1200 |
FX III, 5/ 699, col. a |
Et por ende estabelecemos en esta lee que qualquer ome leygo ou de orden, ó de linage ó pequeno ó grande que for prouado que figer este pecado mantenente el iuyz os deue logo a castrar. |
[+] |
1200 |
FX III, 5/ 703, col. a |
Et se a cousa es tal que non deue prender morte, fagal fazer emenda a aquel cuia cousa era a cousa que furto o quem fezo el mal; et se non ouere onde faga emenda sea seruo daquel a que lo fizo; et se se poder purgar, sea quito; et aquel que lo acuso , sofra la pena et el dano que est deuía á recebir, se el pecado le fosse prouado por uerdat . |
[+] |
1200 |
FX III, 5/ 703, col. a |
Mays el iuyz non deue ningun ome tormentar en ascuso si non ante omes muchos ; mays todauia non deue penar ante que el fecho sea prouado por algunas prouas, o ante que aquel que lo acusa meta so corpo a atal pena como aquel que es acusado deue recebir et sil poder seer prouado, et assi deue seer tormento. |
[+] |
1200 |
FX III, 5/ 707, col. b |
o el que faz seelo falso ou sinal falsa, ou aquel que del usa, Estos que fazen tales cousas et los que os conseian , poys que forem prouados, se foren omes de gran guysa perdan a quarta parte de su bona . |
[+] |
1200 |
FX III, 5/ 707, col. b |
E se alguno ome furta el scripto aieno o lo corrompió , et depoys lo manifesta ante el iuyz ou ante testimonias que furtou aquel scripto ou que lo desfizo ou que o corrumpio , et se se non poder acordar do que dizia el scripto, estonze aquel cuio era lo scripto deue prouar por sou sacamento et por un testimonia quelo que dizia aquela carta et aquela mostra ualla tanto como lo scripto. |
[+] |
1200 |
FX III, 5/ 707, col. b |
Et se algun ome, que non furta el scripto, nen corrompe, nen falsea, nin encobre, nin faz ninguna cousa de lo que es de suso dicho , mays aquel cuio era el scripto lo perdio por su niglenza o por su mala guarda é diz quegelo furtaron, si las testimonias que eran ena carta for ainda uiuas por aquelas testimonias pode ainda prouar todo lo scripto ante lo iuyz. |
[+] |
1200 |
FX III, 5/ 707, col. b |
Et se as testimonias de la carta son todas mortas et poder fallar otras que dygan que uiron aquela carta por aquelas testimonias pode prouar lo scripto et recobrar todo quanto ... dera del scripto. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
Tres guardas deuen auer os amigos en si. porque a amizdade (de) entreles non se possa mudar. a premeyra he que sempre deuen seer leales hu hun ao outro en seus coraçoes e sobre esto disso talio que o firmamento e o (començo dos amigos) e a boa fe que o home a a seu amingo (ca) nehun amor non pode seer firme. se y non a (boa) fe. porque loca cousa seria e sen rrazon (de) demandar lealdade o hun amigo o outro. se el nola ouuesse en si. e sobresto dissso aristotiles que firme deue seer a uoentade do amigo. e non sse deue mouer. a creer nehua cousa creer ninguna cosa mala que digan de su amigo, que ha prouado de luengo tiempo, por leal, e por bueno. |
[+] |
1275 |
CPb 1/ 6 |
La tercera guarda es, que ome deue bien obrar por su amigo, assi maa que(lle) digan de seu amigo que a prouado de longo tenpo por leal e por bon. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 27 |
E por ende lle chama a estoria fillo de p[e]rdiçõ e [esto e de] estragamento [et] de fazer mal; et este dom Fruela Vermundez dezendeu do linagem del rrey dom Vermũdo - (et), logo que soube que el rey dom Ordono era morto, et este dom Affonso, o Magno, seu fillo, era rey alçado en seu lugar, por rrazõ que esse Fruella Vermũd[e]z decendera do sangue dos rreys, soube que este rey dom Affonso reynaua [et] pensou logo en como lle poderia toler o rreyno et lo trabucar per que llo fezese perder, de guisa que o nõ ouuesse, por prouar se poderia en algũa parte acalçar delle. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 89 |
Et todauja gardaronse de fazer mao feyto, nẽ lo pode nẽgũu prouar nẽ retreer; ca nõ fezerõ por que nẽ quiserõ auer herdamentos per u elles meos ouvesen. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 130 |
Et quando chegarõ ali, el et sua conpana, [preguntou] que sse poderi[a] ueer o conde, ca auia gram sabor de o conoçer et prouar se llj poderia auer prol en algũa cousa, por que tal ome com̃o aquel nõ era de teer assy en priiom. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 150 |
Desy ajũtaronsse quinẽtos caualeyros, muy bem guisados de caualos et d ' armas, et forõ todos sobre os sanctos auãgeos iurados que fossem todos con a cõdessa, para prouar se o poderiã sacar. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 161 |
Enpos esto que dicto auemos, assy com̃o aveeo(m) segũdo cõta a estoria, que andados tres ãnos do rreynado del rey dom Ramiro -et foy esto ẽna [era] de noueçentos et lxxavij ãnos; et andaua outrosy entõ o ãno da encarnaçõ en noueçentos et xxxaix ãnos; et a do emperador de Rroma en vj - assy acaeçeu que aquela gente dos nauarros, poys que ouuerõ corruda todo Galiza, et roubada toda a terra, et feycto a sua guisa quanto quiserõ, (et) querendosse ia elles tornar a seus nauios con grandes gaanças et muytos cristãos que leuauã catiuos para sse yr para suas terras, sayu a elles o conde Gõçaluo Sanchez, con gram poder, a prouar se poderia auer delles algũa vingãça do mal que lle fezerã ẽna terra aos cristãos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 353 |
Et asy se começou a prouar el rrey dom Sancho en mouros et en cristiãos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 384 |
Et he muy gram traedor prouado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 625 |
Et, por que entendã os que aqui estã que tj digo uerdade, nenbrete quando ena lide do Quarto diseste que ti prouarias cõ hũu mouro, et foschi contra hũu caualeyro bõo que andaua y; et el, quando te uio vĩjr contra si, atẽdeute a guisa de bõo et tu nõ ousaschi yr a el. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 725 |
Et aly ouue hũu torneo soado, que disserõ de Astela, por que foy soado; ca ali sse prouarõ en armas moytos caualeyros. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 729 |
Et tãto sonou a sua fama que vijnã a suas cortes todos os altos omes das outras terras, por prouar os bees que delle oyam dizer, et (os) outros por tomar armas de caualaria del: ia oystes na estoria com̃o fezo caualeyro Baldouim, emperador de Costantinopla, et dõ Afonso, rrey de Leõ. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 775 |
[Et] dõ Gonçaluo Rruyz et Rra[m]yr[o] Froles erã caualeyros mãçebos et forõ adeante, por sse prouarem en armas, et forõ presos. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 801 |
Et fezo y tãto que nõ foy mal enpregada a ssua caualaria en el esse dia, nẽ depoys fezo; ca esse foy depoys muy prouado en armas en outros muytos lugares de muy grandes afrontas, et seendo y sempre auenturado. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 806 |
Et prouarõ tres escaleyras de fuste et acharõnas curtas; et desi atarõnas a hũa cõ a outra et deytarõnas a hũa torre. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 822 |
Façamos de nos tropel, et metamonos per meyo destes mouros, et prouaremos se podemos passar per elles et acorrer aa pena [et] a nossa senora; et bẽ fio por Deus que o acabaremos; ca, se o cometemos, nõ pode seer que alguus de nos nõ pass[ẽ] da outra parte. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 827 |
Et a razõ por que se deu Mourõ en tã pouco tempo, seendo tã forte castello et tã bẽ poblado, nos o diremos: hũu jnfançõ que era sobrino de dõ Lourenço Suares, a que diziã Meẽ Rodríguez Golmado, que era bõo caualeyro et prouado en feyto d ' armas, gãanou hũa torre en hũu lugar que llj diziã Margaçamara, a hũu quarto de legoa de Mourõ, ontre as vinas; et dalj corria Mourõ tres uezes eno dia ata as portas, que nõ llis leixaua cousa fora dela villa de que se ajudar podesem. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 858 |
Et, com̃o quer que elles adamã fezesem, nõ se atreuerõ de o prouar. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 869 |
Et esto dizi[a] dõ Lourenço Suares por prouar a Garçia Perez de Bargas que seria o que y faria. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 875 |
Uos catade que queredes fazer, ante que o prouedes, ca este he Garçia Perez de Bargas; et, com̃o quer que he sem oufa[n]ya, et sen brio o ueedes andar per aqui, çerto seede que uoslla[s] querra defender; et nõ a en esta oste nẽhũu caualeyro que [o ousas]se prouar cõ el o que uos aqui dissestes; et seed[e] çerto que, se o el a de saber, que uos tal cousa del disestes, que uos nõ poderedes del partir sen uosso dãno, ca he tal caualeyro et tã prouado en feyto d ' armas, que todo ome o deue reçear. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 881 |
Et mandou el rrey que guisas[ẽ] galeas et bayxees, aquelles que llis conprissem, et que o fossem prouar. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 881 |
Mays hũu dia que o forõ prouar et que cuydarõ passar ala, o poder de mouros recudio cõ elles tan grande et os seguirõ tã forte que nõ teuerõ poder de o fazer. |
[+] |
1295 |
TC 1/ 886 |
Et, segũdo o proua a estoria, hũa foy essa das mayores et mays altas conquistas que eno mũdo todo foy visto nẽ feyta que se en tã pouca sazõ fezesse; poys per qual razõ pode seer de la el asi auer et en tã pouco tempo a gãanar, nõ pode ome entender y al, fora a merçee que foy do senor, cuio seruidor el era, que o quis y onrar et darllj uentura boa, porque tã nobre senorio et tã acabado ouuesse; o al, que he a frol dos acabamentos de todas onrras: a gran lealdade dos boos uasalos que auya, ca rrey que eno mũdo fosse nõnos ouue mellores nẽ taes de sua naturaleza, que sabemos ca per todas partes do mũdo ouuerõ sempre os castellãos prez desto sobre quantas outras gentes som, et mays seruidores de senor, et mays sabedores de todo afam. |
[+] |
1300 |
CPa XXVII, 4/ 127 |
E sobresto disso Aristotiles que firme deue seer a uoentade do amigo, e non sse deue mouer a creer nehũa cousa maa que lle digã de seu amigo que a prouado de longo tẽpo por leal e por bon. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 17 |
Et diz Josep ẽno segundo capitolo do primeyro libro que este pylar da pedra que em todo oseu tẽpo paresçeo et era em terra de Syria; mays pero queo avemos dito aqui et queo conta mẽestre Pedro asy et oproua por lo Josepho, et nos catamos oJosepho et achamos que he asy; mays que esta escritura [et] outras dos saberes çelestiaes et das suas cõposturas, queos das [geerações] de Seth, que forõ bõos et oaprenderõ aseus padres et ofezerõ. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 22 |
Poys avemos dito das gẽerações de Adda asy cõmo desçendem de Adam por Caym ata [este] Lamec fillo de Matussael seu trasneto et aseus fillos deste Lamec, ca nõ foy mays deste agẽeraçõ de Caym, et [os] que estonçes erã todos morrerã ẽno deluvyo; et [auemos] outrosy cõtadas as suas prouas primeyras et seus costumes; et disemos antes todaslas rrazões destes que dos outros fillos de Adam, por queo achamos asy contado dos santos Padres et omẽs bõos, [ca] segundo diz mẽestre Pedro quese quiserõ logo [desembargar] do máo et yr [desembargados] ao bõo. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 44 |
Que os primeyros ouverõ oespanto et virõ as prouas do feyto; et nos, cõmo quer que nõ sejamos y mortos nẽ tomamos y amorte, pero por todo oal passamos senõ por la morte. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 47 |
Deste sacrifiçio que disemos de Noe, conta Josefo que moytos dias ofezera Noe anoso señor Deus; et asio cõta mẽestre Pedro em sua Estoria et diz que este sacrifiçio cada dia ofazia Noé a Deus, pedindolle que, poys aquel deluvyo era passado, que nũca cõ outro os penasse nẽ atormẽtasse aelles nẽ aa terra; et segundo diz Josefo ẽno quinto capitolo, que noso señor Deus amaua [moyto] aNoe por la justiçia que achaua em el, et [avyao] prouado por bõo em todas las cousas, outorgoulle de aquela vez estes dões cõmo avedes oydo: que creçessem, et arrequesçesem el et seus fillos, et poblasem a terra, et fossem señores della, et de [todaslas] outras anymalias que su o çeo som; et que comessem de todas las carnes das anymalyas lynpas, cada hũ cõmo as quisesse et delas ouvesse desejo; mays que se gardasem sobre todaslas outras cousas de matar omẽ a omẽ. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 67 |
Et ajnda por esto se proua que [cam] ante nasçeo que Jafet et despoys de Sem, et que foy fillo mediano Cam. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 67 |
Et fazemos lo por estas tres rrazões; ahũa por que prouado he que nasçerõ asy; a outra por que achamos ẽno Genesis que bendiso Deus aNoe et atodos [estes] tres fillos ygoalmente, que nõ tyrou ende anẽgũ nẽ omellorou em ello, mays diso atodos ajuntados: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 76 |
[Et Masot poblou a Capadoçia et veẽ del os capadoçes]; et diz Josefo que he synal [queasi] foy de este nome de Masot hũa çidade que he em Capadoçia, et he cabeça de toda aprovinçia et dizenlle Moza; et por esto prouase que ficou dado aaquela çidade este nome Moza, de [Mosot], et diz que el aprouou et queas gẽtes daquela terra que asy ouverõ nome primeyramente cõmo disemos moscanos. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 80 |
Et esta terra jaz ẽna fim de Europa em ouçidente, que he a postromeyra terra do mũdo, asy cõmo vay daquela parte; et em pos aquesto estes do lynagéé de Tubal, morãdo aly em aqueles montes Pyreneos de Aspa, desque se forõ fazendo grandes [cõpañas] perderõ omedo do deluvio, ca avyam ja por [moytos] ãnos prouado aterra et as agoas das chuvias et dos rrios, et desçenderõ dos moy altos montes et poblarõ ẽnos chãos das [rribeyras] do [rryo] aque dizemos agora Ebro, et desque se touerom por moradores daly mudarõ elles onome asy méésmos et chamarõ sse çeltybeyros de çe que quer dizẽr tanto cõmo cetus por [conpañas], et Tubal et Yberos Ebro, et enaderõ aquela letera l em medio por apostura do nome, et [çeltiberos] tanto som cõmo [conpañas] de Tubal, moradores das rribeyras do rrio Ebro. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 84 |
Et avemos ajnda outra proua de Moysem, queo conta ẽno Genesis, asy cõmo nos diremos adeante em seu lugar, que Sem em Jerusalem ficou et morou, por que quando Abráam sayo em pos Condaloamor, rrey dos elamytas, et pos os outros quatro rreys que yam cõ el et vençeo, et desbaratou, et lles [tolleo] aLoth seu sobrino et lles tomou quanto al leuauam, quando se tornaua dende Abraam cõ aquelas cousas que aaqueles tomara, sayo ael de Jerusalem osaçerdote Melchysedech aacarreyra cõ pã et com [vyño], et aly dou Abraã odezimo de todo oque em aquel alcanço tomara, et este saçerdote Melchisedech, dizẽ que foy Sem, ca segundo contã despoys que Abraã morreu viueo Sem tríj́nta et çinque ãnos; et destas rrazões avemos as prouas que Sem em Jerusalem morreo et acabou. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 99 |
Et desto dam por prouas os sabios que departẽ sobre esta estoria em este lugar, queo lengage antygóó que ficou em [Falec] et em seus fillos, et forõ os outros aly partidos del. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 119 |
Et pom Orosio sobre esto suas rrazões por prouas dello, de quaes trage hũas aas outras, et diz assy: ¿qual he aquel que mays ame acreatura que aquel quea fezo, ou quẽ agouerna et mãtem mays [ordenadamẽt]?; et rresponde el méésmo et diz que aquel quea fezo, esse ha ama mays, et outrosi diz ¿quẽ he aquel que mays sabeamẽte et mays rreziamente pode ordenar, et gouernar, et mãtéér as cousas feytas que aquel queas catou ensy méésmo, ante queas [fezese], et desque forõ catadas et dantes vistas queas fezo despoys? |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 127 |
Mays estas rrazões et departymẽtos, de cõmo ho elles rrazoam et departem et acabam, leyxamos lo nos agora aqui [perao] dizer et departyr adeante ẽno lugar onde nosso [señor] Deus mãdou aAbraã sayr da terra, por que ho ãno do seu [nasçemento] prouasse, segundo Agustim et os outros, porlo ãno do mãdado de Deus; et de aquela seyda et aquel ãno da seyda, por lo [do] seu [nasçemẽto]; et he pera aly esta rrazõ. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 128 |
Os aravigos em sua Biblia traslladada do ebrayco asy cõmo nos, empero que demudam elles em ella algũas rrazões alugares, et poem outras, falam y destes nossos padres da lyña; et asy ouverõ seus espoedores sobre ello cõmo nos, et tragẽ suas prouas dos ditos que Moysem diso ẽna Biblia, cõmo fazemos nos os nossos; et acõmo quer que elles [andem] errados ẽna creẽça, et aqueles quea fe de Ihesu [Cristo] nõ creẽ nẽ teẽ, pero moytas bõas palauras, et çertas et cõ rrazõ, diserõ ẽno feyto da Biblia et ẽnos outros saberes, et grãdes sabeos forõ et som ajnda; et em aquelo que elles bem diserom, téémos que nõ he contra rrazõ de [prouarmos] nos onde mester for os nossos ditos cõ os seus, por que véémos que asy o fezerõ et ofazem os nossos santos, que pera prouar [a carnaçõ de] nosso señor Ihesu [Cristo] aduzem ẽnas [lyções] da noyte de Natal suas prouas de autoridades tam bem de [gentijs] tomadas do arauygo cõmo de judios et de [cristiaos], donde quer queas podessem aver que aasua entençõ cõplisem. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 128 |
Sobre olugar onde nasçeo Abráám, fillo de Tare, fillo de [Nacor]Seruc, fillo de Rragau, fillo de [Falec], fillo de Eber, fillo de Sale, fillo de Arffaxat, fillo de Sem, fillo de Noe, nõ acordam os hũus sabios que desta estoria falam cõ os outros, nẽ outorgã em hũ, pero que este desacordo nõ faze nẽ trage dano ẽna verdade da estoria; que os hũus dizem que nasçeo em Acus, et os outros [que em Alcufa], outros que em Cufida; et estes nomẽs som de lugares et poblas de Caldea; et dizem ajnda algũus que daly foy rrey Nẽprot natural mays que de outro lugar; et contã algũus dos aravigos que viuo era Nẽprot quando Abraã nasçeo, et dizem elles que nasçeo Abraã [mj̃ll] et seteẽta et nove ãnos despoys do deluvio; outros dizẽ que noveçentos et quareẽta et dous, et que era Nẽprot em aquela sazõ rrey de oriente; et diz que em seus dias deste rrey que estudiauã os omẽs ẽnos juyzos das estrelas et ẽnos andamẽtos dos çyrcos do çeo, et queo prouauã todo moy bem, et ojulgauã porlas moy longas vidas que aviam. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 128 |
Onde diz sobre este lugar Lucas, obispo de Tuy, que estas prouas destes saberes nõ as poderiam fazer senõ omẽs que viuessem quinẽtos et [triijnta] ãnos, et diz que tantos ãnos he ogrande ãno; pero achamos em outros sabios queo grãde ãno he [seysçentos] et seys, et cõtam que menos vida de grande ãno quese nõ poderiam prouar nẽ véér os juyzos das estrellas et dos çircos et dos corpos çelestiaes, et buscarõ et fezerõ estormẽtos [pera] ello, et trauallauã moy bem em aprenderlo et em ensynarlo. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 132 |
Et Josefo, por esforçar mays suas rrazões, aduz sobre ellas aquestas prouas dos aravigos, que escriuem de aravigo as estorias em aquela terra hũ morauã Tare et Abraã et suas [compañas], et conta asy que Orosio oCaldeo, que foy omẽ sabedor et que escriveo as estorias dos caldeos, que diz asi de Abraã nõno nomeando: |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 134 |
Et aly avia ymage de carneyro enque adorauã [aa planeta] de Jupiter; et outra de coruo enque adorauã aplaneta do sol; et outra de cabrõ enque orauã ao Baco aque chamauã deus dos [vjños]; et [outra] de çerua enque orauã aaplaneta da lũa; et outra de vaca blanca por la dééssa Juno, quee oayre de juso; et outra toda de peyxe que era por Venus, aque elles chamauã dééssa de amor et de apostura; et outra ymage de cegoña et em esta adorauã aplaneta de Mercurio aque elles chamauã deus do triuo ou dos primeyros tres saberes liberaes; et em esta fegura, por que dizem que asy cõmo aquela ave ha oseu colo longo enque proua as cousas que come et sente aly qual sééra sáá et qual enferma, et osaão passao ao corpo et todo oal cõ quese nõ acha bem et entende quelle empéésçera et lle nõ sera [sãao] rretem ho ẽno colo, quea tem longo, et nõno quer comer, et aas vezes de medio da garganta, et outras vezes de fondo della, ho envia et deytao fora; et dizẽ os filosofos que tal deue séér osabedor, de longo colo, que ante pese, et cate, et pensse apalaura quea de dizer ante quea diga. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 145 |
Et forõse maravillando del et de seus ditos todos los da çidade de [Vr et] os outros da terra; et vynam moytos oyrlo et pagauãse moyto de quanto dizia, et moytos deles yamse partyndo dos ydolos por quelles predicaua que Deus, que todaslas cousas criara et as [tyña] em poder, et este era hũ sóó verdadeyro Deus, et que todaslas outras cousas ajnda que tragem os omẽs abõa andança, dizia que aquelo queo nõ aviam os omẽs por sy, et aquelas cousas que erã dadas aos [omes] que por mãdado de Deus lles vjnã et nõ por seu poder nẽ força deles, nẽ por seu saber, nẽ por sua vertude do omẽ; et mostraua lles esto por las naturas das cousas et por moytas prouas et rrazões, et todoslo aviam por moy sabedor, et achegauãsse moytos ael. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 145 |
Et Josefo, em rrazõ de provas desto que diso Abraã, diz ẽno septimo capitolo do primeyro lybro da Antiguydade dos Judios, et trage por testigos os caldeos que falarõ da sabedoria de Abraã; et foy Beroso hũ [del[e]s], et nõ nomeou a Abraã [per] seu nome, mays diso del asi: despoys do deluvio, ẽna deçima generaçom, foy ontre os caldeos em Caldea hũ varõ justo et grande et moy prouado ẽnas cousas çelestiaes et ẽnos feytos grandes delas. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 176 |
Et dizem que aly nasçem as cocatrizes, et diz queos da çidade Çesarea, que he ẽna terra desta Mauritana, tomarõ aly hũa cocatriz et poserom la em hũ seu tẽplo aque [diziam Hesco], et que [ajnda] agora em el esta por proua que aly se criam as cocatrizes. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 176 |
Et conta outrosi queos omẽs daquela terra queo catam et param mẽtes aello, acham por cousa prouada que da maneyra que neua et choue em terra de Mauritana, hũ nasçe aquela fonte, que desa [guisa] cresçe ou myngoa oNjlo; et despoys que sal daly et chega aaterra das areas, nõ quer correr por ellas [per] çima, nẽ porlos lugares desertos et máos, et somesse aly, et vay asy ascondido algũas jornadas; et desque chega aaoutra Mauritana de Çesarea, que nõ he terra areosa, aly sal fora, et faz outra lagõa, et crianse y aquelas méésmas anymalyas et cousas que se criam ẽno lago primeyro, et por esso os omẽs téém que toda aquela agoa et cousas que avemos ditas que som do Njlo; et [despois] que sal daly et chega aas outras areas que som aalende [Mauritana], contra Etiopia, ascondese cõmo de primo et vay ascondido víj́nte dias andadura, ata que vem aterra de Etyopia, et aly mostrase cõmo de cabo; et morã y omẽs et sal daly hũa fonte atal cõmo outra quea em Etiopia aque chamã Nygris; et [criamse] em esta fonte todas aquelas anymalyas, et eruas, et cousas meesmas quese criam ẽno Nylo. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 196 |
Outrosi Job fezo moytas [vezes] aDeus sacrifiçio de pam et de [viño] por seus fillos, et foy omẽ gẽtil do lynage de Esau, et ante do tẽpo dos judeus; desto se proua asaz queo sacrifiçio do pam et do [viño] que [ante] foy feyto queos judios, et nõ ouvo deles ocomeço; et segũdo diz Josefo deste Melchisedec dizẽ [algũus], et estes som dos judios, que foy Sem, ofillo de Noe, et que viueo ata otẽpo de Ysaac, fillo de Abraã. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 205 |
Et pero que esto era verdade dizia noso señor Deus, que sabe todaslas cousas, que ajnda véér et prouar se era asy et El [veẽdoo] queria ajnda saberlo; et esto fazia por dar anos enxẽplo, que nõ creamos as cousas máás que nos diserẽ ata que nõ sabeamos se som [verdade] de feyto. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 227 |
"Abráám nõ degoles omoço nẽ lle faças nẽgum mal, ca Eu nõ te mãdaua queo matases por sabor que Eu ouvesse de sangre de omẽ, nẽ por toller aty teu fillo que te avya dado, mays faziao por prouar atua voõtade se farias em tal cousa meu mãdado. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 227 |
"Em este lugar diz mẽestre Godofre que proua Deus ao justo por que paresca abondade et avertude do seu coraçõ por los bõos feytos et obras, por que tomem del enxemplo os outros et façam bem. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 251 |
Et arreyna Juno por prouar aJupiter ẽno feyto que ella entendia bem, cõmo aquela que era [deessa] et moy sabia, et pediolla quella desse em dom. |
[+] |
1300 |
XH I, 0/ 264 |
[Sobre esto] conta Lucas ẽna fim das rrazões da segunda ydade este avijmẽto, et diz que asy cõmo os prinçepes de Caldea et do Egito aviam suas contẽdas et lides ontresi quaes obedesçeriã aos outros, que asy leuãtarõ contẽdas os seus sabios et seus prinçipes cõ elles quaes dos seus ydolos poderiam mays et fossem mays onrrados et adorados, et vierõ aelo: et os caldeos trouxerõ seu ydolo de fogo, et os do Egito [fez[e]rã] hũ ydolo asemellança del rrey Belo, et poserõlle ẽna cabeça hũa corõa de ouro, et adorauã lo em [rrazõ] do elamẽto da agoa; et quando ouverõ [a vĩjr], aaproua fezerõ hũ grande vaso traspasado pera ello, amaneyra de corõa, et furarõ aquel vaso todo porlo fondo [como] criuo, et çarrarõ os furados com çera que era da color do latom [como] ovaso, et encherom aquel vaso moy bem de agoa. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 7 |
Cõmo foy prouada Troya et quẽ fuy o primeyro que a provou A el RRey Çelbron, a el RRey Sanyrão, et a el RRey Saturno, a el (RRey) Jupiter. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 9 |
Et por que uaa todo o feyto de Troya ajuntado, diremos despoys da prouaçõ em poucas palauras dos rreys que avemos ia dito |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 27 |
Cõmo Jaason rrogaua a Media que tornase seu padre mãçebo Por que sabia Jaason que Media era moy sabea de moytos saberes et o avia ja prouado, fiaua en ella que poderia tornar a seu padre Eson a ydade de mãçebo. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 27 |
Et demudou se lle o coraçõ cõ dolor del, et quiso chorar, pero encubrio se o mays que podo et nõ descobrio nada de sua voõtade Et diso: ' o marido, ¿que nemjga te agora [sayo] da boca, se eu nõ ey poder de trasmudar o espaçio da tua vida a uyda de algũ outro? nõ ho leyxa seer Elychem nõ quer, ca he a señora dos encãtamẽtos nẽ tu, nõ demãdas bem ca eu prouarey por la mjña arte de dar longa ydade a meu sogro, et tornar lo ey mãçebo. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 46 |
Et Tãtalo, veẽ(do) -se tam onrrado, pensou sobre duas cousas: a primeyra, cõmo poderia fazer seruyçio aos dioses por tãta onrra que lle faziã; a segũda, de prouar o [saber] que avia (et aquela) deydade dos dioses que cousa era, ou se era verdade ou mẽtira. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 50 |
Et de mjña fremosura nõ quero aqui mays rrazõar, ca o que a ollo pareçe nõ a mester outras prouas pero tãto quero dizer y que por la mjña fremosura moytos andarõ penados et andam ajnda et se o mãdases saber, esto poderia eu prouar. et por que sõo eu tã fremosa, me derõ semellança a pauões que am as penas mays fremosas que outras aves. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 86 |
Et começou a arar et semẽtar sal creerõ os gregos que asi era fasta que Palamades comedio que grã [mj̃gũa] faria tal õme ẽna oste cõmo era Vlixas, ca era sabeo et quiso prouar se avia perdido de todo o siso. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 107 |
Et quantos queriã sobyr, todos [los] faziã vij̃r cabeça ajuso [em] tal guisa que o nõ queriam mays prouar ca todos cayã mortos hũus sobre outros de çima dos muros que eram moy altos mays ao cõbater dos portales, veriades tirar con pedras et seetas et outras cousas de moytas maneyras et creçer feridas. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 129 |
Et ja fora prouado [per] moytos balesteyros. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 145 |
Et [tynãlo] çercado de cada parte et apertauãn o moyto fortemente mays enpero nõ se ousauã chegar a el para o prender et cada hũ (que) o queria prouar, caramẽt o prouara ca nõ leyxara y outro peñor senõ a cabeça. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 287 |
Et yam em pus elles, matãdo quantos queriã mays Diomedes et Monesteus, duque de [Atẽnas], lles fezerõ voluer as espaldas ca en balde prouariã de estar y mays, ajnda que quisesem. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 342 |
Et quando virõ que os gregos o queriã queymar ou fazer del peças, fezerõ grande volta et foronse todos armar, et estouerõ todos açerca del, et defenderõno en tal maneyra que nõ foy ende tã ardido que senbrãte fezese de o prender, et se o prouar quiseram toste se poderã mal achar. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 342 |
Outrosy moytos quiseram moy de grado que fose por esto queymado et destroydo para sempre, mays enpero que esto cobijçauã nõ ouvo y tal nẽ tan ardido que o prouar ousase. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 343 |
Et quando os gregos virõ aqueles fogos en tã altos lugares, ben coydarõ que a gente d ' aquela terra aviã d ' eles doo et piedade, et (que) lles faziã aqueles fogos en tantos lugares por que visen que era ali prouado et lugar de tomar porto. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 347 |
Et cousa prouada era que Diomedes fora ẽno consello quando Vlixas o fezo afogar. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 357 |
Et el RRey Vlixas amou et preçou moyto a Penalope, sua moller, des -d ' aly en [deãte] porque tan maravillosa mẽte se prouara por bõa dõna et todos diziam d ' ela tanto bem que mellor nõ podiam. |
[+] |
1350 |
HT Miniaturas/ 365 |
Et a cousa foy çerta et prouada que o matara mays Orestes nõ daua por ende nada nẽ lle pesaua por que cõprira toda sua voõtade et [talẽt] |
[+] |
1370 |
CT 1/ 221 |
Et deulle, cõmo moy ardido caualleyro, cõ hũa espada que tragía, moy grãdes tres colpes prouados. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 237 |
Et nõ me terría que era caualleyro, se a uós outros de mj̃ leuassedes, et ben o lazeraría quen o prouar quisesse. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 237 |
Et a uós, conde, digo assý que uos gardedes de nõ estar mays en Salamjna, ca, sse prouades de y mays estar solament hũ día et nõ entrades toste en uossa nao, creede que auerey ende grã pesar, et uós poderedes rreçeber grã dãno. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 287 |
Et quantos queríã sobir, tódoslos fazíã vĩjr cabeça ajuso, en tal gisa que nõ o queríã ja mays prouar, ca todos caýan mortos, hũus sobre outros, dos muros, que erã moyto altos. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 317 |
Et foy prouado caualeyro et ardido et moy bon cõbatedor. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 317 |
Et estaua alçado cõmo torre, et era tã forte que o nõ falssaua njhũa arma de nehũa maneyra, ca ja fora prouado per moytos beesteyros. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 340 |
Et tĩj́nãno çercado de cada parte et apertáuãno moy fortemẽt, mays enpero nõ sse ousauã chegar a el pera o prender; ca, se algũ o quería prouar, carament o cõpraua, ca nõ leixaua y outro peñor senõ sua cabeça. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 357 |
Et, sen falla, por uosso mal o prouastes. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 365 |
Et solament eu ẽno prouar teño que fezo grã uilanj́a et grã uileza, et mostrou de ssy grã cobijça. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 369 |
Et ẽno mũdo nõ cobijçauã cousa tãto cõmo tallarsse a cabeça hũ ao outro, et seu coydado et sua aguça era en topar anbos por mostrar suas forças et prouar seu poder et sua ualẽtía. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 383 |
Et aquí prouarõ estes caualeyros anbos o grãde esforço de Éytor et a ssua ualentía, ca leuarõ grãde afán ẽno prouar. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 389 |
Et agora esta gerra mõtou ja tãto et he tã aficada que, por força, nos cõuerrá de coñosçer a quen de bõo coraçõ nos seruirá, ca diz o prouerbio antigo, que nõ mẽt, que o amjgo senpre se proua ẽna coyta. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 449 |
Et fáçome marauillado de uós seer tã ousada de prouar solament de me tal cousa dizer. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 454 |
Et nõ ouuo y nehũ que o prouar quisesse nẽ sse cõbater cõ el. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 480 |
Et d ' ánbaslas partes se prouauã et se asinalauã muyto ameúde. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 534 |
Et, sen falimẽto, uos digo que nõ podedes escapar de peligro, nẽ de grã tormenta do mar, sse solament prouassedes de fazer paz cõ os troyãos, nẽ de uos assý tornar a uossa terra; ca en toda gisa uos cõuẽ de cõprir a uoõtade dos dioses et de fazer seu mãdado. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 540 |
Et nós outras queremos y seer mesuradas et nossa mesura se nos torna en dãno (mays se nos torna en dãno), mays se nós nos fezessemos esquiuas da primeyra, nũca noslo diríã, nẽ prouaríã de dizer, et nós nõ perderiamos bon prez cõmo o perdemos. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 542 |
Et ferament mẽoscabauã cada día, et nõ gãanauã nada, et achauã a Achiles en grã mj̃ga, ca el era o que mays sofría as grãdes pressas, et sabía mãtẽer os grãdes torneos, et el era o que prouaua os grãdes feytos et os acabaua, et fazía as grãdes caualarías, et d[e]sque os el nõ ajudou, senpre rreçeberõ grandes perdas. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 575 |
Et eu quero yr y aa proua. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 595 |
Et os gregos solament nõ prouarã de conbater os muros, nẽ lles d[e]ram uagar pera elo. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 624 |
Et des alý endeant forõ os troyaos tã sarrados que ia mais nũca ousarõ seýr, nẽ solament nõno prouaron. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 628 |
Dom Anfímacos, creede que de nos cõbater cõ os gregos, nẽ solament de o prouar, en esto nõ falemos, ca ia o poder noso nõ he de os sofrer en batalla, nẽ he bõo cõsello d ' abrir portas contra eles nẽ seýr alá, [et a mj̃ semella que a guerra he muyto acabada] quanto da nosa parte. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 662 |
Et sabede que nõ fuj y õme tã ousado que ende nada podese asconder, nẽ que o prouase. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 672 |
Et se uós, dom Ulixas, dizedes que auedes y mayor dereyto ca eu, dígouos que me mentides, et a aquisto uos meto eu as mãos, et prouarlo ey que nihũa parte nõ auedes d ' auer ẽno Paladióm. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 672 |
Marauillado me faço cõmo o solament ousades prouar. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 672 |
Et, sen falla, uos digo que, se o mays prouades, que uos auiltarey et uos desonrrarey moy mal. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 692 |
Et fórõse todos armar, et defendérõno en tal maneyra que nõ fuj y tã ardido que semellant fezese de o yr prender, et se o prouar quiser[ã], ag(u)ina se poderã ende mal achar. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 692 |
Mais pero nõ ouuo y tã ardido que o prouar ousase. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 702 |
Conta a estoria que el rrey Ácamas et el rrey Demafóm, uĩjndo perlo mar, ouuerõ entre si taes rrazões et así desapostadas que ia mays nũca se delas poderíã loar nẽ gabar, ante forõ por elas deytados et desterrados de seus rreynos, et en guisa que nõ forõ ousados, nẽ solament nõno prouarõ, de entrar alá. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 704 |
Et quando esto for (for) sabudo perlo mũdo, uerrá outra gent estraya que a pobrará et nõ ficará y nihũ de seu linagẽ; ca, despois que nos uirẽ partidos d ' ende et sentirẽ a terra sen gent, uerrã sobre nós, et cõquerernos am todos, et guardarã a terra pera sy, et prouarla am de sy mijsmos, ca nós nõ podemos senpre estar guisados. |
[+] |
1370 |
CT 1/ 720 |
Et Vlixas amou moyto et preçou des alý endeãt a Prilónape, sua moller, porque tã marauillosament se prouara por boa dona. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Fueras ende, si la vendida fuesse fecha por menos de la meytad del derecho precio, segun es sobredicho en las leyes deste Titulo; o si pudiere prouar, que la vendida fue fecha por engaño que le fizo el comprador a sabiendas, non seyendo el vendedor sabidor de quanto valia la cosa, nin auiendo nunca visto (la), assi como de suso diximos. |
[+] |
1375 |
QP 26/ 116 |
Casa, o torre, que deue seruidumbre a otro, o que fuesse tributaria vendiendo vn ome a otro, callando el vendedor, LEE LXII (como se non pode desfazer a venda que he feita dereitamente macar disese que a fezera com coita de fame ou de peito que avia a dar) Desatar querendo alguo (ome) a venda que ouuese feita de seu grado dizendo que a vendera (por) gran coyta en que estaba de fame ou por moytos peitos que avia a dar por rrazon daquela cousa que vendeu ou por outra (rrazon) semellante destas. dizemos que esto non (lle) abonda para desfazer a benda. outrosy dizemos que se......quiser desfazer venda dizendo que a fezera por menos do que ualia (por que non era sabedor quando a vendeu que tanto valia que) por tal Razon nonna pode desfazer saluo ende se a venda fose feita por menos da meta do dereito preço segundo he sobre dito ennas lees deste titolo ou se poder prouar que a venda foy feyta por engano que lle fezo o conprador a sabendas non seendo o vendedor sabidor do......a cousa nenna avendo nunca vista ....de suso disemus LEY LXIII (como se pode desfazer a venda se o vendedor encobre a cenço ou a maldade que avia nas cousas que vendeu). |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
E ha menester que el padre mande fazer carta, como saca el fijo de su poder; (por que se) pueda prouar la emancipacion, e non venga en dubda. |
[+] |
1380 |
CPc 26/ 109 |
Ca si recibiese voontade tanben de huu como de outro sen juizo e sen nehua premia que seer possa. pero esto se ha de fazer conçelleyramente que quer tanto dizer (h)en este lugar como ante o juiz ante quen se deue acordar as voontades danbas las partes tanben do padre como do fillo. e ha mester o padre que mande fazer carta como saca o fillo de seu poder (e que sse) posa prouar a mançipaçon e non venna en dubda LEE XVIII porque rrazoes poden (costrenger aos padres) que saquen de seu poder a seus fillos Achamos quatro rrazoes porque poden costrenger ao padre que saque de seu poder a seu fillo. como quer que dizemos enas lees ante desta que non (poden) apremear(los) que o (façan.) a primeira he quando (o) padre castiga a seu fillo moy cruelmente sen aquela piedade que lle deue auer segundo natura. ca o castigamento deue seer con mesura e con piedade. a segunda he se o padre fezese tan grande maldade que dese carreira a suas fillas de seer maas molleres de seus corpos apremeandolas que fezesen ...........a III he sse huu ome man ..........en seu testamento algua cousa..... condiçon que emançipasse por ende......fillos. ca sse (lo) quel fuesse mandado desta guisa, tenudo es de los emancipar; e si non quisiere, puedenlo apremiar que (lo) faga. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 59 |
Et diso ao arçibispo que se lle dese liçẽçia et o cõsellase, que el que de grado prouaria se a poderia aver. |
[+] |
1390 |
MS [I, 1]/ 176 |
Et en outro dia aa manãa diso o enfermo a aquel seu cõpaneiro que se o el quisese ajudar que prouaria de sobir aquel monte et o cõpaneiro disolle que o nõ leyxaria ata a morte. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 71 |
Et por en se Sege moita prol ao Cauallo, esto he prouado Ca o Cauallo gros engrossa por y mais, et perde fenollya et brabura, et depois que o esfauellaren, como dito he, deuen cauallgar en el, et tomar saltos peqenos et remetello contra as bestas por moitas vezes entrando por ellas et saindo, que fill vusança de as entrar et de se sair dellas, quando mester for, mudandolle o freo mansamente et fortemente como conprir. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 93 |
Estes rremedios que se adeante segen som çertos et prouados para a dita door. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 101 |
A atal door aueras tal rremedyo que he moi prouado: |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 101 |
Para esto outrosy val muito a calda das fauas coita con sal, esto he prouado. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 145 |
tanto de huun como doutro, ataa que se faça como vngento et ponan deste vngento no lugar duas uezes no dia, ataa que seia soldada a carne et se mudaua a huña et mays, pero eu ensinado por esprouamento llouuo mays para matar a seda o vngento que se faz da serpente como dixe suso [et] ensiney. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 151 |
Et Nota que todas llas encrauaduras que ha de dentro non tangen ao Cauallo ligeiramente se podem curar se foren linpas et ben aparelladas et lles meteren dentro na chaga seuo ou çera ou lleite ou outra qousa grosa que ante feruan con sal, et con esto asy caente queimaren ben a chaga, et gardena da agoa et de lixo et garira, esto he prouado. |
[+] |
1409 |
TA III,4/ 157 |
Esta obra conposo Jurdam Ruuo Caualleiro de Calaurea famjliaryo do enperador don fradarique segundo, o qual foy ensinado por llo dito enparador de todas llas qoussas sobre ditas et foy esprouado na alueitarya dos Cauallos en casa do dito enperador con que vyueu por gran tenpo. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 96 |
O qual fezera et prouara Ylia, filla de huũ principe rrey de Troya, a qual fugira cõ el rrey Theneo, seu marido, da destroyçõ de Troya, e viera pobrar o dito lugar chamado Ylio. |
[+] |
1460 |
CI 1/ 109 |
Et el rrey Ordonjo, despoys de moytas batallas et vitorias de mouros que vençeu, et muytas prouações de villas et lugares que fezo et dous obispados que nouamente fezo et ordenou; conuẽ a saber: |
[+] |