽno que uos digo: eu soo hũu caualeyro natural de Soyago, et aquelles onde eu veño sempre forõ leaes et per lealdade se preçarõ, et eu en ella quero viuer et morrer. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 384 |
Parade mentes que uos quero desenganar et dizeruos ey uerdade, se me quiserdes creer. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 388 |
Et os nobles castelaos, parãdo mentes a lo que deuyam de guardar, com̃o aquelles que sempre guardarõ lealdade et senorio et dereyto et uerdade, (et) nõ se quiserõ arebatar, pero que era seu senor morto. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 388 |
Et tomarõ o seu corpo et enviarõno muy onrradamente para Oña. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 388 |
Et enterrarõno y moy onradamente ẽno moesteyro, asy como cõvijna a rrey. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 398 |
Dom Ares, venauos en mente com̃o meu padre, el rrey dom Fernando, me uos acomendou. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 399 |
Conta a estoria que uoluerõ a[s] rredeas aos caualos et forõse ferir muy brauamente, com̃o boos caualeyros, et derõse çĩco golpes da lãça, et a seysta ue[z] quebrarõ as lanças en sy et meterõ mão aas espadas, et dauãse muy grandes golpes cõ ellas, asy que se cortauã os elmos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 399 |
Quando dõ Diego vyo que tanto se lle tijna, que o nõ podia vençer, vẽolle em mente com̃o lidaua por el rrey seu senor, que fora morto a muy grã treyçõ, et esforçouse muy bem quanto pode et alçou a espada et feryo a dom Pero Ares per çima do elmo, que llo cortou, et a loriga et o testo da cabeça. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 400 |
Mays, com̃o quer que dom Diego foy tã maltreyto do grã golpe, esforçousse muy bem et foy contra o outro muy brauamente, et deulle tã grã golpe que logo quebrantou a lança en elle, et falsoulle o escudo et a loriga et todas as outras armas et meteulle hũa peça do ferro pela carne. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 404 |
Este rrey dom Alfonso foy muy boo et manteue moy bem o rreyno et muy sabiamente, asy que todos os altos omes et os outros do seu senorio vi[u]jã en asesego et en paz, asy que nõ tomaua hũu contra outro arma nẽ ousaria tomala pollos ollos da cabeça; ca el rey era muy ardido et temjano muyto as gẽtes. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 406 |
Et foy quando o papa Santo Urbam mandou poer crux primeyramente eno destro lado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 409 |
Et en outro dia foyse muy alegre para Toledo, polo bem et a merçee que llj Deus fezera en auer amor tã conplidamente cõ el rrey dom Alfonso. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 413 |
Et el rrey crijaos do que llj diziã et foy muy sanudo contra o Çide, ca llj queria muy grã mal pola jura que llj tomara tã aficadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 413 |
Et dissolle muy sanudamente: - |
[+] |
1295 |
TC 1/ 413 |
Et el rrey disso muy sanudamente: - |
[+] |
1295 |
TC 1/ 413 |
Disto prougue muyto aos cõdes, mays pesou muyto aos da terra comunalmente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 422 |
Et os mouros do castelo, quando esto virõ, ouuerõ muy grã plazer et começar[õ]se d ' aluoroça[r] muy feramente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 423 |
Et enviarõ logo seus mandadeyros al rrey de Valença, com̃o hũu a que diziã Rroy Diaz Çide, [que] deytara el rrey dõ Afonso da sua terra, que lle astragaua a terra et que gaanara ia Alcõçer, et que matarã quantos mouros y acharã; et que, se a esto nõ envyase a poer consello, que contase por perdudos estes dictos lugares et toda a terra, ca tã mortalmente sabia fazer guerra que nõ temja nẽhũa cousa. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 425 |
Et a mester que os cometamos muy feramente, ca os veio eu estar muy rrigeos, que se nõ querem vençer. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 427 |
Et mandou muy bem partir a gaãça a todos comunalmente, en guisa que todos se teuerõ por bem pagados comunalmente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 427 |
Primeyramente Rruy Diaz, com̃o mayor et mellor; et dom Aluar Fanges; et Martin Antolynes; et Pero Uermudes, sobrinos del Çide; et Muño Gustios, et Aluar Aluarez, et Martin Saluadores, et Felis Moños, et Guillẽ Garçia, que teue Mont[e] Mayor. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 429 |
Et por ende teria por bem, se uos quisesedes, que uos fosedes para Castela et que leuedes do meu auer quanto uos for mester, et que façades cantar mĩll misas ena jgleia de Santa Maria de Burgos, et que leuedes estas sinas dos rrey[s] mouros que agora vençemos, et poedeas y en Santa Maria onrradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 430 |
Et o Çide guisouo muy bem et muyto onrradamente, que llj nõ mĩgou nẽhũu auer. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 432 |
Et recebeo muy bem et muy onrradamente ẽna vila et fezolle moyto seruiço. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 436 |
Uos ydeuos agora a guisar muy frãcamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 442 |
Conta a estoria que, iazendo o Cide sobre o castelo de Rroda, estando hi hũu grã tepo, (et) tãta guerra lhis fez et tãta prema ata que lhis mj̃gou a uianda, en tal maneyra que morrerõ de fome, en guisa que era muy grande a fraqueza en eles, assi que nõ podiã defender o lugar; et querianlho dar muy de bõamente, se lhis el desse sayda. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 446 |
Et en quanto esto fez era cõ el o Çide, que o seruia et o ajudaua muy bem et lealmente, com̃o bõo vasalo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 446 |
Et, desque esto foy feyto, tornouse para Leõ muy onrradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 449 |
Et derõlla desta guisa: que fica[ssẽ] elles por moradores ena vila por seus vasalos, en suas casas et en seus herdamentos, et cõ todo quanto auian enteyramente; et el rrey dõ Afonso que ouuesse o alcaçer et a orta que es alende a ponte de Alcantara, que dizẽ del rrey, et que ouuesse as rendas todas et dereytos et peytos que soyã a dar aos seus rreys mouros. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 449 |
[Et] esto adeante o contaremos mays conplidamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 451 |
Et el rrey nõ llj quiso fazer força en ello et foylles dizendo as cousas mansamente, pouco et pouco, por se apoderar da çidade et por auer todo o senori[o] dela muy conplidamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 452 |
Et entõ asy era com̃o quẽ nouamente chanta vina ou maguello, que se deue criar a maestria et cõ siso. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 455 |
Et nos de bõamente uos soltamos o preito que nosco auedes en esta rrazõ. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 457 |
Et aquelle Reca[r]do, nõ cõplindo rreligiosamente o que deuia eno ofiçio de Santa Jgleia et andando sem regla et [sem] ordenament[o], oyndo esto dom Bernaldo, arçebispo de Toledo et primado das Espanas, foysse para Rroma, metendosse a muy grandes peligros per mar et per terra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 458 |
Desy os prelados et a clerizia esteuerõ en oraçõ, rrogando a Deus muy omildosamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 460 |
Pero por esso [o] ofiçio de Frãça anda per toda a terra comunalmente et en elle ofiçiam. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 462 |
Et o arçebispo dõ Bernaldo ordinou sua jgleia de clerigos maos et viles et pobres; et, quando soube da cruzada que o papa prehegaua, por seruir mays conpridamente a Deus tomou todas as cousas que llj erã mester et pos sinal da cruz en seus panos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 462 |
Et troyxe cõsigo omes boos et dalto sangue; et espeçialmente troixe cõsigo [de] Mõsãto (et) a Sam Giraldo et Sam Pedro, que fezo capis[co]l et foy depoys arçebispo de Bragaa; et de Burgos (et) troixe Sam Pero, que foy primeyro arçidiano de Toledo et depoys bispo d ' Osma; et d ' Ogroño tro[i]xe a dõ Bernaldo, que foy capis[c]ol de Toledo et depoys obispo de Segobya et depoys arçebispo de Santiago. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 464 |
Et morou y muy grã sazõ, sofrendo muy esforçadamente toda a lazeyra en que sse vija. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 466 |
Et el rrey entõ teue por bem de fazerem y conçello por cõfirmar o ofiçio que era nouamente en España. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 466 |
Et enterrarona çerca del rrey dõ Garçia, seu yrmão, ena jgleia de Santo Ysydro moyto onrradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 469 |
Pero punau[a] quanto podia(m) polo seruir bem et lealmente, por tal de lhe fazer perder a maa voentade que delle auia. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 471 |
Conta a estoria que, quando vio el rrey que tã a curaçõ lle fazia seruiço et tã lealmente, fezeo mays seu priuado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 472 |
Et en esto consellauao muy bẽ et muy uerdadeyramente; mays el rrey nõno quiso fazer. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 477 |
Et ela disso que o faria de muy bõamente, quanto el mandasse. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 478 |
Et a razõ foy esta: por que era sua filla cristãa et tĩjn[ã] que el que era cristião encubertamente, poys que tã grande amor auja con el rrey don Afonso. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 482 |
Conta a estoria que tan grande foy a saña que el rrey ouue contra os mouros, lo hũu porlo fillo que muyto amaua et lo al porlo grã dano que reçebera delles et dos lugares que llj aujã tomados, que aa ora que foy saão et pode caualgar ajuntou muy grande oste de todos seus rreynos et foyse para terra dos mouros, dereytamente para hu estaua aquel mouro que se chamaua Miramamolĩ, que era en Cordoua. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 485 |
Et fezeos mouer do cãpo mao seu grado et leuoos ata as tendas hu estaua o mouro, que erã çercadas de carcaua, ferindoos muy esforçadamente, cuydandoos a sacar daquel lugar; mays nõno pode fazer, ca llj chegou mandado com̃o os azemeleyros dos mouros llj roubauã o rrayal. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 488 |
Andando el rrey dom Afonso enos feytos que uos auemos contados, tãto ouue que veer ẽno seu que se lle nõ uẽeo en mente del rrey de Valença nẽ tornou y cabeça. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 490 |
Et outrosi el rrey de Ualença posera seu amor cõno Çide vĩjndo pelo camjno, muy encubertamente, de que nõ sabia el rrey. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 493 |
Et o Çide, quando o soube que en todas guisas queriã lidar cõ elle, douidou que nõ podesse cõ elles, se todos veesem ajũtados; et buscou maneyra et arte com̃o os partisse sabiamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 498 |
Et tornouse contra o Çide muy omildosamente et parouse a sua mesura, que fezese delle como teuese por bẽ. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 499 |
Et enviaronllj dizer muy omildosamente que llj dariã cada ano o que teuese por bem et que llj nõ fezese mal na terra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 501 |
Et, logo que ouue a vila, foy çercar Alerdo, o castelo que uos auemos contado, et conbateo muy fortemente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 505 |
Et non preçaua os alaraues nẽhũa cousa, nẽ fazia nada por seu consello, senõ que llj daua sua despensa muy escasamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 510 |
Et, por que era a sementeyra, mandou queimar todalas aldeas en derredor, et as ortas que erã y çerca de Ualença de todas partes. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 510 |
Outrosi os que leixara ena põte chegarõ aa porta da villa et matarõ quantos mouros acharõ da villa; et cõbaterõna tã fortemente que a ouuerã d ' entrar senõ polos moços et polas molleres que estauam eno muro, que deytauã muytas pedras. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 512 |
Et mandoos que laurassem et criassem seguramente et que llj dessem seu peyto, segũdo que o dauã a seu rrey. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 514 |
Et o Çide estando sobre Aluarrazĩ, seyrõ quatorze caualeyros da vila; et elle andando folgando co çĩco caualeyros, os mouros forõ contra elle polo matar ou polo catyuar et elle moueu contra elle[s] muy rrigeamente soo et matou ende os dous et os outros forõ vençudos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 520 |
Et, quando o Cide foy çerto que nõ vijnam os alaraues, tornouse para sua oste a sua pousada, et mãdou quebrantar et rroubar todos os arauales que estauã a redor da vila, senõ o da Alcudia por que o rrecebiam os mouros muy de boamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 521 |
Et os da villa, quando se uirõ asi coytados, et os dos castelos, quando o souberõ, veerõ muy omildosamente ao Çide et poseronse a seu defendemento. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 521 |
Et lidauã cada dia muy fortemente et erã tã coytados que erã enas ondas da morte. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 526 |
Et, quando vyu que llj non tragia nenhũua cousa, disselle chaamente, se queria auer seu amor, que sse partisse de todas as rrendas da terra et da vila, assy dos da vila com̃o dos do termjno, ca elle queria poer quẽnas rrecadasse. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 526 |
Et o Çide começou de cabo a fazer guerra a Valença [o] m[a]y[s] cruamente que pode, en guisa que fezo sobir o pam a tres tanto mays do que ante valia, quando a começarõ a çercar. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 529 |
Et el rrey, desque a uiu, nõ tornou cabeça a elo nẽ catou polo messeieyro que leuou a carta, nẽ lhi derõ solamente da agua pola messeiaria que tragia, nẽ lhi fezerõ nj̃hũa cousa de quanto Abeniafa disera que lhi fariã por aquel mãdado que llj leuaua. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 533 |
Et forõ muy denodadamente a eles et prenderõnos, ca el cuydaua que estariã con ele seus amigos, mais logo fogirõ pelas casas da uila. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 533 |
Et el leuarõno muy avil[ta]damente a casa de Abeniafa et os outros con elle. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 534 |
Et metiã xij omes ajuntadamente ena fossa. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 534 |
Et o Çide cuydaua que sayã per conselho dos mayoraas da uila, que os deitauã fora por se mãteer mays longamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 535 |
Com̃o o Çide conbateu a vila fortemente |
[+] |
1295 |
TC 1/ 535 |
Et o Çide ficou eno chãao, que nõ podia seir pela porta, ca lha conbatiã muy fortemente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 539 |
Et o Çide teue mentes polo que fezera et uiu que nõ era tã mal com̃o o dia primeiro(s). |
[+] |
1295 |
TC 1/ 540 |
Et os mouros seirõ ao torneyo muy denoda[da]mente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 540 |
Et Martin Pelaes muy mãso et muyto assessegadamente tornouse conos outros et foise para sua pousada a guisa de muy boo caualeyro. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 540 |
Et uiueu senpre cono Çide et seruiuo muy bẽ et muy uerdadeiramente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 541 |
Et, desque Andalla soube com̃o queriã mouer preitesia cono Çide, falou con ele muy desenganadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 546 |
Et o Çide asentouse et fezeos asẽtar todos muy onrradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 546 |
Et por ende uos mãdo que uos uaades logo a uossas herdades, segundo que as soedes d ' auer; et, o que a achar uazia, entrea logo sem outro alongamento nj̃hũu; et, o que a achar laurada, pague a custa da semente et do lauor et fique con ela. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 552 |
Et cõplido este tẽpo, foy muy apoderado [dela] bẽ conplidamente, et est[eue] ena preitesia conos da uila et para assessegalos hũu mes, et assi se conprirõ X meses. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 552 |
Et, desque o Çide ouue apostadas estas preitesias conos mouros, conplido este tẽpo que uos dissemos, entrou ena çidade, sua signa tenduda, et todos con elle, sas armas enfestas, muy onrradamente fazendo muy grãdes alegrias. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 553 |
Et depois fez catar muy ascondudamente pela vila todas as cousas de seus amjgos de Abeniafa, dizẽdo et jurãdo que, sse algũa cousa negasse que fosse sua et depois o soubesse, que os mãdaria matar por ende et que lljs mãdaria tomar todo quanto lj achassem. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 553 |
Et ele asentouse em hũu estrado muy molemente, assentãdosse todos arredor del. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 555 |
Mais eu tenho por bẽ et mãdo que todos os mais onrrados que moredes ena vila, en uossas casas et en uossas herdades, et nẽhũu de uos nõ tenha mays dhũa besta muar, et que nõ husedes d ' armas nẽ as tenades, senõ quando eu mãdar; et a outra gente que s[a]ya morar eno arraual da Alcudia, hu eu soya pousar; et que aiades duas mesquitas, a hũa ena uila et a outra eno arraual; et que aiades uossos alcaydes et uosso alguazil assi com̃o os ey postos; et que aiades uossas herdades et que mj dedes ende o dizimo dos fruytos; et a justiça que seia mjña; et eu que mãde lauar moneda qual me quiser; et os que quiserdes ficar comjgo a esta condiçõ, [ficade]; et os outros yde a Deus tã solamente conos corpos, ca eu (nõ) uos mãdarey poer en saluo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 556 |
Et o Çide tornouse muy onrradamente et foy muy bẽ rreçebudo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 558 |
Conta a estoria que, depois que o Çide ouue uençuda a batalha del rrey de Seuilla, et a çidade feita obispado, segundo o que auedes oydo, uẽolhi en mente de sua moller, dona Xemena, et de suas filhas, que leixara eno moesteiro de Sam Pero de Cardena. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 558 |
Et mandoullis dar para sua despensa todalas cousas que ouuessem mester muy conplidamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 559 |
Et rreçebeu seu dom muy de bõamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 561 |
Desi, en quanto ela et suas fillas guisauã suas cousas, dom Aluar Fanes enuiou tres caualeyros ao Çide, cõ que lli enuiou dizer com̃o o rreçebera muy bẽ el rrey dom Alfonso, et quanta onrra llis fezera, et com̃o rrecadarã con ele quanto quiserã et mais; et como rreçebera muy bẽ seu presente; et com̃o llj mãdara dar muy boos priuilegios de quanto gaanara et cõqueresse dali adeante, com̃o fosse delo senhor et o ouuesse liure et quite; et quantos quisesem para ele yr que fossem sem medo dele; et com̃o llj enuiaua sua moller et suas fillas muy onradamente; et com̃o ya hũu seu porteyro con eles, que llis daua quanto auiã mester; et que soubesse que muyto agiña seri[ã] cõ ele, ca nõ se detijnã por al, senõ por guisar suas cousas, per que fossem mais onradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 563 |
Et fezo logo chamar ante si Pero Uermudes et Martin Pelaes et contoullj as nouas que lli chegarã et com̃o tragiã sua moller et suas fillas (et) muy on rradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 563 |
Et o Ccide seyos a rreçeber muy onrradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 565 |
Et, quando forõ suso, pararõ mentes contra o mar et uirõ uijr o grã poder dos mouros, que uijnã chegando et yã ficando suas tendas derredor da uila. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 565 |
Nõ aiades medo nẽhũu mentres eu for uiuo; ca, cona merçee de Deus, eu cuydo a matar estes; et, cõ muy grande auer que tragẽ, casarey uos, mhas filhas, muy onradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 565 |
Et, estando en esto, uiu os mouros entrar derreniadamente pelas ortas, et tornou a cabeça et uiu estar acerca de ssi Aluar Saluadorez, et disse: - |
[+] |
1295 |
TC 1/ 566 |
Et seirõ todos en hũu tropel et ferirõnos muy esforçadamente, assi que os sacarõ de todas as ortas, ferindo et matãdo et derribando en eles. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 566 |
Et a outra gente yasse tornãdo contra a uila muy acadeladamente, ata que seirõ do poder dos mouros et entrarõ ena çidade. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 566 |
Et ouuirõ y a missa et caualgarõ eno nume da Trinidade, por que, os que morressẽ ena fazenda, fossem mais desenbargadamente ante Deus. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 568 |
Et dom Aluar Fanges era seydo muy encubertamente para sua çiada. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 568 |
Et o Çide ordenou suas azes muyto apostamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 568 |
Et en esto seiu dom Aluar Fanes da çiada et feriuos muy denodadamente da parte do mar. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 571 |
Et eles uijnã muy onrradamente en esta maneyra: |
[+] |
1295 |
TC 1/ 573 |
Et elles, quando [o] oyrõ, forõ muy alegres et logo começarõ a guisar com̃o podessẽ ir onrradamente aas uistas. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 576 |
Et ao Çide prougue muyto et deullo muy conpridamente, assi que todos forõ ende marauillados, ca nõ ouue y tal que nõ comese a seu plazer, en prata todos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 580 |
Et forõse logo para o alcaçer, hu estaua dona Xemena et suas fillas muy noblemente vestidas, et os paaços muy bem adubados de muy rricos estrados, et encortinados de muy nobles alfolas de ouro. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 587 |
Et diz a estoria que Deus mostraua tal graça eno Çide que nũca o uija mouro primeyramente que nõ tomasse dele medo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 587 |
Quando o mouro esto oyu, cobrou seu coraçõ et disse sua messeiaria muy conplidamente en esta maneira: - |
[+] |
1295 |
TC 1/ 591 |
Et o mouro foy outrosi contra ele muy denodadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 595 |
Et entõ guisouos com̃o se fossem, o qual guisamento foy este: primeiramente suas fillas, conas nobres espadas Collada et Tiçõ, et muytos pares de panos d ' ouro et de seda et de laa. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 596 |
Et, el tornãdosse, o curaçõ comecoulli de ferir muy rigiamente, et começou a cuyldar no que llj disera dona Xemena. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 596 |
Et, por que fosse mais encubertamente, fezeo yr de pee. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 596 |
Et elas todauia dando uozes et chorando muy rrigiamente et acomẽdandosse muyto a Deus et a Sancta Maria, que llis ouuesse merçee. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 600 |
Et, quando Martin Pelaes et Pero Sanchez oyrõ o mal que os condes auiã feito a suas molleres, ouuerõ muy grã pesar et uoluerõ contra eles muy sanudamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 600 |
Louuado seia Deus et a bõa uentura do Çide; muas et panos aueremos para as leuarmos onrradamente a sseu padre; mais uos fezestes mal et (e) sen guisa en desonrrar taas molleres et fillas de tal padre, et nõ pode tardar muyto que uos nõ uenha ende mal et desonrra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 603 |
Et eu guardaruos ey muy bem et muyto encubertamente, ata que o Cide, uosso padre, uos enuie mãdar com̃o façades; ca este lugar nõ e para uos, ca morreredes aqui de fome et de frio. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 603 |
Et entrarõ y de noite muy encubertamente, que nõ soube negũu ende parte, senõ o ome bõo et sua cõpana, que el castigou que o nõ disesem a ome do mũdo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 604 |
A esto rrespondeu el rrei et disse que o presente do Cide reçebia muy de boamente, com̃o do mais onrrado et mais leal uassalo que nũca ouue señor; et que o gradeçia muyto a el et a eles que o tragiã. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 604 |
Ben sabe Deus que da desonrra do Cide mj pesa muyto; et, quanto o mais ouço, tãto mj mais pesa ende; ca a y muytas rrazões por que [mj] deue a pesar: primeiramente polo meu, desi polo do Çide, desi polo de suas fillas; mais, pois que uiuas som, nõ e tãto o mal; ca, se foron desonrradas a torto elas, nõno mereçendo, podem seer uingadas a dereito, assi com̃o a mjña corte mandar. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 604 |
Outrosi me pesa por errar tã malamente meus uassallos et meus naturaes, [os] condes de Carrõ. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 607 |
Com̃o don Aluar Fanes et Pero Uermudez acharõ as fillas do Çide et as leuarõ onradamente |
[+] |
1295 |
TC 1/ 609 |
Et nõ tam solamente os cristãos, mais os mouros. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 617 |
Et fezeos jurar sobre sanctos auãgeos que guardassem dereito d ' anballas partes bem et uerdadeiramente. ' Et, desque esto foy assi feito, mãdou ao Çide que começase sua rrazõ. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 617 |
Mays elle esteue muy asesegado, com̃o ome de grã recado; ca nõ era ome que se mouesse ligeyramente aas cousas. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 622 |
Et, senor, nenbrarllis deuera com̃o eram mjnas fillas et com̃o mas demandastes uos para elles, et quan onradamente llas eu dey, per uosso mandado, por molleres; et, senor, nõ conoçerõ a Deus nẽ a uos nẽ a mj̃ nẽ aa bõa andança en que erã. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 622 |
Et, quando ysto oyu el rrey, leuantouse en pee, por mostrar que llj pesaua, et disse: -Çertamente eu uolas pedj para os condes, por que mj lo pedirõ elles por merçee, asi com̃o elles sabẽ; ca eu nõ auja ende coydado nẽhũu. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 632 |
Et eles gradeçeronllo muyto et nõ llo quiserõ tomar, pero que o Çide llis deu sas dõas muy graadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 632 |
Mais, quen uos poderia contar qu[ã] graadamente partiu o Çide seu auer en Toledo, ante que sse ende partisse? |
[+] |
1295 |
TC 1/ 633 |
Quen uos poderia contar quã boo caualo era, et o caualeiro que bẽ ya et que marauillosamente o fazia fazer? |
[+] |
1295 |
TC 1/ 633 |
Et, fazendo pelo cãpo, quebroulhi hũa rredea; et uẽo [a] parar ante el rey; et tam bẽ et tam cordamente se parou com̃o se anbalas rredeas fossem sãas. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 637 |
Et cometianos tã fortemente et tã de rrigio que llis nõ dauã uagar en nẽhũa maneyra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 639 |
Outrosi Muñio Gustios et Suer Gonçaluez ferianse muy rigiamente conas lanças, fazendo golpes asinaados en sy. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 642 |
Et en outro dia grã manaã caualgou o Çide cõ sua gente, muy nobremente uestidos, seus caualos ante si et suas armas enfestas. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 642 |
Et o messegeyro do soldã todauia çerca do Çide; et, cada que falaua cõ el, vĩjnallj enmente com̃o perdera a fala et como llj tremera a carne, marauillandosse ende muyto; et quiserao pregũtar ao Çide et teue que seria mao recado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 642 |
Et começou a sacar muytas noblezas et a poer deante: primeyramente muy grande auer en ouro et en prata et en auer amoedado, que vijna en çerroes de coyros entregos, et cada hũu sua sarradura; desi muyta [prata laurada] en escudelas et en talladores et bacinos et en seruielas et en muy grandes olas para adubar de comer; et todo ysto de muy fina prata et de muy nobre lauor. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 642 |
Et outrosi llj trouxerõ hũu tauoleyro de marfil, todo pregado cõ ouro, et en derredor delle muytas pedras preciosas, et as tauolas et os trebellos delle erã d ' ouro et de prata, muy ricamente adubados cõ pedras de muytas colores et de muytas uertudes. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 646 |
Et o almoxarife começoullj a contar sua fazenda, et dissollj com̃o era muyto esforçado, mays ca ome do mũdo et o que mellor tĩjna sua ley; "et en parauoa nõ a de mentir, et e muyto amigo d ' amjgo, et aas cousas uẽçudas muy piadoso et de merçee, et he muyto entendudo et muy peruiso en todaslas arterias; pero a tanto muy braua catadura et o que o nõ conoçe, quando o uee primeyramente, toma muy gram medo da sua catadura. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 646 |
Et esto ueio eu cada dia, quando algũus messegeyros mouros chegã a el; primeyramente ficã esmayados, asi que nõ sabẽ de si parte hu estã". |
[+] |
1295 |
TC 1/ 646 |
Et, quando ysto oyo o mesegeyro do soldã, uẽollj enmente com̃o acaeçera asi a elle et foy muy marauillado et dissollj que, poys era de sua ley, que llj teuesse puridade et que llj diria o que a el cõteçera. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 646 |
Et, desque llj ouue ditas estas razões, o almoxarife começou a pregũtarllj, por que o viu ome entendudo et sabio, por que asi paraua mẽtes enas cousas; et dissellj que llj dissesse o que llj queria pregũtar ben afeytamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 648 |
Et o bispo dõ Geronimo cantoulljs y missa; mays ante os seyu reçeber cõ muy grã preciçõ muyto onradamente et cõ muy grandes alegrias que en Valença fezerõ conos jnfantes. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 648 |
Et o Çide mandou dar pousadas aos jnfantes ena sua orta de Villanoua, et madoullis dar quanto ouuessem mester muy cõpridamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 650 |
Conta a estoria que tres meses durarõ en Valença, depoys das uodas que forõ acabadas, muy uiçosamente [et] a muy grã sabor de si. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 651 |
Et deullj hũa loriga et hũa espada toda guarnida et brafaneyras et [hũu] perpõto muy nobre, et suas cartas de resposta(s) de muy grandes amizades, assi que foy o messegeyro muy pagado do Çide, de quanta onrra llj mandou fazer; et de com̃o fezer[a] as vodas de suas fillas muy onrradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 652 |
Et ela, quando o oyo, ouue muy grã prazer et mandou guisar todo muy conpridamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 653 |
Et todos amauã o Çide et o seruiã tã de boamente que ysto era hũa grã marauilla. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 653 |
Omes bõos da aliama dos mouros de Valença, bem sabedes que, des o dia que eu foy senor desta çidade, sempre fostes onrrados et guardados et defendudos, et passastes muy bẽ et muyto onrradamente uosso tẽpo en vossas casas et en uosas herdades, que nẽgũu nõ uos fezo pesar nẽ mal nẽ noio, nẽ eu, que sõo uoso senor, nũca uos passey nẽhũa cousa contra dereyto. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 657 |
Et depoys mandade selar o meu caualo et armadeo muy bẽ; et guisaredes o meu corpo muy apostamente, et poedeme eno caualo, et guisademe et ataame en tal maneyra que nõ possa caer delle; et poerm ' edes a mjna espada Tiçõ ena mão, et ide çerca de mj̃ uos, bispo, et uos, Gil Dias, que mj guiedes o caualo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 658 |
Primeyramente mandou a sua alma a Deus; et mandou que o seu corpo fosse enterrado eno moesteyro de San Pero de Cardeña; et mandou y cõ seu corpo muy bõos herdamentos, per que oge este dia he mellor seruido o lugar et mays rico et mays onrado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 658 |
Et o Çide demandou ao bispo que llj desse o corpo de Deus et reçebeo muy deuotamente, os geollos ficados, chorando ante todos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 660 |
Desi en outro dia começarõ a conbater a çidade et cõbaterõna tres dias muyto afficadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 660 |
Et reçeberõ os mouros muy gran dano, ca sse yam meter atreuudamente çerca da villa et morriã y. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 660 |
Et el rrey Bucar et suas gẽtes coydauã que nõ ousaua o Çide sayr a elles, et estauã muy esforçados, et queriã fazer bastidas et gatas et engenos para cõbater, ca çertamente coydauã que nõ ousaua o Çide sayr a elles, poys que tanto tardaua de seyr. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 661 |
Et o corpo del foy guisado en esta maneyra: com̃o ia oystes que foy balsamado, et por esta razõ ficou o corpo yrto et colorado, et os ollos ygualmente abertos, et a barua muy longa et muy apostamente, asi que todo ome que [o] visse coydaria que era uiuo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 661 |
Et tĩjna o braço alçado, atado tã sotilmente que era marauilla com̃o tĩjna a espada tã dereyta et tã igual. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 661 |
Primeyramente seyo Pero Uermudez con a sina do Çide et cõ el quinẽtos caualeyros muy bẽ guisados que a guardauã. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 662 |
Com̃o a cõpana do Çide vençerõ rrey BucarVConta a estoria que, desque foy o dia claro, don Aluar Fanes parou suas azes muy ordenadamente et forõ ferir enos mouros muy denodadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 662 |
Et derõ logo primeyramente enas tendas daquella moura negra, que estaua deanteyra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 662 |
Et solamente os mouros nõ tornauã cabeça por se defender. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 663 |
En outro dia pararõ mentes aa villa et nõ oyrõ roydo nẽhũu. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 665 |
Et, quando chegarõ a meya legoa d ' Osma, (et) virõ vĩjr o Çide en seu caualo, et a sina alçada, et a conpana muy apostamente uestidos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 665 |
[Et], quando chegarõ çerca hũus dos outros et virõ que chorauã et non faziã outro doo, forõ muy marauillados como vĩjnã tã apostamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 666 |
Et, quando soube com̃o o Çide era finado, et en qual guisa uençera el rrey Bucar, et com̃o o tragiã tã apostamente eno seu caualo, seyu de Toledo a muy grandes iornadas, ata que chegou a San Pero de Cardeña por onrrar o Çide a seu enterramento Et o dia que y chegaron seyrõ a reçebelo el rrey de Nauarra et o jnfante d ' Arangon. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 666 |
Et, quando el rrey don Afonso vio tã grandes cõpanas et tã apostas, et vio vĩjr o Cide eno seu caualo tã nobremente uestido, foy ende muy marauillado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 668 |
Conta a estoria que, depoys que dona Xemena ficou en Sam Pedro, (et) Gil Diaz sẽpre catou pola seruir, asi com̃o o Çide mandara; et seruiaa tã lealmente et tã bem que era hũa grã marauilla. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 669 |
Cõta a estoria que, a cabo de quatro ãnos dereytamente, ouue de finar a muy nobre dona Xemena, moller que fora do Çide, en aquel meesmo tempo que el finou. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 669 |
Et o bispo dõ Geronimo viueu hũu tempo bõa vida et santa, et morreu en Salamãca, et soterrarõno y muyto onrradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 671 |
Et diz que sse parou ante o corpo do Çide, et começou a catar com̃o estaua tã nobremente asentado, et com̃o tijna o rostro tã fresco, et a barua tã longa et tã apostamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 671 |
Et o abade parou mentes ao corpo do Çide et uyu com̃o tijna a mão dereyta ẽna espada, et soya teer enas cordas do manto, et tijna a espada sacada da beyna hũu palmo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 671 |
Et jaz o seu corpo muy onrradamente en Seuilla. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 673 |
Et pesou aos do moesteyro da sua morte, por que tã bem et tã deuotamente fazia sua vida et seruia as sopulturas de seus senores. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 674 |
Et el rey, quando o oyu, foy muy marauillado per cam esforçadamente lla pedia et tam sem medo dizia que leixasse a presa. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 674 |
Et por ende, primeyramente polo de Deus, et por onra do Çide, meu bisauolo, mando que a leixem. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 678 |
Conta a estoria que, andados XLta et tres ãnos et sete meses do rreynado del rey dõ Afonso -que foy na era de mĩll et CXLiij anos, quando andaua o ano [d]a encarnaçõ de Nostro Senor Ihesu Cristo en mil et çento et çĩco anos et sete meses - este rrey chegando ia [a] acabamento dos seus dias, diz, que oyto dias ante que el finasse, sinadamente o dia de San Iohan Babtista, acaeçeu hũu miragre ena jgleia de Santo Isidro de Leõ, que foy en esta maneyra: começou a mãar hũa agua muy clara ante o altar de Santo Ysidro, eno logar u tĩjna o clerigo os pees quando dizia a missa, et nõ seyu dos ajũtamentos das pedras nẽ da terra, mays de meyo das pedras viuas et enteyras. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 679 |
Et mandou chamar a todos os prelados que y erã, et ordenou seu testamento muy bem et muy conpridamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 679 |
Desque esto ouue dicto, demandou o corpo de Deus et reçebeuo muy bem et muy deuotamente, os geollos ficados, chorando dos ollos cõ muy grã deuoçõ, arepintindosse muyto dos seus pecados. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 682 |
Et tornarõna ala muy bem aconpanada et muy onrradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 682 |
Et el rey entõ deuo por quito, et deullj muy grande auer, et quitoullj a menagẽ que llj auya feyta, et envioo muyto onradamente para Castela. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 684 |
Et começarõ sua lide muy brauamente d ' ambalas partes, en guisa que andauã muytos caualos sem donos pelo campo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 684 |
Et o conde dõ Gomez ficou ena batalla, lidando muy fortemente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 685 |
Et os prelados et os. altos omes acordarõ en esta maneyra: que, por que el rey d ' Arangom era mayor de dias et [demays] que era casado con sua madre, com̃o quer que estauã partidos, et el rey dõ Afonso era nyno, que llj enuiasse rogar con aquelles prelados et cõ aquelles omes bõos que llj leixasse o seu desenbargadamente, et que llo gradeçeria muyto et llo tornaria en ajuda, ca bem uija que llo nõ poderia teer a dereyto. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 690 |
Et ouue primeyramente en Portugal nume de rey, ca seu padre era conde. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 690 |
Et tomou dos mouros Santarem et Lisboa et Euora et Alãq[u]er et outros lugares que auiã lõgamente estado hermos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 695 |
Et, quando soube que vĩjna, seyu[o] a reçeber cõ todas suas gentes: condes et ricos omes et muytos omes onrados, et cõ muytos fillos dalgo muy bem guisados et muyto apostamente; ca era y cono (o) emperador el rey de Nauara. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 696 |
Rogouos, senor, que amedes et onredes uossa moller, mjna neta, et que nõ tomedes duda en esta razõ; que nõ uiue ẽno mundo rey nẽ emperador, que ende al quisesse dizer, que llo nõ coomyasse muy caramente, cõna merçee de Deus et cõna ajuda do emperador, meu genro et meu senor, que aqui esta. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 697 |
Et entõ o emperador andou descubertamente per Galiza, fazendo justiça et asessegãdo a terra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 699 |
Et logo outro dia gram manaa armarõsse os cristãos, et os mouros veerom da outra parte, et lidarõ muy fortemente; et prougue a Deus que forõ os mouros vençudos y et mal andantes, segũdo que o prometera o santo confessor. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 701 |
Et el rey dõ Sancho pregũtou[lle] qual fora a razõ por que assy ueera areba[ta]damente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 701 |
Et por ende uos rogo que tornedes a terra ao conde dõ Ponço et aos outros a que a tomastes, et que nõ queyrades creer conselleyros maos, que uos consellarã mal; ca nõ est uossa prol nẽ uossa onrra; ca lealmente seruirõ o emperador, nosso padre, et demays son ançianos et emçima de sseu tempo, et nõ est guisado que andem desterrados pela terra per maos conselleyros. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 709 |
Capitolo que fala del rrey don Afonso de CastelaVConta a estoria que, poys que el rrey dõ Fernando de Leõ nõ podia auer el rrey en seu poder, tornousse para sua terra; et, tornandosse, quantas vilas et castelos achou, que erã d ' Estremadura, todos os fillou, senõ muy poucos que estauã polo moço, nõ muy seguramente; ca elle nõ era aynda quito da teta. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 709 |
Et era segudado, com̃o se fosse culpado de morte, et desherdado; com̃o se de der[e]yto nõ ouu[e]sse de herdar, ou com̃o se nõ fosse fillo del rrey dõ Sancho et neto do emperador d ' Espana, fillo de seu fillo mayor, que deu[era] herdar Castela et Leõ enteyramente; que mal fezera elle, que falar nõ sabia, nẽ conoçia a ssy meesmo, foras tanto que o queria desherdar el rrey de Leom, seu tio? |
[+] |
1295 |
TC 1/ 710 |
Pero que dõ Fernan Rruyz canbyou as armas, cõ medo da lança do conde dom Manrrique, que feria mortalmente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 711 |
Et el rrey dissollj que llo faria muy graadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 713 |
Et, depoys que cobrou o seu, fezo muy grã guerra al rrey seu tio, vijndollj ẽ mente [o mal que del reçebera], en quanto fora nino, et nõ quedaua de llo coomar muy caramente, asy que o sentiam ẽno rreyno de Leõ et pesauallj moyto por quanto mal fezer[ã] a Castela. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 716 |
Mal fazes et caramente cho demãdara a ti et a teu rreyno. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 725 |
Et el rrey envioulla de boamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 729 |
Et os rreys d ' Arãgõ et de Nauarra vijnãlle a cortes et conoçiãlle senorio muy cõplidamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 731 |
Et entendeu muy bem o grã seu poder, et com̃o o coomyara muy caramente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 733 |
Et çerca del fezo o espital, et deu y muy grandes rrequezas, por que dam oge dia de comer aos pobres que se y acaesç[ẽ]; et boos leytos en que iazcam et en que am a pẽsar dos enfermos ata que seiam sãos; et os que y morrerẽ que os subterrem (beendes) y bem et onrradamente; por que o nume del rrey, que en sua vida foy muy boo, aia sempre preço en este mũdo, et que rroguẽ a Deus por elle que llj de pareyso. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 734 |
Et el rrey, quando o soube, pesoulle moyto et troixe preytesia cõnos da vila, que llj dessem a custa que y auya feyta, et que os desçercaria, en esta maneyra: que yria contra os mouros et que lidaria cõ elles et deytalos ya da terra; et, se Deus o troyxese cõ saude, que el rrey de Ynglaterra que os liu[r]ase per batalla, senõ que llj dessem a vila chaamente et a terra, et fossem seus vasalos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 735 |
Et o Miramamolim moueu cõ muy grande oste et veeõ sobre Saluaterra, et teuea çercada tres meses, et conbateua muy fortemente cõ engenos, en guisa que morrerõ moytos dos do castelo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 738 |
Et el rrey daua muy largamente seu auer a quantos llo queriã. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 740 |
Et conbaterõna muy fortemente de cada parte. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 740 |
Et os mouros virõsse muy coytados, et mouiã muy bõa preytesia, que os leixassem seyr cõnos corpos tan solamente et que llj dariã a vila cõ todo o algo. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 742 |
Et elles, quando forõ en somo de la serra, fallarõ bem dous mĩll caualeyros dos alaraues; et ferirõ en elles muy esforcadamente et fezerõnos ende deçer, mao seu grado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 745 |
Et entõ dõ Diego tornouse contra elle muy sanudamente et disse: - |
[+] |
1295 |
TC 1/ 751 |
Et el fezoo muy de boamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 754 |
Conta a estoria que a tenda do Myramamolim era de seda uermella, muy rricamente obrad[a], et deua al rrey d ' Arangõ. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 754 |
Et conbaterõna muy fortemente tres dias. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 754 |
Et ali partiu el rrey dõ Afonso suas dõas conos rreys muy graadamente et cõ todos seus vasalos, en guisa que todos forõ seus pagados. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 756 |
Et nõ fraqueçeu aquel ãno tã solamente o froyto da terra, mays os gaandos et as aues et as outras animalias da terra, que nõ derõ froyto como soyam. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 759 |
Pero a rreyna, temendo o que depoys auẽo, ante que llo metesse en poder, fezo jurar sobre os santos auangelios et sobrela cruz, os geollos ficados, que fosse amigo del rrey, enteyro et uerdadeyro, et leal vasalo et que o conssellasse sempre bem, et que acreçentasse sempre sua onrra et sua prol, catando dereytamente sua onrra, et que llj guardasse o corpo de dãno, et que nõ tollesse terra a nẽhũu rrico ome sẽ seer oydo sobre ello, et que mãteuesse dereytamente a terra et as çidades et os poboos a seus foros, [et] que nõ tomasse herdamento nẽ desse a nẽgũu sem mandado da rreyna, nẽ fezesse nẽhũu grã feyto sem ela. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 759 |
Et jurou mays que nũca (que nũca) fosse contra a rreyna dona Berĩguela, poys que ela tam grã merçee llj fazia e[sco]llend[oo] ontre todos os outros, [et] que todo o seu fosse sempre guardado, sinaladamente as suas a(n)rras, que sua madre lle leixara, que erã estas: o castelo de Burgos et Valedolide [et] Moño et os portos do mar et seus çeleyros et todas as outras rrendas, et que sempre a amasse et a seruisse com̃o a sua senora natural et filla de seu senor natural. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 762 |
Et entom a rreyna envioulle dizer que parasse mentes aa jura que fezera, et que nõ quisese yr contra ela, nẽ quisese que ouuessem del querela todos os do rreyno, nẽ defendesse aos omes boos que nõ andassem cõ el rrey quando quisessem, nẽ pasase contra os das vilas sem razõ; ca ella nõ llo enviaua dizer senõ por sua onrra et por que llj trauauã os omes boos en ello. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 767 |
Et (el) teendoo[s] çercado[s] outro dia chegou y el rrey et mandoos conbater muy fortemente, en guisa que os teuerõ muy coytados. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 771 |
Conta a estoria que, estando el rrey en Ualedolide, veerõ a el os omes boos das uilas de la Estremadura dalẽ serra, pero que se aj[ũ]tarõ primeyramente en Segouya. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 776 |
Et, quando o emperador viu as cartas, prouguelle muyto et envioulla logo muy onrradamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 777 |
Ca de Castela en todos os meus dias nõ uos verra senõ bem et onrra, onde uos vijna muyto mal et onde uos queyxauades feramente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 777 |
En mente uos deuia a vijr que, onde erades guerreado et maltreyto, sodes agora guardado et onrrado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 779 |
Et preyteiarõ cõ elle que os leixasse seyr solamente cõnos corpos et que lle dariã os castelos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 782 |
Et os mouros, veendosse maltreytos, troixerõ preytesia por el rrey de Beeça, que dariã al rrey quanto auer auya na vila et no alcaçer, et porlos corpos tã solamente que llj dariã oyteẽta mil morauedis de plata. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 782 |
Et a oste foysse dereytamente para Alexa et çercarona toda en derredor. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 784 |
Outrõ dia caualgarõ et passarõ per hũu lugar du iaziã sete dormentes, que dormyam de l[õ]gos tempos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 784 |
Et gãanarõ y muy grande algo esquiuamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 784 |
Et fugirõ cõnos corpos tã solamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 786 |
Et tornouse a Toledo, hu estauã as rreynas ambas, sua madre et sua moller, que el amaua muyto, et partiu cõ elas suas dõas muy graadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 789 |
Et el rrey de Seuilla seyu ende cõ muy grande oste et foy correr a terra que os cristãos auyam gaando nouamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 791 |
Et en aquel tempo era Abuhabede, hũu mouro que sse leuantara en terra de Murça, que sse alçou contra os almofades que apremauã muy cruamente os mouros daaquem mar. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 792 |
Et, estando y el rrey dõ Fernando, fazendo guerra muy cruamente, envioulle el rrey de Seuilla trezentas uezes mil morauedis por tregoa de hũu ãno. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 797 |
Et en todas foy rrecebudo muy onrradamente en onrra de rrey, fazendollj todos menagẽ de cada çibdade. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 799 |
Dom Aluar Perez, que feramente os esforçaua, (et) amo[e]st(r)andoos começoullj a dizer tãtas bõas cousas et de tãtas guisas que lles fezo cobrar o esforço et curações et perder todo medo, assy com̃o [se] de[z] tãtos fossem ca os mouros. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 801 |
O jnfant[e] don Afonso, desque foy passado da çaga aa deanteyra, et forõ feytos todos tropel, dõ Aluaro os começou a esforçar, andando de hũa parte et da outra acabdelandoos et mouendoos muyto orrdenadamente, dizendolles parauoas con que llj fez perder o medo et o espanto. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 801 |
Et assy prougo a Deus que o quiso ordenar, que caualeyro de quantos dos cristãos erã nõ morreu y, fora aquel solamente que perdoar nõ quiso. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 805 |
En esse ano morreu a nobre rreyna dona Beatrix ena villa de Touro et aduserõna ao moesteyro das Olgas de Burgos a enterrar; et enterrarõna realmente et en real onrra çerca del rrey dõ Anrrique. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 806 |
Et catarõ hũa noyte en que fezese forte tẽpo et que fosse escura, per que mays encubertamente o podessem fazer. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 806 |
Et moueu logo cõ toda sua oste et foyse dereytamente para Almaria, por tal de mouer seus [n]auios que y tĩjna, para leuarllos por guarda do porto de Valença. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 814 |
Et de todas estas cousas que aqui auemos dictas en poucas parauoas fala ende aqui a estoria mays conpridamente et diz asi: el rrey don Fernando apoderado de Cordoua et da mesquita, que elle fezo essa ora jgleia, entõçe o onrrado dõ Johan, bispo d ' Osma, chançeller do paaço del rrey, [con] dõ Gonçaluo, bispo de Cũca, et dõ Diego, bispo de Beeça, et dõ Adã, bispo de Palẽça, et dõ Sancho, bispo de Coyra, entrarõ essa ora na mesquita de Cordoua, que sobraua et uençia de feyto et de grandeza todallas outras mesquitas dos alaraues. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 814 |
Aquel bispo don Johan, en uoz do arçebispo de Toledo, fezo aquel alimpamento ata que, cõ os outros bispos, tornou aquella mesquita de Cordoua en jgleia; et alçou y altar a onra da bem auenturada Uirgẽ Maria, madre de Deus; et cantou y missa altamente com̃o de alta festa et muy ordinadamente sermonou y, segũdo o saber que el auja et a graça de Deus llo posera na sua boca. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 814 |
Et essa nobre rreyna dona Beringuela muy alegre por aquillo, que seu fillo [el] rrey dõ Fernando auja cõquerido a cidade de Cordoua, asi com̃o ela pẽsaua de seu fillo el rrey por consello et por ajuda de quantas cousas ela auja que a el conprissem, asi pero ela estaua alonge fezo suas graças muytas et muy grandes a Deus, bẽeyzendoo muyto o seu nume, por que a antiga di[n]id[ad]e, destaiada en cristiãos porla mj̃gua dos principes, era cobrada a España porla sabedoria dela et porla aguça del rrey don Fernando, seu fillo; ca esta nobre rreyna dona Berĩguela, asi com̃o conta a estoria, asi enderençou et [c]riou a este fillo dõ Fernando en bõos custumes et boa[s] manas sempre, que os seus bõos ensinamentos et os seus bõos custumes et as suas boas aguças que [lle] ela ensinou doces com̃o mel, segũdo diz a estoria, nõ çessarõ ne quedarõ de correr sempre ao curaçõ a este rrey dõ Fernando, et cõ [t]etas cheas de uertudes lle deu seu leyte, de guisa que, macar que el rrey dõ Fernando era ia barõ feyto et firmado en ydade de sua força conprida, sua madre, a rreyna dona Berĩguela, nõ quedou nẽ quedaua de lli dizer et ensinarlle aguçosamente as cousas que praziã a Deus et aos omẽes. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 821 |
Maneyra [he] d[o]s estoria[dore]s et de todos quantos começa[d]o[re]s de rrazões et de grandes feytos estorialmente quiserõ departir, (et) de enmendar sempre (en ellas) nas razões passadas -que acharõ daquelles que ante que elles disserõ, se llis v[e]o a preito de falar en aquella meesma razom - algũa mĩgua et de escatimar y et conprir o que enas di[tas] [ra]z[ões] mĩguado foy. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 825 |
Et elle nõ se deteue nẽ põto, ante se começou de tornar muy apressuradamente, com̃o aquel que entendia bem a mj̃gua que ala fazia, et que auja muy a uoentade de seruir seu senor, ca llj mandara el rey que se nõ partisse de Cordoua nẽ se alongasse ende muyto, et que lla guardasse muy bẽ; ca, com̃o quer que Telo Afonso y estaua et que o leixara y el rey quando a tomou, don Aluaro auja o poder todo ida teẽça, et elle a tĩjna por el rrey de la primeyra outra uez que alla el rrey [o] enviara, et por el faziã en todoslos outros lugares asi com̃o polo corpo del rrey. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 826 |
Et esta foy a razõ por que esse rrey dõ Fernãdo dessa uez, segũdo he dicto, ouue d ' ir per si tã arrebatadamente aa fronteyra com̃o foy. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 827 |
Depoys que este rey dõ Fernando tornou aa fronteyra, depoys da morte de dõ Aluar Perez, et foy chegado a Cordoua, segũdo departido he pelas dictas razões, começou (est) este rrey dõ Fernando de asesegar et de pobrar sua uila muy bẽ, et d ' estar y de morada [a]f[icad]amente -saluo quando seya algũas uezes en suas caualgadas et en suas conquistas fazer, que fezo muytas et boas dessa yda, as quaes seerã dictas per numes; desi tornouse logo para ala - et morou desta guisa asi aturadamente treze meses. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 827 |
Et fez partir sua vila et herdou bẽ muytos, sinadamente os que foron en a gãanar: a Domĩgo Monoz, o adalil, et aos outros que ena priiõ do arraual da Exerquia se çertarõ, porla qual razõ a villa foy gãanada. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 829 |
Et el rrey aca, desque o soubo, moueusse logo cõ sa gente que teue et foy dereytamente para u el estaua correndo a terra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 833 |
Et vn dia, ueendosse cõ el muy aficados hos mouros, seyu toda a caualaria fora da uila et guisarõse de fazer sua esporoada contra a oste, et começarõ a mouer muy derrenjados et muy denodadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 835 |
Et, desque o jnfant[e] dõ Afonso ao rreyno de Murça chegou cõ suas recouas, começou logo a partir seu(s) conduyto muy bẽ et basteçer as fortelezas et dar do seu muy graadamente a quantos o mester aujã. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 839 |
Pero el rrey, veendo que se nõ fazia tã a sua voentade como el querria, nẽ estauã y tã aficadamente com̃o el mãdara, foysse elle et deytouse sobre ella et çercoa, et começou a estar y aturadamente cõ muy forte tẽpo que fazia de frio et de muy grandes aguas, ca era en meogo do jnuerno (et en tẽer a custa). |
[+] |
1295 |
TC 1/ 839 |
Mays, ueendo este rey d ' Ariona, que se chamaua rey de Granada, tã aficadamente el rey dom Fernando estar sobre Jahem, et temẽdose que nũca se ende leuãtaria ata que a tomase, et veendo os de dentro estar tã queyxosos de fame et tã afrõtados de todas lazeyras que se nõ sabiã dar cõsello nẽ cõforto hũus outros, nẽ se sabiã ya que fazer, nẽ podia entrar hũu nẽ sayr outro, et veendo(se) outrosy que elle nõ lles podia acorrer nẽ aproueytar en nẽhũa cousa nẽ defender a villa, acordou de trager preitisia cõ el rrey dom Fernando et de a dar, et de se meter en seu poder cona terra et cõ quan[t]o auja; ca nõ t[e]uo y outrament[e] garda nẽhũa que poder auer contra el nẽ contra seu señorio. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 840 |
Quando este rrey de Graada acordou cõ seus mouros en esto que dicto auemos, et veendo que outra carreyra nõ auja y tã boa para poder ficar en sua onrra et en seu senorio et para liurar seus mouros et sua terra de destroymento, veẽosse meter dereytamente en poder del rrey dõ Fernando et ena sua merçee, et beyioullj a mão et tornouse seu uasalo en esta guisa: que fezese del o que quisese. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 840 |
Et el rrey dõ Fernando chẽo de piedamento et de toda mesura, veẽdo com̃o esse rrey mouro vĩjna cõ grande humildũe et tã paçient[e] et a plazemento de quanto elle da terra et de quanto del quisese fazer, nõno forçando cobijça maligna, la qual ende nũca ouue, et guiandoo piadamento et mesura natural, que sempre en el foy achada contra quantos obediçialmente a quiserõ catar, rrecebeo muy bẽ et fezollj muyta onra, et nõ quiso del outra cousa, saluo que ficasse por seu vasalo cõ toda sua terra, et a teuesse como a ante tĩjna cõ todo seu senorio, et que llj desse dela tributo çerto: cada ano çento et cinquaenta mĩll morauedis, et llj fezese dela guerra et paz, et llj uẽesse cada ano a cortes; saluo Jaem, que xi tĩjna el gãanada, que llj entregou elle logo, com̃o dicto e. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 841 |
Et foy logo dereytamente para a mesquita mayor, a que fezo logo poer nume Sancta Maria et fezo y logo altar a onrra de Sancta Maria, et cantar missa a dõ Guterre, obispo de Cordoua, et estabeleçeu logo sela bispal, et herdou muy bẽ a jgleia, et deullj villas et castellos et herdamentos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 841 |
Et ve[e]rõ y muytas gentes de toda a terra, et mandoullis partir a villa et os herdamentos todos muy conpridamente, a cada hũus segũdo llj pertẽeçia. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 851 |
Et, desque foy çerto como llj auja cayda, tomou suas armas que llj auja ia dadas et disse que passasse enpos elle et parasse mentes porla cofya alj u llj caera. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 856 |
Et mouerõ asi muy denodados para as naues dos cristãos porlas queymar, et comecarõ a deytar seu fogo et de os conbater muy rigiamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 859 |
Et tã brauamente os forõ ferir et asi os quiso Deus ajudar, que os fezerõ uoluer a fugir. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 861 |
Et tomou suas naues muy bem guisadas et bẽ guarnidas et de suso gente, os que se pagou, nõ muyta, mays muy boa; et começou a yr muy derreniadamente contra as naues dos mouros, et achoas nõ muy aperçebudas. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 862 |
Aca os mouros começarõ a correr et vĩjr com̃o soyam en suas zauras muy brauamente, nõ se temendo dessa rede que llis estaua pa rada, et chegarõ aa çiada, mays nõ passauã adeãte. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 873 |
De todas partes foy muy conbatuda, per mar et per terra; feramente foy conbatuda Tiriana de don Rreymõ Bonifaz et desses das naues que a pont[e] quebrantarõ per partes d[a] agua hu elles estauã; et gran dano receberõ outrosi elles de pedras et de seetas muytas et muy espessas que llis tirauã. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 874 |
Et el rrey dõ Fernãdo, [ueendo] que era mayor o dãno que llj faziã ca o que del reçebiã, mandou fazer engeños; et forõ feytos muyto agina, et comecarõ a conbater esse castelo de Tiriana cõ elles muy aficadamente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 877 |
Os mouros, que os virõ, leixarõ os carneyros et começaronse a acoller cada hũu per hu pode; mays os cristãos começarõnos fortemẽte a seguir et d ' acalçar et de os castigar, asi que os mays delles ficarõ y; et ficarã mays, se os outros tã arebatadamente nõ huuyarã seir. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 878 |
Mays os mouros voluiã logo et recudiã de toda parte et fazianos tornar a aquel lugar forçadamente, andandolos en derredor et teendoo[s] en gran coyta. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 885 |
Muyto sangue foy en essa çerca derramad[o]; et grandes morteydades et grandes feytos, os hũus en lides et os outros en enfermidades grandes et gran doẽça que en essa oste caeu, ca as caenturas erã tã fortes et tã tendudas et tã destẽperadas que morriã os omes de destẽperamento corrũpudo do aar, que semellaua chamas de fogo, et corria tã aturadamente sempre hũu uento tã escalfado com̃o se dos jnfernos seysse, et todoslos omes andauã correndo agua todo o dia da grã sud[o]r que fazi[a], tãbẽ estãdo pelas sõombras com̃o per fora ou per hu quer que andau[ã], com̃o se en bano esteuessem; pero que per força llis convĩjna, que por esto que porlas grandes lazeyras que sofriã aujã a adoeçer et de sse perder y muy gran gent[e]. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 886 |
Dez et seis meses teue çercada essa nobre çidad[e] de Seuilla esse bem auẽturado rrey dõ Fernando et nõ fazia sen razõ de fazer muyto por ela, ca he muy nobre çidad[e] et he a mellor çercada ca nẽhũa outra que aalen mar nẽ aaquen mar pode seer, que tã [chã]a esteuesse; os muros dela sõ altos et fortes sobeiamente et muy anchos; torres altas et bem departidas, grandes et feytas a muy gran lauor; por bem çercada terriã outra uilla da sua baruacãa tã solament[e]. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 890 |
Et ali forõ acabados et afirmados os dias et os tempos da sua uida (et) que llj Deus prometera, et pereçidos os seus aguçamentos dos seus altos feytos, enos quaes feytos et ena qual vida elle, mentre uiuio, sempre seruiu a Deus lealmente. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 893 |
Et demandou primeyramente a cruz, et pararõlla deant[e], et ĩclinouse muyto omildosamente contra ella et tomoa enas mãos cõ muy gran deuoçõ, et começoa a orar, nenbrandollj quantas peas sofrera Nosso Senor Ihesu Cristo por nos, cada hua sobre si, et en como as reçebera, beyiandoa muytas uezes, ferindo enos seus peytos muy grandes feridas, chorando muy forte dos ollos, et culpandose muyto dos seus pecados, et maẽfestandoos a Deus, et pedindollj perdõ, et creendo et outorgando todas creẽças uerdadeyras que a todo fiel cristão conuẽ creer et outorgar. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 893 |
Et, desque estes todos seus fillos, que y estauã, derredor de sy vio, et todos seus ricos omes cõ elles, et a rreyna sua moller çerca de si, muy triste et muy quebrantada, et nõ mẽos quantos outros y estauã, logo primeyramente fezo chegar a si seu fillo dõ Afonso, et alçou a mão contra elle et santiuigoo, et deullj a sua bẽeyçõ, et desi a todosllos outros seus fillos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 896 |
Et hũ[a] gran merçee lli fezo Deus sempre estremad[a]mente: eno seu tẽpo ano mao nẽ forte tẽpo a España nõ uẽo, et sinaladament[e] ena sua terra. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 898 |
Et fillou Cordoua? a mouros? en dia de san Pedro et de san Paulo apostolos, ena era de mill et CCLXXXIIJ ? anos; et fillou Seuilla a mouros en dia de san Clemente, ena era de mill et CCLXXXVJ anos et fillou Jaen en dia de santa Maria de agosto? ena era de mill et CCLXXXIIIIo anos a mouros, et o Algarbe, et muytos castelos et muytas uilas, et a mayor partida da Andaluzia. |
[+] |
1300 |
AT III,4/ 42 |
Capitolo quinto Cantigas d ' escarneo som aquelas que os trobadores fazen querendo dizer mal d ' alguen en elas, e dizen -lho per palavras cubertas que hajan dous entendimentos, pera lhe -lo non entenderen ... ligeiramente: e estas palavras chamam os clerigos "hequivocatio". |
[+] |
1300 |
AT III,4/ 42 |
Capitolo sexto Cantigas de maldizer son aquela[s] que fazem os trobadores [contra alguem] descubertamente: e[m] elas entrarám palavras e[m] que queren dizer mal e nom aver[ám] outro entendimento se nom aquel que querem dizer chãam[ente]. |
[+] |
1300 |
AT III,4/ 49 |
Dobre é dizer ũa palavra cada cobra duas vezes ou mais, mais deven -o meter na cantiga mui gardadamente: e convem, como a meterem en ũa das cobras, que assi o metam nas outras todas. |
[+] |
1300 |
AT III,4/ 52 |
E por esto convem de vos mostrarmos quaes som as rimas longas ou as breves, pero que todas nom vos podemos mostrar compridamente, porque som muitas e de muitas mane[i]ras: pero que todalas rimas se acabam em estas vogaes, que sejam as prestumeiras, todas som longas, convem a saber: as que se acabam no "a" ou no "o"; apó -lo "a" ou o "o" põe -lo "e" ou qualquer das outras vogaes que ponham en cabo da rima pola prestomeira silaba, ela per si. |
[+] |
1300 |
AT III,4/ 53 |
Capitolo primeiro Os erros son tantos -e de tantas maneiras - que os homens podem fazer no trobar, que nom posso falar em todos tam compridamente. |
[+] |
1300 |
LPr 1/ 169 |
Esta cantiga foi feita a ũu cavaleiro, que ouve nome Fernan Vasquez Pimentel, que foi primeiro vassalo do conde Don Pedro, pois partiu -se dele e foi -se pera Don Joan Afonso d ' Alboquerque, seu sobrinho, e depois partiu -se de Don Joan Afonso e foi -se pera o infante Don Afonso, filho d ' el -rei Don Denis, que depois foi Rei de Portugal; e todo esto foi en sex meses |
[+] |
1300 |
TPa XVIII/ 128 |
Sabhan quantos eſta carta uiren com̃o Dona Orraca guardador de foan seu filho seendo enbargada de tal enfermidade et doutras couſas de maneyra tal que non a poder de entender por ſſi meeſma os bẽes et os dereytos que pertẽecyan a ſſeu filho, poren fez et eſtabelleceu Fernan Periz peſſõeiro (procura)dor dos bẽes do orfão dando - lhi poderyo para (guardar)? os bẽes et os dereytos deſte orphão en juyzo et fora de juyzo contra qual quer peſſõa ou logar aſſinaadamente en tal preito qual o orphão a ou esperara a auer con Gonçalo Royz ante juyz ſobre tal couſa. |
[+] |
1300 |
TPb 26/ 104 |
Mas si por auentura el demandado dixesse, que aquella cosa non la tiene, nin se queria trabajar (de cobrarla), nin la amparar (maguer) la cobrasse; el que (fiziesse) en tal razon, dezimos, que si el non la desamparo engañosamente por su culpa, non es tenudo de responder mas (por ella) nin dar fiador. |
[+] |
1300 |
TPb 26/ 104 |
LEY XIX - (Que pena merescen los que matan o trasponen la cosa mueble, que es demandada en juizio.) Engañosamente se mueuen a las vezes los omes, para refuir que non muestren en juizio la cosa mueble que le(s) demandan. |
[+] |
1300 |
TPb 26/ 104 |
E esto seria como si alguno demandasse (a otro) sieruo, o cauallo, o otra animalia, e pidiesse antel Juez que lo fiziesse parecer, e el demandado, (por non gelo mostrar), lo traspusiesse, o lo matasse; e si lo quel pidiessen, fuesse vino, o azeyte, o cosa llo demostran en juyzo..... ........................... ............ en outra semellante (desta) non he tiudo de mostrar ......... se ... ........................... diser que pero non ten aquela................... ...................en seu poderio que la mos........ sepor ventura o de........ .......sa nona ten. nen sse quer traballar nen de a amparar (aynda) que a cobrasse aquel que esto (dissesse) en tal rrazon (como esta) dezemos ...................nona desamparou enganosamente por sua culpa non he tiudo de Responder mays (sobre dela) nen(de) dar fiador LEY XIX (dos que traspassan as cousas eas vegadas maliçiosamente). |
[+] |
1300 |
TPb 26/ 104 |
Enganosamente se mouen aas vegadas os......para refugir que.......tren en juyzo a cousa mouele que lle demandam. |
[+] |
1300 |
TPb 26/ 104 |
Ca en tal razon como esta dezimos, que tenudo es de pechar al demandador tanto quanto jurare, que (menoscabo) por aquella cosa, que engañosamente traspuso, o la quebranto, porque non gela mostro en juizio. |
[+] |
1300 |
TPb 26/ 104 |
Ca en tal rrazon como esta dizemos que he tiudo de peytar ao demandador (outro) tanto quanto jurasse que.... (noscabou) por aquela cousa que enganosamente trasposo (ou enalleou) ou a quebrantou porque o non mostrou en juyzo. mays por uentura o demandado mostrasse a cousa mouele en juyzo enpeorada ou danada pero (que) non fosse mudada de todo enton se o demandador.. ........................... |
[+] |
1300 |
TPb 26/ 104 |
E esto ha logar non tan solamente en la cosa mueble, que ha de ser monstrada en juizio, mas aun en las rentas, e en los frutos que della saliessen, despues que el pleyto mouido (fuesse) sobre ella. |
[+] |
1300 |
TPb 26/ 104 |
Parandosse a Responder por ela en juyzo. ben daquela guisa como se esteuesse en aquel estado en que estaua quandolla começaron a demandar. ca enton o julgador deue yr porlo pleyto adeant. e non ha por que (passar) contra o demandado por Razon (daquela cousa) que(el) amostra a assazon que a ha gaanado por tempo E esto ha lugar non tam solamente ena cousa mouele que ha de seer mostrada en juyzo. mays aynda enas Rendas e enas froytas que dela sayren despoys que o pleyto (for) mouudo sobre ela. |
[+] |
1300 |
CPa XXVII, 4/ 126 |
E por ende disso hũ sabio que ouo nome Tulio, que en nehũa cousa nõ pode homẽ auer amĩgo a quẽ podesse dizer seguramente sua uoentade, assi com̃o a ssi meesmo; e disso en outro lugar: deliura con teu amĩgo todaslas cousas que ouueres fazer. |
[+] |
1300 |
CPa XXVII, 4/ 126 |
E sobresto disso outro sabio, que nehũa pestilença nõ pode enpeeçer a omẽ en este mũdo tan fortemente com̃o o falso amigo cõ quẽ omẽ uiue e departe suas poridades ançianamente, nõ lo cõnesçendo e fiandosse en el. |
[+] |
1300 |
CPa XXVII, 4/ 126 |
E por ende disso Aristotiles que a mester que ante que tome omẽ amizdade con outro, que punne premeyramente se he boó; e esta cõnosçença non pode omẽ auer se non por huso de longo tempo porque os boos son pocos e os maos muytos e a amizdade non pode durar se nõ entre aqueles que an bondade ensi, onde por estas rrazões os que amĩgos se fazẽ ante que ben sse cõnoscan, legeyramente se departen depoys a amizdade entre eles. |
[+] |
1300 |
CPa XXVII, 4/ 126 |
Aristotiles, que fezo departimento naturalmente en todaslas cousas naturalmente, disso que eran -iij. maneyras de amizdade. |
[+] |
1300 |
CPa XXVII, 4/ 126 |
E amizdade de natura he a que o padre e a madre han a seus fillos, e o marido a a moller, e esta non tan soamente a en los omẽs que an rrazõ en si, mays aynda todalas outras animalias que an poder de engẽdrar, por cadahũ deles an naturalmẽte amizdade con seu conpanneyro e cõ los fillos que naçen deles. |
[+] |
1300 |
CPa XXVII, 4/ 126 |
A segũda maneyra de amizdade he mays noble que a premeyra, porque pode seer entre todos omees que aian bondade en si, e por ende e mellor que a outra, que esta naçe de bondade tan soamente e a outra de deuedo de natura, e a en si todolos bẽs de que falamos en la leys deste titulo. |
[+] |
1300 |
CPa XXVII, 4/ 126 |
E aynda ya outra maneyra de amizdade, segũdo o costume de Espanna, que poseron antigamente os fillos dalgo ontressi, que sse nõ deue desonrrar nen fazer mal hũs aos outros ameos de se tornar a amisdade e se desafiar primeyramẽte, e desto falamos no titulo dos desafiamentos en las leys que falan en esta rrazon. |
[+] |
1300 |
CPa XXVII, 4/ 127 |
A terçeyra garda he que omẽ deue ben obrar por seu amĩgo assi com̃o o faria por si meesmo, ca assi com̃o disso Sant Agustino en la amizdade non ha hũ grado mays alto que o outro, e sempre deue seer ygoalmente entre los amigos; outrossi desto Tulio que quando o amĩgo uen algũa boa andança ou grande onrra que dos beẽs que se siguen dela deue dar parte a seus amigos. |
[+] |
1300 |
CPa XXVII, 4/ 128 |
Uerdadeyramente e sen enganno nehũ deue omee amar a seu amigo, pero en la quãtidade do amor foy departido entre los sabios; ca os hũs disseron que omẽ deue amar a seu amigo quanto o outro ama a el, e sobresto disso Tulio que esta nõ era amizdade con benquerença mays era com̃o en maneyra de merca outros y ouo que disseron que deue homẽ amar a seu amigo quanto el ama assi meesmo, e estos outrossy non disseron ben, porque pode seer que o amĩgo nõ sse sabe amar, ou non queren, ou non poden, e por ende non seria conplida a amizdade que desta guysa ouuesse omẽ cõ seu amĩgo. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 5 |
Estas cousas que avemos ditas son as gearações do çeo et da terra de quando forõ criadas ẽno dia enque Deus criou o çeo et a terra, et outrosy todaslas aruores et as eruas ante que naçesem en ella nẽ leuasem semente nẽ froyto, ca nõ chouera Deus ajnda sobrela façe da terra, nẽ era ajnda estonçes feyto o omẽ quea laurase; mays dera Deus ẽna terra hũa fonte que sobia et rregaua toda afaçe della, et [mãtyña] se a terra desta [guisa]. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 7 |
Et foy el moyto yrado contra elles por ello, et maldisóós grauemente ael, et aella, et aaserpente, asy cõmo conta a Biblia: aa serpente por queos enganara, et aEua por quea ascoytara et oconsellara ao marido, et ael por queo crééra. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 12 |
Demandoulle [a esa] ora Deus [moy] afycadamente que fora de seu yrmão Abel. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 19 |
Sobrelo al, estudou el et sutelezou et achou moyto por sy em esta arte adeante, ca acõmo quer que dos sones dos martelos dos ferreyros ho aprẽdera, pero aqueles sones ygoaes erã et ygoalmente sonauã; et el pensou el despoys por sy de temperar as cordas, as hũas altas, et as outras [vayxas], as outras em medeo; et fezoas todas rrespõder ẽnos cantares cada hũas em suas vozes et acordar cõ ellas, donde se fazẽ as [dulçedũes] que aplazẽ aos omẽs moyto et os alegram. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 19 |
Et esta Nõema foy outrosy sotyl et entenduda cõmo seus yrmãos, et buscou suas artes asy cõmo elles; ca ella achou primeyramẽte a arte de teçer et fazer em ello moytas mẽestrias ẽnos panos, et ella começou [primeyramente] alabrar de agulla. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 25 |
Et diz sobresto Jeronymo ẽna Glosa, que Enos , segũdo ho ebrayco, tanto quer dizer ẽna nosa lyngagéé cõmo omẽ; et departe et diz ajnda mays mẽestre Pedro que esto he por que sayo Enos rrazoado et forte, et que entre todoslos outros omẽs do seu tempo, el foy [omays] rrazoado et mays esforçado pera chamar onome de Deus; et el ho chamou primeyro et achou palauras de oraçõ pera ochamar et rrogar; et ajnda conta em este lugar o ebrayco que este Enos, cõ desejo de véér afegura de Deus, que el fezo primeyramente ymagẽes aaonrra del, por las bõas rrazões que del oyra aseu [avoo] Adam et aseu padre Seth, et as aprendera delles; et queo fezo por tyrar dos omẽs aoluydança que [avyam] da rrenẽbrãça de Deus, et [avyuar] los por quese nẽbrasem del, et oadorasem et gardasem [mays], et [coñosçessem] mellor oseu fazedor. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 25 |
[hũus] dizẽ quea primeyra das seys ydades do mũdo, quese começou em Adam; outros, et Metodio cõ elles, dizem quese começou en Seth; et por esta rrazõ, por que de Abel nõ ficou fillo, nẽ filla, nẽ semente [njhũa], et por que agééraçõ de Caym peresçeo toda ẽno deluvio, que nõ ficou ende nẽgũ. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 27 |
Destes [lyñages] de Seth, conta Josepho, que ouverõ o ensynamento das cousas çelestiaes, da astrologia et dos outros saberes liberaes, de Deus, et aapostura deles, primeyramente, por lo que aprenderã de seus padres, a segũda, que estes saberes destas cousas ouverõ elles por que forõ sotiles et amadores de Deus quelles dou esto asaber, et por queos elles acharom primeyramẽte por Deus et desy por sua suteleza, et elles ante que outro. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 32 |
Et ajnda achamos escritos que dizẽ que aquelas molleres do lynagẽe de Caym, que asy cõmo erã fremosas que [asy] queriã varõ moyto fortemente aademays, tanto que cõmo ellas esto quisessem fazer, et os de Seth nõ, diz que ellas trauauã deles ata que lles faziã fazer todo o que ellas queriã, et ajnda que ellas sobyam en çima deles. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 38 |
Et mãdoulle que entrasse ẽna arca el et seus fillos todos tres, et sua [moller] et as molleres de seus fillos cõ el por que ficasse em estes oyto a semente do vmanal lynagee librada do destroymẽto das agoas. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 38 |
Et por que quiso noso señor Deus que ficassen outrosy sementes das outras anymalias que poblassem despoys do deluvio a terra, et ouvessem os omẽs donde se mantẽer et viuer, et seruyr elles a Deus, mandoulle que metesse cõsigo ẽna arca de [todaslas] [anjmalias] da terra, de cada natura dellas dous et dous, macho et femea, et que esto [meesmo] fezesse das aves; mays das anymalyas brauas et que naturalmẽte nõ eram antes pera comer las o õme, que metesse ende senos pares de cada natura, macho et femea; et das outras que segundo sua natura fossem pera [comer], et que som mãsas et limpas que metesse sete pares de cada natura, dous et dous, macho et femea; et que estas seriã despoys pera [comer] pera omẽ, et pera ellas meesmas que comeriã as hũas das outras; que segundo diz mẽestre Pedro sobre este lugar et outros cõ el, ata este deluvio passado nõ forõ outorgadas ao omẽ nẽgũas anjmalias que comesse, et mãdou lle [queo] ofezesse [agyña], que acabo de sete dias daquel enque el esto mãdaua, trageria odeluvio et choueria sobrela terra quareẽta dias et [quareenta] noytes, et destroyria de sobre afaçe da terra todas quantas cousas El fezera. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 39 |
Et que ala onde fossem por las terras queo disessem aos outros que aly nõ vynã, et seo asy nõ fezessem que Deus queria tomar dereyto et vingãça deles, et que atodos los [omẽs] varões et molleres máos, et ajnda bõos seos y avia, et [a] todas quantas [anjmalias] ẽno mundo avia et em el erã et quantas obras ẽna terra fezera, que todo esto destroyria apouco de tempo, et todo esto fazia por la maldade dos omẽs; et que ẽna pena que el sobre elles enviaria que todos, maos et bõos, et as outras cousas [yriam] ygoalmente em ella, et que os omẽs et as anymalias morreriã y, senõ moy poucos omẽs et moy poucas cousas das outras viuas de cada natura, que El queria saluar daquel peligro [enque] ficassem as semẽtes dos linagees de cada hũa dellas, por que despoys que aquelo fosse passado que poblassem aterra et amãteuessem. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 39 |
Et asy dizẽ sobre este lugar mẽestre Pedro et outros, que de todas las [outras] anymalias meteo aly Noe como lle mandara Deus; mays dizẽ queas que dentro sua agoa podem viuer et das quese criam de algũa cousa podrida ou de algũa outra cousa que por semente de gééraçom de macho et de femea non viesem, cõmo as [avellas], as vespas, as moscas, os vermẽes et as outras cousas taes cõmo estas, quese nõ entende que as Deus mãdase aNoe meter ẽna arca, nẽ el nõ as meteo em ella. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 43 |
Despoys que passarõ quareenta dias que quedarõ as chuvias, parou mentes Noe cõmo avya ja tẽpo que nõ chouera, et abrio afeestra da arca et enviou ocoruo por que se terra ou aruore ou algũa outra cousa achase descuberta da agoa que pousasse em ella et desy quese tornasse aarca, et entẽderia em el Noe algũ synal que terra avia ja descuberta alonge da arca em alguũs lugares [per] onde poderiam andar omẽs; et ocoruo foy et nũca tornou. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 52 |
[primeyramente] Arfaxat, Elam, Asur, Bath et Aram. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 53 |
Moysem ẽno Genesis nẽ em outro lugar nõ achamos que disese nẽgũa cousa que Noe mays fillos ouvese daqueles tres que avemos dito; mays léémos do bispo Metodio, martere, que jazendo preso ẽno carçere ondeo tyña oPrinçepe da terra, que pedio mercede anoso señor Deus quelle mostrasse çertamente averdade dos primeyros omẽs et das suas generações. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 57 |
Et esta torre pensauã elles de fazerla tã alta, nõ tã solamente pera anpararse em ella do deluvio, mays por se chegar tanto [ao] çeo que podessem alcançar por aly os saberes çelestiaes das cousas do çeo. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 64 |
Elam oseu fillo primeyro poblou terra de Perssia et primeyramente chamarõ aos seus elamytas et aasua terra de Elam [(Elam)]; mays [depois] lle mudarõ onome aaquela terra et posserõllo de hũ bõo rrey que rreynou y et dizianlle Perso, et poserõ nome Persia aaquela terra; et os elamytas ficarõ por prinçipes de Persia despois de seu padre Elam. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 65 |
Et Hul he o segũdo fillo de Aram et tornousse aaterra donde vieram todos [primeyramente], et poblou em Armenya aly onde ficara aarca do deluvyo; et aqui nõ achamos outra rrazom de nomẽes senõ quea terra ha nome Armenya, cõmo avya antes et os pobladores armenyos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 67 |
Et fazemos lo por estas tres rrazões; ahũa por que prouado he que nasçerõ asy; a outra por que achamos ẽno Genesis que bendiso Deus aNoe et atodos [estes] tres fillos ygoalmente, que nõ tyrou ende anẽgũ nẽ omellorou em ello, mays diso atodos ajuntados: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 76 |
Aaterra que agora anome Çesarea diziãlle primeyramente Moga, et aaque agora dizẽ Capadoçia dizianlle primeyramente Mato; et Moga posolle despoys nome Çesarea de Tyberio Çesar. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 76 |
[Et Masot poblou a Capadoçia et veẽ del os capadoçes]; et diz Josefo que he synal [queasi] foy de este nome de Masot hũa çidade que he em Capadoçia, et he cabeça de toda aprovinçia et dizenlle Moza; et por esto prouase que ficou dado aaquela çidade este nome Moza, de [Mosot], et diz que el aprouou et queas gẽtes daquela terra que asy ouverõ nome primeyramente cõmo disemos moscanos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 76 |
Tarsis, osegũdo fillo de Jano, poblou outrosy sua terra, et chamou tarssos aos seus, et antygamente asy avia nome Çiliçia: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 78 |
[Iafet] et seus [liñages], cõmo dito he, poblarõ Europa, et ouverõna synaladamẽte por sua [partyda] et por sua terra ontre as tres partidas do mũdo; et som em ella estas yslas aparte de septẽtriom, et algũas delas ha y que ouverõ outros nomẽs [primeyramente] quelles nõ diremos agora, et os quelles agora diremos som estes: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 80 |
Despoys desto, por poer elles nome asua terra, pararõ mentes em hũa estrella de ouçidente que paresçe quando se pom o sol, et por que esta estrella anome Espero chamarõ elles aasua terra de España, Esperia. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 80 |
Et aquela terra da rribeyra do Ebro foy chamada primeyramente Çeltiberia deste nome dos çeltiberos por esta rrazom; et despoys lle diserõ Carpentanya, que he cõmo por quatro, por que [começarom] elles aly apoblar ẽno chão primeyramente em quatro lugares onde agora estam bõas villas. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 80 |
Hũa he aquela aque chamarõ primeyramente Ouçidia et despoys poserõlle nome Sanssoña, et he aaque dizẽ agora Panpalona; et aoutra he Calaforra; et aoutra Taraçona; aquarta he Auripa, et he aaque agora dizemos Saragoça, et este nome ouvo por Çesar Agosto quelle tolleu aquel et lle poso este. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 83 |
Por que diz que nõ era ẽna arca lugar nẽ ẽno deluvio tẽpo enque apostamente nẽ cõ bõa rrazõ podessem nẽ deuesem traballarsse de tal cousa omẽs nẽ mulleres. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 87 |
El estes da lyña de Adam, ata esta santa Maria et Ihesu [Cristo] logo, et toda via ouverõ bõos costumes et bõa créénça, et créérõ em Deus [saamente] et verdadeyramẽte, que por outra [naneyra] nõ quisera Deus que santa Maria deles viesse, nẽ queo seu Fillo, saluador do mũdo, tomasse dela carne; et avida destes et os dias cõtaos aestoria, et [porlos] ãnos deles vay contada aestoria da santa Escritura et todas las outras estorias dos feytos do mũdo. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 89 |
Aqueles omẽs que disemos que buscarõ primeyramente aarte do teçer donde se vistisem, et labrar aterra, et semear, et coller, et comer as carnes das anymalyas et das aves, começarõ apensar ẽnas creaturas das cousas pera se tomarẽ et averẽ algũa creẽça; et catando pera terra vyam em ella algũas pedras claras, et [fermosas], et fortes, et coydauã, et diziã que aly era Deus et bayxauã se [cõtra] ellas et adorauãnas; et [despois] de todos estes, vierõ outros adeante quese vestirõ mellor, que teçerõ os panos cõ mayor et mellor mẽestría et arte que [os] outros dantes; et buscarõ tynturas de colores de moytas [guisas] pera os [tyngir] et colorar doutra [guisa], aalende da color que aviã natural; et por que nõ sabyam fazer casas nẽ as poderiã fazer em cada lugar, por que avyam de andar de terra em terra cõ seus [gaãdos] bus candolles toda vya mellores paçeres, et começarõ afazer tendas de panos sobrepostos em varas et em madeyros enque morassem, et sayam se das choças et morauã ẽnas tendas que leuauã cõsigo de lugar em lugar cõ seus gáándos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 89 |
Et estes hu andauã ẽnos lauores et por los montes cõ os gáándos pararõ mentes aas eruas et áás aruores, et virõ cõmo cresçíam et se leuãtauã por sy [da] terra contra o çeo et pensarõ em ello et creerõ que [eram] creaturas mays chegadas aDeus que as pedras, que jaziam sempre quedas et frias, sem toda natura de alma, et nũca se mouyam nẽ caesçiam senõ seas mouya ou caentaua outro, nẽ [cresciam] nẽ floresçiam, nẽ faziã nẽ leuauã froyto de quese gouernasem os omẽs et as outras anymalyas, cõmo ofaziam as eruas et as aruores. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 90 |
De cõmo os omẽs buscarõ primeyramente arte pera fazer tendas et se calçarom. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 90 |
Outrosy estes pararõ mentes aas creaturas enque lles seus parẽtes et seus mayores leyxarõ sua creẽça, et catarõ áás anymalyas, et por queas virõ cousas vjuas et quese movyam por sy de hũ lugar aoutro, et faziã fillos que erã et nasçiam taes cõmo ellas, hu logo [as] adorarõ cõmo ẽnas outras anymalyas faziam, et despois as aves, dizendo que paçiam ẽnas aruores et ẽnas eruas, et comyam delo, et por esta rrazõ créérõ que estas creaturas eram mays açerca de Deus que aquelas outras que avemos ditas; et leyxarõ por estas rrazões de adorar as [outras] et adorarõ aestas. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 92 |
Em pos estes auçiáos vierõ outros et pararõ mentes moyto mays ẽnas naturalezas, et ẽnos poderes, et ẽnos estados das cousas, et em buscar, et fazer mayores aposturas et comecarõ afazer casas de paredes de pedra malposta cõ barro de lodo; et fezerõ [hũus] estormẽtos asy cõmo feyturas de selas, que deytauã aas bestas enque caualgauã, et em lugar de frẽos, por quanto os nõ sabyam ajnda fazer, enfreauã as em varas torçidas quelles metiam ẽnas bocas por tal deas [guiar] et mãdar mellor. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 92 |
Et estes pararõ mẽtes atodaslas cousas aque orauã os que vieram et nasçerã ante que elles, et virõ que aquelas cousas que adoraram os vellos antigóós ante deles, que todas eram creaturas quese leuãtarom dos elamẽtos et em elles se criauam et se mãtynam, et nõ durauã longo tẽpo; et pararõ mentes cõmo durauã moyto os elamẽtos, et cõmo nasçiam delles todas las outras creaturas et anymalias da terra et do ayre, et que elles as gastauã todas et as feyçiam, et que este poder et esta natura queos elamẽtos aviã mays grande que as outras cousas, que Deus lles lo dera et ofezera em elles mays aasua semellança que opoder nẽ anatura das outras [anjmalias] et das creaturas que nõ am rrazõ, et que mays se chegaua este poder et esta naturaleza aDeus que [o] das outras creaturas que dissemos, et por estas rrazões estes omẽs -que primeyros fezerõ casas de pedras et enfrearõ as bestas et as enselarõ - começarõ de orar os elamẽtos, et primeyramẽte oelamẽto da terra por quea vyam et sabiam mays da sua calidade et do seu poder que dos outros elamẽtos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 95 |
Em pos esto, contendendo em estas rrazões, os sabios [gentijs] daquel tẽpo et [pararõmentes] áás outras estrellas meudas et moytas que [paresçem] por lo çeo, et entẽderõ quese nõ moviã, mays que estauã ficadas ẽno firmamẽto, quee o outauo çeo, entrando ẽna cõta as sete que dissemos das planetas; et aas estrellas [diserõlles este] nome estrellas de ester, por que estam ficadas ẽno firmamẽto et quedas que nũca se mouẽ de seu lugar, empero queas leua cõsigo sempre ofirmamẽto. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 98 |
Et estes vestyronse mellor et mays noblemẽte, et labrarõ pãnos de seda cõ ouro et plata mays [sotilmente] queos outros de ante elles, et poserõ em elles pedras preçiosas, cousa que nũca ajnda acharã feyta em panos nẽ em al, et fezerõ corõas douro pera os rreys et rreynas, et poserõ em ellas moy nobles et preçiosas pedras; et [fezerom] os çerçelos, et os coraas, et as [presas], et as çintas, et os colares, et os aneles moy [mays] sotyles queos nõ acharõ feytos dos que vierã ante deles; et fezerõ estes ajnda de mays çintas et çapatos dourados moyto mellor et mays onrradamẽte que os outros dante deles, et asy se adeantarõ em todoslos outros offiçios et afeytamẽtos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 102 |
Et por que avemos ja dito dos feytos que acõtesçerõ et [senala[da]mente] ẽnos tẽpos destas géérações - |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 111 |
Et andados de Noe oytoçentos et seséénta et oyto ãnos et de Tare [vijnte] et sete, morreo el rrey Belo de [Babilonja], et rreynou seu fillo el rrey Nyno, despoys del; et segũdo diz Preçiam ẽno seu Libro Mayor ẽno começo, os omẽs quanto mays mãçebos veem tanto mays sotiles et entẽdidos som et tanto mays fortemente buscam et catã as cousas, et esto asy he et deue séér sempre segundo bõa et dereyta rrazõ, que os omẽs quanto ssom de mellor et mays ensynado lugar de primo, tanto mays ensynados et sabedores nasçem, et esto asy deue séér se em ello nõ ha erro de natura; et outrosi mays saberes bõos acham ẽnas çidades que ẽnas aldeas. et, ẽnas grandes vilas et poblas, que ẽnas pequenas, et véémos que esto asy he oje en dia. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 119 |
Et pom Orosio sobre esto suas rrazões por prouas dello, de quaes trage hũas aas outras, et diz assy: ¿qual he aquel que mays ame acreatura que aquel quea fezo, ou quẽ agouerna et mãtem mays [ordenadamẽt]?; et rresponde el méésmo et diz que aquel quea fezo, esse ha ama mays, et outrosi diz ¿quẽ he aquel que mays sabeamẽte et mays rreziamente pode ordenar, et gouernar, et mãtéér as cousas feytas que aquel queas catou ensy méésmo, ante queas [fezese], et desque forõ catadas et dantes vistas queas fezo despoys? |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 119 |
Et sobrelo ordenamẽto destes señorios departe outrosy, que ajnda [destes] méésmos rreynos queo nõ entendem os omẽs nẽ podem dizer cõplidamente [a ordenãça] deles de cõmo os ordenou Deus, et sobre todo por que quiso asy ordenar estes prinçipados dos quatro rreynos mayores que os outros, et aeles ontresy mays altos agrados departidos os [hũus] dos outros, et os poso porlos quatro cruçiaes do mũdo, assy cõmo porlas quatro prinçipaes partes do mũdo; cõmo orreyno de Babilonja em Asia ẽna parte de oriente, quese começou em este rrey Nyno empero que Nẽprot, seu avóó, et Belo, seu padre, rreynarõ aly primeyros, mays enpero nõ despoys que este foy prinçipal rreyno do mũdo. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 121 |
Do começo do tẽpo deste rreyno, et dos primeyros rreys, et do nome da terra, diz Eusebio desta [guisa]: orreyno de Sytionya, prinçipal em ouçidente, se começou andados de Tare quaréénta et oyto ãnos, et do rreynado [del] rrey Nyno [vijnte] et dous; et nasçeo Abraã andados [vijnt] et dous ãnos deste rreynado de Sytionya, et quareenta et tres do de Assyria; et dizẽ [meestre] Pedro et Eusebio que rreynou em el primeyramente hũ rrey aque diserõ et chamarõ Egialeo; et foy mudado aquel nome Sytionya aaterra et diserõ lle Egialea do nome daquel rrey Egialeo. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 121 |
Empos esto diz Eusebio que foy mudado este nome Egialea aaquela terra aque diserom primeyramente Sytionya, et diz quee aquela aque agora chamã Pelopones. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 134 |
Mays esto leyxamos de dizer agora aqui [porlo] contar adeante onde vos diremos destes deus dos [gentijs] por queo som as planetas et os elemẽtos, et por quelles derõ estes nomẽs, segũdo queo conta santo Agustym ẽno libro da Çidade de Deus, todo moy cõplidamente. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 141 |
Et tu nõ paras mentes cõmo em esta terra ha moytos omẽs bõos vellos et auçiãos, et cááos ja, et nẽgũ deles nõ te dizer de Deus os bẽes que te teu fillo diz del, sééndo moço, mays esto nõ marauylla, ca Deus nõ cata vello, nẽ moço, nem mãçebo, enque poña oseu espirito, mays pono em aquel em quese El quer et em qualquer tempo; et rrogo te que teñas por bem de perder [asaña] queas contra teu fillo et creamos em Deus verdadeyro cõmo deuemos, et porla carreyra que [o] teu fillo diz. " |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 155 |
Semyrramis ha de Nyno, que foy tam bem andante cõ [o] casamẽto de tam grande marido herdeyro de moytas cousas aademays, et ella moytas mays lle [emadeyo] das que primeyramente ouvo, et nõ [sse] teẽdo ella por avondada de suas terras, nẽ de todaslas outras do mũdo, deytou do rreyno de seu padre aseu criado Trebeta onoble, et el foyse cõmo oque fogia ante ella, et este poblou açidade Treber. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 160 |
De cõmo Semyrramis ennobreçeo açidade de Babilonya moyto õrradamente. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 162 |
(Os omẽs quando estam em vagar et doutros traballos nẽ feytos grãdes nõ curã nẽ ham outro coydado, conven quese am moytas vezes tornar apensar em moytos pecados, et ẽnos viços et deleytos do mũdo, et em outras loucuras et maldades; ) et arreyna Semyrramis despoys que sayo das armas et se partyo de guerrear et morou em sua casa, et começou de andar em paz por seus rreynos por donde queria, parou mentes (ẽnos viços da carne, em vestyr sse bem et comer de quantas maneyras de [ma[n]jares] lle sabiã adubar, et sobre todo contẽder em aquel viço que anda ontrelos amores dos omẽs et das molleres; et tam grande sabor avia ella de omẽ que quando aquel feyto queria que mãdaua chamar aqueles omẽs de quese mays pagaua, et fazia cõ elles em poridade seu talente daquelo que querya, et cõ todo esto encobriasse ella quanto mays podia, et por encobrirlo ajnda mays, que nõ sonasse nẽ osoubessem os omẽs, mãdaua os tomar daly aqueles com queo fazia et leuarlos em poridade et matarlos em ascondido; et ajnda, se sonaua de cõmo aqueles nõ paresçiam, diziam queos matara arreyna por outras maldades et por justiçia, cõmo era braua et forte. ) |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 172 |
Et [(et)] pero que Abraã morou pouco en aquela terra, tanto ensynaua bem et agudamẽte, que estonçes aprenderõ os daly as artes lyberaes et as souberõ por Abraã queas deprẽdeo em Caldea onde as ouvo primeyramẽte et as ensynou el despoys ẽno Egyto; et por esso dizẽ Josefo et mẽestre Godofre que estes saberes primeyramẽte forõ em Caldea ante que em outro lugar et daly os ouverõ os do Egyto, et do Egyto vierõ aos gregos, et dos gregos ao de Rroma, et de Rroma aAfrica; et por esta rrazõ diso outrosy Josefo que ocomeço [do] saber, et dos rreys, et das batallas, que de oriente se leuãtou primeyramente et em ouçidente se deue acabar, et que esto he segundo que anda o sol. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 176 |
Mays [Plimo] conta desta outra [guisa]: diz queas fontes donde nasçe este rrio Nylo queas nõ sabe nẽgum omẽ çertamente, et que corre moy longa terra por desertos et por terras atam [quaentes] quese ençenderiã et [arderiam], se por el nõ fosse. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 177 |
Et este cãbeamẽto dos nomẽs [nõ] sabemos se foy por lo departimẽto dos lyngages daquelas terras, se porlo mudamẽto dos tẽpos enque aqueles lugares ouverõ primeyramente outros nomẽs que agora nõ am. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 183 |
Aplaneta de Venus -aque os nossos chamã [deessa] de fremosura - a seu poder sobrelas sementes de todaslas cousas, et esta as faz emprenar, et parir, et abastar ao mũdo; et por ende he estrella de abondamẽto. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 185 |
"Outrosi avaydade de [algũus] dos auçiaos diserom queos ventos çerços faziã esto et que elles eram rrazõ por que as agoas do Nylo cresçem daquela [guisa] por lo ventear deles, queatempos estabelesçidos enque nõ andam, et vem ẽno ayre opoder de sayr et ventear alongo tempo, ou porque deytam et seguẽ os nublos et as nuves do çeo da parte de ouçidente, cõmo cae da parte de ouçidente tras lo vendaual, et fazẽ cõmo por força aas chuveas quese acollam aeste rrio; ou por que os poderes destes ventos ferẽ moytas vezes aas outras agõas, et esto fazem elles estonçes tam fortemente queas fazem por força ficar ẽna terra, et ellas am cõ sua multidue arromper as rribeyras do Njlo. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 200 |
"Tua señora te fezera moyto bem et merçede, et tu nõ lle gradeçias, et eras de máo [coñosçer] et desmesurada em teus feytos cõtra ella, mays nõ [faças] asy, ca Deus parou mentes aalazeyra et ao traballo que tu sofrias, et nõ lle sayas de mãdado, et tornate et [nõ] passes mays pera aca, et esto he oque Deus queria et se al fezeres cõtra El morreras. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 204 |
Sabeas [verdadeyramente] que nõ ha nẽhũa cousa ẽno mũdo que máá seja de fazer ao poder de Deus, et eu tornarey aqui cõmo te digo, daqui ahũ ãno, et Sarra, tua moller, avera fillo. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 206 |
"Em esto tomarõ Loth moy fortemente, et começarõ de ferirlo, et yam por lle quebrãtar aporta por força, et entrar aacasa, et os angeos que estauã açerca da porta sayrom et tomarõ aLoth, et meterono ẽna casa cõsigo, et çarrarõ bem aporta; et todos los da villa ficarõ fora, et nõ entrarõ aos angeos, ca forõ feridos de çeguydade des lo mayor ata omenor, em tal maneyra que nõ podiam achar aporta da casa de Loth [per] que entrasem. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 208 |
Et esto fezo El por que acõmo quer queos dantes do deluvio pecauã sem mesura, pero nõ de [guisa] que contra natura fose, nẽ outrosi nõ os matou El todos, que leyxou deles semente. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 219 |
Et Sarra parou mentes ao trebello et entendeo ẽnos feytos do trebello que depois de dias de Abraã, queo [mayor] de dias que asoberuearia por ventura ao menor, et querria seer señor sobre el. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 230 |
[Uiuerõ] Abraã et Sarra et sua cõpaña ẽno deserto de terra do poço de Bersabéé moyto avondadamente em aquela sazõ que y morarõ, despoys que se Abraã tornou do sacrifiçio que quisera fazer [de] seu fillo Ysáác, que noso Señor Deus daualles todaslas cousas que aviam mester. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 237 |
Quando Rrebeca chegou primeyramente aYsaac, moraua el em Gerara, que era terra del rrey Abymelec, de que avemos dito cõmo oystes; et jazia aparte de medio dia. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 238 |
Agar significaua o Vello Testamento que diz que ensynaua et castigaua ẽna sinagoga opobõo dos judios pera serujdũe; et mostra outrosi que Agar synificaua avilla et çidade de Jerusalem, segundo quee çidade ẽna terra enquese gardaua avella ley carnalmente et [seruylmẽt] ou pera serujdũe. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 247 |
Et Saturno, seu padre, parou mentes aos costumes daquel fillo, et despoys que vio quese traballaua de cousas mays altas et mays nobles queos das agoas, cõmo Neptuno et que os das terras como Plutom, et [penssou] que com as aves et [cõ] os saberes das estrelas, et do quadrunyo, que som mays altas cousas que todo oal, [pensou] cõmo lle desse opoder do ayre et do ceo; |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 269 |
Symaco diz que andauã aadesuso por çima do ventre da madre, aasemellança de nave que anda ẽnas ondas do mar quando nõ trage seu peso ou carrega dereytamente; et diz quese moviam estes moços mesturademẽte hũ cõ outro arreuezes por véér qual deles sayria primeyro et nasçeria antes do ventre de sua madre. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 277 |
"Ditas estas rrazões mãdoulles Ysáác adubar [de] comer, et elles comerõ, et beberõ, et folgarõ aquela noyte cõ el em moyto plazer; et (Todo oque faço he de bõa mente -nõ me culpedes que som bem véénte). |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 277 |
Et em outro dia por la [manãa], quando se leuãtarõ fezerõ sua jura todos [hũus] cõ os outros, et afirmarom seu amor, et Ysáác sayo cõ elles et enposóós onrradamente, et partiromse moyto amygos, et foyse el rrey pera onde moraua. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 280 |
"Cõ dereyto anome Jacob, que quer tanto dizer cõmo enganador, que ja outra uez me vençeo enganosamente quando me aduso et me dou omãjar das lentellas et leuou demj́ aonrra da mayoria; et agora outra vez arrebatou me cõ engano abendiçom que avia de séér myña. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 280 |
"Et em dizendo esto começou achorar moy fortemente. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 283 |
Et quando vio Esau cõmo bendisera despoys [de aquelo] seu padre aJacob, et lle mandou yr aMesopotamya que tomasse pera sy moller dala das suas, et lle defendera que nõ casasse cõ as fillas de Canáám, et parou mentes cõmo Jacob fora obediente ao mandado do padre et da madre pera fazer oquelle mandauã, entendeo por estas rrazões Esau que seu padre nõ queria bem áás fillas de Canaã, et segundo diz Josefo, et nos avemos dito, pesar fezo Esau aseu padre por que nõ demãdou consello ael ou asua madre quando casou [cõ] ellas. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 285 |
Sayo Jacob daly, et foy contra parte de oriente et foy com el noso Señor Deus, et gyóó em maneyra que veẽo enderençadamente acasa de Labam et ao al que quiso; et forõ moy alegres Labam cõ Jacob, et Jacob cõ Labam quando se virõ; et foy Jacob guyado de noso Señor Deus em sua carreyra desta guysa que contaremos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 291 |
Et diz mééstre Pedro que foy feyto este apartamẽto por que nõ fezesem engano nẽgum ẽnos gaãdos os [hũus] aos outros; mays tomou Jacob varas de olmos, et de almendras, et de pladayros, et en talloas, et donde lles tyraua acorteça ficauã blancas, et dondelles la leyxaua eram verdes, et faziam se em ellas duas colores; et ẽno tẽpo queos gaãdos andauã em çeos pera cõçeber daua lles abeber em [hũus] canales, et ponya estas varas ante elles, tam bem aos machos, cõmo áás femeas, aly hu beuyam por que catassem pera ellas, et parando mentes em ellas que fezessem os fillos veyros, et [asi] foy. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 292 |
"Oyo esto Jacob et parou mentes, et vio cõmo Labam nõlle mostraua tam bõo gesto cõmo soya, et demays que lle dissera noso Señor Deus pouco avia: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 292 |
"Eu [sõo] oDeus de Betel onde tu ajustaste as pedras et me feziste teu promentemẽto; leuantate, et vayte desta terra, et torna te aaquela enque naçiste. |
[+] |
1301 |
GTL f. 1r/ 39 |
O destes novos do San Clemente meesme papa de escomoyõ. |
[+] |
1301 |
GTL f. 1r/ 40 |
Et se p[as]sados son [...] dez dias e nõno tornarẽ, todo fica aquela igleja ou moesteyro e aquel çimyterio onde sse enterrou aquel corpo interditos ata que sseja conprida e regra e a [d]estituiçõ das cousas sobreditas ben e conpridamente. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 28 |
Como el predicador pode a las vezes castigar asperamente, pero cõ mesura e nõ con vanagloria, a los que sermonarẽ. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 28 |
Et por esto diz el dereyto antigo que los fazedores del mal e dos que lo consentẽ a fazer egualmente devẽ seer penados; et desto avemos enxẽplo en la vella ley que Hely sacerdote, porque nõ quiso castigar seus fillos de las maldades que faziã, que morrio por ende mala morte. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 29 |
Asperamente pode el prelado castigar a aquellos sobre que a poder quando fazẽ algũa cousa desguisada, assi como diz en la terceyra ley ante desta. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 29 |
E disseron que se el prelado leyxasse de fazer ou de dizer algũa cousa por medo descandalo, que fosse de tal natura que por dexarla cayse en pecado mortal, que mellor era que la gente se escandalizasse que el pecasse mortalmente. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 29 |
Et esto seeria quando el prelado entendesse que deve amãssar la obra de la justiza por desviar escãdalo, acaesçendo sobre que cousa en que poda fazer merçed ; mays esto nõ a de fazer muy ligeyramente e a mẽos de saber se aquellos que fezerõ el feyto porque quer fa[zer] la justiça son poderosos ou muitos, assi como X arriba; ca entonçe ben la pode dexar por medo descandalo, pero nõ en todos: ca en todas guisas escarmento deve fazer en alguũs de aquellos que forõ comẽçadores ou mayorales en aquel feyto. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 29 |
Empero, se aquellos a quen fezere el prelado tal merçed como esta se quisera defender por façãyas, dizendo que outros lo fezerõ ante dellos , tal yerro como aquel cõ que lo husarõ assi en las villas en los fueros antigos; e, por ende, que ellos outrossi nõ devẽ rreçeber pẽna nẽ la merçee, atales como estos nõ querẽ el dereyto de sancta igreja que ajã deles merced ; ante manda pesar contra ellos muy cruamente, porque la cousa mala e desguysada querẽ meter por foro e por custume, seẽdo desconnoscentes de la merçed que los fecerõ e querẽdo de la connosciença. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 30 |
Pero todavia develos castigar [aparta]mente de como estã en perdimento de [...] |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 32 |
En qual maneyra pecca mortalmente que faz el escãdalo. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 32 |
Mortalmente pecã alas vezes , segundo que en esta ley se demostra, aquel de quen viene el escandalo, porque los outros omes an rrazõ de pecar. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 32 |
Et en esta rrazõ disso Sant Agustiño que mays val morrer de fame que comer en escandalo de las cousas que sacrificã a los ydolos; e esso disso porque en aquel tenpo erã y gẽtiles que os adoravã e faziã alguũs delos sacrifiçios de [man]jares que lles poniẽ delante , onde los que dellos comẽ pecavã mortalmente movendo a los outros porque lo aviã a fazer. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 32 |
Aun tovo por bẽ Sancta Ygreja que nõ tan solamente se gardassẽ descandalo de los mayores, mays aun de los menores. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 32 |
E por estas rrazões se prova e por cada una dellas que mortalmente peca aquel que faz ou diz cousa onde nasce escandalo, porque an de fazer pecado mortal tã bẽ os mayores como los menores. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 32 |
Et en tal rrazõ como esta dixerõ os Sanctos Padres que nõ peca mortalmente el prellado, maguer os outros escandalizẽ por rrazõ del, poys que el nõ a culpa; ca la verdat que tiene lo escusa solamẽte del pecado e mayormente el ben que faz. |
[+] |
1301 |
PP V, 48/ 32 |
E por esto devẽ querer que los omes lo sepã , ca en seer os omes de boa vida encubertamente nõ fazeẽ prol senõ a ssi miismos , e en seerẽ de boa fama aproveytã a ssi e aos outros. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 33 |
Ligeyramente acaesceria que o demandado nõ averia poder de mostrarla cousa en juizo aa sazon quella demãdassẽ; pero se o demandador porfiar yndo adeante por lo preito, poderlo ya depoys fazer no tempo que quise[s]e dar o juizo sobre ella. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 35 |
Et todo esto que dissemos a lugar quando el demandado contende a bona ffe sobre la cousa que lle demanda por algũa dereytura rrazõ, ou tenna que a en ella nõ lla avendo trasposta enganosamente a outro lugar. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 35 |
Et esto a lugar nõ tam solamente na cousa movil que a de seer mostrada en juizo, mays aynda ennas rendas e ennos fruytos que dela seyssem depoys que o preito fosse movydo sobrella. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 36 |
En tal rrazõ como esta ou en outra semellãte dizemos que nõ tam solamente (dizemos que nõ tan solamente) es teudo o demandado de trager ao demãdador quanto aquel servo val, mays aynda todo o daño e meoscabo que jurasse cõ apreçiamento do julgador que recebera porque no lle fora mostrado en juyzo. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 36 |
Et esto que dizemos a lugar nõ tã solamente enno servo, assi como de suso dissemos, mays ainda en todalas outras cousas que sse fezessẽ desta maneyra. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 37 |
Campo, ou viña, ou casa ou outra cousa qualquer daquellas que son chamadas rrayzes, querendola alguno demãdar en juizo por sua, deve dizer solamente en que lugar es e nomear os mojones e los lindeyros dela. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 37 |
A primeyra porque quando soubesse[n] certamente a rrazõ porque e sua que ponẽ dola que sua demãda mays de ligeyro pode poys provar, e outrossi m[ays] en certo pode seer dado juizo sobrela. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 37 |
Et esto se prova por aquella novissima degretal que .de [re] iudicata. abbate e .i.a abbas de boniffaçio. Mays se [o de]mãdador fezesse sua demãda geeralmente rrazõa[ndo] la cousa por sua nõ ponẽdo algũna rrazõ senalad[a] porque ouve o señorio della, se for sentẽza dada cont[ra el] porque nõ la podesse provar, nõna pode depoys demãda[r de] nẽuna maneyra. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 37 |
Et esto e porque aly de hu la demã[dava] generalmente ençerro todalas rrazões porque a podia [de]mãdar. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 38 |
Ca doutra [ma]neyra nõ poderia certamente rresponder el demãda[do] nẽ o juiz dar sua sentenza. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 38 |
Et outrossi nõ faz graza de nov [...] al demandado, maguer nõ sea sinalada cada una d[e]llas, poys porque tal demãda pode aver certo entẽdem[en]to para rresponder sobre beẽs de alguũ que devessẽ herda[r] todos o alguna partida foão que lle perteesçe porque es seu herdeyro e dizendo assi nõ a porque nomear cada hũa cousa daquelles beẽs senaladamente; esso miismo seeria se demãdasse conta dos beẽs de alguũ orfão ou outro ome que el demãdado ouvesse teudo en garda ou de conpanna ou de mayordomadigo ou en rrazõ de gaanza ou de perda ou de daños ou de meoscabos que fossẽ feytos en algũa destas cousas sobredictas. |
[+] |
1325 |
TPc II, 19/ 38 |
Outrossi dizemos que se alguno quisesse demãdar villa ou castello ou aldea ou outro lugar sinalado, que avonda que diga que demanda aquel lugar dizendo sinaladamente qual cõ todos seus tirmiños e cõ todas... |
[+] |
1348 |
OA 45/ 26 |
Por tirar contendas et pelegas que acaesçem ontre os ffillosdalgo, et danos, et males, et rroubos que viiñã aa terra porlos desaffiamẽtos que sse faciã entre elles soltamente, como nõ deviã, ordinamos ẽno ajuntamento que ffezemos em Burgos ẽno ano de era de mill et trezentos e sateenta e seys anos, con consello de Johan nunez señor de Viscaya, nosso mordomo mayor et nosso alfferrez, et dos outros homes boos e fillosdalgo que sse y acaeçerem conosco, que nõ se podesse ffazer os desafiamentos senõ em çerta maneira ẽno dito ordinamento contenydo . |
[+] |
1348 |
OA 45/ 27 |
Et aquel que o acoller ao ffidalgo que este maleffiçio ffezer, seyndo aff[...]o primeyramente el que o acoller por el meyrino del rrey ou por el querelloso. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 1 |
Et foy ferir moy brauamente a Troylus, et Troylus a el. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 7 |
Por que se algũus mays complidamente quiserem saber o começo de cõmo foy poblada Troya, et os rreys que ende ouuo, et a estoria de Jaason et de Medea, lean por este libro que o acharam mays cõplidamente cõmo esta ẽno libro de Troya segũdo foy jurado o achamos ẽna General Estoria que ajunta cõ os feytos que passarõ ẽno mundo ata el RRey dom Afonso, que o fezo tornar de latin en rromãço et castellaão et conçertou todas las estorias que de escripuyr fosem et que passaron ẽno mũdo ata o seu tẽpo tam bem de gentijs cõmo de [cristãaos] et de mouros con a bliuia. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 7 |
Et poso as cousas en quaes [tenpos] et en aqueles ãnos en que passarõ segundo que o acharã quẽ mays cõplidamente o quiser saber en aquela General (Estoria), que el fezo fazer quero [uijr] a a estoria de Troya começaremos ẽnos rreys et señores que poblarõ a terra et a çidade cõmo lles chamauam et quem forõ. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 9 |
Pero por memoria d ' esta estoria de Troya, et por que fose o seu feyto todo hum, et que se entendese mellor a estoria et os achaques d ' onde veẽo aquel destroymẽto d ' esta çibdade, catemos estas estorias et suas rrazões todas para aqui asy cõmo veẽ hũas em pus de outras ordenadamente. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 20 |
Et apostarõ se el et os outros todos quanto mays [apostamente] poderõ et forõ se para el rrey. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 21 |
Et andãdo elles cotidianamente por la corte, ya moytas vezes Jaason a el rrey et estaua cõ el. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 28 |
Et tu, Oragẽ; et vos, Ventus, et estrelas, et todos los dioses da noyte, seede agora comygo en myña ajuda que fige o que quis fize tornar os rrios a suas fontes maravillosa mente de cabo as rribeyras et faço [per] meus encãtamentos o brauo mar amãsar -se, et fazer tã brauas ondas ao mãso que quebrãto et trago as naues onde quero. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 33 |
Et dixe asi a grandes vozes: ' ¿el he viuo? ca se morto he logo me eu leyxarey morrer ' Et rrespondeu me el vagarosamente: ' viuo he ' Et por que m ' o diso asi, nõ quedey fasta que ll ' o fige jurar. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 46 |
Et digo que por qual quer d ' estas cousas, moormente por todas, que eu deuo a auer a maçãa, et que a julgedes para mj̃ ' en pus esto rraz(o)ou Venus por sy, et diso: ' señor, cõmo cada hũa d ' estas de(e)sas rrazoou por sy, teño que he guisado rrazoar eu [per] mj̃. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 50 |
Et que lle chamarõ primeyramente Alexe. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 50 |
Et seja voso fiel, ca he voso parente Et vos gardara moy bem et lealmente verdade cõmo deue. et agora leyxemos este pleito et todos los outros, et ajamos nosa festa et noso solaz a que somos cõvidados. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 50 |
Et ouverom suas palauras de rreçebemẽto moyto apostamente, estando su aquela aruore donde sya Paris. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 52 |
Et sobre esto eu sõo ligeyra de pees, et caualgo ben, et teño armas [apostamẽt], et tiro çertamente de balesta et sen aqueste nome Palas, a mj̃ chamã Mjnerba. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 54 |
Et cõmoquer que el RRey Priamo avia oydo del por outros juyzos que avia dados, oyu de aquela vez moy mays; ca toda a terra falaua de aquel pleito das deesas et [do] juyzo que Paris y dera, [0] tanto que el rrey et seus fillos falarom em aquel feyto. et em pos esto apartou se el RRey Priamo com a [rreyña] Ecuba et falarom anbos em feyto de Paris, et departirom d ' esta gisa sobre ello: rrecontarõ logo o soño que a rreyna soñara, que aquel que ella parise em cõmo por el aviã de seer destroydos elles et Troya et todo o seu rreyno; et em cõmo por esta rrazõ o mãdaram matar et leuar aos montes por tal que se perdese ala et que nũca mays viuese; et outrosy em cõmo foy a criatura deytada, et cõmo foy sua ventura de nõ morrer nẽ peresçer em lugar tam ermo et tam despoblado. et sobre esta rrazom de -partirom et ouverõ grã peça de dia seu consello et seu acordo et diserom que poys que todos de aqueste jnfante falauã et elles meesmos o [aviam] oydo, que aquel pastor que dera aquel juyzo entre aquelas tres deesas que aquel era seu fillo, et que fora achado en aquelas mõtañas tam hermas onde elles ambos o mãdaram deytar por tal que morrese ende, et que nõ seria nada o que soñara a RReyna Ecuba; et agora poys que todos los pouoos dizem que el que he moyto noble et moy grande et moy fremoso et moy ensynado et moy sysudo et de moy bõas [mañas] et moy escolledor et julgador de dereyto,, tanto que bem semellaua fillo de rrey et de liñagẽe de rreys en todos seus actos; et poys que asy era que nõ aviam por que nõ enviar por el et rreçeberlo por fillo, ca a aquelo do soño da [rreyña] a que elles aviã medo moy grande diserom asy que aquel feyto do soño se de suso era ordenado et fondado et estabelesçido de asy seer et de se complir, que nõ era outro señor ẽno mũdo que o podese estraeçer nẽ desviar [senõ] aquel que o estabelesçera. et se desviado ouvese de seer por algũa gisa que aquel jnfante que morrera et nõ viuera mays, que se acomendase(n) a deus et que rreçebese(n) seu fillo; et deus que fezese de lo todo o que quisese. et des que el rrey et a rreyña ouverom este consello et acordo entre sy anbos et dous, librarõ em esta gisa; chamarõ a Ector et a todos los outros seus fillos, et contaron [lles] todas as rrazões que aviã avidas; et diserõ lles que se a elles provese et o nõ tomasen por nojo, que enviarian por seu yrmaão Paris et que o rreçeberiã por fillo. en conçello virõ os jnfantes que aquel avia de herdar et que nõ perdiam y nada, nẽ aos outros nõ lles enpeesçia nem fazia nẽgũ dãno o rreçebemẽto de Paris et todos se acharon en acordo que enviasem por el; et enviarõ logo por seus caualeyros el rrey et a rreyña, et deron lles suas cartas, et mandarõ lles que fosem por el et que o adusesem o pastor Paris, despoys que ouvo dada a sentença da maçãa ontre as tres deesas, segũdo que de suso ja avedes oydo, ficou em garda de seus gãados en çima de aquestes mõtes et vales de Astra, et fazia todas las cousas asy cõmo ante que dese aquela sentença. et acontesçeu em todo esto que dormyndo aly Paris hũa noyte ẽno meesmo lugar onde dera aquel juyzo, et veẽo a el em soños a deessa Venus, et diso lle em cõmo lle avia de acontesçer et de cõmo avia a seer rreçebydo moy çedo por fillo del Rey Pryamus et da Reyna Ecuba, et ajnda mays lle diso et o çertificou que Ector et todos los outros seus yrmaãos o rreçebiam et tomauã por yrmaão. ' Et tu yras ' -diso a deesa Juno -, ' et seeras moy bem rreçebydo. et despoys que fores ẽna graça et ẽna merçede de teu padre et de tua madre et de todos teus yrmaãos, tu me averas mester por vengança da desonrra que fezerom et foy feyta a teus parentes et estonçe te darey eu a ty a dõna que te promety, et esta he a mays fremosa criatura de que tu em todo o mundo oyste falar nem viste com os teus ollos; et quer seja casada quer outra qual quer, atal te darey eu a ty ' et ditas estas palauras, desapa resçeu Venus et foy se et Paris despertou do [sono en] que jazia et foy moyto alegre com el, et rretouo o em seu coraçom, et em [sua] voontade. et despoys de aquesto, [chegarom] os cavalevros del RRey Priamo et da RReyña Ecuba, sua moller, et de Ector et dos outros seus fillos; et el rreçebeu os moy bem et moy ensynadamẽte. et despoys d ' esto falarom elles [con] el et diserõ le o mandado a que [vjnã]: cõmo el RRey Priamo et a [rreyña] Ecuba oyram dizer que [aquel] pastor Paris seu fillo era, aquel que acharã ẽno monte et outrosi oya el que el RRey Priamo que era seu padre et a RReyña Ecuba sua madre et el rrespondeu a aqueles caualeyros que [vjnã] a el con aquel mãdado et diso lles asy: ' RRogo vos agora moyto cõmo vos sodes cavaleyros, fillos d ' algo et avedes dereyto et ben, que uos me desenganedes et me digades a verdade por que vijndes; ca nõ queria eu agora que me leuasedes [en] rrazõ de fillo del rrey, et depoys que ficase escarnjdo et perdese meu lugar que teño, et desi que ouvese de buscar outro por donde viuese et guareçese cavaleyros, eu esto vos rrogo que o nõ queyrades fazer ' et elles estonçe çertificarõ -n o por las cartas que tragiã, et lle mostrarom logo et outrosi por suas palauras et por seu menagẽe, dizendo que asy era. et Paris, poys que foy çerto et firme que asy era cõmo diziam os mãdadeyros, gisou se cõmo se fose cõ elles et enviou logo por seu amo em aquel lugar donde gardaua aqueles gaandos de el RRey Adymalet, a dizer -lle o ffeyto cõmo era et a rrazon cõmo estaua, et que lle enviaua rrogar que viesse logo aly, que moyto lle fazia mester et o pastor veẽo et falarõ anbos em rrazom d ' aquel feyto que lle el rrey et a [rreyña] enviaram dizer; et plouvo moyto d ' elo ao pastor et de quanto lle Paris d ' esto diso. et Paris preguntou moyto aficadamente a seu amo, o pastor, conjurandoo que lle disese cõmo ou [cal] maneyra o achara, cõmo quer que ll ' o avia dito algũas vegadas; et o pastor diso lle a verdade et fezo o çerto d ' elo. et en pos esto acordarõ anbos cõmo fezesem et Paris, pẽsando en seu coraçõ se lle fose menester para aquelo algũa prova ante el rrey et ante a rreyna et seus fyllos, et rrogou ao pastor, seu amo, moy fortemẽte que fose cõ el; et el outorgou ll ' o moy de grado et prouvo lle moyto. et Paris dou estonçe moy bõa conta de seus gãados a seu amo, et de toda las outras cousas que del teuera et ouvera et poserom aly todas las cousas por moy bõo [rrecado] Paris et o pastor, seu amo, que o criara et fezerõ moytos plazeres a aqueles caualeyros que vieram por Paris et dou aly o pastor a Paris, seu criado, moytas vacas et outros moytos gãados que leuasem cõ el, que ouvese que comese et que dese a quen quisese et leyxado aly todo o seu en rrecado,forõ sua carreyra et tragia cõsigo Paris, por onde andaua, hũa dõna moy filla d ' algo que avia nome Oenone; el [leuoa] (consigo) |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 57 |
Et el rrey et a rreyna, et Ector, et todos os outros yrmãos pararõ mentes et virom homẽes bõos, et de bõa ydade, et de creer, et que yam dereytos [per] la rrazom, et creerõ lles todo et plougo lle moyto de aquel feyto deytade vos ante que o caualeyro [veña]. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 69 |
Et a segũda cousa, (he) que rroubemos toda a terra, et facamos en tal maneyra que fique despoblada; mays facamos -lo en guisa que nõ rreçebamos dãno d ' eles por que elles, despoys que [virẽ] rroubar toda a terra, gisar se am de se defender brauamente et tomar vyngãça de nos et punarã de nos prender et de nos tomar se poderẽ et esto sey eu bem. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 69 |
Mays, señores, poys o dia ven he mester que nos armemos et que nos acaudillemos moy bem nos et nosas gentes et poñamos moy ben nosas azes por tal maneyra et por tal rrecado que se Leomedon a nos vier, que o vaamos logo ferir primeyramente sen nẽgũ outro deteemẽto em tal [guisa] que nos nõ teña por gente vil et maa et sem rrecado. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 72 |
Et feriã se por tal saña que en pouca de ora forõ todos los cãpos cubertos de [moytos] mortos et chagados mays quando Leomedon foy ferir, topou primeyramente cõ el RRey Nestor et cõ sua gente. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 72 |
Et veeriades aly aquel dia moytos escudos et moytos elmos quebrãtados et cõfundidos, mays (el) RRey Leomedon et suas cõpañas [vynã] moy brauamente a as feridas. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 72 |
Et tã fortemente teuerõ aquel dia o cãpo que nũca o quiserõ leyxar por gran pressa que ouvesem. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 72 |
Et ya coydando ao colpe cõmo os fereria brauamente mays Leomedõ castigaua bẽ todos los seus, et mãdaua lles que ferisen moy ben aqueles cõ que topasen. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 72 |
Et veedes outrosi meu sobriño, [Eliatus], onde jaz morto, mays agora verey quẽ me mellor seguira, et quẽ me mellor ajudara a vingar ' depoys que esto ouvo dito, fezo sonar hũ corno de elyfante et el que estaua moy sanudo, et foy primeyramente ferir et forõ cõ el d ' ensũu dez mjll caualeyros. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 76 |
Et [tya] çercado hũ castelo quando lle chegou o mãdado que Troya era destroyda, et seu padre et sua madre et seus yrmãos et yrmãas erã mortos, senõ tã solamente sua yrmãa Ansyona que ficara viua; mays que a [leuara rrey] Talamõ por barregãa. quando el RRey Priamos soubo estas nouas, nõ me [pregõtedes] se ouvo ende pesar ca de nẽgũa cousa nõ podia el aver mayor coyta que a que el ouuo. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 86 |
Et el parou mentes a a jnfanta et vio cõmo era fremosa et ente(n)dida et tãto se pagou d ' ela que lle queria moy grã ben. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 92 |
Agora leyxa o conto a falar d ' esto por diujsar as feyturas dos que criarom Troya Beneyto de Santa Marta, que tornou esta estoria em françes et que nõ quiso leyxar nẽgũa cousa de [escripuyr] do que fezerõ os que çerquarõ a Troya et esso meesmo dos que a defendiã, segundo que o el aprendeo por Dayres, quer nos agora mostrar dos que se y [açertarõ] de cada hũ que semellança avia ca Dayres, de que o el aprendeu, andaua os catãdo hũus et outros quando [poyan] suas tregoas de vn mes et ou de mays ou de menos ca el ben sabia dos troyanos quaes erã cõmo aquel que era natural de Troya et viuya entre elles. mays fazia moyto por veer os gregos por achar çertamẽte en todo et cõplir verdadeyra mente sua estoria. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 92 |
Et en esto leuaua moy grã traballo, et paraua bem mentes en todas las cousas que vya |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 96 |
Outrosy falaua moy cortesmente et moy bem cõ moy onesta rrazõ. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 96 |
Agora leyxa o conto falar dos gregos por contar dos troyanos Poys que vos ey contadas todas las feyturas dos gregos, agora vos contarey des -de aqui os feytos dos troyanos, et primeyramente do moy nobre et esçelente RRey Priamos, señor de Troya |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 105 |
Et poys que oyue dadas mjñas oferendas et feytos meus sacrifiçios, estando ante o altar fazendo mjña oraçõ, diso me hũa voz que me partise d ' aly; et viese falar con vosco; et vos rrogase comunalmente que por nẽgũa cousa nõ vos partades ata que tomedes Troya; et que matedes et destroyades toda a gente d ' ende. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 106 |
Et rreuolueo todo o mar; et todo aquel dia lles durou tam brauamente que as naues ouvera de quebrar et de as anegar a fondo et ouverõ todos gran temor de morte. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 106 |
Et fezo lles tomar porto primeyramente em hũ castelo de Troya que era moy forte et moy rrico a a maravilla. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 107 |
Et forom ende moy caramente vendidos todos aqueles que matarõ por quanto despoys a postremas comprarõ -n o por seu grande dãno et mal. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 107 |
Et segundo que a estoria diz et conta, todos quantos ẽno castelo (de) Tenedom estauã para se en el defender et anparar, todos forom mortos que estonçe em aquel dia nõ ficou tam sola mente hũ que escapase de morte a vida. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 107 |
Et erã çercados y longamente |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 108 |
Et o rrey que o começou que o complou moy caramente ca tal vengãça lles foy por ello tomada, que os de Troya se teẽ por desonrrados. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 114 |
Et feriã se todos moy sem doo et nõ se dultauã de nẽgũa cousa et os de Merssa fezerõ tã bem aquel dia que foy hũa [grande] maravilla ca defendiã a sy et a sua terra moy brauamente et vendiã se moy caros. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 119 |
Ca os gregos erã taes caualeyros et tã fortes et tã orgullosos et tã ardidos et de tã grã prez que se os troyanos nõ fosen bem armados et castigados ou nõ ouvesen medo ao prinçipe que aviã, tã sandiamente poderiã seyr que moyto agiña [poderã] seer mortos ou perdidos mays ordenarõ todos asi sua fazenda et fezerõn a tã bẽ que nõ podyã mellor mays ben vos digo que de hũa cousa os troyanos nõ aviã asperança nẽ sospeyta que fosen cõbatudos ẽnos muros. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 120 |
Ca eu bem creo que as naves nõ averã cõquista qual agora averã se ellas logo chegarã dereytamente a a villa asi [cõmo] aqui aportarõ. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 120 |
Et des oy mays eu nõ sey outro consello senõ o que uos agora direy que logo sem mays tardar apreçebamos nosas naues o mellor que podermos et poys que forẽ ben preçebidas de batalla, armemos moy bem nosos corpos et vaamos dereytamente a a villa. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 121 |
Et yam contra a villa quanto mays dereytamente podiã et moy ben enderẽçadas mays eu sey moy bem que tãta nõ averiã de força que nõ achem y quen lles vede o porto pero que ante que o dia sayo, moytos gregos tomarõ porto mays caramente o cõprarõ. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 122 |
Et sabede que nõ ouvo y tã ardido nẽ tã de prol que os moyto nõ dultase et que o coraçõ nõ ouuese mudado mays Protesalao, que era rrey de Pelaria, que tragia a deanteyra das çinque naues, cõmo era moy bõo caualeyro et moy ardido fezo as yr todas çinque as velas tendidas et o vento que era grãde et forte poso as todas fora en seco et moy ligeyramente dar en terra. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 122 |
Et defendiã lles o porto moy brauamente mays os das naves tragiã cõsigo tres mjll balesteyros et nõ quedauã de tirar seetas ẽna moor espesura que viã, em tal maneyra que moytos dos da vila forõ mortos. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 122 |
Et aos outros fezerõ entrar [per] força ẽno mar moy adentro, ca ata as selas entrarõ pus elles ferindoos malamente que ja nõ se podiã defender. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 122 |
Et começarõ anbos a cometer os troyanos moy brauamente de suas naues que tragiã que eram bem çinquoeẽta. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 122 |
Et el RRey Artelaus foy cõ elles en aquel torneo et ajudaua os moy bem cõ sua espada ẽna maão, asi cõmo aquel que era moy bõo caualeyro et RRey Protenor outrosi, que era nobre caualeyro et brauo et ardido cõmo (hũ) [leon],et que nõ duldadaua morte nẽ tyña en nada os troyanos; foy [per] outra parte Et meteu se entre elles, et feria os tã brauamente que lles matou moytas cõpañas. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 122 |
Et dos que mays ardidos erã, perderõ y as cabeças mays caramẽte o cõplarõ logo y en pouca de ora; ca os troyanos, que erã brauos et de grã crueza et os desamauã moy mortalmente, cobrarõ sobre elles et enpuxarõn os ata o mar. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 122 |
Et fezo tãto aquel dia que era maravilla et que gaañou para sy grã prez mays el RRey Filomenjs, que viera d ' alẽmar a ajudar aos troyanos, andaua de caualo; et el RRey Vlixas estaua de pee et tyña en sua maão hũa azcũa moy aguda et leyxou se correr a el, et acoytaua o moy fortemente que lle nõ daua vagar. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 122 |
Et os outros que os desamauã, quanto mays podiã, rreçebiã -n os moy brauamente et dauvã se cõ elles moy grãdes colpes [per mẽo] dos escudos que os falsauã da outra parte. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 122 |
Ca os [demãdauã] tãto a meude et feriã tã rreziamente que por força os ouverõ (a) fazer afora. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 122 |
Et ferirõn os tã rreziamente que os fezerõ afora bem sete trautos de balesta en tal maneyra que o nõ cobrarõ depoys |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 127 |
Et depoys que os gregos virõ morto Protasalão, que amauã moyto, faziã grã doo et diziã asy: ' ¡ ay, Protasalão, bõo caualeyro et de prol et ardido! moy grã dãno he que uos sodes morto ca vos sodes o que oje primeyramente o porto entrastes ¡ay, que grã perda fezemos et grã! ¡que grã dãpno rreçebemos, et os que uos am perdido! |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 127 |
Et enbraçarõ seus escudos et forõ se dereytamente ao torneo onde aquel dia moytas et bõas caualarias forã feytas et moytas almas partidas dos corpos. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 129 |
Et estes sayrõ primeyramente da villa. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 129 |
Et Antenor, seu padre, parou se logo deante et diso asy: ' Señor don Ector, ben vos digo que nũca me foy tã ben nẽ me toyue por tã garrido cõmo oje este dia, por que nos cõbatemos cõ aquestes que desamamos mortalmente que uos vierõ buscar aqui a esta vosa terra tã açerca. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 137 |
Et leyxou se correr a elles brauamente cõ sua espada ẽna maão et dou lles tã grãdes feridas que tallaua a caualeyros os braços et as pernas et todo o al por onde os alcãçaua asi que en pouca de ora ficarõ aly quatorze caualeyros mortos et outros mal chagados Et sabede que por presa que Ector ouvese, nũca quiso leyxar seu caualo mays nõ podo fazer tãto que podese defender Patroculos a Meriõ para lle poder tomar as armas segũdo que o avia en -maginado, ca Meriõ o sacou de seu poder, querendo Ector ou nõ. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 137 |
Et Ector, quando esto veu, começou a defenderse moy fortemente, dando tã grãdes colpes cõ sua espada que cortaua maãos et braços et quanto ante sy achaua. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 137 |
Et os troyanos tornarõ estonçe todos; et ferirõ -n os tã brauamente que os gregos forõ arredados [per] força a afora, et meterõ se en sua az mays enpero dos [çẽ] caualeyros que aly vierõ cõ Meriõ, ficarõ y mortos XXXIJ. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 137 |
Et Ector catou en derredor de ssy et quando veu o torneo tã grãde, et moytos elmos rrotos, et moytos caualeyros mortos açerca de si, leyxou yr a elles moy brauamente; et cõ el yam mjll caualeyros que o agardauã, et foy os ferir. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 137 |
Et cõmo quer que a nosa gẽte he moyta, se todos esteuermos en hũ lugar, menos acabaremos por ello mais vaamos topar en aquela az hu eu vejo estar moytas signas et moytos pendões [semellaueles] et bẽ garnjdos vaamos a elles et feyramos -los tã rrezeamente que lles façamos leyxar o cãpo ' Estonçe diserõ todos que ben lles prazia, et forõ contra elles. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 137 |
Et feriã se tã cruelmente que nõ podiã mais. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 137 |
Et foy se fortemente cõtra aqueles que o leuauã et meteu se aly onde veu mays espessa a volta. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 145 |
Et [tynãlo] çercado de cada parte et apertauãn o moyto fortemente mays enpero nõ se ousauã chegar a el para o prender et cada hũ (que) o queria prouar, caramẽt o prouara ca nõ leyxara y outro peñor senõ a cabeça. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 145 |
Et Disnarõ, seu yrmaão, foy ferir outro de tal guisa que o deytou morto do caualo em terra da outra parte Darastulus, o deçimo yrmaão, foy ferir a hũ caualeyro tã fortemente que derribou a el et o caualo d ' ensũu, et Ector veẽdo esto todo moy ben et parãdo mẽtes ẽna batalla. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 147 |
Et começarõ estas duas azes tã brauamente cõtra troyanos, en tal maneyra que cõ moy grande afam se touerõ aquela vez que nõ fugirõ. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 184 |
Et quando veu que se aviã de partir, arrebatou lle hũa luba da maão tã encubertamente que o nõ vio nẽ entẽdeu nẽgũ, nẽ a ela nõ lle pesou nẽ ponto. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 184 |
Et aquel que perde a onrra d ' este mũdo mays lle valrria a morte que a vida, et mays la deuja a preçar ' desi começou a chorar tã fortemente en guisa que o [coraçõ] se lle apertou en tal maneyra que hũ soo uerbo nõ podo mays dizer |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 186 |
Et cõ grã medo tremeyã et perdiã o color das façes nõ vos quero fazer longa rrazõ mays logo cõmo se virõ ẽno cãpo de anbas las partes, derõ se a correr moy forte os (hũus) cõtra os outros moy brauamente, cõmo aqueles que erã [yamjgos] mortaes. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 191 |
Et mãdou vos dizer por mj̃ que el he voso vasalo et voso caualeyro todo enteyramente, et por vos anda en coyta et en afã ' A donzela tomou estonçe o cavalo, et diso asy ao donzel: ' vay et dy a teu señor que se me el quer bẽ, asy cõmo diz, que m ' o demostra moy mal ca nõ deuya de fazer mal a troyanos, ante deuya amar aqueles que fosen de nosa terra et de nosa parte. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 191 |
Et tal coydara de ll ' a toller que a cõprara moy caramente torna -te para teu senor et souda m ' o moyto; et dille que se me el quer bem, que eu faria grã torto se lle mal quisese quando m ' o el mays nõ mereçese enpero tamaño bẽ aynda lle nõ quero por que lle mellor vaa do que lle ante ya ' Et o donzel se parteu d ' ela et foy se para a batalla. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 196 |
Et tãgia os tã dulçemente que qual quer que os oyse que nõ podia en outra cousa pensar nẽ aver pesar nẽ tristura mẽtre os oyse demays aqueles que erã namorados, quando queriã falar cõ aqueles a que bem queriã ou lles dizer algũa poridade, nẽgũ nõ os podia oyr mẽtre aquela ymagẽe tãgia aquel estormẽto depoys outrosi tomaua rrosas et flores de moytas maneyras. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 281 |
Et sayron logo os que estauã ascondidos, et começarõ de lles deytar os benables que tragiã et derõ lles por los peytos et por los costados em guisa que logo rreçeberõ mays de dez feridas de que forõ mal chagados (Et) ençarrarõ -n os ontre sy, dando moy grãdes vozes et ferindoos de cada parte et quando Achilles entẽdeu que era traydo, envolueo o mãto no braço, et meteu mão a a espada; et leyxou se correr a elles et foy os ferir tã brauamente que en pouca de ora forõ mortos os sete d ' elles. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 283 |
Et cõmo quer que os choros forõ moy grãdes, sabede que forã moyto mayores se nõ fora aquela yda astrosa que el foy moy encobertamente mays quen vos poderia contar o doo que por el faziã os seus [mermjdones] nõ a õme ẽno mũdo que o contar podese. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 284 |
Et nũca foy õme que a vise que se nõ maravillase de cõmo era feyta de -sy fezerõ hũa ymagẽ de ouro cõ que leuarõ grãde afam fortemente. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 287 |
Et leuarõn o a a çidade Et os gregos os apopauã et lles sibrauã fortemente. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 294 |
Et as donas d ' aquela terra vã se a aquela ynsoa ẽno tenpo de verão moy rricamente garnydas et vestidas de panos de seda moy preçados et labrados et esmaltados estrayamẽt de ouro et de pedras preçiosas. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 297 |
Ante os [desamã] mortalmente. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 297 |
Et mandou que sayse primeyramente el RRey Filomenis con suas [cõpañas] que erã moy fortes et moy duldados por que avyam posto entre sy, que quando aquela porta fose aberta. que todos ajuntados por ella saysem. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 339 |
Et por esta rrazõ Eneas nõ queria que Antenor fose nẽ morase ẽna terra, nẽ fose alçado por señor ante queria que fose deytado d ' ela mal et desonrradamente asy cõmo o el por el fora. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 341 |
Esta coyta et tormẽta lles durou tres dias enteyramente. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 341 |
Et nõ [avia] y tal que podese dar cõsello a outro nẽn o tomar para sy sabede por çerto que nũca gente foy ẽno mũdo en tã grãde coyta nẽ peligro nẽ tal tormẽta Et ẽno dia segũdo, depoys de ora de nõa, perderõ se mjll naues de [aquela] frota et [todos] [perigaron] que nũca tã solamente hũa escapou, nẽ õme que en [ella] fose |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 342 |
Óna outra parte outrosi diziã que Palomades fazia saber aos troyanos que avia o aver en sy ben contado et ben pesado et que o metera su o seu leyto, por tal que o nõ podesen achar, et que parasem bẽ mentes ẽno plazo que lles el posera, et que nõ entendesen mays, ca el lles cõpriria quanto lles prometera. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 343 |
Et leyxarõ se yr dereytamente a aquel porto hu viã [rreluzer] o fogo mays nõ era aquel o porto que elles aviã mester et aquela noyte era tã braua et tã escura que esto era hũa grã maravilla. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 345 |
Et diz o cõto que se tãto viuera que fora sobre Troya, feramente fora sua lança duldada. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 347 |
Et nõ era y tal que o podese apoderar [que o de] grado nõ matase, ca o desamauã mortalmente todos mays ante que se de aly partisem, Orestes fezo seus sacrifiçios en hũ tẽplo que y avia por aver d ' eles rresposta que [deuja] fazer, ou que çima avia de auer do que avia a começar. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 352 |
Ca seu padre et sua madre et seus yrmãos a gardauã tã ben que [per] nẽgũa maneyra nõ lle podia nẽgũ falar afeytamente. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 355 |
Et quando chegou Vlixas, Alçiõ, [o] rrey, o rreçebeo moy bem et moy ledamente et cõ grã solenydade por que moytas vezes oyra falar del que era de moy bõo siso et de bõo entendemẽto et de moy bõa palaura, et que era rrey moy onrrado et de grande prez et sabedoria et de grãde nobleza. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 356 |
Et todo esto faziã teendo mentes cada hũ se ela escolleria en el mais ela todo o tij[n]a por vileza, et avia ende grã pesar |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 365 |
Cõmo Horestus matou a Pirrus et leuou sua moller Orestes se asanou fortemente, et diso lles que mẽtiã, et que ll ' o queriã negar, et que nũca lles nada creeria. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 366 |
Et nẽgũ õme nõ veu moços de tã grande entẽdemẽto nẽ cõplidos de tãto ben et nõ se deue nẽgũ de maravillar, ca todos [omes] de bõo lugar -et moormente aqueles que erã fillos de rreys - , senpre deuẽ a seer bõos. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 369 |
Et chegou aly o primeyro dia da semana mays os porteyros, tãto que o virõ, defenderõ lle a entrada moy brauamente diso Telogomus: ' [senores], leyxade -me entrar ala, ca queria veer a [Vlixas]. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 369 |
(Et el juraua lles feramente que era seu fillo.) |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 369 |
(Et Teologomus se asanou estonçe malamente.) |
[+] |
1350 |
LT [1]/ 63 |
Et el sse foy aa porta et ssayu fora et parou mentes por Lãçarot. |
[+] |
1350 |
SP 26/ 129 |
los meter en costas e en missoes, e para les fazer perder sus lauores, o algunas otras cosas que farian de su pro, porque se conpogan con ellos, e les pechen algo; o porque los embargen (de) algun camino, (que sabian que auian de façer.) E algunos y ha, que fazen deshonrra a otros en peor manera (que esta), demandandolos (en juyzio) maliciosamente por sus sieruos, sabiendo ciertamente, que non han derecho ninguno en ellos, desfamando a ellos, e a sus fijos. |
[+] |
1350 |
SP 26/ 129 |
E otros y ha, que facen mayor tuerto con atreuimiento en vila ou en outro lugar. dizemus que deue el Rey auer as duas partes e a çibda ou a vila ou o castelo toman a terçeira (parte) para fazer os muros e as torres das cerqas dos lugares hu o tomaren. e para as outras cousas (para) que as ouueren mester que seja(n) en prol de todo comunalmente. pero as outras portages que antiguamente custumaron os Reys a tomar para si en alguos lugares eles as deuen auer enteyramente. outrosi dizemus que estas portages e os outros dereitos e Rendas del Rey meterlos en costas e en missoes e por lles fazer perder seus...e alguas outras cousas que farian de sua prol...que se conponan con eles e lles peiten algo ou por...enbargo alguo camio que saben que an de fazer. e alguos y ha que fazen desonrra a outros en peor maneira demandandoos maliçiosamente por seus seruos sabendo çertatamente que non an dereito nehuu en eles defamandoos a eles e a seus fillos. |
[+] |
1350 |
SP 26/ 129 |
Aviendo algun home sus vassallos, (o) otros homes libres que huuiessen con el; si estos reciuiessen tuerto, o deshonrra, pueden ellos demandar emienda á los que los deshonrraron, e su señor non podria ende fazer demanda; (fueras) ende, quando el tuerto, o el (mal), que tales omes recibiessen, les fuesse fech(o) señaladamente, por deshonrra, o (menos)preciamento del señor. |
[+] |
1350 |
SP 26/ 129 |
Ca guisada mandada emenda das desonrras e dos tortos que home Reçebe eno lugar hu for feita (ou) ante o julgador que ha poder de apremar o demandado asi como disemos eno T o das acusaçoes. LEY - X como o señor pode demandar emenda da desonrra que facesen a seu vasalon en despreçamento del Avendo alguo home seus vasallos outros liures que viuesen con el se estes rreçebesen torto ou desonrra poden eles demandar emenda. aos que os desonrraron eseu señor non poderia ende facer demanda (saluo) ende quando o torto ou a (desonrra) que taes homes rreçebesen lles fore feit(a sinaladamente por desonrra ou por des)praçamento do señor (e) enton ben......... .............quanto (he) en aquelo que............ ........del. outro si dizemos ...........sonrra fose feita a alguo Religioso ou freire de ordee en qualquer maneyra que seja feita que seu mayoral pode demandar emenda por el. e deuen facer esta (demanda) tanben (aos) fazedores da desonrra ou do torto como aqueles que (llo mandaren fazer) ou lles (deren) esforço ou consello ou ajuda para fazerla en qualquer maneira que seja. ca gisada consahe cosa es, e derecha, que los fazedores del mal, e los consentidores del, que resciban ygual pena. |
[+] |
1350 |
SP 26/ 129 |
LEY XI. -(Como pueden demandar los herederos emienda de la deshonrra que recibio aquel de quien heredaron, seyendo enfernos.) Cuytados estan algunos omes, a las vegadas de enfermedad, de que mueren; e yaziendo assi (vienen) otros atreuidamente a sus casas, (e entranles) todo lo que han; o alguna partida dello, sin mandamiento del Rey, o del Judgador del lugar, diciendo (que) son sus debdores; e aquellos contra quien es fecho este tuerto, reciben deshonrra con daño; o los que lo fazen, muestranse per tortizeros, e por desmesurados. |
[+] |
1350 |
SP 26/ 129 |
LEY XI(que pena mereçen os que penoran ou entran bees dalguo doõente sen mandado do julgador) Coytados estan(do) alguos homes a as vegadas de enfirmidade de que morren e jazendo asi (viuos) outros atreuudamente (van) a suas casas (a entralles) todo o que an ou algua partida delo sen mandamento del Rey julgador do lugar dizendo son seus deuedores. e aqueles contra quen he feyto este torto Reçeben desonrra con daño ou os que o fazen mostranse por tortiçeiras e por desmesurados. ca pero (en verdade fosse) deuedor doutro e que jouuesse asi dante. con todo eso non deue seer desta maneira penorado nen agrauado por (los que deuer en)...................... ......................... tal rrazon. e por ende mandamos que ne alguo sen mandamento del Rey..... ......................(he que era en uerdade seu deuedor) (perga) por ende Judgador, prendare, o entrare los bienes de alguno, en la manera que sobredicha es, (que si era en verdad su debdor que) pierda por ende el debdo que auia contra el, e peche a sus herederos otro tanto, quanto era aquello que deuia auer, e pierda demas desto la tercia parte de lo que ouiere, (o) sea de la Camara del Rey, e aun finque el (por ende) enfamado para siempre. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 240 |
Et uós, señor, d ' aquí adeãt, parade mẽtes et tomade tal cõssello que, sse pleito começardes, que lle poñades tal çima que se uos torne a onrra et a prol, ca acho eu ẽnos sabedores que forõ ante que nós que senpre home deue ben parar mentes ẽno feyto que quer começar, a qual çima pode uĩjr. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 249 |
Rrey, para mentes ẽno que te quero dizer, ca eu nõ te quero encobryr nehũa cousa do que eu sábea, aýnda que te pese ou a quenquer, ca faría grã maldade et nõ seería leaal. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 249 |
Et des oymays para mentes ẽno que che ey dito. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 480 |
Et tragía cõsigo grandes conpañas et ben gornidas et ben armados de boas lorigas et de bõos elmos et d ' escudos pintados cõ brocaes d ' ouro, tã apostamente que marauilla era. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 488 |
Et todo esto cataua el bẽ, mentre que o podo ueer, et nõ podía meter mentes en al, se en esto nõ. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 489 |
Et se padesco grã coyta, eu ma demandey, ca ela nõ he en culpa, ca outros muytos a uirõ que nõ meterõ mentes en este pleito, nẽ derõ por ende nada, et eu sõo solo o que caý en este laço. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 515 |
Et Achiles preçaua todo muy pouco quanto lle eles dizíã, et nõ paraua por eles mentes, nẽ lles rrespondía a cousa que lle disesem, ante sij́a jogando o xedrez cõ hũ seu caualeyro, et solament nõ fazía senbrãt que os oýa. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 549 |
Et, traedor, nẽbreche agora Políçena, et para mentes por quen leixas este afán. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 567 |
Mais sobre todos el rrey Príamo fazía tã grã doo que ben diría quen o uise que pouco sería a sua uida, ca el nõ falaua a njhũ, nẽ cataua por cousa que lle disesen, nẽ metía mentes por cousa que oýse. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 571 |
Et agora para mentes ao que che quero dizer. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 586 |
Et seia ben çerto que, se nõ para mentes en sua fazenda et se nõ guardar bẽ, tal y au[er]á que lle dará tal golpe que lle nõ dará bõo esforço pera seguir a batalla. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 605 |
Desí nõ catou mays por el, ante parou mentes a Diomedes, que andaua moy brauo. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 613 |
Mais a rreýna Pantaselona parou mentes et ueu el rrey Talamõ, et el rrey Talamõ a ela. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 625 |
Et alí lle diserõ que entendese sua fazenda, et parase en ela bẽ mentes, et tomase cõsello et ante juramento en cõmo posese çima aas maasuenturas et fortes que lle uẽeram, et que logo lles disese cõmo y quiría fazer, ca el ia bem uij́a cõmo os dioses erã contra el, et quanto mal l[l]e auí[ã] feyto, et por nihũa maneyra nõ quiríã sua prol nẽ seu bem, ante quiríã seu mal et seu dãno, et ben llo derã a entender deslo começo, et tal rresposta ouuerõ por Apolo ẽno começo, et outrosý entenderã porlos adeuinamentos et porla propheçías que os dioses auíã yra et saña, et se este cõsello nõ tomase que perderíam quanto ẽno mũdo auíã. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 645 |
Et todos sabede çertamente que os dioses poserõ en el tã [grã] uertude que, en quanto o os troyaos touesen cõsigo, linagẽ deles nũca fose deserdado, nẽ Troya tomada nẽ cõquista. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 650 |
Mais tu agora para mentes et cõséllate que prol tẽes en el, ou que che ual, ou que che uẽ del, ou que che faz a ti se o eles ouuerẽ, pois a paz he feyta. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 660 |
Et Eneas et Anchises, seu padre, mostrárõnas aos gregos, et eles sacárõnas ende logo, et matarõ as mais delas, et das que se pagarom gardárõnas pera sy, uilmente, catiuas. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 660 |
Et parou mentes et ueu a Eneas. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 692 |
Ena outra carta outrosí dizía que Palomades fazía a saber aos troyaos que auía o auer en si, bẽ contado todo et bẽ pesado, et que o metera so seu leyto, que llo nõ podesem achar, et que parasen bẽ mentes ẽno prazo que lles el posera et nõ atendesen mais, ca el lles conpriría quanto lles prometera. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 698 |
Et eu por ende uos cõsello que paredes mentes en uosa fazenda, cõmo uos guardedes de seu mal, en guisa que uos nõ mate nẽ deyte fora d a casa. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 699 |
Mais quando se parteu de Greçia, seus amigos et seus parentes rrogarõ muyto por el a Diomedes, porque era seu parente muy chegado et, demais, porque era seu cuñado, que el o guardase muy bẽ et o defendese et parase por el mentes. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 719 |
Et cada hũ tĩjna mentes se o escollería ela a el. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 745 |
Et des oymays uos encomendo a mj̃ et a mĩa estoria, et rrógouos que uos nõ tome enueia contra mj̃ per que m[a] façades perder, ca, sen falla, eu scripuj́ o mays sen bandaría et mays uerdadeyramente que puyde. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
E demas, este en cuyo nome es fecha la vendida (e la compra, deue) guardar los pleytos, que o ame naturalmente por (que o) engendrou moyto mais lle creçe o amor por rrazon da criança que faze en el. outrosi o fillo he mais ........ .............e de obedeeçer ao padre porque el meesmo quisso leuar o afan en crialo que tal conpra faz tiudo he de dar a cousa a aquel en cujo nome o (fezo) e con os froytos e con todas las cousas que lle.....outrosi dizemos que aquel en cujo nome he feita a conpra tiudo he de dar o preço o conprador con todas las despessas que fezo o outro en coller os froytos e as outras cousas que foron feitas......da cousa conprada. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Una cosa vendiendo vn ome dos vezes a dos omes en tiempos departidos; si aquel a quien la vendio primeramente passa a la tenencia de la cosa, e paga el precio, esse la deue auer, e non el otro. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Pero tenudo es el vendedor, de tornar el precio a aquel que la vendio (a postremos), si lo auie recibido, con todos los daños, e los menoscabos que le vinieron por razon de tal vendida, porque la fizo engañosamente. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Hua cousa vendendo huu home duas vegadas a dous homes e en tenpos departidos. se aquel a quen a vende primeiramente passa a teença da cousa e paga o preço esse a (deue) auer e non outro. pero tiudo he o vendedor de retornar.o preço a aquel que a vendeu. (despois) se a avia Reçebuda con todos los danos e menoscabos que lle veeron por rrazon de tal venda. por que a fezo enganosamente. outrosi dizemos que se o postrimeiro conprador pasa a teença ( da cousa primeiramente) a pagase o preço que el adeue a auer e non o primeiro. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Agena cosa vendiendo vn ome a otro, e dandole luego la possession della; si despues que la ouiesse assi vendida, ganasse el vendedor el señorio de aquella cosa, como si le establesciesse por su heredero aquel cuya era, o gela diesse de otra guisa; si por razon que ouiesse (ya) ganado el (señor) de la cosa, la vendiesse despues a otro, e el postrimero comprador mouiesse pleyto sobre ella al primero; dezimos que este primero ha mayor derecho en ella, porque ouo la possession primeramente, maguer el postrimero razonasse, que auia mayor derecho en ella, porque quando al otro (la vendio), non auia el señorio el vendedor, e auialo ya ganado, quando la vendio a el. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Fuera ende, si el que la vendio primeramente, auia razon derecha para venderla; como si la touiesse en peños; e quando le fuere empeñada, la recibio(a) tal pleyto,que(la) pudiesse vender si gela non (quitassen) a dia señalado; o si fuesse personero; e en (la personeria) le fuesse otorgado poder de la vender, e la vendiese (en) ante que sopiesse que el señor de la cosa la queria vender a otro. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Encubiertamente, e con engaño, vendiendo sus cosas algund ome, que era pechero, o debdor del Rey, por fazerle perder sus (pechos,) o sus rentas, o (su) debda que le oviesse a dar, la vendida que (fue) assi fecha (non deue valer, mas deue ser desfecha) en todas guisas. e si el comprador (sabe) este engaño, e fizo la compra a sabiendas, es tenudo saluo ende se.....vendeu premeiramente........ |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Encubertamente e con engano vendendo alguo home suas cousas que era peiteyro del Rey ou deuedor por lle fazer perder seus (pleitos) ou suas rrendas ou (outro) deuedo que lle ouuese(n) a dar a uenda que asy (fose) feyta en todas guisas e se o conprador (sabia) este engano e fezo a conpra a sabendas he tiudo de peitar a el de pechar al Rey de lo suyo, tanto como aquello por que auia comprado atales cosas como sobredichas son. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Ca non seria cosa guisada, que pues la vendida (fue) fecha derechamente, (e) con plazer del vendedor, (e) del comprador, (que pueda ser desfecha por premia, e a miedo, del uno dellos.) Otrosi dezimos, que maguer el vendedor se quisiesse arrepentir, despues que la vendida fuesse fecha, diziendo al comprador, quel daria el precio doblado, e (quel) desamparasse la cosa, que aun por tal razon non podria desfacer la vendida, nin seria tenudo el comprador de lo fazer, si non quisiesse. esso tiudo he de emendar ao conprador os danos e os menoscabos que veeron por rrazon de aquela conpra dos bees que o(s) seruo (trage) en pegular se os (y) ouuer LEE LXI (como) se non pode desfazer (a venda que he feita dereitamente) macar gaanase carta del Rey Repentense aas vegadas os homes despois que an vendudas suas cousas e van pedir merçee aos Reys que lles manden dar suas cartas por que as posan desfaçer. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Ca non seeria guisada cousa que pois (que) a uenda (fose) feita dereitamente con prazer do vendedor (ou) do conprador (ou de huu deles). outrosi dizemos que pero o vendedor se(se) quisese Repentir despois que a venda fose feita dizendo ao conprador que (lle) daria o preço dobrado e (lle) desanparase a cousa que aynda por tal rrazon non (se) poderia desfazer a venda nen seeria tiudo o conprador de o fazer se non quiser LEY LXII - (De los que quieren desatar la vendida que ovieren fecho de su grado, maguer digan que la fizieron con cuyta). |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Casa, o torre, que deue seruidumbre a otro, o que fuesse tributaria vendiendo vn ome a otro, callando el vendedor, LEE LXII (como se non pode desfazer a venda que he feita dereitamente macar disese que a fezera com coita de fame ou de peito que avia a dar) Desatar querendo alguo (ome) a venda que ouuese feita de seu grado dizendo que a vendera (por) gran coyta en que estaba de fame ou por moytos peitos que avia a dar por rrazon daquela cousa que vendeu ou por outra (rrazon) semellante destas. dizemos que esto non (lle) abonda para desfazer a benda. outrosy dizemos que se......quiser desfazer venda dizendo que a fezera por menos do que ualia (por que non era sabedor quando a vendeu que tanto valia que) por tal Razon nonna pode desfazer saluo ende se a venda fose feita por menos da meta do dereito preço segundo he sobre dito ennas lees deste titolo ou se poder prouar que a venda foy feyta por engano que lle fezo o conprador a sabendas non seendo o vendedor sabidor do......a cousa nenna avendo nunca vista ....de suso disemus LEY LXIII (como se pode desfazer a venda se o vendedor encobre a cenço ou a maldade que avia nas cousas que vendeu). |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Mas si esto non sopiesse el vendedor quando lo vendio, non seria tenudo de tornar mas del precio tan solamente. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Pero es tenudo o vendedor e non aperçebendo delo o que a conpra. por tal Razon como esta pode o conprador desfazer la venda e he tiudo o vendedor de tornarlle o preço con (todos) los danos e menoscabos que lle veeron por esta rrazon. outrosy dizemus que se vendese huu home a outro alguo canpo ou prado que soubese que daua .... eruas e danosas para as bestas que as paçesem. e qando (o vendedor) se calase que o non quisese dizer .............que he tiudo por ende o vendedor de tornarlle o preço ao conprador con todos los danos que lle veeron por ende...... se esto non soubese o vendedor qando o vendeu non seera tiudo de tornarlle mais do preço tan solamente LEE LXIIII (como se pode desfazer a venda do seruo se o vendedor a encobre a chata ou a maldade dela) Tacha ou maldade avendo o seruo que huu home vendese a ................ .....se fose ladron ou ouuese ............. ..........de fugir a seu sennor ou outra maldade semellante destas se o vendedor sabia esto e o non diso ao conprador tiudo he de Reçeber o seruo e tornarlle o preço con os danos e menoscabos que lle veeron por ende. e se o non sabia deue aficar o seruo ao conprador. pero he tiudo o vendedor el vendedor, de tornarle tanta parte del precio, quanto fuere fallado en verdad, que valia menos por razon de aquella tacha. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Mas si el cambio (fue) fecho tan solamente por palabras, diziendo assi (la vna) de las partes: |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Quiero cambiar tal mi (casa) con vos; e la otra parte (dixesse) simplemente quel plazia, sinotro prometimiento, assi como sobredicho es: entonce, bien se podria de tornarlle tanta parte do preço quanto ........ .......dade que val menos por.................... ........................ |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
T.o VI LEY III (que) força ha o canbeo Tal força ha o canbeo que he feito por parauoas e (por) prometemento de o conprir que se despois algua das partes se quisese Repender (Rependir?) (e) a outra o (quisese conprir) e auer por firme pode pedir ao juiz que mande a outra parte que cunpra o canbeo ou que lle peyte os danos e os menoscabos que lle veeron por que (lle) non quer (canbear.) e (a) estes (canbeos) ataes chaman en latin inter esse. mais se o canbeo (fose) feito tan solamente por parauoas dizendo asi (algua) das............quero canbear tal (cousa) mina ....... ......e a outra parte (dis) sinplesmente.............. ....... outro prometemento asy como sobre dito he enton arrepentir qualquier de las partes, e non seria tenudo de complir el cambio que desta manera fuesse fecho. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
E estos menoscabos se deuen judgar, e pechar, por jura de aquel que los deue rescebir, estimandolos primeramente el Judgador. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
LEY VII --(De la rentas de los portadgos, que se pusieren nueuamente en la Villa, o en otro lugar.) (De) las rentas de los portadgos, que se pusieren nueuamente Reyno caualos ou outras cousas quaesquer de aquelas que son defendidas de sacar (do Reyno que) deuen ...todo o que desta guisa sacaren...ende aqueles a que nos outorga... por nosas cartas (que as) po..... |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
LEY VII (quanta parte deue auer el Rey e quantas as vilas en que nouamente he posto portagee e outrosi como deuen ser aRendadas.) As Rendas das portages que se poseren nouamente en (las) Villa(s,) o en otro lugar, dezimos, que deue auer el Rey las dos partes, e la Cibdad, o la Villa, o el Castillo, (do lo) toman, la tercera, para fazer los muros, e las torres de los lugares do lo tomaren, e para las otras cosas que lo ouieren menester, que sea a pro de todo(s) comunalmente. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Pero los otros portadgos, que antiguamente acostumbraron los Reyes a tomar para si en algunos lugares, ellos los deuen auer enteramente. |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
Pero esto se ha de facer concejeramente; que quier tanto dezir en este logar, como antel Juez, ante quien se deue(n) acordar las voluntades de ambas las partes, tambien del padre, como del fijo. |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
Fallamos quatro razones, por que pueden constreñir al padre, que saque de supoder a su fijo;como quier que diximos en las leyes ante desta, que (lo) non (podrian) apremiar que lo (fiziesse.) La primera es, quandol padre castiga el fijo muy cruelmente, (e) sin aquella piedad quel deue auer segund natura. |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
Ca si recibiese voontade tanben de huu como de outro sen juizo e sen nehua premia que seer possa. pero esto se ha de fazer conçelleyramente que quer tanto dizer (h)en este lugar como ante o juiz ante quen se deue acordar as voontades danbas las partes tanben do padre como do fillo. e ha mester o padre que mande fazer carta como saca o fillo de seu poder (e que sse) posa prouar a mançipaçon e non venna en dubda LEE XVIII porque rrazoes poden (costrenger aos padres) que saquen de seu poder a seus fillos Achamos quatro rrazoes porque poden costrenger ao padre que saque de seu poder a seu fillo. como quer que dizemos enas lees ante desta que non (poden) apremear(los) que o (façan.) a primeira he quando (o) padre castiga a seu fillo moy cruelmente sen aquela piedade que lle deue auer segundo natura. ca o castigamento deue seer con mesura e con piedade. a segunda he se o padre fezese tan grande maldade que dese carreira a suas fillas de seer maas molleres de seus corpos apremeandolas que fezesen ...........a III he sse huu ome man ..........en seu testamento algua cousa..... condiçon que emançipasse por ende......fillos. ca sse (lo) quel fuesse mandado desta guisa, tenudo es de los emancipar; e si non quisiere, puedenlo apremiar que (lo) faga. |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
(Ca si) este atal, desque pasare por esta edad, se fallare mal de su padrastro, porquel desgaste lo suyo, o enotra manera cualquier, deuelo mostrar al Juez; e si fallare el Juez que assi es, deuelo apremiar que lo emancipe. LEY - XIX - (Que el) fijo, despues que es emancipado, lo puede el padre tornar a su poder, sil fuere desõobediente. Ingrati son llamados, (lo que non agradescen el bien fecho que les facen; que quier dezir en romance, como desconoscientes.) E atales y ha, que en logar de seruir aquellos de quien le resciben, e de gelo gradecer, yerran malamente contra ellos, faziendoles muchos deseruicios, de palabra, e de fecho. |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
E por ende, si el fijo que fuesse emancipado, fiziesse tal yerro como este (contra) su padre, deshonrra(n)do(lo) malamente de palabra(s,) o de fecho, deue ser (tornado) porende en su poder. rreçebese (aquelo) que (lle) fose mandado desta gisa tiudo he de os emançipar. |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
E ataes y ha que en lugar de seruir aqueles de queno rreçeben e de llo gradeçer erran (a)maamente quontra eles fazendolles moytos desseruiços de parauoa e de feito. |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
E por ende se o fillo que fose amançipado fezesse tal erro como este (que) seu padre desonrrando maamente de parauoa e de feito e deue por ende seer (tomado) en seu poder TITULO XIX Como deuen los padres criar a sus fijos; e otrosi. como los fijos deuen pensar de los padres, (quando lo fuere) menester. |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
Ca si las bestias, que non han razonable entendimiento, aman naturalmente, e crian sus fijos, mucho mas lo deuen fazer los omes, que han entendimiento, e sentido..................... |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
E primeramente mostrar, que cosa es criança, e que fuerça a. |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
E esta crianza a muy gran fuerça, e señaladamente la que faze el padre al fijo: ca como quier que le T.o XIX (de) como deuen criar os padres a seus fillos e outrosi (de) como o fillos deuen pensar de seus padres (selle for) mester Piadade e diuido natural(mente) deuen mouer os padres para criar os fillos dandolles e façendolles o que he mester (para eles) segundo seu poder. |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
E primeiramente mostrar(emos.) que cousa he criança e que força ha. e por quaes rrazoes e en que maneira son tiudos os padres de (o) fazer a seus fillos (e) macar non queiran e quaes son tiudos de fazer esto e por que rrazoes sse poden escusar os padres de os non criar senon quiseren LEY PRIMEIRA que cousa he criança e que força ha Criança he huu dos...... .............que huu ome pode fazer ao outro (o que todo ome ha de) fazer con grande amor (a) aquel que cria quer seja (seu) fillo ou outro estraya. |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
E senaladamente ..............que faz o padre ao fillo. |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
E como quer ama naturalmente porquel engendro, mucho mas le cresce el amor, por razon de la criança que faze en el. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 1 |
Et seẽdo ja desasperado para morte, chamey Santiago et en chamãdo o nome del sayome a seeta tã rregeamente por la orella co~mo se sayse entõ da beesta. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 4 |
Et eu seẽdo asi vyn visiuelmente Santiago que me desasuxou o laço da gargãta et fezme o corpo estar com̃o se estouese sobre hũa escaada. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 12 |
Et os clerigos quando esto oyrõ, hũu deles que avia nome Martino pregũtou se tragia dineiros, segundo os clerigos soẽ fazer; et desque souberõ que nõ tragia senõ o bordom et esportela et hũa saya, diserõ ao ospede que se quisese ou podese que o levase aa igleia et eles que o rreçeberiã d[e]boamente. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 12 |
Et verdadeiramente este foy home de boa voontade et que nũca mal fez por suas maãos et nõ rreçebeu a sua alma en vaão, et por ende rreçebeu [de] Deus grraça et misericordia para ela. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 19 |
Et este senlleiramente ontre os outros apostolos por la sua santidade, que era moi grãde, leixauano os judeus entrar en Santa Santorum que era o lugar mais santo nẽ mais onrrado que eles avian segundo sua lee. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 31 |
Conta Josepho que por la morte d ' este Santiago foy destroyda a çidade de Iherusalem et [o] senorio dos judios, et nõ tã solamente por la morte de Santiago, mais por la morte de Ihesucristo, segũdo que el diso andando en este mũdo, que diso asi: -" Non rrelinquitur [in te] lapis super lapiden eo quod non connouiste tempus visitaçionis tue " que quer dizer: "ainda verra tenpo que nõ ficara en ti pedra sobre pedra porque nõ conosçiche o tẽpo de teu Saluador. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 31 |
Et porque Nostro Señor nõ quer a morte dos pecadores agardoos despois da sua morte quoreẽta ãnos que se tornasen a el et fezesen peedença de seus pecados; et por nõ averẽ nĩhũa escusaçõ, enviou a eles os apostolos et asinala[damente] Santiago, que morou por grã tenpo entre eles, mostraua et preegaua a creẽça et os ensinaua que fezesem penitẽçia. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 34 |
Et Vespasiano çercou primeiramente en Judea hũa çidade que avia nome Jonãpara, de que era prinçepe et señor Josephus, et defendeuse en ela moi fortemẽte cõ os seus. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 47 |
Quando aquel Ihesus, meu señor, ya por la terras preegar, eu avia de moy grãde amor et soydade de veer a sua façe et quigi mãdar pintar a semelança do seu rrostro, que era a mays fremosa criatura do mũdo, en hũu pano por fillar cõ ela prazer et cõforto quando o vise; et querendoo fazer cõteyllo todo, et el pediome o pano et posoo ẽna sua cara et doumo encayado cõ tal figura cal era o seu santo rrostro; et se teu señor este pano vise, et o catase omildosamente, soo çerto que logo seeria saão da door que ha. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 47 |
Jhesus, que tu moyto desejauas a veer, Pilatus et os judeus o matarõ a moy grãde torto, et ven aqui hũa moller que traje en hũu pano omayado a sua façe, et diz que se tu o catares et lle pedires merçee moyto omildosamente, que logo seeras saão. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 47 |
Uerdadeiramente morreu morte desonrrada o que nõ quis perdoar a si de se matar cõ sua mão. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 70 |
Et despois que o rrey Erodes mãdou matar en Iherusalem, trouxerõ o corpo del os diçipolos por mar a Galiza, onde el fora enviado a preegar primeiramente, segundo ja oystes. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 70 |
Et hũa ora catando el cõtra o çeo, vio hũu camino d ' estrelas que se começaua sobre lo mar de Frisa et ya por ontre Alamana et Ytalia et por ontre França et Aquita[n]ia et ya dereytamente por meogo da Gascona et por Nauara et por Espana, et ya ferir en Galiza en aquel lugar onde o corpo de Santiago jazia ascondudo; et Calrros veendo esto moytas noytes, coydou en sua voõtade que poderia seer; et jazendo de noyte, en esto coydando, apareçeulle hũu caualeiro en vison tã fremoso que nõ poderia mais, et disolle: - |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 70 |
Eu soo o apostolo Santiago, criado de Ihesucristo et fillo de Zebedeu, et yrmaão [de] Sam Johã Auãgelista, o que Nostro Señor por la sua misericordia escolleu sobre lo mar de Galilea para enviar preegar a sua creẽça aos poboos, et o que Erodes mãdou degolar en Iherusalem, cujo corpo agora jaz ascondidamente en Galiza que agora he metuda en poder de mouros a desseruiço de Deus; et marauillome moyto, tu que tãtas terras et tãtas vilas liuraste do poder dos mouros, por que nõ liuraste a mina, porque che faço a saber, que asi com̃o te Deus fezo mais poderoso ca todo los outros rrex da terra, que asi te escolle para liurares a mĩa terra et o meu camino do poder dos mouros; et para darche por ende coroa de gloria perdurauele; et o camino que tu viste ẽno çeo das estrelas, sabe que che demostra que tu deues a yr cõ moy grã poder et liurar o meu camino et a mĩa terra, et a visitar et entrar aquel lugar que he en Galiza onde jaz o meu corpo; et despois que esto for feicto de toda las terras de cristiãos que ha de mar a mar, yrã alo en rromaria, et averã y de Deus perdom de seus peccados et daranlle y loores por las boas cousas et marauillas que fez et faz. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 70 |
Et marauillãse os mouros porque viã a gente de França moy boa et moy bẽ vestida et de moy fremosa façe; et sen arma nĩhũa sayan a eles, et rreçebianos moyto onrradamente et cõ grã omildade. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 70 |
Et as cidades et vilas que y cõquereu son estas: primeiramente Viseu, Lamego, Duum̃a, Coynbra, Lugo, Orense, Padron, Tui, Mondanedo et Bragãa arçibispado, a çidade de Santa Maria de Gimaraes, Conpostela, que era entõ vila pequena, Alcala, Agoadalfayar, Salamãqua Vzeda, Ulmedo, Saluaris, Mandira, Manqueda, Santa Eulalia, Talaueira que [he] lugar de moytas froytas, Medinac[e]lim que esta en moyto alto lugar, Verlãga, Osma, Seguença et Sogouea que he grãde vila, Galamãta, Sepuluega, Toledo, Calatraua, Badallouço, Turigillo, Aguadiana, et Neina, Altamora, Palença, Luçerna Ventosa que chamã Carçese que he en Valuerde, Capara, Astorga, Ovedo, Leõ, Carreõ, Burgus, Nagera, Calafora, Viana que chamã Arquos, A Estella, Calataude, Os Miragres, Todela, Saragoça, Panpelona, Bayona, Jaca, Osca, et soya y aver noveẽta torres, Taraçona, Barbastra, Rroças, Vrgel, Eluas, Gironda, Barçalona, Tarragona, Lerida, Tortosa que he hũu castelo moy forte Rrodergali, que he forte castelo, Carbona, castelo forte, outrosi Durelic, Ascalona, Algaleçi et a çidade de Deydana, Ispalida, Vbeda, Beeça, Petrosa en que fazẽ moy boa prata, Valença, Denija, Xatiua, Granada, Seuilla, Cordoua, Auela, Açintiãna en que Sam Torcado jaz, cõfesor de Ihesucristo et diçipolo de Santiago; et ali hu el jaz esta hũa oliueira, et por la grraça do Spiritu Santo, por lo seu dia que he ydus maii , que som quinze dias d ' este mes, froleçe aquel dia et madureçe o froyto dela, a çidade de Bersotom en que ha caualeiros moy fortes que chamã en lingoajeẽ alaraues; |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 92 |
Et Calrros paroulle bẽ mentes, et catou moy bẽ a çidade por [hu] era mais firme para cõbater, et vio os rreis que estauã dentro, et a jente que tinã cõsigo. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 92 |
Et Aigolãdo, quando esto vio, el et os outros rreis, os mellores da sua corte, fogirõ de noyte cõ moy grã medo, ascondudamente por los canos et por los furados dos muros da vila. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 104 |
Et esto da a entẽder aos cristiãos que lidam por la creẽca de Deus que por nĩhũa gisa nõ deuẽ a voluer rrostro; et asi com̃o aqueles porque fogiã morrerõ, asi os cristiãos deuẽ a lidar fortemente cõtra os pecados, se se tirarẽ afora morrerã en eles desonrradamente. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 112 |
Et a primeira aze dos mouros começou primeiramente a batalla et foy vençuda, et desi hũa peça dos mouros quiserõ acorrer a aqueles et forõ vẽçudos. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 112 |
Et todo cristião que creuer bẽ et firmemente de coraçõ et fezer boas obras en quanto poder, verdadeiramẽte seera sobre los rreynos dos çẽos cõ Jhesucristo que he cabeça de que os cristiãos son nẽbros. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 117 |
Deus que sen semente d ' outro ome formou Adã, ese fez o seu Fillo naçer do ventre da Virgẽe sen semente d ' outro ome, et asi com̃o el naçeu de Deus Padre sen madre asi naçeu feicto omẽ da madre sen padre et atal naçẽça perteesçe a Deus. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 117 |
Aquel que ẽnas fauas faz naçer os gurgullos et ẽnas aruores os vermẽes sen ajuda de nĩgẽ, et os peixes et as abellas et moytas serpentes sen cõçebemẽto de macho et faz delas fazer criança, ese faz da Virgẽe, Deus et ome naçer, ficando salua sua uirgindade sen semente de home. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 117 |
Et aquel que o primeiro omẽ, segundo ja dixe, fez naçer sen cõçebemẽto d ' outro ome ligeiramente pode fazer naçer o seu fillo, que fose home et que naçese do ventre da Uirgẽe sen semente d ' outro omẽ. - |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 117 |
Nõ foy soo o fillo de Deus que rresurgio d ' ontre os mortos mais verdadeiramente todo los omẽs que forõ des o começo do mũdo et an de seer d ' aqui endeante an de rresurgir depois da fim et yrã ao dia do Juyzo ante a sua cadeira oyr sentẽça para rreçeber galardom do bẽ et do mal que fezerõ. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 117 |
Et Deus de moy pequena aruore faz moy grãde et moyto alta, et do graão de triigo que jaz sequo et podre so a terra faz enuerdeçer et creçer et dar froyto, ese tornara todos homẽs, en sua carme meesme, et ẽno seu espiritu, viuos ao dia do . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . que tangiã moy fortemente. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 117 |
Et despois que os caualeiros ouverõ esto feicto, voluerõ os cristiãos todos aa lide moyto esforçadamẽte et teẽdo moyto en pouco o engano dos mouros; et lidarõ cõ eles moy fortemente des la manãa ata o meo dia, et matarõ moytos deles et pero nõ nos poderõ vençer. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 128 |
Et a outra mais onrrada he a de Santiago porque ontre todo los apostolos foy mais onrrado en dygnidade et en onestidade apos San Pedro, et he priuado ontre todo los outros apostolos porque rreçebeu primeiramente marteyro ca eles, et foy coroa ẽna igleia de Nostro Señor, et por esto a sua igleia he moyto onrrada porque a tornou a creẽça por sua preegaçõ et a sagrou soterrãdo y o seu corpo santo, et aynda agora a onrra moyto por moytos miragres que y fez sen cõto. Et a terçeyra igleia apos estas mais onrrada, he a de Efeso, porque San Johã Auãgelista diso en ela, ante todo los bispos que el fezera por las outra çidades, que y erã ajuntados, a que el chamaua anjeos ẽno Apocalise, primeiramente o Avãgeo: |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 133 |
Et estendia cõ as mãos ligeiramente quatro ferraduras de caualo, et ergia moyto agina hũu caualeiro armado que lle sobise en terra ẽna palma alto ençima ata a cabeça, sen ajuda da outro mão. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 136 |
Et entõ morauã en Saragoça dous rrex mouros de Persia, Marsil et Belnĩgando et [en]viaroos Amirando, señor de Babilonia, a España, et eles obedesçiã a Calrros et seruiano de moy boa mente en toda las cousas segundo eles mostrauã. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 136 |
Et a dos viinte mĩll vẽo primeiramente ferir sobre los cristiãos, et os cristiãos voluerõ a eles et lidarõ des la manãa ata ora de terça, et matarõ todo los mouros que nõ ficou deles nĩhũu, Et eles estãdo cãsados da lide que ouverã, os outros XXX mĩll mouros vierõ sobre eles et matarõ todo los cristiãos, que nõ ficou deles nĩhũu senõ pouquos que nõ fosen hũus chagados et os outros degolados, et outros [con] grãdes feridas de lanças et cortos cõ segures, et outros chagados cõ seetas et cõ dardos, et outros esfolauã cõ coytelos, et os outros queymauã en fogo, et os outros enforcauã. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 136 |
Et despoys que a lide foy acabada, segundo avedes oydo, Rrulan estando senlleiro, começou a catar cõtra os mouros, et estaua deles moyto alongado, et achou hũu mouro moy negro, et jazia cãsado ascondudo ẽno mõte da lide en que fora, et pre[n]deo et legoo moy fortemente a hũa aruore cõ quatro pertegas, et leixoo y legado, et sobio en hũu monte et parou mentes aos mouros et vio que erã moytos. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 136 |
Et Durãdas tãto quer dizer: "duros golpes cõ ela da", ou "duramente cõ ela fere os mouros", ca por nĩhũa gisa nõ pode quebrar, et ante faleçera o braço que a espada. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 153 |
Ela he mayor et mais fremosa ca toda las outras, et he mais marauillosamente obrada, et [con] moytos degraaos de fora et de dentro et cõ mais calopnas de marmore laurado de moytas figuras et desuariadas, ca son figuras de moytas omayas et de omẽes santos. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 170 |
Et quen quer que os bẽ rreçeber et lles der boo galardom et boo alberge, nõ avera por ospede solamente o rromeu, mais avera Santiago et Nostro Señor Ihesucristo onde diso ẽno Auãgeo: "quen vos rreçeber mĩ reçebe". |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 176 |
Et por acabar sua rromaria mais cõplidamente, et porque as voõtades dos homẽes se mudã en moytas guisas, fezerõ ontre si pleito que por cousa que acaesçese nõ se partise hũu do outro. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 176 |
Et diso ao viuo que viese a sua igleia et disese aos coengos que fosem todos a sote[r]rar moy onrradamente o corpo de aquel seu rromeu. - |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 183 |
Et pois que se jũtarõ anba las naues, começarõ eles a lidar moy fortemente et aquel marineiro cristi[ão] que avia nome Frinoso, estando armado de loriga et de elmo et d ' escudo, caeu ontre anba las naues ẽno fondo do mar. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 193 |
Et o caualeiro cõ cobiiça que o demo en el meteu, pr[ẽ]deo et legoo fortemente et meteo en hũu carçere et tomoulle quanto tragia. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 195 |
MIRAGRE DE SANTIAGO SCRIPTO POR PAPA CALISTO Ẽno ãno da Encarnaçõ de Nostro Señor de mĩll et çento et dez ãnos, duas çidades en Italia aviã descordia entre si; et os caualeiros delas ajũtarõse a lidar; et hũa parte foy vinçida, et começarõ de fugir moy fortemente, et ontre os vençudos foy hũu caualeiro que avia acostumado de yr en rromaria a Santiago. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 200 |
Et el nõ era casado, mais viuia cõ sua madre soo moy castamente. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 200 |
Et esto lle faziã eles densuũ deboamente, et o demo que ouve enveja do que eles faziã, da esmolda et do ben que eles faziã, apareçeu en puridade en forma de ome boo et onesto a aquel mãçebo que fezera o pecado, et disolle: -¿Sabes quen eu soo?. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 200 |
Et sabe que eu que me alegraua cõtigo porque coydaua que fezeses bẽ com̃o começaras, et ouveses boo galardom; mais no outro dia ante que sayses da tua casa fezeche pecado cõ hũa moller, et nõ no cõfesache nẽ fillache del peedença, et asi andas cõ teu pecado et coydas que Deus et eu rreçebamos a tua rromaria: nõ cõven que asi seja ca aquel que quiser andar en rromaria por meu amor primeiramente lle cõuen que confese moyto omildosamente seus pecados, et despois andando en rromaria faça peedença deles; et o que d ' outra gisa faz, perde sua rromaria. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 206 |
Et eles entrarõ cõ grã prazer; et com̃o quer que se moyto alegrarõ do miragre que virõ, moyto se alegrarõ mais por que lles semellaua que Santiago, caualeiro de Nostro Señor que nũca foy vençudo, viuo era uerdadeiramente que lles atã agina abrira as portas et lles oyra o seu rrogo et o cõprira. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 206 |
Et en esto podemos entẽder que deboamente oe el et rreçebe o rrogo dereito dos que o demãdan que aos rromeus atã agina cõprira seu rrogo que lle faziã; et por ende, o Apostolo de Deus preçioso!, rrogamos a tua piadade que nos acorra, que sejamos gardados dos enganos do demo ẽna vida d ' este mũdo asi que posamos por boas obras et por la tua ajuda yr ao rreyno de Deus en que tu cõ el viues et rreynas por senpre jamais. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 208 |
Et partiose das cousas d ' este mũdo por se chegar mais cõpridamente aos mãdados de Deus. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 208 |
Et despois da sua morte soterrarõno ẽna igleia moyto onrradamente. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 216 |
Entõ rrey Erodes, chamou ascondudamente os tres Rrex Magos, et aprendeo deles o tenpo en que lle primeiramente apar[e]sçera a estrela, et envioos a Belẽe, et disolles: - |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 226 |
Leixouse a yr moy sanudamente ao leito et quisoo entornar et tomar a palma et deitarla en terra, et quando estendeo as mãos para fazer aquesto secarõselle anbas, et hũa parte del aprendeose ao leito et a outra parte del estaua colgada do leito cõtra terra. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 57 |
[C]omo ontre todas as qousas anymalyas que Deus fezo a uso et seruiço do ohmen nehũa non seia mays nobre que o cavallo, porque por el os prjncypes et os grandes senores et os caualleiros se deporten, et porque sen el o señor ontre os outros priuados asy como deue, non poderya seer esgardado poren aprol daquelles que vsam dos Cauallos, espiçialmente aa onrra daquelles que con nobre curaçon se deleitam aa bondade et aa onrra da cauallarya et da batalla, algũas cousas do Cauallo, segundo mjña opinion et a braueza do meu engeño ordiney ajuntar liuro no que por todas llas cousas posam sutilmente mostrar aquellas qousas que ao Cauallo et a sua geraçon perteeçen mais lliuremente a verdade por orden dereita segundo o que prouey Eu Jurdam Ruvyo de callabrya, Caualleiro en marescella en outro tenpo de meu Señor o Enperador Fradarique segundo, de mjña vontade, de todas llas qousas, rrazoes uerdadeiras mostrarey. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 57 |
Primeiramente porque escriuyndo a geraçon et a nasença do Cauallo digo que o Cauallo deue seer geerado con gran goarda et femença em esta gisa et maneira: |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 57 |
Et quanto con mẽẽor traballo et mais sem afam o caualgar a Egoua mais cunprjdamente esprouezera et por esto se geerara o Cauallo no ventre da madre myor et mais groso. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 57 |
Et deue o home saber que en tal tenpo deuen deitar o Cauallo aa Egoa, que posa naçer en tenpo conuynjuel das heruas porque a Egoa, paçendo auondosamente, mays lleite et mellor dara ao filo. esto he verdade et semella rrazon. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 57 |
Et se o potro en o tal llugar naçer, as hvnas mais duras et mais fortes porllo vuso da naçença et mayor mente se husar, en mentre he tenro, dandar en eses montes pedregosos, et por huso do sobyr et do deçer deses montes faranxelle as qoixas mellorres, et a natura, aparellada poren para defendimento das coixas, faze os osos mais grosos. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 57 |
Et pois que o potro naçer ande cuntinoadamente por llugarres espantosos et derua ataa que cunpra dous anos et non mais. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 57 |
Et esto digo porque o potro bem criado pois que passar dous anos, se con sa madre andar, queria cauallgar naturalmente en outra anymallya, et por esto peyorarya de cada dia et lligitimamente en algũũa parte do corpo se poderya danar. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 57 |
Afirmo pero que o potro que ata a tres anos en bom llugar de pazqo uiuer liureduuen, sem conpania doutras bestas, mellor et mays saão seerya, asy que huse canpos verdes cada dia ca o aar et livreduen, et garda soude no corpo et nos nenbros do potro Naturalmente et espiçialmente as coixas som llimpas de magooas et por todas coussas mellorres. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 59 |
digo que o potro, porque he tenrro et molle das carnes, que o deuen llyar, quando o fillarem, con corda de llãã grosa leuemente et mansamente porque a llãã he mais ligeira que o llino. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 59 |
Jtem deuen fillar o potro en tenpo rezente et tenperado, ca se for caente o tenpo, por rrazon de traballo que non ha husado, lligeiramente poderya pirigar et coller dano en allgũa parte do corpo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 59 |
Et porque toda cousa ama Naturalmente a semelauil, asy por en mais sãamente se criarya o potro con Cauallo que he de sua Natura. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 59 |
Et se se faz esquiuo junten con el outra besta para se chegarem a el mais seguramente et mais chaamente. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 59 |
Et deuenno tanger con a maão por todos llos nebros liuiaamente et mansamente no começo contra o Cauallo, o que del pensar non deu seer aspero nen de parauooas aspantossas, ca por parauooas taes podiria gaanar mañas et custumes maos; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 59 |
deuen lle fallar mansamente, tangendoo et afaagandoo ataa que seya manso et bem ensynado, que se non espante ao tangemento das maãos. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 59 |
Et deuenno tanger por todos llos nenbros estremadamente nos péés. Et deuen llos aa myude alçar et batellos como See o quiserem ferrar. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 61 |
Dito he desuso do fillamento et domamento do Cauallo, agora digamos na terçeira parte da guarda he da ensinança del prjmeiramente; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 61 |
pois que o Cauallo for fillado et domado deuenno prender en cabresto de dous rramos feito de coiro con cabeçadas et llegeno ao preseuel et metanno en duas soltas, et tena os ollos de llaã que tragam doçemente os trauadoiros mais saaos, et outrosy as qoixas. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 61 |
depois de gran mañaa deuenno tirar da estrada, et deuenno almofaçar con almofaz mansamente que soem no espinaço e nas coixas en todos llos nebros asy como conuen, depois deuenno lleuar mansamente en peqeno paso a agooa. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 61 |
estando asy por tres oras na vẽẽa dagooa salgada do mar, seca naturalmente as qoixas do Cauallo consumindo os humores et as enfirmidades que deçem aas coixas. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 61 |
Jtem. deue o potro comer feo, palla, herua, orio, auea, espelqa, que quer dizer melga, et as qousas semellauelles a esto, que naturalmente som para seu comer. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 61 |
Et se o Cauallo for nouo deue comer eruas et feo con orio et con outras qousas semellauelles, ou sen orio como herua et feo a auendo, ca estas coussas ensancham et allargan o uentre, et naturalmente acreçentam os nenbros por rrazon da humidade. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 61 |
Et se o Cauallo for conprido et de jdade conprida denlle a comer tenperadamente orio et palla, et esto non faz engrosar por lla secura da palla, mais faz as carnes tesas et mais fortes et sera mais husador. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 61 |
Et deuen saber que o Cauallo para mellor seer non deue seer moi groso nen moy magro, mais antre anbos. Et se for moy groso os humores sobeios deçen aas coixas et geeranse y leuemente doorres, et se traballar podese perder por moitas doores ligeiramente; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 61 |
Se for moy magro desfalleçera en el a força por lla gran magreduen De mais pareçera peeor a qen o uyr. Ademais pois que o Cauallo for de jdade conprida ou de mais coma eruas domadas et non domadas no tempo do veraão tam sollamente para se purgar, et esto por huun mes, et non ande fora ao aar, mays este en casa cuberto de boõa cuberta, porque se descuberto andare fora, por rrazon da friura, poderia adoeçer. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 61 |
Et quando orio ou aveea deren ao Cauallo deuen no alinpar e scudyr do poo, prjmeiramente porque o poo aduz tosse et deseca as entradanas do corpo; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 65 |
Ferrar se deue o Cauallo con ferraduras rredondas conuiniuylles as huñas, et deuen os canellos das ferraduras seer estreitos et lleues. Et quanto as ferraduras mais lligeiras foren tanto o Cauallo alçara os pees mais lligeiramente. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 65 |
Nota que quando O potro for mais Nouo et mais çedo ferrado, tanto auera as huñas molles et mais fraqas, porque o huso dandar sem ferraduras crja as huñas mais duras. Deuen guardar que non comia nen beua o Cauallo quando veer caente et suurento, et deuen no cubryr dalgũa quousa, et andar mansamente con el ataa que arrefeezca, et sabj que o caualgar muito da Noite enpeçe ao Cauallo, et Se enton ueer suurento non pode seer tambem pensado como de dia para comer sua çeea como sooe, et porque pode ligejramente moiro mais arrefeçer porllo aar da Noite, que he mais fryo que o de dia. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 65 |
Et esto meesmo semellauelmente se deue guardar no mes de janeiro porque porllo gran frio o Cauallo caente ou surento ligeiramente arrefeçe. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 65 |
Et sabj que o cauallo que o asy foi bem gardado como desuso dito he, et que foi tenperadamente Cauallgado durara en sa bondade et en sa força vinte anos. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 67 |
depois deuen Cauallgar en el mansamente sem esporas et sem sella et tragello a destro et a seestro en peqeno paso uolluendoo de hũa parte et da outra ferindoo mansamente con hũa uara, et se for mester uaa ante el algem a pee como de suso dito he; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 67 |
et tragendoo asy por espaço de huun mes ponanlle mansamente a sela et caualgem en el con sella ataa o tenpo de jnuerno. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 67 |
Et quen cauallgar o potro subia mansamente en el et non o moua ataa que gise seus panos como conuen, que fillaria ende custume. Et pois ueer tenpo frio deuenno cauallgar et fazerlle trotar porllas margẽes et porllas aradas mansamente pella mañaa et tragerllo a destro rreuolluendoo mais adestro. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 67 |
Et deuenlle encurtar no pollegar a rredeea destra, et tẽẽr a seestra mais curta porque o Cauallo Naturalmente tira mais ao seestro bollindolle con o freẽo mais rrigiamente digo que deuen tornar trager por aradas et por llugarres chaãos para fillar y vuso dalçar mais leuemente et mais fremosamente porllo vso de cada dia as coixas et os pees: |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 67 |
et esto mesmo poden fazer de rrazon, se vsaren cauallgar en el por toios ou por llugares asperos a esto semellauijs, ven o Cauallo vsado a saltar et andar porllos llugares sobreditos, alçara as coixas et os pees mais apostamente pollos outros llugares; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 67 |
et asy o que en el seuer andara mais seguro et mais saaõ o Cauallo que trotar ben et ligeiramente ao destro et ao seestro pollos ditos llugares por maneira semellauel, por lla mañaa en meor salto que poder o tragam a gallopo, non deue moyto trager a gallope o Cauallo ca por ventura se anojarya et poderseya de depois ligeiramente fazer rreuellador; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 67 |
ual moito que o que cauallga o Cauallo a trote ou a gallope mandandoo duun lugar para outro, traga na maão a rredeẽa testa et os mosos do freẽo no peito do Cauallo, que amerga a cabeça aos peitos et encurue o collo, et esto se faça no começo pouco et pouco, et como uyr que mester faz, et en por moito en esto estudo et caamento, et seeria proueito et saamento do Cauallo et do que o caualgar, porque quando o Cauallo trouuer a cabeça jncrjnada, et a o peito et chegada dobrara o Cauallo mais fremosamente, et trotando ou gallopando, como dito he, mais abertamente et mais craramente agardara seus passos et mellor et mais ligeiramente se uoluera ao destro et mellor se parara; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 67 |
et breuemente encomendo esto en todollos custumamentos do Cauallo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 69 |
Se o Cauallo ouuer a boca mole ponlle freo doçe et mole et se a ouuer dura Outrosy lle meta freo forte et duro, et depois caualgen cada dia en el et tragano et mansamente et a meude porlla villa onde ouuer mestre de fereiros ou de çapateiros ou de outros qualquer mestres que faça roido ou estrom. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 69 |
Et se o Cauallo esto ouuer vusado perdera medo, et sera mais vusado et mais seguro, Et pasando porllos ditos, hu ha gran roido et gran soon se se o Cauallo espantar no no deuen ferir con açorregos, nen con vara, nen con espora, mais deuen no trager mansamente, con hũa cana afaagandoo et lleuandoo porllos ditos llugares a miude. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 71 |
ha mester que o que no potro caualgar, para o ensinar, que suba en el, et destar ligeiro et mansamente para o mellor custumar; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 71 |
et os dentes asy mudados, deuelle tirar en tenpo de mullura et conuinyuelmente quatro dentes da qeixada de juso, dous da hũa parte et dous da outra, os quaes dentes chaman Eescaues et som contraryos a os mosos do freo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 71 |
E se for boquemolle metanlle o dito freo no segundo ou no terçeiro dia que o esfauelen et caualgem en el cada dia lleuandoo porllo freo mansamente gallopando como conuen. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 71 |
Et por en se Sege moita prol ao Cauallo, esto he prouado Ca o Cauallo gros engrossa por y mais, et perde fenollya et brabura, et depois que o esfauellaren, como dito he, deuen cauallgar en el, et tomar saltos peqenos et remetello contra as bestas por moitas vezes entrando por ellas et saindo, que fill vusança de as entrar et de se sair dellas, quando mester for, mudandolle o freo mansamente et fortemente como conprir. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 71 |
Deues saber que quanto mais a meude correren o Cauallo et tenperadamente tanto sera mais ligeiro et mais corredor, por Razon do vuso do correr, pero hũa qousa lle he contraria, se moito vusar a correr sem Razon et como non deue, farase ardego he bulliçoso et rreuellador aas uezes et perdera gran parte de seer ben enfreado, pero non deuen dar a escaiçemento pois que o Cauallo for perfeito, que quer dizer ensinado et vusado ao freo, como sobredito he; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 71 |
que o non caualgem para o fazer correr, saltar et agallopar tenperadamente porque seo por llongo tenpo lleixasen folgar fariase prijgiçoso et escaercyllia todo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 73 |
A fremusura do Cauallo deuese conoçer no corpo grande et llongo et que os nenbros rrespondem ao corpo asy como conuen et a cabeça ligeira et conuiniuelmente longa, boca grande et esllauada, os nares grandes et jnchados, ollos grosos, non cauados nen escundudos, orellas peqenas et esperilladas, o collo longo et delgado contra a cabeça, queixadas bem ligeiras et ben seqas, na coma pouqos cabellos et chaos, o peito chãao et rredondo, a çernella non aguda mais como tenduda, dereita et ancha; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 73 |
Et por en quen a fremusura do Cauallo quiser conoçer conuen que a guarde altura del, et se os Nenbros Responden comunalmente ao corpo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 73 |
Et deues saber que a fremusura das feituras do Cauallo mais abertamente et mais verdadeiramente se poden mostrar et conoçer no Cauallo magro que no groso, que en seendoo encobre moito desa mingooa. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 75 |
Dito he suso da fremusura dos nebros et das feituras do Cauallo na quarta parte, et na quinta parte digamos das enfirmidades del, que lle ueen naturalmente et non naturalmente, que chaman açidentalmente. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 75 |
Et por en prjmeiramente digo das enfirmidades Naturaes, que ueen ao Cauallo segundo como a natura aas uezes por desfallimento ou por sobeieduen, mingoa ou creçe pero creçe para menos. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 75 |
Et outro naturalmente naçe aas uezes o Cauallo con hũa enfirmidade na çernella a que chaman llarda et con outra a que chaman gralla et outrosy nas coixas et uen esta door do padre ou da madre, que esta enfirmidade auya, larda he huun jnchaço molle a maneira douo et aas uezes maior ou meor et naçe asy de dentro como de fora nas girretas. galla he oua que quer dizer jnchaço molle semelauel tamano como Nos ou como auellãa, et aas uezes et maior et menor, et gerase apar das junturas das coixas, que son noos sobre llos trauadoiros, et outrosy a par das huñas, et ha Nume segundo sa obra. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 77 |
Capitollo das enfirmidades et danaduras que ueen ao Cauallo acidentalmente de fora. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 77 |
Na prjmeira parte digamos Segundo o Nume de cada hũa enfirmidade ou danadura, et onde ueen ao Cauallo, na terçeira parte digamos de todas llas meezinas que uallen contra as enfirmidades et danaduras vonde prjmeiramente digamos, segundo nos, os capitollos dos vocabollos de todas llas enfirmidades et danaduras como se começaran. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 77 |
Jtem Dos Numes das doores et danamentos que ueen naturalmente et non naturalmente ao Cauallo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 81 |
Verme he enfirmidade açidental que se jeera domores caentes et sobeios et começase no peito do Cauallo ou antre as coixas apar dos Colloõs et fazese ende jnchaço que deçe aas coixas et cebra por moitos llugares como vuçera, os quaes humores juntados en huun por llongo tenpo, corren depois a hũa llandooa que am os Cauallos naturalmente ontre hũa parte et a outra do peito a preto do coraçon et aas uezes antre as coixas arredor dos colloos por hũa door que sol auiyr por rrazon dos espiritos et dos homores que y soen correr porque naturalmente toda cousa demanda et cobiça outra semellauel a sy mesma; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 81 |
quando as llandooas creçeren ou jncharen enno peito ou nas coixas apar dos Colloos do Cauallo deuen llogo sangrar o Cauallo nas ueeas do collo en que soen sangar da hũa parte et da outra apar da cabeça, et en anbas llas partes do peito et outrosy nas coyxas ataa que fique o corpo fraqo et sayan del cumunalmente os homores que y andaren sobeios; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 81 |
depois desta sangrya metan lle sedas nos peitos et nas coixas et corranllo et llauenlle estas sedas duas ou tres vezes no dia, conuen a saber aa mañãa et aa noite, para correren et seeren fora aquelles homores de que se geerou a llandooa, et non lle deuen a acorrer nen a llauar estas sedas senon a dous dias daquel dia que llas meteren ante que llas corran nen llauen deuen a caualgar no Cauallo et tragello huun pouco a peqeno paso et non deue a comer herua nen feeo et das outras qoussas non deue A comer senon pouco para se manteer tam soltamente, que a herua et o feno acreçentaRyan os homores et peoraryan por en o uerme se as comese. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 81 |
Et para auer de noite maior folgança deue estar en lugar frio, et se a llandoa ouuer uerme se non consume por lla sangrya et por llas sedas ou por sobegeduen dos homores deçe o jnchaço aas pernas deuen sutilmente tallar o coiro ao llongo et desy a carne ata a que chege aa llandooa ou ao uerme, et pois que a acharen deuenlla fillar con garffe de fero, et meter da hũa parte et da outra os dedos et as huñas das maãos para tirar fora de Reyz o mays sutilmente et o mellor que poderen, asy que non fiqe della nenhũa cousa no lugar; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 81 |
et non o tangas ataa Noue dias No qual espaço se Roera o uerme marauyllosamente. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 85 |
Aas uezes auen que por Razon da dita door que chama uerme fazese no corpo do Cauallo huceras et desuariadas espiçialmente na cabeça et aduz por llos nares homores como dagooa. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 85 |
Et porque he moy chegada ao Curaçon he mester de lla acoreren cedo senon poderiase perder ende o Cauallo lligeiramente. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 85 |
E para esta enfirmidade ou apostema et moi chegada ao curaçon deuenna tyrar moy sotilmente, et se no tiramento desta llandooa cebrar algũa ueẽa, et se tornar en sange deuena apertar das maãos et lialla con fyo do sirgo et see a non poder lliar por Razo deuena a meter na chaga para estanar esta meezjna filla duas partes dençenço et tres partes daloes etpatico, et faz ende poo et amasa este poo con craras douos moito anaçadas et mesturalle moitos dos cabellos da lebore et mete moito desto asaz sobre lla ueẽa na chaga, et outrosy ual moito para esto o ziz, et o qual mudo con craras douos ben moidos. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 87 |
Nota que o Rosalgar posto mesuradamente como se deue poer en qualquer llugar come et rroe, asy como fogo, toda a carne sobeia, et por en deues a auer gran femença en poer o poo do rrosalgar, ca se o poseren con mesura, en como se deue poer, come et Roe marauillosamente toda a carne sobre que o poem. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 89 |
Et pois que o sangrares trageeo porlla rrenda mansamente en peqeno paso et non o lleyxes comer nen beber ataa que se departa a dita door. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 91 |
Et sayra porlla canella onde quer que jouuer no ventre et depois dalle a comer Cousas caentes asy como trigo, feeo, espelqa ou melga, et dalle a beber agooa caente con vino et con semente de feuncho en booa cuentidade. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 93 |
Contra esta door tal rremedio aueras, filla as maluas ballofas et a branqa ursina que chaman gigante et a paritaria. que he afeuega de cooura et a mercurial que he ortiga et as viollas, tanto de huun como da outra, et coze todo con agooa en olla linpa ataa que mingoe a terça parte, en esta decauçon que fiqar deyta booa Contya de mel et dazeite et de sal jgualmente, tanto de huun como doutro et llança y das Semẽeas do trigo meixendoo todo et fazeo cozer ataa que mjngoe a terça parte, et depois mete esta decauçon en vidraça ou en outro vaso llinpo, et fillaa et faz cristel de huun canudo longo et groso et meteo no cuu do Cauallo, et parao ao sopee et llançalle por aquel cristel aquella decauçon tibya, et tanto que lla llançares tapalle o Cuu con estopa ou con pano de gisa que non saya ende a decauçon sem rrecado, et que ande por todo o uentre. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 93 |
Et Depois fillem dous homes senos paaos rredondos et nedeos et vntenos dazejte caente et ponanllos nedeeamente premendoo da hũa parte et da outra começando na deanteira et yndo premendo o uentre et os jllaes rrigiamente contra a çaga con aquelles paaos et pois que asy esfregaren et trouxeren o uentre saqem as ditas estopas ou panos do cuu do Cauallo et caualgen en el et lleuenno en pequeno paso contra llugares montossos et de reita andando porllos ditos llugares ataa que esterqe ou llançe fora a dita decauçon que lle dentro meteron ou que faça huun ou o all. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 93 |
Et Nota que este pustrumeiro rremedyo da egoa ou da mua he moy proueitoso ao Cauallo contra cada hũa das doores sobre ditas porque ha prazer dos doneeos esforça todas llas uertudes do corpo et fortemente as conforta. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 95 |
Auem ajnda outra enfirmidade aos Colloos do Cauallo, que os faz marauillosamente jnchar, et esto fazen os humores sobeios quando por y deçem, et auem moito quando Comen as heruas en tenpo do ueraão porque por lla uerdura et porlla humidade das heruas et do tempo corren os homores a aquel lugar por que he bayxo et espargese por el lleuemente et dooese ende moito o Cauallo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 95 |
Et desto semellauelmente inchan os Colloos ao Cauallo et helle moy gran perigoo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 97 |
Et esta door uen porllo gran traballo aas uezes en como dixe Porque os homores sobeios et o sange corren para as coixas por rrazon do moito caualgar, os quaes homores deçen aos pees et as huñas lligeiramente daquel que esta door ha se lle agiña non acoreren. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 97 |
Et aas uezes se faz a dita enfirmidade quando algũa das ditas doores apreta tan moito o Cauallo que do cansaço grande et da door ou do escaentamento os homores et a door se esparge mansamente porllos nenbros, et despois deçe aas coixas; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 97 |
se o Cauallo for groso et de ydade conprida dalle llogo a beber aa sa uontade primeiramente, et depois sangrao danbas llas ueeas das trincheiras et outrosy danbas llas ueeas das coixas en que a sangrya soen a fazer et saqenlle moito sange ataa que semelle que enfraqueçe, et depois metano en agooa fryc corrente ata ao uentre et parenno na ueea da agooa mais tesa, et alçalj a cabeça que non beba nen coma ataa que seia lyure de todo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 99 |
Outra enfirmidade ueo ao Cauallo apreso do polmo que sarra os furados de dentro porque espira o polmon pello qual çarramento o Cauallo adur pode soprar como lle conuen, et fazeselle que sopra moito porllos nares et ferenlle ou lateianlle os jllaes, a qual door auen ligeiramente ao Cauallo groso, ca por rrazon do traballo desagisado et da caentura et da gordeen que se dessolue ençarranse ao Cauallo as arterias do polmon en alguũa parte a preto do polmon, a aqual enfirmidade chama pulsiuo ou polmoeira. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 99 |
primeiramente filla cousas caentes para dessolueren a sustancya da gordeen que he callada nas entradas do polmon en esta gisa: |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 99 |
filla tres dramas de crauos girofes et tres onças de galingal, et outro tanto de cardo momo, et outro tanto de gengiure, et outro tanto dalcorauina, et outro tanto de canella et a semente do fuuncho en mayor contya destas todas. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 99 |
Et todo ben muudo et pisado con huun pouco daçafran; destenperao con vino branco, et mestura con esta huũa peça de gemas douos, et uolue todo moy ben, et deue seer esta beberagen tan clara et tam sotil que lligeiramente a posa topyr o Cauallo et gardena en uaso llinpo et depois llançena en Corno de boy linpo et alçem a cabeça do Cauallo contra o aar sem freeo, et denlle duas ou tres uezes no dia daqella beberagen por aquel Corno et tena cabeça alçada por hũa peça de gisa que a beberagen posa deçer as entradajas do Corpo et depois desto tragano porlla rrenda a paso ou caualgen en el huun pouco para se estender a beberagen porllo Corpo et que a non posa boluer depois porlla boca. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 99 |
qeima con fero feruente os jllaes, fazendo en anbos duas linas en maneira de cruz, et por rrestrengemento do fogo quando se defera os jllaes moito do que soem ferir, et fendelle as uentaas ao longo para tirar por sy et enuiar mais ligeiramente saar. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 101 |
primeiramente pararas o Cauallo en lugar caente et caenta enno fogo pedras, et lançaas so o uentre do Cauallo, et Cubri o Cauallo de hũa cuberta de llãa, et llança sobre aquellas pedras agooa caente tanto que as faças fumegar en gisa que se uolua o Cauallo en suuor todo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 103 |
Deuen dar ao Cauallo que esta enfirmidade ouuer cousas fryas et humidas tenperadamente para lle llançar fora das entradayas a secura que tem en sy. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 103 |
para o Cauallo soo en hũa casa por dous ou tres dias ou mais, et non coma nen beba, depois dalle a comer do lardo do porco salpreso quanto del quiser ca por rrazon da fame et do lardo salgado ligeiramente et de grado comera. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 103 |
et denlle ende quantia de tres punados duas uezes no dia, ante que beba agoa, que o trigo asy coito cria engorda o Cauallo marauyllosamente. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 105 |
Contra a enfirmidade do arragiato que adur se faz ao Cauallo senon tam sollamente quando moito orio come. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 105 |
Et porque por rrazon desta enfirmjdade esterca esterco rraro ameude mais que sooe, por ende andando o Cauallo solto liura mellor os tripos et o uentre, comendo como dito he, heruas verdes prestarllam moito, porque se mooen no estamago mais ligeiramente; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 105 |
o estamago, que estaua fraco por rrazon do moito comer do orio, liurar sa mellor et mais ligeiramente por rrazon do paçer das eruas. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 107 |
Ha y outra enfirmidade que dizen Cimeira, que deçe da cabeça do cauallo, que e fria, et diz continoadamente pollos nares agoa ou humores fryos et non ligeiramente, quando o Cauallo ten frio vello na cabeça, et uen as vezes da door que chaman verme voador, onde o Cauallo lança porllos nares toda a humidade da cabeça. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 107 |
Para esto ual hũa peça de paão apertada a cabeça et despois hu[n]tar aquel paao con sabon mourisco, et metello lleuemente dentro nos Nares, et tirallo ende llogo porque se lle esto a meude fezeren linpase o celebro marauillosamente. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 107 |
Ende auen as uezes que se liura por taes mezjñas o Cauallo, mais rraramente, porque tal enfirmjdade en moitos non se pode curar. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 109 |
Outra enfirmidade ha y que tragem doores a toda a cabeça do Cauallo et fazeeo tosyr et apretalle alj o goto, et fazelle jnchar os ollos et aas uezes llagrimeiar, et nos jllaes llateiar, et esto uen ligeiramente quando meten o Cauallo na estada moi caente, et tirano depois ao uento. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 109 |
queimaras con fero feruente rredondo as llandooas que tem o Cauallo ontre o Collo et a cabeça so as qeixadas, furando aquellas llandoas, et queimao sotilmente con fero rredondo na cabeça en meio da fonte que os homores que ueen da freura saem fora et demays meter llas sedenos sooa garganta ende que os homores aian careira para sair fora porllo mouemento das sedas. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 109 |
Jtem. Para esto val hũa peça de pano liada na cabeça et apretada, et depois vntada con sabon mourisco, et metuda porllos nares adentro quanto lleuemente poder yr. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 111 |
primeiramente ao ollo que llagrimeia faras na fronte do Cauallo estritorio que quer dizer pegamaço como enprasto et rreello as apar das trincheiras, et filla o poo dalmeçega et azeite et as craras dos ouos, et amasa todo moy ben et pono en pano de lino ancho de quatro dedos, et seia tan longo que atanga de hũa trincheira aa outra et meio da fonte ponlle este enprasto et tenao ataa que se exugen os ollos, et quando quiseres tirar este enprasto mollao con azeite arredor, et con agoa caente et leuantao leuemente. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 111 |
Para esto ual queimar anbas llas uentãas das trincheiras que chaman meestras ou as açendan con fogo conuynyuelmente. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 111 |
Se os ollos foren escuros por rrazon da ferida ou de rreima que a elles deçer, abrirllas os ollos en quatro dedos a defora et llançalle nos ollos sutilmente por canudo o sal mudo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 111 |
Para esto ual mesturado con esterco de llagarto mudo en poo, et deitado deste poo sotilmente no ollo; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 113 |
Et se porlla sangria ou porllas outras curas sobreditas as sobreditas landooas non menguaren, aberta a boca do Cauallo Como dixe, tallem aquellas landooas de raiz danbas llas qeixadas con fero cunbo fillandoas et tirandoas asy fora, llaua as chagas con sal et con saro de Cuba Et se ouuer o paadal jnchado, aberta primeiro a boca como dixe, fende o paadal ao llongo con llançeta ben aguda et esfregalle a chaga do paadal fortemente con sal non mudo et asy se liurara husando das cousas sobreditas. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 115 |
Dito he desuso das enfermidades do Cauallo de que se fazen dentro no corpo do Cauallo acidentalmente que uen de dentro do corpo, agora digamos das danaduras que ueen artifiçialmente sobre llo espinaço. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 115 |
Sabe que moitas et desvariadas danaduras se fazen no espinaço do Cauallo pello prememento da maa sella et aas vezes por sange sobeio ou do homor da vixiga cheea de sange con podreen miscrado, que rronpe o coiro do Cauallo et a carne no espinaço, et fazese de chagas chaas peqenas et grandes, que som chamadas danaduras uulgadamente. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 115 |
Cuando uires jnchar o Cauallo en algũa parte do espinaço fageo rraer no lugar que for jnchado et fage enprasto de farina triga con craras douos anaçadas, et pono con hũa peça de pano de lyno que cobra todo o jnchaço, et quando lle este enprasto tolleres, tolle o mais mansamente que poderes, depois se se en alguun lugar apanar a podreen dese jnchaço furaras con lançeta aguda et caente na punta o fundo do jnchaço ataa que cheges ao uurmo et que se posa liurar por y todo aquel mal et depois vntaras con vnto de porco aquel lugar. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 117 |
et rrenouar lla meezjna et tirando de rreiz o corno et mete na chaga estopa petada con cal envolta et con mel, encheea ende ben toda llauada primeiramente a chaga duas vezes no dia con vjno forte ou con vinagre caente ataa que a chaga seia soldada et non lle ponan sella ataa que seia a chaga saã encoirada. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 119 |
Et dizen a esta door polmo cumunalmente. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 121 |
Reeras primeiramente os llonbos ou as rrens do Cauallo, depois faras pedamaço desta gisa, rreteras o pez, estendello as en pelle que posa cubrir os llonbos et as rreens dancho et de llongo, et depois fillaras duas ditas dramas de bollo armenico et do armonico et do pez grego et do galbano et do ençenço branco et dalmeçega et do sange do dagron et de agalla et de todas estas fillaras jgualmente tanto de huun como doutro et faras ende poo, et deste poo deitaras sobre llo pez da pelle, et seia o pez caente; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 121 |
et porras todo enna dita pelle sobre llos llonbos ou sobre llas rrens et cubrano moy ben et non llo tonam ataa que se desaprendam de seu lleuemente ou que mude o cabello con llo enprasto. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 121 |
et pois que todo for ben amasado, estendam esta maça torra en pano de llino et tamaño que cubra todo o llugar rraudo, en que he a door et non lle tollan este enprasto ataa que se el non tire lleuiamente de seu. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 125 |
pon ençima da hanca sutilmente hũa estrella ou espello por que aian os homores que deçem as door camjño de sayr por y et bullyras con este espello ou estrella moitas uezes no dia premendoo et tragendoo arredor que posa mais çedo seyr por y fora a podreem et mouan o Cauallo en peqeno paso que por rrazon do mouemento corran os homores a estrella ou espello; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 125 |
para esto val o pustrumeiro rremedyo que queimen ao llugar danado da anca ao llongo et ao traues con vergas conuiniuilles porque o fogo naturalmente apresa os homeres como dito he, et asy curaras a dita door. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 125 |
se a danadura ou jnchaço se faz de ferida en alguun lugar duro ou de couçe de alguun cauallo poeras primeiramente toda a danadura ou jnchaço, despois filla as follas dalosna et da alffauega et do gigante et pisa todo con exulla uella de porco en booa cantidade et fage todo feruer densuun et lançalle pouco de mel et dazeite et de farina triga meixendo todo ataa que se coza et pois se cozer pono tibio con pano de liño como enprasto et llegao todo na danadura et este enprasto lle mudaras duas ou tres uezes no dia. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 125 |
para esto ual enprasto feito de çumo de alosna et de mel et de manteiga tanto de huun como doutro et ferva con farina triga myxuda todo desuun, et pois que for coito cumunalmente ponano como enprasto no lugar doente et seia ante tibio qual o poder sofrer. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 125 |
Et se for a danadura de escadea ou de espina que lle entre deuese curar asy como outra chaga en como en seu lugar direy uurmo no jnchaço, furenno con fero caerte ataa o fondo do jnchaço para se liurar ende aquel mal et vnten depois duas ou tres uezes no dia con manteiga ou con vnto aquell lugar et se se fezer sobre oso a aquell jnchaço ceimeno cumunalmente con alguun fero. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 129 |
qeimar aquel lugar con fero ao longo et ao traues et faras as queimaduras espesas conuiniuelmente como uyres que mester faz, et curaras estas qeimaduras como suso dito he. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 129 |
Et Nota como o fogo seia o pustrumeiro rremedyo de todas llas meezjnas do Cauallo, senpre as lias das qeimaduras se deuen fazer altas conuinjuelmente, que o Cauallo non veña outra uez a seer qeimado. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 129 |
Jtem. fazense ajuda moitos sobre osos et desuariados nas coixas do Cauallo que ueen por desuaryadas cajoes et aas uezes do Couçe doutra besta et as uezes ferindose en alguun lugar duro, que non enpeeçe tanto ao Cauallo as uezes como o desfea, et non tam soltamente enas coixas como en outros moitos ossos do corpo do Cauallo por cajon. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 129 |
primeiramente rraeras llogo aquel callo, disy toma allosna que seia tenrra et alffauega de coura et o aapeo et o gigante et pisa todo desuu con exulla de porco et cozeeo moy ben. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 129 |
Para esto ual moyto a çebolla asada con myucas que nacen na terra et o ouo anaçado con azeite et asado ataa que espese, et poerlle esto caente todo como enprasto duas ou tres uezes enno dia, et uallem estos enprastos aa callosydade se for rrezente, mays se for uella et dura deuese rreer, como ja dixe, con hũa lançeta, escaruarena meudamente para del sayr todavya sange, depoys ponlle ençima sal et sarro de cuba, tanto de huun como doutro mudo ensenbra, ben mudo, et apertao ben con peça de pano, et leixo estar liado por tres dias; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 131 |
ffazense ajuda arredor das juntoiras das coyxas apar dos pees do Cauallo Gallas, que chaman ouas, et pero que uenan naturalmente como ia dixe moytas uezes ueen de fora da Natura asy como fumo do esterco do estrabo quando o Cauallo uen de fora mollado et o paran na estrada. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 131 |
Et por en deuen se cauidar de o fender nen tallar en nehũa maneira, mays he mellor et mays ssaão que o Cauallo que ten ouas que o paren en agoa frya na veea huu correr mays tesa ataa os geollos et tenano y hũa gran peça a manãa et a noyte, he esto por alguũos dias ataa que se desfaçan et menguen as ouas por llo apretamento dagoa frya et tesa, depois queime ao longo et ao traueso arredor das junturas as ouas con verga conuinyuelmente, desy curaras das ceimaduras como dito he, asy minguaran as ouas et non puderam adeante creçer. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 133 |
Primeiramente faras pellar todos llos cabellos das junturas do Cauallo que ende for doente. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 133 |
Et asy lleixo teer y aquella decauçon arredor da juntura ataa que se della pellem lligeiramente os cabellos, depois llauen con agoa caente a door et a juntura para raeren ende os cabellos. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 133 |
depois vntaras as danaduras con vmgento de seuo de carneiro et de çera et de gema tanto de huun como doutro coito todo ensenbra con pena de gallina duas uezes no dia llauandoas ante as danadurras con ujno feruente caente, et ellas jxutas, depois vntallas do dito vngento ataa que as danaduras desta door seian soldadas, gardandoo non se tanga dagoa nen do estrabo, et soldadas as chagas como dixe, legen con corda a uea mestra da coixa, et sangreno adedentro como he contiudo no capitollo que dizen esparauanes, et liurando ende conuinyuelmente o sange, queimaras de moitas qeimaduras conuiniuilis a dita danadura, asy como ia de suso dito ey; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 133 |
pero deues saber que tal enfirmydade das grapas que adur se podem ben curar nen perfeitamente. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 135 |
Et Nota que o dito jnguento da felugen et do azilhaue et do ouro pimente estrange et solda marauillosamente as gretas. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 135 |
et se jnchar o lugar porllo asanamento dos neruos fage enprasto da alforua et da semente lineij et da çebolla albarrãa et das outras coussas que som contyudas no capitollo ante deste et pono sobre lla juntura que he doente, et se por rrazon do ensartillamento se mouer osso do seu lugar alça o outro pee que for saão do Cauallo et llegallo no rrabo o mellor que poderes, et pois trage o Cauallo porlla rrenda mansamente por algũa ereyta subindo para suso et para esto o osso que andar voluese a seu lugar asy como conuen; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 135 |
lega prjmeiramente na coyxa do Cauallo que for jnchada aquella ueea que chaman mestra et sangrao en esa veẽa et tirando ende o sange asy como conuen, fage enprasto da greeda alua amasada con vinagre forte et con pouco de sal ben mudo, et deste enprasto cobre todo o jnchaço da coyxa et ponllo duas uezes no dia. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 135 |
Conteçe aas uezes que por caiom nas junturas ou nos jeollos ou nos pees ou en outra parte do Cauallo entra espina ou estrepe ou escadeẽa de madeiro et fica ontre a carne en algũa maneira daquella chaga jncha todo arredor, et as uezes toda a coyxa moormente see a espina ou a escadeẽa tange alguun neruo, que faz o Cauallo çopegar. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 135 |
Deuese prjmeiramente rraer toda a chaga darredor et toma depois tres cabeças de llagartixas pisadas ia quanto llegaas sobre lla chaga. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 135 |
Para esto ual as llesmez pisadas et amasadas con manteyga et depoys coytas, pero depois desto postas as sobre ditas, a meude rrenouadas, tiram para fora maravillosamente, donde quer que iascam, a espina ou o estrepe. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 139 |
ffurma he enfirmidade que se gera nas junturas do pee et a huña et propriamente sobre lla coroa do pee et começase en jnchaço ou en calosidade de Carne sobre llo pee et esto se uen de ferida en alguun lugar et soe por moitas uezes acreçer por rrazon da maa estada que o Cauallo ha; |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 141 |
toma do çumo dos colloos das abroteeas et ssete dramas de cal uiua et douro pimente en poo quatro dramas, et amasa todo en huun et cozeo en ola noua ben cuberta de huun testo, que non posa ende sayr bafo nen fumo, et feruera tanto ao fogo ataa que se uoluera todo en poo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 141 |
Et Nota que o poo dos collos das abroteas ual mays que todos llos outros, et dos ditos poos deuen vsar nos llugarres neruossos et jntrincados de veas et darterias porque se deuen cauidar de fazer en taes lugares talladuras nen queimaduras a nehua gisa pero non he douida que enos carnosos sse non deuen fazer talladuras et queimaduras como conpryr, ca mays ligeiramente se pode curar o cançer por ellas que por llos ditos poos nos lugarres carnosos. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 143 |
Et aas uezes se faz do cançer que non he ben curado que por esta rrazon lligeiramente se uolue en fistolla. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 143 |
Se a chaga vella ou cançer fforon mal curados et por antiguidade se tornaron fistolla sooelle a acorrer aas uezes con o poo dos Colloos das abroteeas mesturandolle tanto de cal uiua como douro pimente por seer mais forte. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 143 |
filla cal uiua et outro tanto douro pimente et faze ende poo et filla o çumo dos allos et das cebollas et do engu, que semella sebugo, tanto de huun como doutro, et toma do mel craro et do vinagre forte, tanto destos anbos como dos ditos çumos et con esto todo amasa o dito poo et fageeo feruer meixendoo con coller, ataa que se ffaça vngento, et daquel vngento mete asaz na chaga duas uezes no dia, llegao y se uyres que mester he, et ante que o ponas llaua a chaga con vinagre forte. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 143 |
Para esto ual ouro pimente et azillaure et cal uiua, tanto de huun como doutro et ffazede poo et amasadeo con çumo de piretro que quer dizer azeche et datranico. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 143 |
Mays o que mays forte he de todos estos he o poo do rrosalgar amasado con seiua dome et metudo tenperadamente na Chaga. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 145 |
prjmeiramente digamos da seda que se y faz. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 147 |
esto uen lligeiramente dos maaos humorres que ally correm, pero ligeiramente uen do huso dandar por agoa lixosa ou por estrabo mollado et estar y de noite non seendo ante exuto nen linpo nen traido asy como ha mester. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 147 |
Et podese esta door ligeiramente conoçer na lengooa danada. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 149 |
as encalçaduras que se fazen ennos pees et nas huñas do Cauallo digamos as maneiras das quaes primeiramente departamos por dereita orden, et som tres, et fazese hũa espeçya dencrauadura que dana en fondo de dentro o tuello que chaman amago. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 149 |
et por esta rrazon a primeira speçia, que de fundo dana o tenpan conpridamente, he perygosa porque o tuello he hũa tenrriduen dossos feita en maneira de huña et ena huña, et cria a huña et gouernaa et tiraa asy as rreyzes da huña toda. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 149 |
se for pouco danado descobran con ferro cunuinyuel a solla da huña tallando a huña a arredor da chaga ataa que seia descuberta et depois que a encrauadura for descuberta façan a solla da huña delgada et sotil espiçialmente arredor da chaga et rrayan de fundo a huña ataa que chege aa chaga et que aia espaço ontre a chaga et a huña et que a huña non prema a chaga nen se chege a el por se non enbargar o soldamento da carne porllo chegamento da huña Noua et esto asy feyto encham a chaga ou danadura destopas molladas nas craras dos ouos, disy curen a chaga con sal mudo et con vinagre forte ou con poo de galla, como dito he no capitollo dante este. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 151 |
prjmeiramente descobriras a encrauadura de fondo ataa o uiuo, cauando a huña ao llongo et llargandooa arredor da chaga para se non chegar a huña a chaga et descuberta a chaga llauen con vinagre a encrauadura depoys de sal mudo et pona ençima et stopas molladas en uinagre et llegem o pee danado con huun pano et cure depois a chaga duas uezes no dia asy como ia contey. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 151 |
Et Nota que todas llas encrauaduras que ha de dentro non tangen ao Cauallo ligeiramente se podem curar se foren linpas et ben aparelladas et lles meteren dentro na chaga seuo ou çera ou lleite ou outra qousa grosa que ante feruan con sal, et con esto asy caente queimaren ben a chaga, et gardena da agoa et de lixo et garira, esto he prouado. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 151 |
et esto asy posto amansa a door et abre os poros et faz as huñas humidas para se tallaren mellor et mays ligeiramente por hu as tallar quiseren, et deuen a gardar a besta que for encrauada dagoa et do lixo et de caualgaren en ella porque lle seera perigoo see a non gardasen. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 153 |
Contençe que se dana o pee so a huña no uiuo da solla, entrando y perigoo ou osso ou pedra ou estacon ata o tuello de que se dana aas uezes moy mal o tuello, da qual danadura se se por negregencya do alueiter non tallar a huña como ia de suso dixe, apar du a chaga naçe do tuello, hũa sobeieduen de carne que sal fora porlla chaga sobre lla solla do pee a qual sobeieduen de carne porllo apremamento et por lo apretamento da huña se faz sobre lla solla do pee en maneira de figo et porende jgualmente lle chaman figo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 153 |
prjmeiramente tolleras tanto da huña arredor da chaga que aia espaço conuiniuel ontre a solta do pee et aquella carne sobeia que chaman figo, depois talla o figo ataa açima da solla de que seyra o ssange, et estancado o sange pom ençima do figo esponsa do mar et apretaa ben con huun pano de lino et legao ben et non lle tollas esta sponssa do mar ataa que seia o figo todo comesto et rraudo da huña, et o figo asy rraydo cura da chaga que ficar asy como dito he das outras chagas dos pees. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 155 |
Aconteçe aynda que a solla da huña que anda soo pee, anda por tanto tenpo desfferrada por llugarres montossos, duros, pedregossos que se escomen et sse ffaz tam ssotil porllo grande vssamento, que naturalmente non pode deffender o tuello de dentro assy como deue. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 155 |
Cauallo que manqía de tras ou en andando non se fica senon na punta do pee postrimeiro, et sem outro dobramento enderença et alça o pee çopo dereitamente aqueste sentese da juntura que he o noo de sobre llo trauadoyro. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 157 |
Cauallo que ha a door no corpo dentro contynoadamente ten as orellas fryas et os ollos couos he mal enfermo. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 157 |
Cauallo que ha door domorres fryos como rreyma ou de uerme ou uolatiuo na cabeça et contynoadamente llança por llos nares vmores asy como agooa grossa et frya como mormos adur escapara. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 157 |
Cauallo que ha enfirmydade que o faz suar cada huun dos nenbros del teueren as tortoras contynoadamente adur pode escapar que seia saco. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 159 |
quando quiseres cangar o Cauallo fageeo ante escaentar et suar et depois a pouco tenpo sangreno nas veẽas en que se deue sangrar et gardao depois que no dia da sangrya non beba moyto nen coma senon a meatade da çeea que sooe a comer ou a terça parte, et en outro dia siginte denlle as duas partes, eno terçeiro dia denlle entregamente sua çeea. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 93 |
Aqui se começa huũ brebe trautadillo de comõ primeyramente foy feyta et hedificada lla eglleia de Yria, su vocabullo de Santa Eolalie et de San Martiño, et comõ, per que foy feyto o bispado, et qual foy o primeyro bispado et que terras et señorios lle derõ enõ conçilio de Bragãa. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 96 |
Et enton os bandalos, et sublingos et vngos, que erã senores da terra, pugnarõ rregeamente contra elles, mays os godos vençerõ et fezeron cruel guerra et morte, entanto que os bandalos, sublingos et vngos leyxarõ a terra et se traspasou a m(a)yor parte deles Africa. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 96 |
Et alguũs deziã que lle chamase Yria, por Yryem que asenoriaua o dito [lugar]; et outros diziã que lle chamasen Ylia, porla filla do prinçipe, rrey troyano, que o primeyramente pobra(r)a; et outros diziã que lle chamasen Bisrria, porque era syta ontre dous rrios, he a saber: o rrio de Saar et o rrio da Vlla. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 100 |
Rromano XI, Agustino XII, Honorato XIII, Vnçelle XIIII, Cresconjo XV, Baula XVIo, Guerdulfo XVIIo, Sisnando XVIIIo, Yldulfo XIXo; os quaes viuerõ moy santamente. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 101 |
Por rreuelaçõ foy alguũs homes et personas de grande auctoridade demostrado; et apertamente vijã grande[s] lumes de candeas arder de noyte et de dia en huũ monte muy espeso de muytas aruores et siluas, a oyto mjlias de Yria, et que nõ se apagauã de dia [nin] de noyte. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 101 |
Et mays: que oyã ende cõtinuamente grandes cantares de angeos. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 105 |
Eña Eglleia de Santiago foron quatorze os obispos et tres rregedores que a teuerõ por tenpos fasta o bispo don Diego Gelmeriz, que foy o vltimo bispo et o primeyro arçobispo, o qual a rregeu et gouernou moy santamente, segũ que adiante seera dito. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 106 |
Et acabada a missa, asy o tomaron comõ estaua vistido eña vistimẽta, et muy cruelmente o leuarõ ao touro brauo. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 107 |
Et feyta asy a dita eglleia, eña era de noueçentos et dez et sete, consegrarõ a dita eglleia os seguintes (os) obispos: primeyramente Sisinando, obispo do dito lugar, Nauste de Coynbra, Luca de Saragoça, Argemjro de Lamego, Gomando da Garda, Theodomjro de Viseu, Jacobo de Aurense. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 109 |
Et despoys senpre viueu rreligiosamente et fijnçeu sua vida en paz. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 109 |
Et el rrey Ordonjo, despoys de moytas batallas et vitorias de mouros que vençeu, et muytas prouações de villas et lugares que fezo et dous obispados que nouamente fezo et ordenou; conuẽ a saber: |
[+] |
1460 |
CI 1/ 110 |
Et foy coussa verdadeyra que os christaãos, comõ os mouros, vijã corporalmente peleJar o apostollo Santiago. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 113 |
Et a rrayna sua moller quedou enõ dito mosteyro, et moy deuotamente fazia suas orações et esmoldas por el rrey. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 114 |
Et quando os condes et potestades de Galiza virõ que o dito obispo, fillo do dito conde Rruy Vaasques, nõ vsaua dereytamente comõ deuja, nj̃ era bóó catholico, nj̃ rregia ben a eglleia, nj̃ trautaua ben o poboo nj̃ os rricos homes da terra, avido seu cõsello, leuantaron por rrey a Veremũdo, fillo del rrey Ordono, varõ de bõa vida et santidade, enã era de mjll e vijnte anõs. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 119 |
Et medicauã, et andauã en villes vistiduras rrasgadas, et eño coro nõ diziã oras saluo desordenadamente. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 119 |
Et o conde don Rreymundo, varon catolico et discreto, condoleuse da Eglleia Cõpostellana que nõ estaua Justamente nj̃ ben ordenada, et cõ consello dos obispos de Lugo, et Mondenedo, Ourens, et de Tuy et de outros señores da eglleia, cõ bóó deseJo de piedade, disolles asy: " -Vaaroos nobres: |
[+] |
1460 |
CI 1/ 120 |
Et o papa et os cardeaes nõ o querian onrrar, nj̃ lle quiseran outorgar o paleo; mays tanta foy a omjlldade do obispo Dalmaçio que aprouue moyto ao papa et cardenaes, porlo qual lle foy feyta grande onrra, et rreçeberono onrradamente. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 120 |
Pero finalmente tanta foy a omjlldade et santidade do obispo Dalmaçio que o papa, et cardeaes et todo o conçilio cõ grandes preçes Jnpretrou o se(n)guint priujlegio da trasladaçõ do obispado de Yria en Conpostella et de seerẽ exẽptos os bispados dos bispos de Santiago; et esto cõ consello dos cardeaes et de trezentos et cjnquoenta obispos que estauã enõ conçilio, o qual nũca seus predeçessores poderan alcançar. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 120 |
Enã qual letera se contiña que o santo padre, por rreuerençia do apostollo Santiago, mudaua et traspasaua a cathedra episcopal, que os obispos predeçessores [de] Dalmaçio ouue[rõ] et tijnã eña eglleia de Yria, enã eglleia de Santiago de Cõpostella, adonde o corpo de Santiago verdadeyramente era sepultado, con toda a diocesi et con todalas cousas, terras, et senorios et Jurdições a eglleia et çibdade de Yria e sua diocesi perteesçentes. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 120 |
Et demays que fazia exẽpto ao bispo de Santiago et seus subçessores que nõ fosen subJectos nj̃ fosen sufraganos, saluo tã solamente da Eglleia de Rroma et do papa. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 122 |
Et en este tenpo, dõ Diego Pelaez, que era Ja libre da prijon del rrey, oyda a morte do obispo Dalmaçio et sabido en comõ o dito don Diego Gelmeriz era vicario por tenpo et nõ obispo, foyse ao papa: cõ grandes clamores se querelou en comõ JnJustamente fora preso et, cõtra dereyto, tirado de seu obispado de Santiago et suplicou ao papa que o rrestituyse. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 122 |
Et en esto durou quatro anõs, enõs quaes o dito don Diego Gelmeriz (et) rregeu moy bem et muy santamente a eglleia et terras et obispado de Santiago. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 122 |
Et achamos que noso yrmão, don Diego Pelaes, obispo que foy de Yria, Justa et canoĩcamente foy amoujdo de seu obispado. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 122 |
Asy cõmo tu senpre amaste et onrraste a eglleia, et nõ çeses de amar et onrrar, rrogandote moyto de coraçõ que ao dito noso yrmãoo don Diego, obispo, asignes et des lugar en teus rreynos en que se posa mãteer ben honestamente en seu estado pontifical. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 122 |
As quaes leteras asy el rrey cõmo a clerizia et pobóó rreçeberõ graçiosamente. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 126 |
Entanto que chegou ao mosteyro de Crunego, eño qual o rreçebeu o abbade con grande onrra et priçisson et o apousentou onrradamente. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 126 |
Et enõ segũdo dia çelebrou o dito obispo sollenpnemente enõ dito mosteyro, et despoys de comer declarou ao abbade a causa de sua yda a Rroma. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 128 |
Hedificou o çinballo, en derredor do altar do apostollo Santiago, de fermosas feguras de ouro et de plata, moy maraujllosamente obrado. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 131 |
Jtẽ, o santo obispo considerando a grande onrra en que a Eglleia de Yria fora sublimada et cathedra de tantos santos obispos, ante que o corpo do santo apostollo Santiago fose rreuellado, et de cõmo agora de toda era destroyda et posta en tanta proueza que algũus pouquos clerigos, que ende morauã, partidos do (o) ofiçio clerical, nõ se diziã ende os ofiçios, saluo eño Avento et eña Coreesma et esto nõ muy conpridamente, porquanto non aviã ende abastança para seu manteemento et vistiario; cõdolendose moyto delo por cõsello de dez canoĩgos, por priujllegio del rrey, fezo ende huã moy boa eglleia aa onrra de Santa Maria cõ huũ muy grande altar en que poso moytas rreliquas, et fezo poer outros dous altares: huũ de San Martino et outro de San Mjguell. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 133 |
Jtẽ, despoys desto a tres años, os mouros vierõ a çerquar a Tolledo et conbaterõno muy de rregeamente -os ardarues -, et destroyrõ os arrabaldes et matarõ moytos caballeyros et nobres hõmes. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 133 |
Et estonçes o fillo del rrey, don Sancho, que tijña o senorio de Tolledo por el rrey, armousse cõ gran parte da caballaria et saeu da çibdade para correr cõ os mouros, et começou a pelleJar muy de rregeamente cõ elles. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 133 |
Et el, asy saão, veeose a çibdade de Sogouea onde estaua el rrey et a rrayna, que o rreçeberon muy onrradamente, et lle mandarõ dar boas poussadas et todo o que lle erã menester. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 135 |
Jtẽ, finalmente, gaançou priujllegio do papa Pascasio para que as personas et cardeas de Santiago trouxesen mjtiras enãs pricições das festas, segũ os cardeaas de Rroma. |
[+] |