logo usc Corpus Xelmírez - Resultados da consulta

Corpus Xelmírez - Corpus lingüístico da Galicia medieval

Resultados da pescuda


Os resultados das buscas efectuadas no Corpus Xelmírez poden ser usados con fins educacionais e de investigación, sempre que se mencione a fonte. Se desexa consultar a referencia e o contexto dun exemplo, calque no símbolo [+] na cela da dereita. Para se referir ao corpus como un todo, cite: Corpus Xelmírez - Corpus lingüístico da Galicia medieval - http://sli.uvigo.gal/xelmirez/. Se desexa realizar outra pescuda no Corpus Xelmírez, pode calcar aquí.
Está a procurar contextos do uso de rio nos textos históricos do Corpus Xelmírez.

Número de contextos atopados: 1081

1200 FX III, 5/ 699, col. b Et se o fezer, el senor da cibdade o el uicario o el iuyz despoys que o souber se foren personas que non podan constringir que se partan, fagan no saber al rey; et se foren personas de menor guisa fagan los partir logo; asi que a muger que casou contra uoluntade del primero marido en adulterio. [+]
1200 FX III, 5/ 703, col. a Se aquel que descobre el furto, lo sopo que non se fezera, se de su uoluntade lo descobrio , non deue auer ninguna pena , nin deue demandar otro gualardon porque ó demostra ca abundar le deue que salga sin pena . [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .XI. é como Santa Maria tolleu a alma do monge, que ss ' afogara no rio, ao demo, e feze -o resusçitar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Quen dona fremosa e bõa quiser amar, || am ' a Gloriosa, e non poderá errar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Deus te salve, groriosa || Reyn[n]a Maria, || lume dos santos fremosa || e dos Çeos via. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 A Virgen mui groriosa, || Reynna espirital, || dos que ama é çeosa, || ca non quer que façan mal. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Tanto son da Groriosa | seus feitos mui piadosos, || que Fill ' aos que an muito | e dá aos menguadosos. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Como pod ' a Groriosa | muy ben enfe[r]mos sãar, || assi aos que non saben | pode todo saber dar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .LV. é como Santa Maria serviu pola monja que sse fora do mõesteiro e lle criou o Fillo que fezera alá andando. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Gran dereit ' é de seer || seu miragre mui fremoso || da Virgen, de que naçer || quis por nos Deus grorioso. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 A Reynna gloriosa | tant ' é de gran santidade, || que con esto nos defende | do dem ' e de sa maldade. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 A Groriosa grandes faz || mirages por dar a nos paz. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Non pode prender nunca morte vergon[n]osa || aquele que guarda a Virgen groriosa. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Prijon forte nen dultosa || non pod ' os presos tẽer || a pesar da Groriosa. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .C.XI. é como un crerigo de mis[s]a, que servia a Santa Maria, morreu no rio que ven por Paris; e a terçer dia resuscitó -o Santa Maria e sacó -o do rio. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .C.XXXVII. é como Santa Maria fez seer casto a un cavaleiro que soya seer mui luxorioso. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .C.XLII. é como Santa Maria quis guardar de morte un ome dun rey, que entrara por hũa garça en un rio. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .C.LI. é dun crerigo que onrrava as egrejas de Santa Maria e guardava os sabados, pero que era luxurioso. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .C.LII. é como un bon cavaleiro d ' armas, pero que era luxurioso, dizia sempre Ave Maria, e Santa Maria o fez en partir per sa demostrança. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 De muitas guisas os presos | solta a mui Gloriosa, || Santa e Virgen Maria, | tant ' é con Deus poderosa. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .C.LXIIII. é como a omagen de Santa Maria de Salas deu ũu braado, e tremeu a terra, por un prior da ygreja que fez tirar a força do sagrado [Don Fernando], abade de Mont -Aragon. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .C.LXXI. é como hũa moller de Pedra -Salze ya con seu marido a Salas, e perderon un Fillo pequeno en un rio; e foron a Salas e achárono vivo ant ' o altar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Quena festa e o dia || da mui Groriosa || quiser guardar todavia, || seer -ll -á piadosa. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CC.XI. é como Santa Maria fez aas abellas que comprissen de cera un çirio pascual que sse queimara da ũa parte. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Non conven aa omagen | da Madre do glorioso || Rey que cabo dela seja | figura do demo astroso. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Quen ouver na Groriosa | fiança con fe comprida, || non lle nuzirá poçõya, | e dar -ll -á por sempre vida. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Gran dereit ' é que mal venna | ao que ten en desden || os feitos da Groriosa, | con que nos faz tanto ben. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CC.XLV. é como Santa Maria tirou un ome de prijon e o fez passar un rio que era mui fondo, e non se mollou. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 O que en coita de morte | mui grand ' o en prijon for, || cham ' a Virgen gloriosa, | Madre de Nostro Sennor. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Quen na Virgen gloriosa | esperança mui grand ' á, || macar seja muit ' enfermo, | ela muy ben o guarrá. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCLXXI. é como hũa nave estedera tres meses en un rrio e non podia sair porque a conbatian mouros, e Santa Maria sacou -a en salvo. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCC.VIII. é como Santa Maria guario ena çibdade de Rara hũa moller ydropica. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Quen quer mui ben pod ' a Virgen gloriosa || de door guarir, non será tan coitosa. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCC.XXXVI. é com ' o cavaleiro que era luxurioso, per rogo que fez a Santa Maria [ouve] cambiada a natura que sol depois nunca, por tal preito catou. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Virgen Madre gloriosa, || de Deus Filla e Esposa, || santa, pobre, preciosa, || quen te loar saberia || ou podia? [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Sempr ' a Virgen gloriosa | faz aos seus entender || quando en algũa cousa | filla pesar ou prazer. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCC.LV[I]. é como Santa Maria do Porto fez vĩir ũa ponte de madeira pelo rio de Guadalete pera a obra da sa ygreja que fazian, ca non avian y madeira con que lavrassen. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCC.LXXVII. é como el Rey deu ũa escrivania dũa vila a un seu criado, e avia muitos contrarios que o destorvavan, e pediu -a a Santa Maria, e fez -lla aver. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Senpr ' a Virgen gloriosa | ao que s ' en ela fia || ajuda -o per que vença | gran braveza e perfia. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCC.LXXIX. é como Santa Maria do Porto se vengou dos cos[s]arios do mar, que roubavan os omees que viin[n]am pobrar [en aquela vila]. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Como pod ' a Gloriosa | os mortos fazer viver, || ben outrossi pod ' os nenbros | dos contreitos correger. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Virgen Madre gloriosa, || de Deus filla e esposa, || santa, pobre, preçiosa, || quen te loar saberia || ou podia? [+]
1264 CSMr B/ 134 [Esta é de como Santa Maria tolleu a alma do monge que ss ' affogara no rio ao demo, e feze -o ressocitar.] [+]
1264 CSMr B/ 257 [Esta é como Santa Maria serviu pola monja que se fora do mõesteyro e lli criou o fillo que fezera alá andando.] [+]
1264 CSMr B/ 414 [[E]sta é como un crerigo de missa que servia a Santa Maria morreu no rio que ven por Paris; e a tercer dia rressocitó -o Santa Maria e sacó -o do rio.] [+]
1264 CSMr B/ 491 [Como Santa Maria fez seer casto a un cavaleiro que soya seer muy luxurioso.] [+]
1264 CSMr B/ 501 [Como Santa Maria quis gua[r]dar de morte un ome dun rei que entrara por hũa garça en un rio.] [+]
1264 CSMr B/ 524 [Esta é dun crerigo que onrrava as eigrejas de Santa Maria e guardava os sabados, pero que era luxurioso]. [+]
1264 CSMr B/ 526 [Como ũu bon cavaleiro d ' armas, pero que era luxurioso, dezia sempr ' "Ave Maria", e Santa Maria o fez en partir per sa demostrança.] [+]
1264 CSMr B/ 550 [Como a omage de Santa Maria de Salas deu ũu braado, e tremeu a terra, por un prior da eigreja que fez tirar a força do sagrado Don Fernando, abade de Mont -Aragon.] [+]
1264 CSMr B/ 564 [Como hũa moller de Pedra -Salze ya con seu marido a Salas, e perderon un fillo pequeno en un rio, e foron a Salas e acharono vivo ant ' o altar.] [+]
1264 CSMr B/ 750 [[C]omo Santa Maria tirou un ome de prijon e o fez passar un rrio que era mui fondo, e non se mollou.] [+]
1264 CSMr B/ 61 [Esta é de como hũa nave estedera tres meses en un rio e non podia sair porque a conbatian mouros, e Santa Maria sacou -a en salvo.] [+]
1264 CSMr B/ 133 [[C]omo Santa Maria de Vila -Sirga tirou un escudeiro de prijon, que o tiinnan en Carrion pera matar.] [+]
1264 CSMr B/ 220 [Com ' o cavaleiro que era luxurioso, per rogo que fezo a Santa Maria, [ouve] cambiada a natura que sol depois nunca por tal preito catou.] [+]
1264 CSMr B/ 272 [[C]omo Santa Maria do Porto fez vĩir ũa ponte de madeira pelo rio de Guadalete pera a obra da sa ygreja que fazian, ca non avian y madeira con que lavrassen.] [+]
1264 CSMr B/ 317 [C]omo un [Rey] deu ũa escrivania dũa vila a un seu criado, e avia muitos contrarios que o estorvavan contra el Rey, e prometeo algo a Santa Maria do Porto, e fez -ll ' aver. [+]
1264 CSMr B/ 322 [[C]omo Santa Maria do Porto se vengou dos cos[s]arios do mar que roubavan os omees que viin[n]an pobrar en aquela sa vila.] [+]
1290 FD I, 2, 3/ 123 Pero ſe auijr non ſe poderem con os donos dellas uozes ſobre ſsou ſolario, podem auer a ujçeſſyma parte della demanda ſegundo que manda la léé uoſa. [+]
1290 FD I, 2, 3/ 123 Outroſſy non deuedes a conſintir que los uozeyros que tomam ſolario dambalas partes et falſan os preytos que razoem en uoſa corte nen ante uos, ca el dereyto o defende; et ſon ditos en latim preuaricatores causarum . [+]
1290 FD I, 2, 3/ 125 Et os que defende o dereyto ſon eſtos : caualleyros que eſtam ena corte del rey et que recebem soldada del por le facer ſeruiço, foras ende en preyto de caualleyros que foſem ſu ſeu poderio e en ſas caſas; clerigos, monges et contractos que ſe non podem leuantar por algunas infirmidades ou los que ſon meores de XXV anos, ou os que ſon acuſados dalgum mal feyto, mentre durar a acuſaçom. [+]
1295 TC 1/ 3 Nepoçiano tornouse cõ aqueles asturaos et cõpanas de gascoes que erã cõ el y, et foy lidar cõ el rrey dom Rramiro çerca da ponte dũu rrio que auia nume Narçera. [+]
1295 TC 1/ 6 Outrosi o apostolo Sanctiago foy y logo cõ elles, assy como les prometera, et esforçauaos muyto ena batalla, et ferio ele meesmo (na batalla) muy de rigeo enos mouros, asi com̃o les a elles semellaua. [+]
1295 TC 1/ 6 Mays este papa Valentino nõ viueu mays de XLa dias, et alçarom en seu lugar Gregorio papa quarto; et forõ com ele noueenta et IXe apostolicos. [+]
1295 TC 1/ 8 Andados tres anos do rreynado deste rey dom Rramiro -et foy isto ẽna era de oytocentos et lxxj ãno; et andaua estonçe o ano da encarnaçõ en oytoçentos et xxxtaiijes; et a do enperio de Loys, enperador de Rroma et rey de França, en xij -, conta a estoria que chamou entõçe el rrey dom Ramiro os bispos et os abbades que forã cõ elle en aquella batalla que ouverã con os mouros, et ouue seu cõsello cõ elles. [+]
1295 TC 1/ 10 Este rey a que dizemos dom Garçia nõ [o] cõta a estoria por que el iasca ena numeada dos reys, mays cõta asi dele a estoria que, quando finou el rey dom Afonso, padre deste rey dom Rramiro, que aquel rrey dom Garçia ficaua jnfante minino muy pequeno, et que o tomou este rrey dom Rramiro e que ele o criou, et que tanto o amaua com̃o se fose seu fillo. [+]
1295 TC 1/ 16 Et o primeyro ano de seu rreynado foy na era de oytoçẽtos LXXaV anos; et andaua entõçe o ãno da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos et xxvj anos; et a de Loys, enperador de Rroma et rrey de Frãça, en xvij; et a de Gregorio papa en Ve; et a de Auderame, rey de Cordoua, en xvij; et a dos alaraues en ccos xxxta viijto. [+]
1295 TC 1/ 16 Et casou cõ hũa dona que auja nume Mamadõna, et fezo en ella Vo fillos, et forõ estes per numes: dom Afonso, dom Vermũdo, dõ Nunu, dõ Oderio, dom Fruela. [+]
1295 TC 1/ 16 En este ano primeyro de seu reynado alçarõxele os gascoes, et logo que o uio sacou sua oste et foy sobre elles, et matou y muytos delles, et tornou os que ficauã bõos, et toda a terra da Gascona meteua so seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 19 Os omes lauradores en todo esto, quando virõ que nom podiã soffrer o grã poder deste rey Mahomat nẽ auiã cõ quen se parar para sse deffender, veerõsse para elle et meterõse so seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 21 Et dello quinto ano ata os noue anos do rreynado deste rey dom Ordono nõ achamos feyto que de contar seia que a[a] estoria perteesca, se nõ eno oytauo ano aquel enperador Loys de Roma que perdoou a seu fillo Locario, que se queria alçar conos outros altos omẽes do rreyno et atregoou[o] et segurouo que ueesse seguro ante el, que se nõ temese de nẽhũa cousa. [+]
1295 TC 1/ 21 Demays outorgoulle a onrra do enperio et a coroa del depoys de sua morte. [+]
1295 TC 1/ 24 Na era d ' oytoçẽtos et LXXaVe anos -et andaua entõçe o ano da encarnacom do Señor en oytoçẽtos et XXXtavije anos; et a do enperio [de] Locario, enperador de Rroma, en hũu; et a de Mafomat, rrey de Cordoua, en xj; et a dos alaraues en CCXLa et oyto -, finado el rrey dõ Ordono et enterrado, ajuntarõse os altos homees et boos do rreynado et reçeberõ o jnfãte dom Affonso, fillo del rey dõ Ordoño, et alcarõno por rrey de Leõ. [+]
1295 TC 1/ 25 Co xiiijo. Como lidou Carles et Loys cõ seu yrmão Locario et cõmo foy partido o rreyno de França [+]
1295 TC 1/ 25 Et este [ano] morreu Loys, enperador de Rroma, et tomou o enperio Locario, seu fillo, et rreynou XV ãnos. [+]
1295 TC 1/ 25 Mays Carllos et Loys, fillos daquel Loys enperador, ouverõ grã pessar por que seu jrmão Locario lles tolleu assi sua partida do rreyno. [+]
1295 TC 1/ 25 Et alc[aron]sse contra el, et nõ sse querendo auijr cõ elles esse enperador Locario, seu jrmão, vẽerõ [a] auer muy grã fazenda uns outros en terra d ' Alrigodoro, çerca dũa villa que dizẽ Fontanẽdo. [+]
1295 TC 1/ 25 Pero en cabo vençerõ Carlos et Loys seu jrmão Locario, o enperador. [+]
1295 TC 1/ 25 A Carllos, o que foy chamado Caluo por sobrenume, caeu aquella partida do rreyno que e cõtra ouçient[e], do mar Ocçeano et das Bretanas ata o rrio que dizẽ Mossa. [+]
1295 TC 1/ 25 A Loys o rreyno de Germanja, que e contra ourient[e] ata hũu rrio que chamã Renẽ, et aynda algũas çidades aalende. [+]
1295 TC 1/ 25 A Locario, que era [o] jrmão mayor et enperador de Rroma, caeu o rreyno de Eytalia et a meadade da [proui]nçia de Frãça, que e ontre os rios Saldo et Rregno. [+]
1295 TC 1/ 25 Et Locario mudou o nume [a] aquella terra et chamoua de seu nume meesmo Loncargia. [+]
1295 TC 1/ 25 Et Locario enperador regnou en Roma et en Alamana seu enperio. [+]
1295 TC 1/ 29 En esse ano que el fez esta lid[e] morreu Gregorio papa et foy posto en seu logar Serigo, o segundo; et forõ cõ el çento apostoligos. [+]
1295 TC 1/ 31 Andados iiijo ãnos do rreynado del rey dõ Affonso, o Magno, -et foy isto na era d ' oytoçentos LXXa IX anos; et andaua (et andaua) outrosi o ano da encarnaçõ do Señor en oytoçẽtos et xlaj; et a do enperio [de] Locario, enperadorn de Rroma, en çinquo -, este rey dom Affonso, estando en sua terra asesegado et ẽ paz, chegoulle mandado como tres rreys de Merida lle avi[ã] entrado na terra cõ gram oste et que ficarã suas tendas sobre Benauent[e]; et tijnana çercada. [+]
1295 TC 1/ 31 Et, e[n] chegando, firio logo en elles, et venceu logo el rrey dom Affonso os tres rreys, et morrerõ y muytos mourros et cõ elles matou y el rrey dom Afonso el rrey de Merida. [+]
1295 TC 1/ 33 Et el rrey outrossi achousse cona outra parte daquelles mourros que yam contra el, et lidou cõ elles çerca d[o] rrio Ourego et vençeos. [+]
1295 TC 1/ 34 Andados vije anos do rregnado del rrey dom Affonso, o Magno, -et foy isto na era d ' oytoçẽtos et lxxxaj ãno; et andaua entõçe o ano da encarnaçõ [do Señor] en oytoçentos xliijes; et a de Locario, enperador de Rroma, en vije -, el rrey dom Affonso, coydando ia estar en paz, chegarõle nouas en como hũu alto omẽ de França, que auja nume Buysso, lle entrara cõ gram oste et que lle andaua estragãdo a terra et fazendo en ella quanto mal podia. [+]
1295 TC 1/ 35 Andados viijto anos do rreynado deste rey dõ Affonso -esto foy na era d ' oytoçentos lxxxaij ãnos; et andaua entõçe o ano da encarnaç[õ] do Senor en oytoçẽtos et xliiij anos; et a do enperio [de] Locario, enperador de Rroma, en oyto - este rey dom Affonso, polla festa de çinquoesma, fezo suas cortes en Leom, muy rricas et muyto onrradas. [+]
1295 TC 1/ 35 Et dos altos omes que auja y ena corte era hũu que auja nume Orios Godos et outro Tiobalt, et os outros que dissemos ante disto na estorja; quando virõ estes altos omes que Bernaldo non saya y, ouverõ seu cõsello de o dizer aa rreyna, que, per rogo della, fose Bernaldo lançar a aquel tauollado. [+]
1295 TC 1/ 35 Orios Godos et o conde Tiobalte forõ logo aa reyna a dizerlle o que lle prometera que llo cõprisse. [+]
1295 TC 1/ 35 Ca, senor, nẽbraruos deviades outrosi de com̃o uos acorri çerca do rrio d ' Oruego, quando estauades çercado et uos tĩjnã os mouros en essa cerca en coyta de morte. [+]
1295 TC 1/ 38 Andados IX anos do rreynado del rrey dom Affonso, o Magno -et foy esto ena era d ' oytoçẽtos LXXX et iij anos; et andaua entõçe o ano da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos LaVe anos; et a do enperio [de] Locario, enperador de Rroma en IXe -os de Tolledo alçaronse outra uez contra Mahomat, rrey de Cordoua. [+]
1295 TC 1/ 39 Andados X anos do rreynado del rrey dom Affonso, o Magno -et ffoy isto na era d ' oytoçẽtos et oyteenta tres ãnos; et andaua outrossi o ano da encarnacom do Senor en oytoçentos xlavj; et o enperio [de] Locario en X - et este ano Xo de seu rreynado ffez suas cortes en Salamãca. [+]
1295 TC 1/ 39 Et dissi moueu dalj et foy a rribeyra ajusso desse rrio. [+]
1295 TC 1/ 39 Mays, en cabo, venceu Bernaldo et prendeu y a Orios Godos et o conde Tiobalte. [+]
1295 TC 1/ 39 Et eu teno aqui presos Orios Godos et o conde Tiobalt, et sse uos por bẽ teuesedes enviarllos ya a el rrey en present[e], ca bem creo que mo gradecera et que me dara meu padre por elles. [+]
1295 TC 1/ 39 Et Bernaldo entõçe fallou cõ Orios Godos et o conde Tiobalte et dissoles, contandole o que queria fazer: - [+]
1295 TC 1/ 43 Et Orios Godos et o conde Tiobalte disserõ a el rrey que yriam elles alla, sse a elle(s) prouguesse. [+]
1295 TC 1/ 43 Et el rrey mãdou entõçe a Orios Godos et ao conde Teobalt et a vije caualleyros de sua masnada que fossem pollo conde Sant Diaz. [+]
1295 TC 1/ 47 Como dom Nunu et dom Bernaldo et dom Doario, todos tres jrmãos, quiserom matar a trayçõ el rrey don Affonso [+]
1295 TC 1/ 47 Andados xiiije anos do rreynado del rey dom Affonso, o Magno, -et foy isto na era d ' oytoçẽtos et oyteenta vj ãnos; et andaua entõçe o ãno da encarnaçõ en oytoçẽtos et xlaviijo anos; et o inperio de Locario en xij - en este ano aqui dito dom Fruella, yrmao deste rey dom Affonso, ouve sua falla con os outros tres jrmãos, dom Nuno et dom Bernaldo et don Doario, et fallarõ de como matasem el rrey. [+]
1295 TC 1/ 47 Et dellos XV anos en deant[e], eno rreynado deste rrey don Affonso, que morreu Locario, enperador, et reynou enpos elle seu fillo Loys, o segundo, xxtij ano. [+]
1295 TC 1/ 47 Et ẽnos xxtiiiijo ãnos alçaronse os mouros de Merida contra o senorio daquel Mahomat mouro. [+]
1295 TC 1/ 49 Andados XXV anos do rreynado del rrey dom Affonso, o Magno, et ffoy [isto] na era d ' oytoçẽtos et noueenta ãnos; et andaua outrossi o ano da encarnacom do Ssenor en oytoçentos laij ãnos; et [o] enperio de Loys en X - este ãno aqui dito tremeu todo España. [+]
1295 TC 1/ 51 Andados XXX anos do rreynado del rrey dom Affonso, o Magno -et foy isto na era de noueçẽtos et iiijo ãnos; et andaua outrosi o ano da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos xla vj anos; et o enperio de Loys, enperador de Rroma, en XV - esse ano foy el rrey don Affonso sobre Coynbra, que tĩjnã os mouros çercada, et desçercoua. [+]
1295 TC 1/ 51 [Et] con a ajuda de Deus, tomoua et defendeua delles et meteua su seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 51 Et pobrou y toda essa terra bem ata o rrio de Tejo. [+]
1295 TC 1/ 52 Andados xx[x]j ano do rreynado del rrey dom Affonso, o Magno, -et foy esto na era de noueçẽtos et Ve ãnos; et andaua outrossi o ano da encarnaçom do Senor en oytoçetos xlavije; et o enperio de Locario en xvjes - en este ano Homar Abenhazõ, que era hũu dos mays altos omes que auja en Cordoua, alçousse contra el rrey Abdala, et alçarõse cõ el muytas gentes et muytos castellos, que som estes: [+]
1295 TC 1/ 53 Andados xxxaii anos do rreynado deste rey dom Affonso, o Magno, -et foy isto na era de noueçentos et sex anos, et andaua outrosi o ano da encarnaçõ do Senor en [oyto]çentos et saseenta et oyto anos; et o enperio de Loys, enperador de Rroma, en xvije anos - en este ano sobredito sacou este rrey dom Affonso muy gran oste et foy contra Tolledo, ca sayam ia as tregoas que dissemos que lles dera. [+]
1295 TC 1/ 53 Outro si fezo este rrey don Affonso, para defendemento da jgleia de Sam Saluador d ' Ovedo et de toda essa terra, o castello a que dizẽ Gazom, enas marinas d ' Asturas, ca sse temyã que veessem pella ventura daquella parte nauyos de mourros et que destroyriã estes santuarios. [+]
1295 TC 1/ 55 Andados xxxa iijes anos do rreynado deste rey don Affonso, o Magno -et foy isto na era de nouecentos et sete anos; et andaua outrosi o ãno da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos et saseenta et noue ãnos; et o enperio de Loys en xviijto ãnos - en este ano pobrou el rrey don Affonso a cidade de Çamora, ca ante nõ era ben pobrada de gent[e] pollas guerras et pollo mal dos mouros. [+]
1295 TC 1/ 55 Et logo que o soube Carlos, seu tio, rrey de França, ffoysse para Rroma quan[t]o mays pode et deu muy grãde auer ao apostoligo Joham et aos rromaos que lle ajudassem a auer o enperio. [+]
1295 TC 1/ 55 Mays Loys, seu jrrmão, que era rrey de Gerrmanya, vẽo logo sobre elle com muy grãde oste et gerreoo por que tomara el soo o enperio, que auja de seer de seu sobrino, ssem llo dizer ante. [+]
1295 TC 1/ 55 Carlos, depoys que ouve o enperio, despreçou o custume dos francesses et tomou o dos gregos. [+]
1295 TC 1/ 55 Et vistiuse de pãnos longos ata os pees, com̃o os gregos ffaziã, et tragia espada çĩta et hũu pãno de sseda a redor da cabeça, et en somo do pãno a corõa do enperio. [+]
1295 TC 1/ 55 Et prometeulle que, sse sse quitar del, que lle daria tam grande auer que, sse quissesse sacar o rrio que corre ontre Rroma et Ffrança et passar pello eyxuto ao rreyno de Germanja, que llo daria. [+]
1295 TC 1/ 55 Carlos, fillo de dom Loys de Germanya, ouvo depoys o enperio com ajuda dos altos omees do rreyno et rreynou xij ãnos. [+]
1295 TC 1/ 57 Andados quarreenta et hũu ãno do rreynado del rrey dom Affonso, o Magno, -et ffoy isto ena era de noueçentos et XVe ãnos; et andaua entõçe o ãno da encarnaçom do Senor en oytoçentos et lxxta et vij; et o enperio de Carllos, enperador de Rroma, en quatro - en este ãno el rrey dom Affonso, seendo muy alegre, et au[endo] gram plazer de tantos bẽes como lle Deus avia feytos et fazia contra seus eemigos, (et) envioull[o] dizer ao apostoligo Joham per sua carta, com dous clerigos que lle enviou. [+]
1295 TC 1/ 57 Et hũu auja nume Suero et o outro Desiderio. [+]
1295 TC 1/ 57 Et disso[lle] outrossi Nostro Senor, quando alla en ssua payxom: rrogey por tj, que nom fallessca a tua ffe; et, quando tu fores conuertudo, confirma teus yrmãos"; et por (a)que(ll)a uossa fama bõa de uos, (o) bom rrey dom Affonsso, vẽo a nos et nos foy mostrada per uossa carta et per estes dous mandadeyros, Ssenoro et Desiderio, amoestamosuos da parte de Deus que persseueredes enos bẽes que tẽedes comecados, por tal que uos cobr[a] et uos acalçe a bẽeycom de Sam Pero et a nosa. [+]
1295 TC 1/ 60 Andados xla et dous anos do rreynado deste rrey dom Affonso, o Magno, -et foy na era de ixe cẽtos et xvj ãnos; et andaua outrosi o ano da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos lxx et oyto; et o enperio de Carlos en Vo -en este ano, quando el rrey dom Affonso vio as cartas do papa, prouguelle muy de curaçõ et pos logo dia en que sse juntassem os rricos homẽes et os outros fillos dalgo et os bispos, [et] fezello a saber et aprazouos para seerẽ y aquelle dia para consagrar a jgleia de Santiago. [+]
1295 TC 1/ 62 Andados xla iijes ãnos do rreynado deste rey dom Afonso, o Magno, -et foy isto na era de noueçẽtos et xvije anos; et andaua outrosi o ano da encarnacom do Senor en oytoçẽtos lxxta et ixe anos, et o enperio de Carlos, enperador de Rroma en vj - poys que el rrey dom Affonso ouve acabadas todas estas cousas que auemos ditas, sayo d ' Ovedo et uẽo a Camora et prendeu y a seu fillo, o jnfant[e] don Garçia, et meteuo en ferros et mãdoo deytar ẽno castello de Gazõ. [+]
1295 TC 1/ 63 Andados xla vj anos do rreynado del rrey dom Afonso, o Magno -et foy isto na era de noueçẽtos et xx anos, et andaua o ano da en[c]arnaçõ do Senor en ixe çẽtos et oyteenta et dous anos, et o enperio de Carlos en ixe -en este ano el rrey dom Afonso, o Magno, quando sse vyo aficado de seus fillos et de seus vassalos meesmos, en hũa uilla de Asturas que dizem Beydes, alj leyxou o rreyno et deuo a seu fillo dom Garçia, en esse logar meesmo, ante seus fillos et seus rricos omees; mays per força que de grado. [+]
1295 TC 1/ 64 Et foy o primeyro ãno de seu reynado ena era de noueçẽtos et xxj ãno; et andaua outrosi o ano da encarnaçõ en oytoçẽtos et oyteenta et tres anos; et o enperio de Carlos, enperador de Rroma, en X; et o do papa Agapito en hũu; et o de Audala, rey de Cordoua, en XX, et [o] dos alaraues en CC et noueenta iiij. [+]
1295 TC 1/ 65 Et enpos elle ouve o enperio hũu seu sobrino, a que diziã Armilfo, et reynou apos elle xij anos. [+]
1295 TC 1/ 65 Na era de nouecentos xxviij anos -et andaua o ano da encarnacom do Senor en oytoçẽtos et oyteenta vjs anos; et o enperio de Armilfo en hũu; et o de Basilio papa en outro; et a dos alaraues en CC et noueenta et sete -, morto el rrey dom Garçia, fillo del rrey dom Afonso, o Magno, foy alçado rrey dom Ordono, seu yrmão deste rrey dom Garçia. [+]
1295 TC 1/ 67 Este rey ata os XX anos de seu rreynado n[õ] sse partiu de batalas grandes et meteu toda a terra so seu senorio, et obedeçerõlle todos. [+]
1295 TC 1/ 68 Et chegarõ ao castello de Sant Esteuã de Gormos, que iazia ena rribeyra do rrio de Doyro, et ficarõ y suas tendas et ameaçãdo que lles nõ ficaria terra nẽhũa de cristãos que nõ astragassem. [+]
1295 TC 1/ 69 Andados iiij anos do rreynado deste rey dom Ordono, ena era de noueçẽtos et xxvij anos -et andaua outrosi o ãno da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos et oyteenta et ix ãnos et (a) o enperio de Armalfo en quatro anos -, el rrey dom Ordono, nõ auendo sabor de sse dar a uagar nen auer folgança, ca tĩjna sse tẽpo perdesse que nũca o cobraria, (et) sacou sua oste muy grãde. [+]
1295 TC 1/ 71 [et] foy na era de noueçẽtos XX et noue ãnos; et andaua o ano da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos et noueenta anos; et o enperio de Armilffo, enperador de Rroma, en vj - poys que Avderame foy en Cordo[u]a guissouse muy bem et apoderousse et sayu cõ muy grã oste ademays. [+]
1295 TC 1/ 73 Andados vij anos do rreynado deste rrey don Ordoño -et foy na era de noueçẽtos et XXXta ãnos; et andaua o ãno da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos et noueenta et dous ãnos; et o enperio de Armilffo, enperador de Rroma, en vije -, (et) el rrey dom Ordoño, avendo grãde pessar da maa andança que ouvera contra os mouros, sacou sua oste muy grãde et ffoyse para terra de mouros. [+]
1295 TC 1/ 74 Andados viijo anos deste rey dõ Ordoño -et foy isto na era de noueçẽtos xxxta et hũu ano; et andaua outrosi o ãno da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos et noueenta et tres; et o enperio d ' Armilffo, enperador de Rroma, en noue -, vẽo mandado a este rey dom Ordono, de parte del rey don Garçia de Nauarra, que ffosse contra sua terra destruyr as cidades que os mouros y tĩjnam, Nagara et Bitoyra. [+]
1295 TC 1/ 75 [Et] comecou a rreynar na era de noueçẽtos et xxxta et ijos anos; et andaua outrosi o ano da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos et noueenta et iiijo; et o enperio d ' Armilfo, enperador de Rroma, en ixe; et a de Steuam papa en iiijo; et a de Abderame, rrey de Cordoua, en iiijo. [+]
1295 TC 1/ 78 Et ouue el de julgar toda(uja) Castella ata o rrio de Pisorga, segundo cõta don Lucas de Tuy per seu latĩ en sua estoria. [+]
1295 TC 1/ 78 Et dalj adeant[e] se foy astragando o rreyno de Leõ, ca nõ chegou mays (mays) de ata este rio sobredito. [+]
1295 TC 1/ 80 Et começou de rreynar na era de IXe çẽtos et XXX et tres anos; et andaua outrosi o ãno da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos et noueenta et iiijo; et o enperio de Armilfo, [enperador de Roma, en onze; et o do papa Farmosio] en hũu; et o de Auderame, rrey de Cordoua, en vije; et a dos alaraues en cccvj. [+]
1295 TC 1/ 81 Andados Vo anos do rreynado deste rey don Affonso -et foy isto na era de IXe çẽtos et xxxavij anos; et andaua outrosi o ãno da encarnaçõ do Senor en oytocẽtos et noueenta et oyto; et o enperio de Loys, enperador de Rroma, en tres anos -, en este ãno el rrey don Affonso, o quinto, quiso escoller carreyra de penitẽçia, mays polla liueldade do curaçõ que por outra razõ nẽhũa de sanctidade. [+]
1295 TC 1/ 82 Et, poys que este rey don Rramiro, o segundo, ouve o senorio, rreynou XX anos et dous messes. [+]
1295 TC 1/ 82 Et começou o primevro ano de seu reynado en[a] era de IXe çẽtos et xxxij ãnos; et andaua outrosi o ãno da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos et noueenta V; et o enperio de Loys, enperador de Rroma, en iiijo; et [o do] papa Johan en ij ãnos. [+]
1295 TC 1/ 82 Agora leyxamos aqui a cõtar desta razõ et tornaremos a contar de como os castellãos ouverõ cõsello de com̃o ouvesen cabedel de seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 83 Et isto fezerõ os castelãos a Ffernã Gonçaluez, [o] hũu por que era bõo et muy esforçado et o al por que foy muy mays onrrado o senorio que ouve dalj adeante. [+]
1295 TC 1/ 85 Andados dous anos do rreynado deste rey don Rramiro -et foy isto na era de IXe çẽtos et XLa ãnos; et andaua outrosi o ano da encarnaçõ do Senor en ixe çẽtos et dous anos; et o enperio de Loys, enperador de Rroma, en iiijo -, mentre este rey don Rramiro teue seu jrmão don Alffonso çercado en Leõ, assi como auemos dito, alcarõse[lle] en Asturas ( a) don Affonso et (a) don Ordono et (a) dom Rramiro, fillos del rrey don Fruella; et onrauã todos don Affonso, por que era mayor, et cõtauano por rrey. [+]
1295 TC 1/ 88 Andados Vo anos do rreynado deste rrey don Rramiro -et foy isto na era de IXe çẽtos et xliij ãnos; et andaua outrosi o ano da encarnaçõ do Senor en IXe çẽtos et Vo anos; et o enperio de Loys, enperador de Rroma, en vije -, en este ãno que dito he Almãçor, que era o mays poderoso mouro que auja aquende o mar [so] Abderame, rrey de Cordoua, quando oyo dizer que o conde Fernã Gonçaluez lle auja tomado o castelo a que diziã Caraço, ouve ende muy grã pesar et teuese por maltreyto. [+]
1295 TC 1/ 90 Et o conde nõ sse lle encobrio et disso que se apartara de sua masnada et que entrara enpos aquel porco. [+]
1295 TC 1/ 90 Rrogote por Deus et por tua mesura que seias meu ospede, et darch ' ey pan d ' orio que comas, ca nõ teno trigo, et do al que poder auer. [+]
1295 TC 1/ 96 Andados vj ãnos do rreynado del rey don Rramiro -et foy isto na era de ixe çẽtos [xl]v anos; et andaua outrosi o ãno da encarnaçom do Senor en ixe çẽtos vij ãnos; et o enperio de Loys, enperador de Rroma, en viijo -vẽerom Abderame, rrey de Cordoua, et Abenohia, rrey de Sarragoça, cõ grãde oste a terra del rrey don Rramiro et chegarõ ata Saamãcas. [+]
1295 TC 1/ 97 Andados oyto ãnos do rreynado del rrey dom Rramiro -et foy isto na era de IXe çentos xlvj; et andaua outrosi o ano da encarnaçõ do Senor en IX çentos et [v]iijo ãnos; et o enperio de Loys, enperador de Rroma, en IX ãnos - (et) enviou o conde Ffernan Gonçaluez suas cartas per todo Castella, que ffosen todos cõ el, caualleyros et peões, ata X dias. [+]
1295 TC 1/ 100 Et fforõ en grã pressa os castellãos, ca aujã de passar hũu rrio que vĩjna turbio et muy grande (et) das agoas muytas que auja ffeyctas. [+]
1295 TC 1/ 103 Andados IXe ãnos do rreynado del rrey dom Rramiro -et foy isto na era de IXe çẽtos xlvj ãnos; et andaua outrosi o ãno da encarnaçõ do Senor en IXe centos et IX ãnos; et o enperio de Cerrado, enperador de Rroma, en hũu - estando el rrey dom Rramiro en sua terra en paz et asesegado, hũu rrey mouro, que auja nume Açeyffa, entroulle ẽno rreyno cõ muy grã oste per rribeyra de Torrmes, et começou de po[br]ar ẽno rreyno dese rrey don Rramiro Salamãca, Ledesma, Rribas, Hañas, Alffondiga, Peña Guissanda et outros muytos castellos, cõ consintemento et cõ conssello de [dous] rricos homes desse rrey dom Rramiro -et hũu auja nume Fferrnã Gonçaluez et o outro Diego Nunez - que se alcarã et ajudauã (contra) aquel rrey mouro. [+]
1295 TC 1/ 105 Andados X anos do rreynado del rrey don Rramiro -et foy isto na era de IX çẽtos et xlviij anos; et andaua outrosi o ãno da encarnaçõ do Senor en IXe çẽtos et IX ãnos; et o enperio de Cerrado, enperador de Rroma, en dous - Almãçor, tẽendosse por muy mal quebrãtado por que o assi ouuer[a] vençud[o] o conde Ffernan Gonçaluez, pasou alende o mar a terra de Africa, et mandou predicar per toda a terra que veesen acorrer a el et aos mouros d ' España contra os cristãos. [+]
1295 TC 1/ 117 Andados xj ãnos do rreynado desse rrey dom Rramiro -et foy esto ẽna era de (mil et) DCCCCXLta IX ãnos; et andaua outrosy entõ [o ano d]a encarnaçõ do Senor en DCCCC et xjze; et o [ẽ]perio do onrado enperador de Roma en iij -, e[n] aquel dicto ãno meteusse el rrey dom Ramiro a fazer obras de misericordia, per consello da rreyna dõna Tareyia, sua moller, aa que chamarõ ante dona Flerõtina, yrmaa de dom Garçia, o Temeroso, rrey de Nauarra. [+]
1295 TC 1/ 118 Andados xviiij ãnos do rreynado deste rrey dom Ramiro -et foy esto ẽna era de DCCCC et Lavij ãnos; et andaua outrosy o ãno da encarnaçõ do Senor en DCCCC xviiij ãnos; et a do enperio d ' Enrique, enperador de Rroma, en quatro ãnos - e[n] este ãno sacou el rrey dõ Ramiro sua oste muy grande, et foy a (correr) terra de mouros correr hũu castelo, que antigamente auia nume Agoas, et e aquelle a que agora dizẽ Caualeyra, et he ẽna ribeyra do Teio, de iuso de Toledo. [+]
1295 TC 1/ 119 Et comecousse o primeyro ãno de seu rreynado ena era de DCCCC et lviijto ãnos; et andaua entõ o ano da encarnaçõ do Senor en DCCCCXXte; et o enperio de Enrique, enperador de Rroma, en Vco; et a de Johan papa en iiij ãnos; et a de Viderahme, rrey de Cordoua, en XXXta et dous; et a dos alaraues en cccxxj. [+]
1295 TC 1/ 123 Et o primeyro ãno de seu rreynado começousse ẽna era de IX centos et LXta et tres ãnos; et andaua outrosy o ãno da encarnaçõ do Senor en IX centos et XXte et Vco ãnos; et o enperio [de] Enrique, emperador de Roma, en X; et a de Johan papa en X; et a de Loys, rey de Fr[ã]ça, en hũu; et a de Abderrahme, rey de Cordoua, [en XXX et VII; et a dos alaraues] en CCC et xxxavj. [+]
1295 TC 1/ 125 Andados dous ãnos do rreynado deste rey dom Sancho -et foy esto ẽna era de IX centos et lxiiij ãnos; et andaua outrosy entõçe o ãno da encarnaçõ do Senor en IX çentos et xxvj ãnos, et o enperio de Enrique, enperador de Roma, en xjze - -, (et) en aquel ãno este rey dom Sancho, poys que foy garido da gordura que auya en sy, veẽosse para sua terra cõ grande oste de mouros que llj deu Obderahme, cõ que cobrase o rreyno que [llj] aujã tollido. [+]
1295 TC 1/ 126 Andados tres ãnos do reynado deste rey dom Sancho, [o] dicto Gordo -et foy esto ẽna era de IX centos et LaXVCco ãnos; et ãdaua outrosy o ãno da encarnaçõ do Senor en IX çentos et xxvijte; et o emperio [de] Enrique, enperador de Roma, en xij - (et) este ãno enuiov el rey dom Sancho mãdado ao conde Fernã Gonçaluez que fazia suas cortes en Leom, et el que veesse logo a elas, ca todos seus altos omes erã ia y senõ elle, et que por el se detijnã. [+]
1295 TC 1/ 130 Andados quatro ãnos do reynado del rey dom Sancho -et foy esto ẽna era de IX çentos et Ltaxvj ãnos; et andaua outrosy o ãno da encarnaçõ do Senor en IX çentos et XXte viijto anos; et o enperio d ' Enrique, enperador de Roma, en xiijze -, o conde Fernan Gonçaluez, iazendo ena priiom, era muy bem guardado de todolos nauarros, por que era sonado per toda a terra que el era o mellor caualeyro d ' armas que outro nẽhũu que fosse, et auiã todos sabor de o veer et de o conoçer. [+]
1295 TC 1/ 138 Andados Vo ãnos do rreynado deste rey dom Sancho -et foy esto ena era de noueçẽtos et LXaIX ãnos; et andaua outrosy entõ o ãno da encarnaçõ do Senor en noueçetos et XX et IX; et o enperio (enperador) d ' Emrique, enperador de Roma, en xiiijze -, en esse ãno, estando o conde Fernan Gonçaluez asessegado en sua terra, veẽoullj a desora mandado com̃o vijna el rey dom Garçia de Nauarra cõ todo seu poder para tollerlle a terra. [+]
1295 TC 1/ 140 Andados vi(jte) ãnos do rreynado deste rey dõ Sancho -et foy esto ẽna era de noueçentos et saseenta ãnos; et andaua outrosy o ãno da encarnaçõ do Senor en noueçẽtos et XXXta; et o enperio d ' Enrique en XV -, a condessa dona Sancha, auendo gram pesar do padre que era preso, falou cõnos castelãos, et dissolles assy: - [+]
1295 TC 1/ 144 Et nõ avendo quẽ llo enparar, correu daquella vĩjnda el rey dom Garçia toda Buruena et Pedrala, et todolos Montes d ' Ouca et Rrio de Ouierna, et vẽe[o] ata as portas de Burgos. [+]
1295 TC 1/ 145 Et tãtos erã ia os omes mortos de cada parte que todo o vale corria rrios de sangue. [+]
1295 TC 1/ 146 Andados viijto ãnos do reynado del rey dom Sancho de Leom -et foy esto ena era de noueçẽtos et lxaj ãno; et andaua entõ o ãno da encarnaçõ do Senor en noueçentos et xxxaj; et o enperio [de] Enrrique, enperador de Roma, en xvj - o conde Fernan Gonçaluez, poys que ouue vençudo el rey dom Garçia, com̃o auemos contado, et foy tornado a seu condado, chegoullj mandado [del rey de Leom] que lle fosse a cortes ou que lle leixasse seu condado. [+]
1295 TC 1/ 155 Andados viijto ãnos daquel rey dõ Sancho de Leom -et foy esto ena era de noueçentos et lxxaij ãnos; et andaua entõ o ãno da encarnaçõ en noueçentos et xxte et ij ãnos; et o enperio [de] Enrrique, emperador de Rroma, en xviijto -, en esse ãno el rey dõ Sancho de Leom, con consello da rreyna dona Tareyia, sua moller, et de sua yrmaa, a jnfante dona Eluira, a mũia, enviou a dom Vallasco, o bispo de Leom, cõ peça de caualeyros [a] Abderrahme, rey de Cordoua, a firmar as pazes que ambos ouuerã et que lle enviasse o corpo de Sam Paayo que el marteyrara. [+]
1295 TC 1/ 157 Et aly logo, ante todalas gentes da hũa et da outra parte, rreconoçeullj senorio daquela terra que tijna et da Estremadura de Leom dalen Doyro. [+]
1295 TC 1/ 157 Et fezelle menagẽ dela, de conoçer aquel senorio a el et aos seus que enpos el veesem et reynassem. [+]
1295 TC 1/ 160 Et faziã todo este mal con consello et guiamento daquel grande ome d[õ] Vela de Castela, de que dissemos ante desto, que o deytara da terra o conde Fernan Gonçaluez, por que nõ queria esse dom Vela conoçerlle senorio en Castela, com̃o era dos mayores et mellores et mays poderoso. [+]
1295 TC 1/ 162 Finado este conde Fernan Gonçaluez de Castela, herdou apos el o condado et o senorio de Castela o conde Garçia Fernandez, seu fillo. [+]
1295 TC 1/ 172 Andados xiije ãnos do rreynado deste rrey dom Rramiro -et foy esto ẽna era de DCCCC et LXXXta et viijo ãnos; et andaua entõçe o ãno da encarnaçõ do Senor en noueçẽtos et La; et a do emperio d ' Oto, enperador de Rroma, en xvije -, poys que aquelle Ysem ouue rreçebuda [a] onrra do rreynado, por que era aynda nino -ca, asy com̃o conta a estoria, nõ auya aynda de ydade de quando nacera mays de X ãnos et oyto meses -, derõlle [o]s mays poderos[o]s et os m[ays s]abios omes da corte por ajudador(es), cõ que mãteuesse o rreyno, hũu mouro muy esforçado et muy aguçoso et sabio, que auya nume Mahomat Hamyr, que o ajudasse aa m[ã]teer o rreyno et a defender[lo], et que fosse aas batallas por el. [+]
1295 TC 1/ 172 Et, com̃o quer que muytos se traballassem d ' auer este nume et este senorio, nũca poderõ a el[o] (a)uijr, senõ este tã solamente, que o ouue cõ cousimento et a prazer de todos, et foy adeantado de todo en elo daly adeante. [+]
1295 TC 1/ 172 Et por esta guisa ouue o senorio et o poder do rreyno, et meteu todalas cousas que y erã en sua mão, assy que Ysem nõ auya al de ueer ẽno rreyno senõ o nume tã solamente. [+]
1295 TC 1/ 172 Et fazendo esta uida atal, con suas molleres et con suas mãçebas, que lle fazia muyto ameude, per mandado d ' Almãçor, coydaua el et tijna que lle fazia en esto Almãçor muy gram seruiço; pero que llo el nõ fazia por al, senõ polo senorio que lle dera. [+]
1295 TC 1/ 172 Et durou Almãçor en este senorio xxvj ãnos. [+]
1295 TC 1/ 172 Et delo XV ãno ata os XX ãnos do rreynado deste rrey dom Ramiro nõ achamos cousa que de cõtar seia, que para aqui perteesca, senõ que ẽno XVo ãno morreu Loys de Frãça; et rreynou enpos elle seu fillo dom Locario, o quinto, XXXta et dous ãnos. [+]
1295 TC 1/ 174 Andados (X) XXta ãnos do rreynado del rey dom Rramiro -et foy esto ẽna era de noueçentos et IXXXX et iiij ãnos; et andaua outrosy entõ o ãno da encarnaçõ do Senor en noueçẽtos et lavj (et vj) ãnos; et o enperio d ' Oto en xxiiij -, os condes de Galiza, poys que nõ poderõ sofrer o mal que el rey dõ Rramiro lles fazia, alçarõ rey en Sanctiago a dõ Bermudo, fillo del rey dõ Ordono. [+]
1295 TC 1/ 175 Andados xxj ãno do rreynado deste rrey dõ Ramiro -et foy esto ẽna era de noueçẽtos LXXXXa et vijte ãnos; et andaua outrosy entõ o ãno da encarnaçõ do Senor en IX centos et xxxij; et o emperio d ' Oco, enperador de Rroma, en xxvj -, (et) assy acaesçeu en aquela sazõ que hũu alto ome natural da foz de Lara, [et] auya nume Rroy Valasquez, [que] casou outrosy cõ hũa dõna de muy gram guisa, et era natural de Buruẽna et prima coyrmaa do conde Garçia Fernandez, et diziãlle dõna Lanbra. [+]
1295 TC 1/ 175 Et crioos a todos vij hũu muy boo caualeyro, que auya nume Monõ Salido, et ensinoulle todas bõas manas, et guisoos de guisa per que forõ todos vijte caualeyros en hũu dia. [+]
1295 TC 1/ 175 Mays, hũa somana ante que as vodas todas se acabassẽ, mãdou Rroy Ualasquez armar hũu tauolado muyto alto ẽna g[re]ra, çerca do rrio, et fezo pregoar que, quẽ quer que o britasse, que lle daria hũu dõ muy boo. [+]
1295 TC 1/ 189 Dõ Moño Salido, sempre me fostes contrario en quanto podestes, et agora uos traballastes en esto; mays muyto me pegara se nõ ouuer de uos dereyto a todo meu poder. [+]
1295 TC 1/ 191 Fillos, esforçar et nõ temades, ca os agoyros que uos eu dixe que uos erã contrarios, nõno faziã; ante erã bõos ademays, ca n[os] dauã a entẽder que vẽçeremos et que gaanaremos algo de nosos eemjgos. [+]
1295 TC 1/ 199 Estas cabeças conosco eu muy [bem], ca som as dos meus fillos, os jnfantes de Salas, a[s] sete; et esta outra e a de Monõ Salido, seu amo, que os criou. [+]
1295 TC 1/ 207 Et assy foy que, delo rrio de Doyro, que era en comeyo d ' ontre os mouros et os cristãos, todo o correu [et] o destroyu ata o rrio que dizem Estola. [+]
1295 TC 1/ 207 Et ficou y suas tendas cabo daquel rrio. [+]
1295 TC 1/ 216 Et tornousse para sua terra, assy com̃o cõta a estoria, muy onrrado cõ louçeylla et con soberua, ca bem auya ia xijze ãnos que dera guerra a terra de cristãos et lle quebrãtara as terras et lles fezera muyto mal et muyto dano, et metera muytos lugares sub seu senorio, et sempre uençia et tornaua onrrado. [+]
1295 TC 1/ 217 Et, nõ catando el, entrou naquel lugar hu iazia o corpo de Sanctiago apostolo para quebrãtar o seu moymento; mays foy y muy mal espãtado per hũu gram rroydo que ferio y çerca del. [+]
1295 TC 1/ 218 Et quer dizer, segũdo dizem os sabedores: "en Canãtalaçor perdeu Almãçor sua alegria et sua loucania et seu brio". [+]
1295 TC 1/ 224 Este rrey dom Afonso, mentre que era pequeno, crioo o conde Meẽ Gonçaluez de Galiza et sua moller, a condessa dona Mayor. [+]
1295 TC 1/ 224 En esse ãno morreu outrosy Locario, rrey de Frãça, et rreynou enpos el seu fillo Loys hũu ãno. [+]
1295 TC 1/ 224 [Et] ẽno terçeyro morreu Abtemelit, rey de Cordoua, fillo d ' Almãçor, e[t] entrou eno senorio do rreyno enpos [el] seu yrmão Abderrahme. [+]
1295 TC 1/ 225 Com̃o Ysem partio do senorio por medo de Abderrahme [+]
1295 TC 1/ 225 Et nõ sse traballaua tãto en al com̃o en preyto de molleres et de viño, assy que era muy luxurioso et beuedo. [+]
1295 TC 1/ 225 Et pero traballauasse el quanto mays podia de deytar do reyno a Ysem, se el podesse, meaçandoo muyto que, se lle nõ desse o senorio et se lle nõ partisse del, que o mataria por en. [+]
1295 TC 1/ 225 Mays Obderrahme nõ durou ẽno senorio mays de quatro meses et medeo, assy com̃o dissemos ia, ca o matarõ os seus vassalos meesmos. [+]
1295 TC 1/ 225 Et entõ conprio Ysen xxiij ãnos do seu rreynado. [+]
1295 TC 1/ 226 Et trauou dela et per força conprio en ela sua voẽtade. [+]
1295 TC 1/ 226 Et logo aa ora ferio o angeo de Nostro Senor Deus, de que el coydou a seer morto de todo en todo. [+]
1295 TC 1/ 228 Andados vj ãnos do reynado daquel rey dõ Afonso, ena era de mil et xxiij ãnos; et a da encarnacõ do Senor en IX çentos et LXXXaVCco ãnos, aquel mouro Mahomad Almoady, de que dissemos ante desto que prendera Ysem, rrey de Cordoua, e [o] ascõd[er]a, poy[s] que ouue o senorio, fezo muytos agrauamentos a toda a gente, tragendolle mal as molleres et escarneçendollas. [+]
1295 TC 1/ 228 Delo oytauo ãno ata os xijze do reynado daquel rey dom Afonso nõ achamos nẽhũa cousa de contar que para aqui perteesca, senõ tãto que ẽno xjo ãno morreu Johan papa, et poserõ en seu lugar a Gregorio, o quinto; et conprirõsse cõ el cento et xlaij apostoligos. [+]
1295 TC 1/ 230 Et, quando aquella couilleyra vio o conde, descobrio aquel feyto que sabia de sua senora a hũu escudeyro cõ que fazia mal sua fazenda. [+]
1295 TC 1/ 233 Et desy derõllj hũu caualo et hũa espada, et disserõllj que, se el podese matar Çuleyma, [que logo alçarian a el por seu rey; mays esto soubo logo Çuleyma] por hũu seu amigo que llo descubrio. [+]
1295 TC 1/ 233 En este ano morreo Gregorio papa et poserõ en seu lugar a Johan, o xiiijo; et forõ cõ el CXL et iij apostoligos. [+]
1295 TC 1/ 239 Et os alaraues que forã a Zetiua matar aos de Çuleyma, que ficarã y com̃o dissemos ia, quando virõ o mal et o astragamento que os berberis andauã fazendo pela terra ena Andaluzia, ouuerõ seu cõsello de matar Mahomad Almohadj et tornar eno senorio a Ysem, que fora ia outra uez seu rrey. [+]
1295 TC 1/ 241 Et, por que sabia el ia a couardia que auia enos de Cordoua, fazia el semellãça que enuiaua seus mãdadeyros aos barbaris, [et dizialles] que sse nõ queixassẽ, ca bẽ cuydaua el que os tornaria el su seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 244 Et todoslos que o assy uijã yr apressurado por batalla, marauill[au]ãse ende muyto por aquillo, ca sempre o virã iazer ençerrado en seu alcaçer, et que enviaua todoslos mays dos dias seus mandadeyros aos berberis prometerllj muy grandes dões et muyto algo, se llj quisesẽ obedeeçer seu senorio. Çuleyma, en hũu cõ os berberis que erã cõ el, enviauã cada dia dizer a Ysem que llis peytasse et llis desse de seu auer dõde elles fossem pagados, senõ que se nõ partiriã de fazerllj mal. [+]
1295 TC 1/ 244 Et, poys que el ouue feyto esto et presa a mayor parte da çidade et metuda su seu senorio, prẽdeu aquel rrey Obeydalla et envioo viuo a seu rrey Ysem, rrey de Cordoua. [+]
1295 TC 1/ 244 Et Ysem, logo que o vio, mãdoullj cortar os narizes et as orellas, et fezoo despenar da pont[e] no rrio. [+]
1295 TC 1/ 247 Desy a cabo de tres dias, poys que esto ouuerõ feyto os de Cordoua, meterõsse sub o senorio de Çuleyma. [+]
1295 TC 1/ 247 Enpos ysto Çuleyma, poys que ouuo metudo o reyno su seu senorio, rreynou daquella uez tres anos, et uiuio en Cordoua muy a sabor de sy et a grande onrra ata o dia que o matarõ. [+]
1295 TC 1/ 249 Andados XIX anos do rreynaldo del rrey dõ Afonso -et foy ysto ena era de mĩl et XXXV anos; et [andaua] outrosi o ano da encarnaçõ do Senor en noueçẽtos et nou(u)ẽta et vijte anos; et o emperio d ' Enrrique en hũu -, esse ano acaeçeu que, quando os onrrados omes et sabedores que soy[ã] a guardar Yseẽ virõ o bem et a onrra que lli creçia cada dia a Çuleyma, (et) ouuerõ ende muy gran pesar. [+]
1295 TC 1/ 249 Et os outros de sua natura, a que diziã castrados outrosi com̃o aquelles que escaparõ daquella reuolta et daquel mal, forõ para Murça, et tomarõ o castelo d ' Ouriolla et teuerõno. [+]
1295 TC 1/ 249 Et, logo que Ayrã se sentio são et guarido, foysse para aquelles seus que tĩjnã Ouriolla. [+]
1295 TC 1/ 251 Andados xxj ano do rreynado del rrey dõ [Afonso] -et foy esto na era [de] M et xxxavij ãnos; et andaua outrosy o ano da encarnaçõ en nouecentos et noueẽta et noue ãnos; et o enperio de Enrique, enperador de Rroma, en ij -, en aquella sazõ auja ena çibdade de Çepta hũu mouro que auia nume Aly Abenamit, que [ouu]era y posto por endeãtado el rrey Yseẽ. [+]
1295 TC 1/ 254 Andados xxiij anos do rreynado deste rrey dõ Afonso -et foy esto ena era de mĩll et xxxviij ãnos; et andaua entõ [o ano] da encarnaçõ do Senor en mill; et a do enperio [de] Enrrique, enperador de Rroma, en quatro -, assy foy [que] aquelle Taçim, que dissemos, yrmão d ' Aly, logo que soubo que seu yrmão era morto, veẽose para Jaem, quanto mays podo, et ffoy logo alçado rrey, assy com̃o he dito. [+]
1295 TC 1/ 256 Andados xxiiijo anos do rreynado del rrey dom Afonso -et foy esto ena era de mil et XXXaIXe anos; et andaua o ano da encarnaçõ en mil et jm ano; et o enperio de Enrrique en Vo -, aquel ano fezo el rrey dom Affonso de Leõ suas cortes en Ovedo. [+]
1295 TC 1/ 256 Et deulli boos foros et boos costumes, quaes los deuia a auer tã bõa çibdad[e], et todo o rreyno, que he deslo rrio de Pisorga ata o cabo de Galliza. [+]
1295 TC 1/ 258 Andados XXVo anos do rreynado del rrey dom Affonso -et foy esto ena era de mĩll et XLaJ ano; et andaua o ano da encarnaçõ en mĩl et iij ãnos; et o enperio de Enrrique en vij -, aquel ano, [poys] que Yahia, rrey de Cordoua, ouuo seu rreynado assessegado, foysse para Malega, por que fora ende senor et morador en outro tẽpo. [+]
1295 TC 1/ 258 Et desi tomou esse Abis grã cauallaria cõsigo et foisse para Carmona et a Seuilla para conquerellas et metellas so o seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 258 Et pousou sobre Alcalla que dizẽ del Rrio, que he hi acerca de Seuilla. [+]
1295 TC 1/ 260 Com̃o os de Cordoua alçarõ rrey a Ysẽ et como llj poys tollerõ o senorio [+]
1295 TC 1/ 260 Onde por esto que fazia matarõno os da cibdade et tollerõ a Jsem o senorio. [+]
1295 TC 1/ 262 Andados xxvij anos do rreynado del rrey dom Affonso -et foy [esto] ena era de mĩl et xlaiij anos; et andaua o ano da encarnacõ en mil et Vo; et o enperio de Enrrique, enperador de Rroma, en IX -, este rrey dom Affonso, auẽdo grã sabor de fazer mal aos mouros, sacou sua oste muy grande et foy çercar a Viseu, que e en Portugal, que era aynda dos mouros. [+]
1295 TC 1/ 263 Et foy o primeiro ano de seu reynado ena era de mil et quareenta et quatro anos; et andaua outrossi o ano da encarnaçõ en mil et vj; et o enperio de Enrique en X; et o de papa Johã en iiijo; et o dos alaraues en CCCos IX anos. [+]
1295 TC 1/ 263 Et ouue grã sabor de uisitar os moesteiros et os santuarios d ' omes boos (et) d ' ordim, et de seer tal contra elles com̃o padre piadoso deue a seer a fillos, et outrosi en defender os pobres et os mj̃guados et de fazerllis algo. [+]
1295 TC 1/ 264 Depoys da morte de[l] rrey dom Bermud[o] de Leõ et da do conde dom Sancho de Castella, assi com̃o diremos adeante, faleceu o linagẽ dos baroes que rreinassem et tornou (et tornou) o senorio das molleres. [+]
1295 TC 1/ 264 Et por ende conuẽ aqui de falar eno linagẽ dos rreis de Nauarra, que casarõ cõ as donas cuio era o senorio de Leõ et de Castella. [+]
1295 TC 1/ 264 Enpus esto deceu a morar aos chaos de Nauarra, et alli uẽçeu muytas lides que ouue cõ mouros, de guysa que, por os seus feitos grandes et estranos muyto mereceu auer senorio. [+]
1295 TC 1/ 269 Eno segundo ano do rreynado deste rrey dom Vermudo de Leõ -et foy esto ena era [de] MXLaV ãnos; et andaua o ano da encarnaçõ en mil et vij anos; et o enperio de Enrrique, enperador de Rroma, en xj -morreu o conde dõ Sancho de Castella et leixou hũu seu fillo que disserõ jnfante don Garçia. [+]
1295 TC 1/ 277 Et allj en Ariona barallar(allar)õ as ostes sobre hũu porco mõtes, et morrerõ en esta batalla bẽ viijo mĩll omes, et foy destallada a oste por esta rrazõ. [+]
1295 TC 1/ 285 Enpos ysto tomou Osca et meteoa su seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 292 Et foy essa dona Orraca herdeyra do sexto senorio d ' Arãgõ. [+]
1295 TC 1/ 296 Mays, por que ena batalla de Muriolo fora (fora) este dõ Simõ aqueyiõ da morte del rrey dõ Pedro, teue por bem a corte de Rroma que [llj] t[oll]ess[ẽ] o jnfant[e] dõ James, que [el] criara, et que [o] dessẽ a sseus na turaes. [+]
1295 TC 1/ 296 Et começou de guerrear os mouros muy de rrigio et correrllis a terra, et tomou o castello a que dizẽ Barioña, que he muy forte, et muytos outros castelos et villas que tĩjnã os mouros. [+]
1295 TC 1/ 296 Et tãto a cõbateu cada dia, et tãto a aqueixou per mar et per terra, que per força xi llj ouuerõ a dar et meterse en seu senorio a çibdade et el rrey cõ seus uasalos. [+]
1295 TC 1/ 296 Et conbateu a çidade muy gran tempo et correullj a terra et trouxeos mal et aqueixoos de guisa [que], per força da pr[e]ma que el rrey dõ James llis fazia, se llj ouuerõ a dar et meterse sub seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 296 Et de guisa achõou todos seus rreynos et se apoderou de todos seus contrarios que nõ llj ficaua nẽhũu en nẽhũa terra que lle desse guerra nẽ lla ousasse mouer. [+]
1295 TC 1/ 299 Et fezo y hũa jgleia grande sobre a coua, et estabeleçeu y obispo et fezo a çibdade (et o) bispado et deoa ao bispo et aa jgleia en donadio toda aquella nobre çidade, cõ todos seus termjnos et cõ todo seu senorio, et que sempre fosse liure de todo senorio et de toda prema. [+]
1295 TC 1/ 300 Andados IX ãnos do rreynado del rrey dõ Bermudo -et foy esto ena era de mĩll et Lij ãnos; et andaua entõ o ano da encarnaçõ do Señor en [mill et] xiiijze; et o enperio de Loys, enperador de Rroma, en xviij ãnos - depoys disto, temendosse os altos omes de terra de Leom et de Galiza que uerria grã dano aa terra, porllo desamor que auja ontre el rrey dõ [Bermudo et ell rrey dõ] Sancho -que auja tomado al rrey dõ Bermudo hũa peça do rreyno de Leom, assy com̃o tẽ de parte do rreyno de Castela - et que, porla razõ deste desamor et por esta força, poderia vĩjr ontre esses rreis contenda et guerra que seria a grã dano da terra, os altos omes cõsellarõ al rrey dõ Bermudo que desse sua yrmãa dona Sancha, que era dona muy fremosa(s), por moller a dõ Fernando, fillo deste rrey dõ Sancho; et porlo diuido que aueria ontre elles entõ aueriã paz hũus cõ outros. [+]
1295 TC 1/ 300 Et el rrey dõ Bermudo, tẽendo que o consellauã bem, prouguellj et outorgoo et conprio. [+]
1295 TC 1/ 303 Et el rrey dõ Sancho de Nauarra, cõ força de seu rreyno dos nauarros et cõ poder dos castellãos, a que el senoraua ia, tomou [a] el rrey dõ Afonso per força deslo rrio de Çea com̃o tẽ ata Castella. [+]
1295 TC 1/ 303 Et forõ ambos apoderados contra el rrey dõ Bermudo, que vẽera ia cõ todo seu poder et estaua ia çerca o rrio de Carrõ, en hũu lugar a que diziã Lãtana, en Ual de Camarõ. [+]
1295 TC 1/ 303 Et el rrey dõ Bermudo, atreuendosse en[a] forteleza de hũu seu caualo en que sija, a que chamauã Paay Uello quando chamar o queriã, asy como diz don Lucas de Tuy en sua estoria, (et et) ferio das esporas et meteuse per meyo das azes por chegar al rrey dõ Fernando et matalo se podesse. [+]
1295 TC 1/ 307 Entõ andaua [o ano] da encarnaçõ en [M] et xvij anos; et [o] do enperio de Enrique en XX; et [o] do papa Bẽeyto en X; et [o] de Roberte, rrey de Frãça, en XX et vj anos; e[t] a era do tẽpo en que Mahomade começara o poder et se começara a seyta dos mouros, que dizẽ elles ley, en [CCCC] et XX et oyto ãnos. [+]
1295 TC 1/ 307 Entõ, estãdo a çidade de Cordoua sen rrey, leuãtouse hũu mouro a que diziã Iohar, et esteuo dous anos eno senorio. [+]
1295 TC 1/ 307 Et, despoys que finou, ficou eno senorio hũu seu fillo a que diziam Mafomat, et viuio treze anos eno senorio. [+]
1295 TC 1/ 310 Et, senor, rogouos et peço por merçee que me dedes por marido a este Rrodrigo, de que me terrey por muy bẽ casada et por muy onrrada; ca sõo çerta que a sua fazenda a de seer en mayor estado que de nẽhũu ome de uoso senorio. [+]
1295 TC 1/ 312 Et el rrey don Fernando ouueo de saber et ouue por ende muy grã pesar, pero que o encobrio muy bem, et sayusse do rreyno de Nauarra et uẽeosse para Castella. [+]
1295 TC 1/ 316 Et cõ muy gran saña por o que auja dito, foy contra elle et ferio cõna espada per çima do elmo, que llo cortou et da cabeça quanto llj acalçou, en guisa que foy muy mal ferido et perdeu muyto sangue. [+]
1295 TC 1/ 316 Mays Rrodrigo nõno quiso oluidar et ferio a dõ Martin Gõçaluez cõna espada de hũa muy gran ferida pelo rostro, de que perdeu muyto sangue. [+]
1295 TC 1/ 324 Et despois que esto ouue assesegado foy sobre el castelo de San Martino, que iaze sobrelo rio de Malua, et tomouo, et foy cercar Caraca et tomoua outrosi. [+]
1295 TC 1/ 325 Et [en] esa terra, en poder dos mouros, auia hũu moesteyro de mõges, que dizi[ã] Boriano, et ueui[ã] per lauor de [suas] mãos, et teni[ã] muyto pam [d ' ]orio et trijgo et millo et muytas legumyas. [+]
1295 TC 1/ 329 Andados xxvj ãnos do rreynado del rrey dom Fernando, que foy ẽna era de mĩll et oyteenta ãnos, et a encarnaçõ de Nostro Senor Jhesu Cristo en mĩll et quareẽta et dous, et o emperio de Enrrique en sete - sacou el rrey don Fernando sua oste muy grãde, et foy sobre os mouros et sobre hũus castelos de que vijna muyto mal a terra de cristãos. [+]
1295 TC 1/ 329 Et correuos et meteuos sub seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 329 Et deribouas todas, por que erã por elas descubertos os cristiãos, quando yuã fazer mal aos mouros, et estauã sobre o monte Parã, que es sobre o rio de Sagre; et outras fortelezas que auia ẽno uale de Ualoys, derredor de Taraçena fasta Medinaçẽlle. [+]
1295 TC 1/ 329 Et meteu sub [seu] senorio todaslas montañas d ' Oca et de Cueña. [+]
1295 TC 1/ 329 Et destroyuo et que[y]mo[u] Cãtabria et Alcala et Huzeda et outros lugares del senorio del rrey de Toledo. [+]
1295 TC 1/ 331 Andados treynta et tres ãnos do rregnado del rrey dom Fernando, quando andaua o ãno da encarnaçõ en mĩll et quareenta et IX ãnos, et a era do emperador en mĩll et oyteẽta et sete ãnos, et o emperio d ' Emrrique en xiijj ãnos - et el rrey dom Fernando estando en seu rreyno folgãdo muyto assessegado, rrico et auondado cõ todo bem, a rreyna dona Sancha, sua moller, por acreçẽtar a sua onrra del rrey, seu marido, et dos rreys onde u[ijna] ella, disolle que mandase fazer en Leõ supulturas para elles et para os que delles ueesem, et que fosse bõa et onrrada et que a onrrasse de muytas reliquias dos sanctos que podesem auer. [+]
1295 TC 1/ 331 Et entõ el rrey de Seuilla, ueendo o muy grã dãno de Seuilla et de sua terra, que rreçebia, enviou seus mesegeyros al rrey don Fernando et envioulle pedir por merçee que lle nõ fezesse mays mal, et que lle daria suas parias et seria seu vasalo, et que ouuese en guarda et en comenda el et seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 334 Et Rroy Diaz mandoo tomar et mandou que dessem ende al rrey o quinto en rreconoçemento de senorio. [+]
1295 TC 1/ 337 Capitolo de com̃o o enperador se querelou ao papa del rey dõ Fernãdo, que lli non queria conoçer senorio [+]
1295 TC 1/ 337 Et o emperador querelouse del rrey dom Fernando d ' España, que lle nõ queria dar trebu[t]o nẽ conoçer senorio, asi com̃o todolos altos omes et rreys de cristia[is]simo, et que lle pedia por merçee que o costrengese ata que lle conocese seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 337 Et o papa enviou amoestar al rrey que conoçese senorio ao emperador, senõ que enviaria cruzada sobre el. [+]
1295 TC 1/ 337 Et el rrey don Fern[ã]do, [quando] vio as cartas, foy muy espãtado, por que entendia que seria muy grã dãno se Castela et Leõ fosem tribu[t]arios. [+]
1295 TC 1/ 337 Et ouuo seu cõsello cõ(co)nos omes boos del senorio. [+]
1295 TC 1/ 337 Et elles, veendo o muy grã poder da jgleia et outr[o]sy o muy grã dãno de Castella et Leõ, sse fosem tribu[t]arios, nõ sabiã que lle cõsellasem; pero en cabo cõsellarõlle que fose obedient[e] ao mandamento do papa. [+]
1295 TC 1/ 337 Et, senor, quẽ uos esto consella nõ uos este leal nẽ quer a uosa onrra nẽ uossa prol nẽ de uosso senorio. [+]
1295 TC 1/ 339 Conta a estoria que el rrey dom Fernando mandou fazer suas cartas en que enviaua pedir por merçede ao papa que sse nõ quisesse mouer contra elle ssem rrazõ, ca España fora conquerida polos que morauã en ela, et por muyto sangue que fora y uertudo de s[eu]s anteçessores, et que nõ forã tribu[t]arios nũca, nẽno seriam per nẽhũa maneyra, ante todos y morreriã. [+]
1295 TC 1/ 339 Et o papa crioo muy bem et foy seu padrino, et despensou cõ elle que podesse auer toda dinidade sagrada. [+]
1295 TC 1/ 342 Conta a estoria que el rrey dõ Fernando, andando por seu senorio, que achou despoblad[a] a cidade d ' Avila de longo tempo, pollo destroymento que lle os mouros fezerõ. [+]
1295 TC 1/ 342 Et disso que, poys que era en terra dos cristiãos, et demays ẽno senorio de Castella et de Leõ, que nõ enpeeçe. [+]
1295 TC 1/ 343 Et, elles fazendo sua vida muy bõa et muy linpa, alçarõse al rrey estas duas terras nõ lle conoscendo senorio, nẽ lle queriam dar parias. [+]
1295 TC 1/ 346 Mays, poys que morarõ y muyto tempo et virõ que nõ venia o deluuyo, et que os rrios nẽ as agoas nõ seyam das madres, enpero fazia muy grãdes chuuyas que semellas[ẽ] o deluuyo de Noe, asegurarom[se] et deçerõ dos montes P[i]re[n]eos d ' España et pobrarõ ẽnos chãos et nas rribeyras do Ebro. [+]
1295 TC 1/ 346 Et toda esta terra correu el rrey dom Fernando, (et) de Carpentania aaquende o Ebro, (et) que chamã agora Saragoça, ata Valença; et meteua toda sub seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 346 Et elle(s) fazendo este(e)s bees et outros muytos que nõ [son] contados, et fazendo linpa vida [et] onrrada, [et] teendo todo España sub seu senorio, asy cristiãos com̃o mouros, muy longo tempo, que se nõ ousauã a enfestar hũu senorio contra outro nẽ ousauã nẽ auyam coydado de al se nõ do seu, seendo ia com̃o ençima de sua vida, et que Deus demãdaua por el, estando hũu dia en oraçõ, apareçeulle o cõffessor Sancto Esydro. [+]
1295 TC 1/ 348 Et disse a seu padre que nõ podia de dereyto fazer esta partiçõ, ca os rreys godos fezerõ antigamente costotyçõ que nũca fosse partido o senorio d ' España, mays que fose sempre de hũu senor; et por esta razõ nõ podia nẽ deuya fazer esta partiçõ, poys que a Deus aiũtara en elle, ca elle a auya d ' auer, ca era o mayor herdeyro. [+]
1295 TC 1/ 349 Et rreynou seendo mãçebo doze ãnos, [et] depoys da morte del rrey seu padre, rreynou en este meesmo senorio outros doze ãnos. [+]
1295 TC 1/ 350 Com̃o el rrey dõ Sancho andaua por cobrar os reynos de seus yrmãosvConta a estoria que, andando el rrey dom Sancho per Castela ẽno primeyro ãno do seu rreynado, -quando andaua o ãno da encarnaçõ en mĩll et sateenta et tres ãnos - rreynãdo todos os rreys en seu senorio, segũdo a partiçõ que el rrey fezera, que deuia todo a seer del rrey dõ Sancho. [+]
1295 TC 1/ 350 Onde conta o arçebispo don Rrodrigo que el rrey dõ Sancho, andando per seu senorio, parou mentes ẽno muy grã torto que lle fezera el rrey seu padre en lle partir os reynos que Deus en elle ajũtara, que deui[ã] seer seus, et que nõ auya ende se nõ a terca parte aynda nõ bem conplida. [+]
1295 TC 1/ 350 Et nõno quiso conse[nti]r, ca dizia o arçebispo dõ Rrodrigo que assy com̃o o mayor nõ quer outro cõsigo no senorio, et os rreys d ' Espana vijndo do muy grã sangue dos godos, que acaesçeu muytas vegadas que se matarõ yrmanos sobre esta razõ, el rrey dõ Sancho, deçendo deste sangue, teue que lle seria muy graue et moy grã mĩgoa se nõ ajuntase os rreynos, ca se nõ tijna por pagado cõno que lle el rrey seu padre dera, mays tijna que todo deuia seer seu. [+]
1295 TC 1/ 354 Eno terceyro ãno del rreynado del rrey dõ Sancho -que foy na era de mĩll et çento et tres ãnos; et o emperio d ' Emrrique en onze - mentre que el rrey dõ Sancho foy sobre Saragoça, com̃o uos auemos contado, el rrey dõ Garçia de Portugal tomou per força a dõna Orraca, sua yrmãa, muy grã partida da terra que lle dera el rrey dõ Fernando, seu padre. [+]
1295 TC 1/ 365 Et ajuntarõse a esta lide çerca do rrio de Carrõ. [+]
1295 TC 1/ 369 Et, quando auyã paz, yã a caça pelas rribeyras do rrio, [et] yã matar os veados pelas montanas. [+]
1295 TC 1/ 369 Et, elle andando a caça tras hũa rriba, achou y huu lugar de que se pagou moyto, a que dizẽ agora Brioga. [+]
1295 TC 1/ 370 Com̃o el rey de Toledo deu al rrey don Afonso Briogo [+]
1295 TC 1/ 374 Andados sete ãnos do rreynado del rrey dõ Sancho -que foy ena era de mĩll et çento et sete ãnos, quando andaua a encarnaçõ de Nostro Senor Jhesu Cristo en mĩll et saseenta et IX ãnos, et o emperio d ' Emrrique en XVIIJto - poys que as gentes forõ chegadas en Sam Fagũdo ao dia que el rrey mandou, alcou as mãos a Deus et gradeçeulle muyto a onrra que lle fazia, et disse: -Beeyto seia, Senor, o teu sancto nume, que me desche os rreynos que forõ de meu padre. [+]
1295 TC 1/ 374 Et pousarõ rribeyra do rio. [+]
1295 TC 1/ 374 Et caualgou cõ todos seus fillos dalgo et ando[u] toda a villa en deredor et vyo com̃o estaua asentada: de hũu cabo correa rrio et do outro esta en pena tallada, et o muro muy alto et as torres muy espesas. [+]
1295 TC 1/ 375 Et querouos agora rogar, com̃o amjgo et bom vasalo, que vaades a Çamora, a mjna yrmaa dõna Orraca, et que lle digades que me de Çamora, por auer ou por canbyo por Medina de Rrio Seco cõ el jnfantalgo ata Valledollit et Tedra, que he boo castello; et que lle farey jura cõ doze omes meus vasalos que nũca seia contra ella. [+]
1295 TC 1/ 375 El rrey dõ Sancho, uoso yrmão, uos envia dizer que llj dedes Çamora por auer ou por cambyo, et que uos dara Medina de Rio Seco, cõ todo o jnfãtadigo de Vilar Pando ata Valledollit, et o castelo de Tedra, et que uos jurara cõ xijze de seus vasalos que nũca seia cõtra uos; et, se lla nõ derdes, que uola tomara sen uoso grado. [+]
1295 TC 1/ 377 Bem sabedes, Çide, com̃o uos criastes comjgo en esta vila de Çamora, et uos criou meu amo dõ Ares Gonçaluez (meu amo), et fostesme ajudador, quando ma deu el rrey meu padre por herdamento. [+]
1295 TC 1/ 384 Et matou hũu seu conpadre et deytouo no rio. [+]
1295 TC 1/ 388 Conta a estoria que os castelãos que forõ buscar seu senor, et acharõno na rribeyra do rrio hu jazia mal ferido de morte. [+]
1295 TC 1/ 388 Et os nobles castelaos, parãdo mentes a lo que deuyam de guardar, com̃o aquelles que sempre guardarõ lealdade et senorio et dereyto et uerdade, (et) nõ se quiserõ arebatar, pero que era seu senor morto. [+]
1295 TC 1/ 391 Et, quando foy çerca Çamora, cobriose do escudo per que o nõ ferisem os da vila, et começou a chamar [a] muy grandes uozes se estaua y (a) dom Aras Gonçaluez, ca lle queria dizer hũu mandado. [+]
1295 TC 1/ 391 Et reto as aguas que corrẽ pelos rrios, et rretolles o pam et o vyno. [+]
1295 TC 1/ 391 Et a dom Diego pesoulle muyto, pero que o encobrio muy bem. [+]
1295 TC 1/ 397 Conta a estoria que outro dia que a sentença foy dada, segũdo auedes oydo, aa ora da terça, enderençarõ (a)o cãpo hu avyam a lidar en hũu areal alende o rrio, hu dizẽ Soyago. [+]
1295 TC 1/ 402 Poys que el rrey dom Alfonso chegou a Çamora, mandou ficar suas tendas ẽno cãpo de Balorio. [+]
1295 TC 1/ 402 Amjgos, poys que todos me beyiastes as mãos et me reçebestes por senor et por rrey et me outorgastes senorio, queria que soube[sse]des do Çide por que mj nõ quer beyiar a mão nẽ reçeberme por senor, ca eu sempre lle farey algo, asy com̃o prometi al rrey meu padre, quando o acomendou a meus yrmãos et a mj̃. [+]
1295 TC 1/ 404 Et esto foy ena era de mĩll et çento et oyto anos -et andaua o emperio d ' Emrrique en xxvj anos, et o papa Aleixandre en sete ãnos, et o rreyno del rrey Phillippe en xjze -. [+]
1295 TC 1/ 404 Este rrey dom Alfonso foy muy boo et manteue moy bem o rreyno et muy sabiamente, asy que todos os altos omes et os outros do seu senorio vi[u]jã en asesego et en paz, asy que nõ tomaua hũu contra outro arma nẽ ousaria tomala pollos ollos da cabeça; ca el rey era muy ardido et temjano muyto as gẽtes. [+]
1295 TC 1/ 404 Et, en quanto el rreynou, nũca os do seu senorio ouuerõ de fazer seruydũe a(o) om̃e do mũdo. [+]
1295 TC 1/ 406 Et este conde ouue en ella a dom Afonso Iordam; et ouue este nume porque foy babtizado ẽno rrio Iordam, ca ella pasara cõ seu marido a Vltramar en tẽpo do papa Ssan Hurbam, cõna grande oste que conta a estoria que passou ala de Frãça. [+]
1295 TC 1/ 410 Et foy posto en seu lugar Aldebriõ, que foy chamado Gregorio. [+]
1295 TC 1/ 420 Outro dia grã manaa caualgou o Çide cõ todos os seus Fenares arriba, sua signa alçada, et chegarõ aas couas d ' Aguia, a par do rio do Carazo. [+]
1295 TC 1/ 420 Outro dia mouerõ ende et, yndo a foz ajuso, sua sina alçada, passarõ açerca d[e] Orta et forõse pousar sobre hũu outeyro redondo, çerca do rio de Salom, por que lles nõ podesem vedar [a] agoa, ca osmou que gaanaria daly Alcõçer. [+]
1295 TC 1/ 427 Et Martin Antolines ferio al rrey Galue cõna espada, per çima do elmo, que llo cortou todo, et meteulle a espada pela carne. [+]
1295 TC 1/ 429 Et Deus nos a feyta moyta merçee, et conuẽ que llo gradescamos bem et disy senorio, por que nõ digã en Castela que sempre nos dormimos. [+]
1295 TC 1/ 430 Et o Çide passou o rrio do Salom. [+]
1295 TC 1/ 430 Et dizem que ao passar do rrio que vyo boos sinaas de bõa andança. [+]
1295 TC 1/ 430 Et ende fazia moyto mal a Tirol et a Medina et a outros lugares de redor ata que llj conoçerõ senorio. [+]
1295 TC 1/ 430 Et meteu sub seu senorio Celfa del Canal et toda (et toda) a outra terra de rredor. [+]
1295 TC 1/ 431 Senor, enviauolo o Çide, o que uos deytastes da terra; pero que, do que el gãana, enviauos este presente en seruiço, reconoçendouos senorio; ca elle viue per suas armas com̃o home desẽparado. [+]
1295 TC 1/ 431 Et mãdo et teno por bẽ que todoslos omes do meu senorio, asi caualeyros com̃o peones, que, se quiserem yr para elle, que o possã fazer. [+]
1295 TC 1/ 431 Et foy senor de toda a Andaluzia et mãteuea muy bẽ ata o tempo que passarõ os mouros d ' alẽ mar a España, que llj tomarõ a terra et o senorio. [+]
1295 TC 1/ 432 Andados XVze anos do rreynado del rrey don Afonso, o Çide, estando asentado en [aquel] poyo que uos contamos quinze somanas, fazendo moytas caualgadas et muy grandes gaanças, apremando as terras en deredor, gaanou a rribeyra de [rio] Martin et tomoua per força. [+]
1295 TC 1/ 433 En el xvj ãno(s) do rreynado del rrey dõ Afonso -que foy ẽna era de mĩll et çento et xvj ãnos, et o enperio d ' Emrrique [en XX anos] - conplirõsse os dias del rrey de Saragoça, estando y o Çide. [+]
1295 TC 1/ 433 Feriome meu sobrino ena corte del rrey dõ Afonso et agora correme a terra que teño en comenda. [+]
1295 TC 1/ 436 Et comerõ entõ quanto lles conprio. [+]
1295 TC 1/ 439 Et entõ estaua o Çide sobre o castello d ' Estarade, que es ontre (el rrey) [o] rrio Çingre et Sagre, et tomouo per força. [+]
1295 TC 1/ 445 Et deulle priuilegios rr[o]lados cõ seu nume que, todas as villas et os castelos que gaanasse de mouros (et) ou doutro senorio, que fossem seus sempre, liur[e]s et quitos, para elle et para os que delle veesem, que o seu ouuesem de herdar. [+]
1295 TC 1/ 449 Et, teendoa çercada [dessa] ue[z], pero que ella he muy forte (h)e esta [b]e[n] çercada de penas et a mayor parte della çercala el rrio de Teio, et estando sobre ella cõ muy grande oste com̃o y estaua, ouuelles de faleçer a vianda et ouuerõsse a dar al rrey dõ Afonso. [+]
1295 TC 1/ 452 Et deulle logo a vila de Brioga, que lle dera el rrey Alymaymõ, assy com̃o uos auemos contado. [+]
1295 TC 1/ 457 Andados xxij ãnos do rreynado del rrey dõ Afonso, dõ Gregorio, papa setẽno, Poys que oyo a demanda del rrey dõ Afonso, enviou a España hũu cardeal por legado, a que diz[iã] Rricarido, et era abade de Santa Vida de Marysela, por que os clerigos d ' España erã coroados por tãtas corred[u]r[a]s et segudamentos que lles faziã, por que se coroassem a ofiçio de santa jgleia. [+]
1295 TC 1/ 457 Et chegou a Rroma et o papa Gregorio era finado, et era posto en seu lugar Hurbano, o segũdo, que o rreçebeu muy bem. [+]
1295 TC 1/ 460 Et ende adeante ficou este ofiçio en todo seu senorio, pero que en Toledo ficarõ seys jgleias, que som oge dia, que dam testemoyo do ofiçio toledano. [+]
1295 TC 1/ 461 Et por ende queremos que o sabades: o caualeyro foy natural de Matãça, que e çerca de rio Pisorga, a par da vila de Torqueymada. [+]
1295 TC 1/ 464 Et fezo cantar missa muy alta et chamousse Gregorio, o oytauo. [+]
1295 TC 1/ 473 Et foyse para hũu lugar que era oratorio dos mouros enas suas festas -et dizẽllj en ara[u]jgo "axerea" -. [+]
1295 TC 1/ 478 Et o mouro por onrar mays seu senorio chamauasse Mirama[m]olĩ. [+]
1295 TC 1/ 478 Et acordaron todos os m[o]uros dalẽ mar et daaquẽ mar todos en hũu senorio, que ante dous senores erã. [+]
1295 TC 1/ 478 Et partironse do senorio del rrey don Afonso et nõ llj quiserõ dar o tributo nẽ fazer (o) senorio. [+]
1295 TC 1/ 479 Et el rrey don Afonso ouue muy grã pesar, por que lle nõ podia acorrer per seu corpo, et enviou ala o jnfante don Sancho, seu fillo, et o conde don Garçia de Cabra cõ muy grã gente do seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 479 Et o cõde, quando o vio, deçeu logo a elle et cubrio cono escudo et defendeu[o] quanto mays et mellor podia cona espada, a guisa de muy boo caualeyro como el era. [+]
1295 TC 1/ 481 Et aquelle a que o eu dey tomou morte amparandoo et conprio seu deuedo. [+]
1295 TC 1/ 483 Et fazi[a] creent[e] aos mouros que nõ queria al delles, senõ o senorio et o peyto meesmo que dauã aos seus reys, mays que non llis faria outro mal nẽhũu nẽ outro desaforamento com̃o llo faziã os seus senores, que llis passauã mays de dereyto et passauã contra elles sen razõ. [+]
1295 TC 1/ 483 Et partirõse logo do senorio del rrey dõ Afonso et fezerõllj muy grã guerra et correronllj a terra. [+]
1295 TC 1/ 483 Et entõ os mouros que erã d ' aalẽ mar et d ' aaquẽ mar forõ todos de hũu senorio. [+]
1295 TC 1/ 485 Et ouue o senorio d ' aaquẽ mar et d ' aalem mar ata que llo tollerõ os almoffhades, assy com̃o uos contaremos pela estoria. [+]
1295 TC 1/ 485 Et este mouro defendeu muy bem sua terra et seus poboos en justiça et, os que se lle quiserõ alçar cõ algũus castellos, atal guerra lles fez ata que os meteu sub seu senorio [+]
1295 TC 1/ 504 Et hũu ome bõo pobre doeusse muyto do corpo del rrey et tomoo en sogas et poseo en hũu leyto et cobrio de hũa esteyra uella et leuoo fora da vila et soterroo en hũu lugar hu iaziã os camelos. [+]
1295 TC 1/ 513 Et ouue sua postura conos dos castellos que erã do senorio de Ualença, que llj dessem os dizemos dos fruytos et das outras cousas que ouuessem. [+]
1295 TC 1/ 514 Et os mouros nõ gãanarõ en elo nada, ca perderõ logo o castello; et demays que Aburazĩ era vasalo do Çide et non llj fazia nengũu mal ena terra et, pola postura que ouue cõ el rrey d ' Aragõ, teuesse por enganado; pero encobrio muy bem, que o nõ quiso dizer a nengũu ata que ouue collido o pã d ' Aliazira Jucar et metudo en Jubala. [+]
1295 TC 1/ 547 Et, desque o Çide ouue posto en rrecado o seu, assi com̃o elle queria, os mouros quiserõ ir aas herdades, assi com̃o o Çide lljs auia dito; mais ouuerõ ende o contrario, ca de quanto os cristaos tijnhã laurado nõ lho queriam leixar, com̃o quer que llj leixauã os que nõ erã laurados. [+]
1295 TC 1/ 551 Et que en esto demãdassem o que quisesem demãdar; que, quanto eno seu senhorio, ele queria seer senhor de todo. [+]
1295 TC 1/ 552 Et, des aquel dia adeante, foy apoderado de todos os castelos et de todas as outras fortelezas que erã do senhorio de Valẽça. [+]
1295 TC 1/ 555 Et passey muyta lazeira por auer Valença; et, pois Deus mha quis dar, queroa para mj̃ et para os meus, que mha ajudarõ a gaanhar, saluo o senhorio del rrey dom Afonso de Castela, meu senhor, que mãtenha Deus por muyto tẽpo et boo a seu seruiço; et, pois que uos sodes en meu poder, para eu fazer o que mj quiser dos corpos et dos aueres et das molleres. [+]
1295 TC 1/ 556 Et foy muy ferida, pero en cabo vençeu o Çide et foy eno acalço, matãdo en eles ata Xatiua; et, yndo eno acalço, ferindo et matãdo, diz que morrerõ eno rrio de Xucar bẽ Vco mil omes. [+]
1295 TC 1/ 561 Quãdo esto ouuirõ, dona Xemena et suas fillas ficarõ os geollos en terra et gradecerõ muyto a Deus a merçee que llj fazia, a ele et a elas, en lljs dar o senhorio de Valença. [+]
1295 TC 1/ 563 Et logo outro dia mouerõ ende et passarõ o rrio de Salõ et (d)Aribuxello arriba, et forõ seu camjño, et atrauessarõ o canpo de Barahona. [+]
1295 TC 1/ 565 Et ajuntou muy grã gente de cristaos et de mouros do seu senhorio. [+]
1295 TC 1/ 571 Et enuiaualho en rreconoçimento de senhorio, et pola muyta onrra que mãdara fazer a dona Xemena, sua moller, et a suas filhas. [+]
1295 TC 1/ 582 Conta a estoria que Gil Beheito, hũu sabho que escripui[u] a estoria dos rreis que reinarõ eno senhorio de Affrica, que nẽbrandose Bucar da jura que fezera a el rrey Vnes, seu irmão, que o uingaria da desonrra que rreçebe[ra] çerca Ualença do Çide, mãdou deitar pregom per todo o senorio del rrey seu padre. [+]
1295 TC 1/ 603 Et eu guardaruos ey muy bem et muyto encubertamente, ata que o Cide, uosso padre, uos enuie mãdar com̃o façades; ca este lugar nõ e para uos, ca morreredes aqui de fome et de frio. [+]
1295 TC 1/ 604 Et, rreconosçendouos senhorio natural, enuiauos en presente CC caualos et çem mouros negros; et enuiauos muy nobles selas et espadas enos arções; et pedeuos por merçee que o que[i]rades tomar dele, por que a muy grã sabor de uos seruir, anparãdo a fe de Ihesu Cristo quanto el mais pode et sabe. [+]
1295 TC 1/ 604 Et tal feito com̃o este, senhor, somos çertos que pesa a Deus de çeo et deue a pesar a uos, senhor, que sodes ena terra do uosso senhorio. [+]
1295 TC 1/ 614 Et todo esto mj fez, reconoscendomi senhorio. [+]
1295 TC 1/ 615 Et ide todos como me ajudedes, (a) dizendo et fazẽdo ao que uos chamar cada hũu, guardando a onrra et o senhorio de nosso senhor el rrey. [+]
1295 TC 1/ 622 Et en elles se conprio o que disso o sabio: que aos de mao entendemento peor he de sofrer o bẽ ca o mal; ca o mal sofreo ome aỹda que lli pes, et o bem nõno pode sofrer de grado. [+]
1295 TC 1/ 625 Tornese para Molina, du llj soẽ dar parias aquelles mouros uençudos et catiuos, con que elle sol adubar sua prol ou se uaa para o rio d ' Umerna et adube seus moynos, ca mester os auera muyto agina; ca elle nõ e nosso par nẽ deue trauar en nos. [+]
1295 TC 1/ 631 Et tragiã cartas al rrey et ao Çide, en que llj enviauã demandar as fillas por molleres: a hũa para o jnfant[e] don Sancho d ' Arãgõ et a outra para o jnfant[e] Garçia Ramires de Nauarra, que erã fillos mayores que deujã herdar os senorios. [+]
1295 TC 1/ 638 Et Pero Uermudes esteue firme et nõ teue en nada o golpe; et ferio a Diego Gonçaluez tã de rrigio que lli falsou o escudo et o perpõto et a loriga et meteullj a lança pelos peytos, en guisa que llj chegou çerca do curaçõ. [+]
1295 TC 1/ 639 Et, com̃o Suer Gonçaluez era caualeyro moy grande et muyto esforçado et de grã ualẽtia, ferio a Mono Gustios eno escudo que llo partio todo d ' ambalas partes; mays o golpe nõ foy dereyto et nõno prendeu per carne. [+]
1295 TC 1/ 651 Et o Çide ficou en Valença et traballousse bẽ hũu ano et mays en asesegar os mouros da villa et dos castellos do seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 651 [et], desde Oriola (d ' Ebro) ata Tortosa, ficou a terra toda a seu mandado et a seu [defendemento]. [+]
1295 TC 1/ 653 Conta a estoria que conposo Abenalfarax, hũu mouro sobrino de Gil Diaz, en Valença, et diz que çĩco anos foy o Çide senor de Ualença; et que en estes çĩco anos nũca sse en al traballou, senõ [en] seruir a Deus et asesegar os mouros que erã eno seu senorio, en tal maneyra que, tã aueudos erã conos cristãos, que semellau[a] que sẽpre viueram en hũu. [+]
1295 TC 1/ 653 Et, quando o soubo o Çide, pesoullj muyto, pero que o encobrio et nõ quis que nẽgũu o soubesse, nẽ nẽhũa cousa das que elle coyda[ua] a fazer en esta razõ. [+]
1295 TC 1/ 655 Et nõ ey a fazer senorio por ela a ome do mũdo, senõ a meu senor, el rrey don Afonso, et esto por naturaleza, ca por al nõ. [+]
1295 TC 1/ 663 Et esto era: muytas tendas, et caualos, et bufall[o]s, et muyto ouro et muyta prata, et gãados muytos, et outras cousas muy preçadas, et muyta vianda sen conta; asi que llis conprio bem X anos a çidade de Valença et aynda que uendessem as suas uezendades, en guisa que ficarõ muy ricos dende adeante. [+]
1295 TC 1/ 669 Et ala o criou ata que foy mançebo, que finou el rrey seu padre, et el foy rey de Nauarra, segũdo que o a contado a estoria. [+]
1295 TC 1/ 671 Et assy esteue sempre ata que rreynou el rrey dõ Afonso, que foy fillo do muy nobre rrey dõ Fernando, que gaanou todo o mays da Andaluzia; ca este bem auẽturado rey gaanou a çidade de Seuilla, cõ todo seu reynado, et a çidade de Cordoua, cõ todo seu rreynado, et gaanou a çidade de Geem, et gaanou Hubeda et Beeça et Anduiar et Martos et Ariona, et outras vilas reales et outros muytos castelos, segũdo que uolo contara a estoria; ca este bem auenturado rrey deytou o poder dos mouros d ' Espana. [+]
1295 TC 1/ 674 Et cõ grã brio deu hũa espadada ẽno olmo que estaua ante a jgleia de Sam Johan de Burgos. [+]
1295 TC 1/ 676 Conta a estoria que andados quareẽta et dous ãnos do rreynado del rey dõ Afonso, o seteno -que foy ẽna era de mil et CXLij ãnos, et o ano da encarnaçõ en mil et C et iiij ãnos - el rey dõ Afonso, poys que passo[u] pelos traballos que ia oystes cõ el rey dõ Sancho, seu yrmão, sobre a contenda dos rreynos, onde, depoys que el gãanou Toledo, por onra de seu senorio mandousse chamar "rey d ' España". [+]
1295 TC 1/ 676 Et aj[ũ]tarõsse cõ elle condes et ricos omes et outros omes onrados de seu senorio, que vĩjnã y fazerllj corte et buscarllj muytos plazeres. [+]
1295 TC 1/ 679 Et cantarõ y muytas missas et fezeronllj seus ofizios, com̃o a atal senor cõvĩjna, ca elle foy hũu dos bõos reys que ouue en España, et manteue muy bẽ seus reynos, et justiçoos en uerdade, et nũca desaforou nẽgũu de seu senorio, et gãanou muyta terra dos mouros, et enrequeçeu muy bẽ os moesteyros, et fezo muyto bẽ en elles, et enrequentou muyto seu senorio, et fezo jgleias et muytos spitaes. [+]
1295 TC 1/ 684 Et el rey d ' Aragõ, desque ouue uençudo o cãpo, passou o rio de Doyro et vẽo contra Cãpos; et enderençou para Leõ, queymando et astragando et roubando quanto achaua. [+]
1295 TC 1/ 685 Et hũus dizem que o enforcou com̃o a falsario; mays o arçebispo dom Rrodrigo, por apostar sua parauoa, diz que morreu colgado. [+]
1295 TC 1/ 688 Et, ẽno tempo que el reynou, auya ẽno seu senorio muytos altos omes, cõ que el fezo muytos bõos feytos et vençeu muytas fazendas. [+]
1295 TC 1/ 688 Et foy tã bem andante contra elles que todos llj dauã parias et lle conoçiã senorio, en maneyra que sse chamaua enas cartas "rey d ' Espana", por onrar mays a seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 689 Et começou de contraliar al rey dõ Afonso, mays nũca en maneyra que llj tornasse uassalagem, ante llj vijna a cortes et llj conoçia senorio. [+]
1295 TC 1/ 689 Et por sua bondade este deytou os mouros do senorio de Portugal, quanto mays pode, com̃o aquel que sse tijna por senor de toda a terra. [+]
1295 TC 1/ 689 Et este conde dõ Anrique ouue en ela o jnfante dom Afonso, a que ficou o senorio quando el finou. [+]
1295 TC 1/ 690 Et este gaanou muytos boos priuilegios do papa Eugenio terçeyro, por que llj prometeu tributo de seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 690 Et esto fezo elle por seir do senorio del rey dom Afonso de Castela et de Leom [et] do tributo en que era. [+]
1295 TC 1/ 692 Et dõ Afonso, rey d ' España, começou gram guerra cõ Arangõ, asi que gaanou ende muytas uillas et muytos castelos, que som aquende o rrio do Ebro. [+]
1295 TC 1/ 699 Et ferio y o mal da morte et morreu sub hũu anzino. [+]
1295 TC 1/ 704 Et el rey don Sancho leixoo en garda de don Garçia Fernández de Castro, que o criou muy bem et muy lealmẽte, depoys que el rey finou. [+]
1295 TC 1/ 715 El rrey dom Afonso mandou fazer suas cortes en Burgos, et forõ y ajũtados todos os omes de seu senorio, et os prelados, et omẽs bõos dos conçellos. [+]
1295 TC 1/ 720 Et el rrey dõ Fernando era ome de boo talente et piadoso et nõ quiso nẽhũa cousa de seu senorio; mays ouue avijnça cõ elle, que llj desse o que tijna tomado en Galiza, et que o soltasse, et que o leixasse yr a sua terra guareçer da perna; et logo com̃o fosse são, tal ora com̃o caualgasse, que sse verria a su[a] priiom. [+]
1295 TC 1/ 722 Conta a estoria que el rrey dõ Fernando, quando ouue preso el rrey de Portugal et desçercada a vila de Badallouço, seyrõ os mouros da vila al rrey et conoçerõllj senorio cõna vila et cõno castelo, et fezerõlle preyto et menagẽ de lle conoçer senorio. [+]
1295 TC 1/ 723 Et o jnfante dõ Afonso, yndosse para ala et passando o rrio de Teio en hũu batel, chegoulle mandado com̃o era finado el rrey seu padre. [+]
1295 TC 1/ 724 Et don Gregorio, cardeal de Rroma, que era legado d ' España, partiulles o casamento cõ dereyto. [+]
1295 TC 1/ 726 Et defendeu muy ben o emperio. [+]
1295 TC 1/ 726 Et, quando este don Iohan finou, Baldouĩ cõ sua moller ouuerõ o emperio. [+]
1295 TC 1/ 729 Et os rreys d ' Arãgõ et de Nauarra vijnãlle a cortes et conoçiãlle senorio muy cõplidamente. [+]
1295 TC 1/ 730 Conta a estoria que, depoys desto, que sse alçou o rrey de Nauarra, nõ lle conoçendo nẽhũu senorio. [+]
1295 TC 1/ 731 Et este cõ muy grã brio passou o mar a España, et chegou a Seuilla, et moueu pela canpina de Cordoua, et pasou o porto do Muradal. [+]
1295 TC 1/ 731 Et tornarõsse os mouros cõ muy grã brio, por que vençerõ aos cristãos. [+]
1295 TC 1/ 734 Conta a estoria que el rrey dõ Afonso, desque ouue poblada a vila d ' Amaya, teedo que Gascona que deuia a seer sua, asy com̃o fora outro tempo do senorio de Castela, que foy sobre ela cõ sua oste et çercou Bayona et correu a terra en rredor. [+]
1295 TC 1/ 738 Et jsto era para as gentes que o uẽerã ajudar, sen a muy grã custa que el fazia conos do seu senorio, ca erã y de fora bẽ XXXta mil omes de caualo, et a gente meuda era sen conta. [+]
1295 TC 1/ 738 Et rricos omes de Castella: don Diego Lopez del Faro, et os condes de Lara don Aluaro et dõ Fernãdo et dõ Gonçaluo, et Lopo Diaz, et Rroy Diaz de los Cameros, et Aluar Diaz, seu yrmão, [et] don Gonçaluo Rroyz Giron et seus yrmãos, et muytos outros nobles omes que seria longa cousa de contar; don Pero Ares, maestre de Sanctiago, don Guarĩ Arnaldez, prior de San Iohan, don Rroy Diaz, maestre de Calatraua, dõ Gomes Ramires, meestre do Temple. [+]
1295 TC 1/ 740 Et o lugar era muy forte; ca de hũu cabo çerca o o rrio de Agvadiana, et d[o] out[ro] e o muro muy alto, et as torres muy fortes. [+]
1295 TC 1/ 740 "Se quiseres gãanar amjgo acorrio aa coyta". [+]
1295 TC 1/ 749 Et entõ o Myramamolim, com̃o ome esforçado et de grã brio, caualgõu en hũu caualo, que era de moytas colores, et mandou tanger os atanbores; et começou a esforcar os seus, dando muy grandes uozes, di zendolles que fossem bõos et que o nõ desonra(ra)ssem asi en poder dos cristãos, ca y queria morrer et por nẽhũa guisa que nõ salria ende. [+]
1295 TC 1/ 765 Et p[a]so[u] logo el rrio de Hu[p]õ cõ duzentos caualeyros et cõ dous mil escudeyros. [+]
1295 TC 1/ 771 Desy el rrey de Leõ passou o rrio de Pysorga et foysse a hũa alde[a] a que dizem Lagoa, que he a hũa legoa de Valedolide. [+]
1295 TC 1/ 771 Et, quando o soube, el rrey n[õ] sse quiso parar et foysse para Torqueymada et astragou(ll)a toda; et pasou o rrio d ' Arlança el foyse para Cordomar et a Tar de Morãt et queymou todas esas villas, que erã de dom Garçia Fernandez de Vilamayor, per(a) hu o leuaua o conde dõ Aluaro, et esso meesmo fazia ao dos omes boos que erã do bando del rrey. [+]
1295 TC 1/ 791 Et p[ou]sou fora [da uilla] ourela do rrio. [+]
1295 TC 1/ 791 Et foy rrey de Iheem et de Ariona et de Granada et de outros lugares muytos. [+]
1295 TC 1/ 791 Et, desque el morreu, partiusse [a terra] per muytos senorios. [+]
1295 TC 1/ 801 Mays por muyto que cõno outro caualeyro, seu contrario, trauarõ clerigos nẽ omes d ' ordem nẽ o jnfante dom Afonso nẽ dõ Aluar Perez, nõno quiso fazer nẽ por Deus nẽ por outro rrogo nẽhũu, saluo a hũu preyto: que, se sse lle leixasse abraçar, que lle perdoaria para sempre. [+]
1295 TC 1/ 806 Mays fazia entõ forte tempo d ' aguas, et as chuuyas muytas, et os rios yam muy creçudos, et enbargaronllj ia quantos dias, que nõ pode acorrer aa çerca de Cordoua tã agiña com̃o el quisera. [+]
1295 TC 1/ 806 Et uos deuedes a saber que, poys que Abehũc foy morto, foy o senorio dos mouros daaquen mar partido en muytas partes et nõ ouuerõ hy hũu rrey sinalado sobre si, com̃o ata alj ouuerõ: asi quiso Deus guardar el rrey don Fernando, per que conprisse et acabasse o seruiço de Deus que auja começado. [+]
1295 TC 1/ 806 Os mouros, com̃o souberõ que Abehũc era morto et que o senorio era partido en muytas partes, tomarõ ende gram pesar et ouuerõ gran quebrãto en seus curações; [+]
1295 TC 1/ 814 Depoys daquillo, dõ Rrodrigo, arçebispo de Toledo, primas das Espanas, legado da corte, consagrou y o primeyro bispo desta conquista a meestre Lope de Fiteyro de Rrio P(r)isorga. [+]
1295 TC 1/ 814 Et essa nobre rreyna dona Beringuela muy alegre por aquillo, que seu fillo [el] rrey dõ Fernando auja cõquerido a cidade de Cordoua, asi com̃o ela pẽsaua de seu fillo el rrey por consello et por ajuda de quantas cousas ela auja que a el conprissem, asi pero ela estaua alonge fezo suas graças muytas et muy grandes a Deus, bẽeyzendoo muyto o seu nume, por que a antiga di[n]id[ad]e, destaiada en cristiãos porla mj̃gua dos principes, era cobrada a España porla sabedoria dela et porla aguça del rrey don Fernando, seu fillo; ca esta nobre rreyna dona Berĩguela, asi com̃o conta a estoria, asi enderençou et [c]riou a este fillo dõ Fernando en bõos custumes et boa[s] manas sempre, que os seus bõos ensinamentos et os seus bõos custumes et as suas boas aguças que [lle] ela ensinou doces com̃o mel, segũdo diz a estoria, nõ çessarõ ne quedarõ de correr sempre ao curaçõ a este rrey dõ Fernando, et cõ [t]etas cheas de uertudes lle deu seu leyte, de guisa que, macar que el rrey dõ Fernando era ia barõ feyto et firmado en ydade de sua força conprida, sua madre, a rreyna dona Berĩguela, nõ quedou nẽ quedaua de lli dizer et ensinarlle aguçosamente as cousas que praziã a Deus et aos omẽes. [+]
1295 TC 1/ 819 Gregorio papa entrado a carreyra de toda carne, fascas que morreu; ca a carreyra de toda carne esta he, que toda alma que en carne viua, per força da natura que llj pos Nostro Senor Deus, a de yr aa morte; et por ende diz: [+]
1295 TC 1/ 819 "Gregorio, o noueno, entrada a carreyra de toda carne [de morte", fascas que era morto. ] [+]
1295 TC 1/ 822 Capitolo de com̃o Abem Alemiat, rrey de Ariona, çercou a cõdessa en Martos et com̃o se meteu y dõ Telo Afonso eno castello [+]
1295 TC 1/ 822 Et Abẽ Alehmar, rrey de A[r]iona -que se chamou en começo de seu rreyno "rrey de Ariona", por que era ende natural, et depoys foy rrey de Granada - veẽo cõ gran poder et çercou a condessa en Martos, et começou[a] a conbater muy de rrigeo. [+]
1295 TC 1/ 822 Quãdo el rrey d ' Ariona vio com̃o aquelles caualeyros, que se meterã en tã gran perigoo, erã ia suso ena pena, soube, por que eram bõos caualeyros et se meterã en aquel perigoo por acorrer ao castello, que llo queriam defender, poys que que erã ia suso ena pena, et entendeu que nõ seria mays su[a] prol de alj estar; et desçercou Martos et foysse ende. [+]
1295 TC 1/ 830 Et os mouros entregarõ o alcaçer de Murça ao jnfante dõ Afonso et apoderarõno en todo o senorio, et que leuasse as rendas do senorio todas, saluo cousas çertas cõ que aujã de rrecudir a Abe hudiel et aos outros senores de Coruellẽ et de Alicãte et de Elche et de Ordauela et d ' Alhama et d ' Alaedo et de Ricot et de Çeta et d[e] todos os outros lugares do rreyno de Murça que asenorados sobre si erã. [+]
1295 TC 1/ 833 Et el rrey dõ Fernando et a rreyna sua moller cõ sua oste mouerõ logo ende et forõse para Ariona, et tolleullj todos os pãaes et ortas et vinas, que non leixou y cousa; et ende foyse para Jaem et fezo esso meesmo, et a Alcoudet esso meesmo. [+]
1295 TC 1/ 833 Et ende mandou a Nuno Gonçalues et a dõ Rrodrigo, fillo da condessa, que se tornassẽ para Ariona et que a conbatessẽ muy forte de todas partes, et que se asentassẽ y a maneyra de a tẽer çercada; et enviou a (de)mays da gente cõ elles. [+]
1295 TC 1/ 836 Et a aquella sazõ, estando o nobre rrey dõ Fernando cõ este plazer et dando a entẽder que llj prazia muyto da boa andãça de seu fillo, chegaronllj y outrosi nouas que el rey d ' Ariona que metia grandes recouas a Jaem, que erã be mĩll et quinẽtas bestas carregadas. [+]
1295 TC 1/ 836 Et deu consigo en Arjona, et de Ariona foyse para Jaem, et atendeu y a rrecoua dous dias. [+]
1295 TC 1/ 839 Et el rey, auendo curaçõ et grã cobijça de tornar a Jahem a seu señorio et a seu poder, creuoo et teuesse por bẽ cõsellado del. [+]
1295 TC 1/ 839 Pero el rrey, veendo que se nõ fazia tã a sua voentade como el querria, nẽ estauã y tã aficadamente com̃o el mãdara, foysse elle et deytouse sobre ella et çercoa, et começou a estar y aturadamente cõ muy forte tẽpo que fazia de frio et de muy grandes aguas, ca era en meogo do jnuerno (et en tẽer a custa). [+]
1295 TC 1/ 839 Mays os frio[s] erã tã grãdes et as aguas tã apurtunadas que as gentes se uiã en muy grã perigoo; et perdiãse muytas bestas et muytos omes, et vijanse en muy grãde afronta, et sofrerõ y muy grã lazeyra. [+]
1295 TC 1/ 839 Mays, ueendo este rey d ' Ariona, que se chamaua rey de Granada, tã aficadamente el rey dom Fernando estar sobre Jahem, et temẽdose que nũca se ende leuãtaria ata que a tomase, et veendo os de dentro estar tã queyxosos de fame et tã afrõtados de todas lazeyras que se nõ sabiã dar cõsello nẽ cõforto hũus outros, nẽ se sabiã ya que fazer, nẽ podia entrar hũu nẽ sayr outro, et veendo(se) outrosy que elle nõ lles podia acorrer nẽ aproueytar en nẽhũa cousa nẽ defender a villa, acordou de trager preitisia cõ el rrey dom Fernando et de a dar, et de se meter en seu poder cona terra et cõ quan[t]o auja; ca nõ t[e]uo y outrament[e] garda nẽhũa que poder auer contra el nẽ contra seu señorio. [+]
1295 TC 1/ 840 Quando este rrey de Graada acordou cõ seus mouros en esto que dicto auemos, et veendo que outra carreyra nõ auja y tã boa para poder ficar en sua onrra et en seu senorio et para liurar seus mouros et sua terra de destroymento, veẽosse meter dereytamente en poder del rrey dõ Fernando et ena sua merçee, et beyioullj a mão et tornouse seu uasalo en esta guisa: que fezese del o que quisese. [+]
1295 TC 1/ 840 Et el rrey dõ Fernando chẽo de piedamento et de toda mesura, veẽdo com̃o esse rrey mouro vĩjna cõ grande humildũe et tã paçient[e] et a plazemento de quanto elle da terra et de quanto del quisese fazer, nõno forçando cobijça maligna, la qual ende nũca ouue, et guiandoo piadamento et mesura natural, que sempre en el foy achada contra quantos obediçialmente a quiserõ catar, rrecebeo muy bẽ et fezollj muyta onra, et nõ quiso del outra cousa, saluo que ficasse por seu vasalo cõ toda sua terra, et a teuesse como a ante tĩjna cõ todo seu senorio, et que llj desse dela tributo çerto: cada ano çento et cinquaenta mĩll morauedis, et llj fezese dela guerra et paz, et llj uẽesse cada ano a cortes; saluo Jaem, que xi tĩjna el gãanada, que llj entregou elle logo, com̃o dicto e. [+]
1295 TC 1/ 840 Mays, desque ela en poder dos cristãos foy et entrada eno senorio do nobre rrey dõ Fernando, que a gãanou cõ guiamento da sua uentura boa, foy sempre depoys a fronteyra bẽ parada et segura, et os cristãos erã senores do que aujã. [+]
1295 TC 1/ 841 Et desi aforoullis et conpriollis quanto llis prometera. [+]
1295 TC 1/ 846 Esto acabado, el rrey dõ Fernando mãdou aos concellos que fossẽ cõ Frena Ruyz, prior do Espital, que foy depoys grã comendador, a cometer Lora. [+]
1295 TC 1/ 846 Capitolo de com̃o adoeçeu el rrey dõ Fernando et de com̃o enviou çercar Alcala del Rio et a tomou [+]
1295 TC 1/ 846 Conta a estoria que, desque el rrey dõ Fernando ouue guanado Guillena, [et deytados os mouros dela, segundo auemos dito, que se tornou para Guillena], et adoeçeu muy mal, de guisa que foy queixado; pero, con todo esso, por nõ perder tẽpo et nõ estar de balde, en quanto el estaua contend[en]do en sua doença, enviou toda sua oste que sse deytasse sobre Alcala del Rrio et a teuessẽ çercada, et que a conbatessem [ata] que el fosse guarido ou a tomassem. [+]
1295 TC 1/ 847 Onde diz a estoria que, estando este rrey dõ Fernando en Alcala do Rrio, de que diziamos, que lle chegou mandado y com̃o vĩjna Rreymõ Bonjfaz per mar, a que el mandara yr guisar a frota para a çerca de Seuilla, et que u[ijña] muy bẽ guisado de naues et de galees et doutr[o]s [n]a[u]y[o]s, quaes para atal feyto conuĩjnã, et que tragia sua flota bẽ basteçida de gente et de armas et de grande vianda et de todalas cousas que mester erã para gui[s]amento da çerca; mays vĩjna grã poder sobre elles de Tãger et de Çeta et de Seuilla, per mar et per terra, et que llis enviasse acorrer apressa, ca muyto llis era mester. [+]
1295 TC 1/ 848 Quando el rrey dõ Fernando oyu as nouas de sua frota que vĩjna, ouue gran prazer, et rreçeando que llis poderia vĩjr algũu contrario dos mouros que sobre elles vĩjnã, (et) envioullis acorro. [+]
1295 TC 1/ 849 Com̃o o maestre dõ Paay Correya foy pousar da outra parte do rrio, su Eznalfarag [+]
1295 TC 1/ 849 Don Paay Correa, maestre da ordĩ d ' Ocles, cõ sua caualaria, que erã ontre freyres et segrares duzentos et oyteẽta caualeyros, foy passar o rio, alende da outra parte, so Eznalfarag, a grã perigoo de si et dos que cõ el erã, ca mayor era o perigoo desa parte ca nõ da outra; ca Abemafõ, que a essa sazõ era rrey de Neura, estaua desa parte, et punaua de os enbargar quanto mays podia. [+]
1295 TC 1/ 850 Capitolo dos que el rrey dõ Fernando mãdou passar da outra part[e] do rrio en ajuda do maestre dõ Paay Correya [+]
1295 TC 1/ 850 Mays esse maestre d ' O[c]l[e]s, dõ Paay Correa, cõ seus freyres, da outra parte do rrio hu pousaua et u estaua tã afrontado ena guisa que auemos dito, el rey dõ Fernando, veendo o perigoo en que esse maestre don Paay Correya estaua cõ os mouros, disse que nõ era mesura de partir tam mal cõ os da outra parte do rio: ca elles erã mĩll caualeyros et da outra parte nõ erã trezentos, et que seria guisado de pasar ala algũus. [+]
1295 TC 1/ 854 Mays, en quanto el rrey dõ Fernando conos de sua parte estaua contendendo con esses mouros que desbaratarã, digamos do meestre d ' Ocles et dos que da outra parte do rrio estauã, do que llis auẽeo (d)ala cõ esses mouros seus uezinos desse cabo. [+]
1295 TC 1/ 855 Com̃o o meestre d ' Ocles et os ricos omes da outra parte do rio quebrantarõ Goles et matarõ todolos mouros que y iaziã et uẽçerõ os mouros de Tiriana [+]
1295 TC 1/ 855 O meestre don Paay Correa et os outros ricos omes (y) don Rrodrigo Flores et Afonso Telez et dõ Fernando Yanes, que da outra parte d ' alende do rrio [su] Eznalfarag estauã, caualgarom contra Golles et conbaterõlla et entrarõla per força et matarõ quantos mouros acharõ dentro, et prenderõ muytos que leuarõ catiuos, et leuarõ ende muy grande algo que acharõ y. [+]
1295 TC 1/ 856 Et osmarõ de fazer hũa balsa(ma) tamaña que atrauessasse o rrio de parte a parte, et que a enchessem toda de (b)ollas et de tinaias chẽas de fogo greguisco -et dizenllj en arauigo fogo d ' algadrã - et rezina et pez et estopas et todaslas outras cousas que entenderõ que llis conpririã para aquelo que fazer coydauam. [+]
1295 TC 1/ 856 Mays nõ foron muy sabedores; ca, poys que elles começarõ a mouer, os hũus per mar et os outros per terrẽo, tã denodados, fazendo grandes ruydos de tronpas et de atãbores et doutras cousas, os hũus das naues dos cristãos, que estauã cõ suas naues apparelladas et muy apercebudas todauja, receberõnos de tal guisa et forõ recudir cõ elles, os do mar aos outros do mar et [os] de terrẽo aos outros de terrẽo, de cada parte do rrio, que os fezerom seer arepesos do ardimento que fezerõ et do cometemento que teuerõ feyto(s). [+]
1295 TC 1/ 856 Et os cristãos forõ enpos elles, ferindo et matando hũus cõ outros, de caualo et de pee, de [ca]da parte do rrio. [+]
1295 TC 1/ 858 Et elles, ueendosse en desperanca, segũdo a uẽtura boa del rrey dõ Fernando adeant [e] vijam yr et o seu feyto delles despereçer cada dia mays, acordaronse de yr trager algũa preitesia boa; et a con que llj forõ foy esta: que llj dariã o alcaçer et o senorio de toda a vila et que os leixasse y ficar. [+]
1295 TC 1/ 859 Et muytos se meterõ pelo rio por escapar, que morrerõ y, que [os] matauã os cristãos que andauã enas barcas, de guisa que foy en elles muy gran morteydade. [+]
1295 TC 1/ 861 Capitolo dos dous madeyros que el rrey dõ Fernando mandou ficar eno rio por gua[r]da de seus nauios et com̃o os mouros leuarõ ẽde hũu [+]
1295 TC 1/ 861 Et el rrey per consello delles mandou entõ ficar dous madeyros muy grossos et muy altos en meyo do rrio, ali per u as suas naues auiã a passar, ou aos que uẽessem cõ o fogo, por llo uedar esse passo. [+]
1295 TC 1/ 862 Et os cristãos tomarõ hũu ome dos seus et deytarõno no rrio, por nouas que era mouro et que llis huuyaua escapar. [+]
1295 TC 1/ 863 Capitolo das uacas que leuarõ os mouros ao prior do Espital et da fazenda que ouue con elles [+]
1295 TC 1/ 863 Acaesceu outra uez que os caualeyros da oste eram ydos, os hũus en caualgadas et os outros a guardar as recouas et os herueyros, et os outros reçeber o jnfant[e] dõ Afonso, seu fillo del rrey, que uĩjna do rreyno de Murça, que avia seu padre enviado por elle, per consello de dõ Rroy Gonçaluez Girõ -et adeãte cõtara a estoria o que a dõ Rrodrigo acaesçeu cõno jnfante sobre esto, asi com̃o dizemos -; et seendo a oste uazia dos caualeyros, uẽerõ y X gazulas dos mouros, (et) caualeyros bẽ guisados, et derõ salto ena oste contra u pousaua o priol do Espital; et nõ xi llis guisou de fazer y outro dãno, mays leuarõ ende hũas poucas de vacas suas que y andauã, mays nõ fezerõ y outro dãno, do qual roubamento pesou muyto ao prior. [+]
1295 TC 1/ 863 Et o prior foy logo outrosi armado et começoos de seguir. [+]
1295 TC 1/ 863 Et hũu escudeyro do prior tornouse conas vacas per hũu carreyro apartado. [+]
1295 TC 1/ 863 Et o prior quiserase tornar, mays uio passar adeant[e] de sua conpana de pee et, temendo que os matariã os mouros, foyos passar adeãte. [+]
1295 TC 1/ 863 Cõ o priol et conos que cõ elle estauã erã X caualeyros: (et) çĩco que mouerõ primeyro enpos las uacas, et quatro freyres cõ el, et el o quinto. [+]
1295 TC 1/ 863 Et o prior foy muy aqueixado conos mouros et viose en muy gran coyta, ca certamẽte ouuerano morto ou leuado, senõ fora por esses que cõ el seyrã, que llj acorrerõ muy agina et se conbaterõ cõ os mouros muy de rrigeo et os ferirõ muy de curaçõ. [+]
1295 TC 1/ 864 Capitolo de com̃o acorrerõ os bispos de Cordoua et de Coyra ao prior do Espital et o liurarõ do poder dos mouros [+]
1295 TC 1/ 864 O rruydo se foy fazendo muy grande pela oste en com̃o os mouros tĩjnã çercado o prior do Espital, et que o aujã ia morto ou preso. [+]
1295 TC 1/ 865 Com̃o don Enrique et os meestres de Calatraua et de Alcantara et dõ Lourenço Suares et o prior do Espital quebrãtarõ o arraual de Benaljofar [+]
1295 TC 1/ 865 Outra uez acaesceu que don Enrique et o meestre de Calatraua et dõ Lourenço Suares et o prior do Espital forõ de n[oy]t[e] quebrãtar o arraual de Benaliofar que dizẽ; et entrarõno et fezerõ y muy gran dano, et queymaron hũa peça del, et sacarõ ende muyto gãado et bestas et roupa et outras cousas muytas. [+]
1295 TC 1/ 865 Com̃o dõ Enrrique et o meestre de Calatraua et o d ' Alcãtara et dõ Lourenço Suares et o priol do Espital quebrãtarõ o arraual de Maçarena [+]
1295 TC 1/ 865 Outrosy acaesçio outra uez que esses meesmos sobredictos -dõ Enrique et os meestres de Calatraua et de Alcantara et dõ Lourenço Suares et o priordo Espital - forõ outra noyte conbater o arraualde de Maçarena, et entrarõno et matarõ et ferirõ muytos mouros et prenderõ delles, et sacarõ ende bestas et gãado et roupa et muy grande algo, de guisa que ficou muy quebrantado et destroydo de quanto aujã, et queymarõ delle gran peça. [+]
1295 TC 1/ 867 Don Afonso, seu fillo del rrey, era ia leuantado daquel lugar du lle seu padre primeyro mandara pousar, et passara a Tiriana, da outra parte do rrio. [+]
1295 TC 1/ 869 Don Lourenço Suarez foy ferir enos mouros, mays os mouros foromse arrancando, et caerõ muytos delles en esse rio de Gu[a]dayra. [+]
1295 TC 1/ 869 Et, desque ysto foy falado, tornarõse et forõ ferir enos mouros que acharõ ena ponte, et matarõ muytos delles; et uoluerõ os mouros as espadoas contra a villa; et tamaña foy a pressa et o medo que ouuerõ, que muytos delles se leixarõ caer eno rrio de Guadiar. [+]
1295 TC 1/ 869 Et pasarõ a pontezela et forõ cõ elles, derribando et matando ata a porta do alcaçer; et muytos delles que se meterõ no rio, et morrerõ ende muytos, ca ali os entrarõ a matar. [+]
1295 TC 1/ 873 Auendo el rrey don Fernando muy a uoentade de seer apoderado en essa Tiriana et de a conbater -ca muyto llj era enpeeçent[e] y ao seu feyto todo et llj enbargaua a conquista dessa cibdade de Seuilla sobre que estaua - et auendo muy a curaçõ por llj fazer caua, o jnfante dõ Afonso et seus yrmãos dõ Fradarique et dõ Anrique forõ pousar sobre Tiriana cabo do rrio. [+]
1295 TC 1/ 875 Uos catade que queredes fazer, ante que o prouedes, ca este he Garçia Perez de Bargas; et, com̃o quer que he sem oufa[n]ya, et sen brio o ueedes andar per aqui, çerto seede que uoslla[s] querra defender; et nõ a en esta oste nẽhũu caualeyro que [o ousas]se prouar cõ el o que uos aqui dissestes; et seed[e] çerto que, se o el a de saber, que uos tal cousa del disestes, que uos nõ poderedes del partir sen uosso dãno, ca he tal caualeyro et tã prouado en feyto d ' armas, que todo ome o deue reçear. [+]
1295 TC 1/ 882 Quando os mouros virõ que esto nõ queria el rrey dõ Fernando, mouerõ outro preiteiamento: que o terço da villa llj dariã cõ seu alcaçer et cõ todolos dereytos do senorio, segũdo dicto he. [+]
1295 TC 1/ 884 Et desta guisa os enviou el rrey dõ Fernando esses mouros dessa çidad[e] de Seuilla, desque a ouue gaanada et posta en seu señorio. [+]
1295 TC 1/ 884 Dia era d(esl)a tralaçõ de Sant Isidro de Leõ, arçebispo que foy de Seuilla, ena era de mĩll et CC et LXXX et vj ãnos, quando andaua o ano da encarnaçõ de Nostro Senor Ihesu Cristo en mĩll et CC et xlviijo, quando esse nobre et bẽ auenturado (el) rrey don Fernando, de que a estoria muytos bẽes a cõtado, entrou en essa dicta cidade de Seuilla, capital de todo esse senorio da Andaluzia, hu foy recebudo cõ muy gran preciçõ dos bispos et de toda a clerizia et de todalas outras gentes, cõ muy grandes alegrias et cõ muy grandes vozes, loãdo et beezendo et dãdo graças a Deus, et gabando os feytos del rrey dõ Fernando; et entrou asi desta guisa esse bẽ auenturado rrey dõ Fernando dentro ena jgleia de Sancta Maria. [+]
1295 TC 1/ 886 Et quiso Deus et conpriose sua uoentade et o que el quiso. [+]
1295 TC 1/ 886 Et [a] outras [noblezas] muytas et grandes s[e]m todas estas que dito auemos; villa tã chaa et tã bem asentada nõna a eno mũdo, villa a que o naujo do mar llj uen por el rrio [to]dos dias; das naues et das galees et dos outros naujos do mar, ata dentro aos muros, aport[ã] ali cõ todas mercadarias de todas partes do mũdo: de Tanger, de Çeta, de Tunez, de Bugia, de Leixandria, de Genua, de Portugal, de Galiza, et de Jnglaterra, et de Pisa, et de Lonbardia, de Bordel, de Bayona, de Cezilia, de Gascona, de Cataloña, de Arangõ, de Greçia, et aynda de França et de outras partes d ' alẽ mar, de cristãos et de mouros, de muytos lugares, et que muytas uezes y acaeç[ẽ]. [+]
1295 TC 1/ 886 Et, segũdo o proua a estoria, hũa foy essa das mayores et mays altas conquistas que eno mũdo todo foy visto nẽ feyta que se en tã pouca sazõ fezesse; poys per qual razõ pode seer de la el asi auer et en tã pouco tempo a gãanar, nõ pode ome entender y al, fora a merçee que foy do senor, cuio seruidor el era, que o quis y onrar et darllj uentura boa, porque tã nobre senorio et tã acabado ouuesse; o al, que he a frol dos acabamentos de todas onrras: a gran lealdade dos boos uasalos que auya, ca rrey que eno mũdo fosse nõnos ouue mellores nẽ taes de sua naturaleza, que sabemos ca per todas partes do mũdo ouuerõ sempre os castellãos prez desto sobre quantas outras gentes som, et mays seruidores de senor, et mays sabedores de todo afam. [+]
1295 TC 1/ 888 Este rrey dõ Fernando enanchou muy bem seu rreyno de grandes terras que nõ soy[a] ante auer, et mete[ua]s sub seu seruidũe, et reys et reynos que llj conoçerõ senorio et llj fezerõ uasalage, et de que leuou rendas et tributos, et de que leuou os peytos senoralles; do mar aaca, quanto dessa marina era, foy metudo eno seu senorio et foy ueudo a rre[ndi]mento de sua merçee. [+]
1295 TC 1/ 890 Galeas et baixees mandaua fazer et laurar a gran pressa et guisar naues, auẽdo gran feuza et grande asperança [ena gran merçee] que llj Deus aca fazia; teẽdo que, se ala passasse, que poderia conquerer grandes terras, se a uida llj durasse algũu tempo, per com̃o o a uentura ajudaua et llj era guiadeyra en quantas cousas começaua; et, macar todo esto daca, que elle gãanado auja de mouros et tornado a poder de cristãos, (et) eno seu poder era et o auja conquisto et metudo en seu senorio, nõ se tĩjna por entregado n[ẽ] sse tĩjna que seu conqueremento era cousa que elle a muyto deuesse teer, se o mar nõ passasse. [+]
1295 TC 1/ 890 Rrey de todos feytos grandes, segũdo que a estoria a contado et departido en muytos lugares, que sacou d ' España o poder et o apremamẽto dos contrarios da fe de Cristo, et lles tolleu o senorio et lles tornou ao seu a quantos y en seu tempo erã. [+]
1295 TC 1/ 893 Senor te leixo de toda [a] terra delo mar a[c]a, que os mouros del rrey Rrodrigo d ' España gãanado ouuerõ; et en teu senorio fica toda: a hũa conquirida et a outra tributaria; se a en este estado que cha eu leixo a souberes guardar, eras tã bõo rey com̃o eu; et, se gãanares per ti mays, eras mellor ca eu; et, se desto mj̃ guas, nõ seras tã bõo com̃o eu. [+]
1300 TPb 26/ 104 Pero si aquel a quien demandan, dixere, que maguer(que) non(la) tiene aquella cosa, que ha derecho en ella, entonce deue dar fiador, que si tornare en su poderio, que la demostrara en juizio. [+]
1300 TPb 26/ 104 E esto seria como si alguno demandasse (a otro) sieruo, o cauallo, o otra animalia, e pidiesse antel Juez que lo fiziesse parecer, e el demandado, (por non gelo mostrar), lo traspusiesse, o lo matasse; e si lo quel pidiessen, fuesse vino, o azeyte, o cosa llo demostran en juyzo..... ........................... ............ en outra semellante (desta) non he tiudo de mostrar ......... se ... ........................... diser que pero non ten aquela................... ...................en seu poderio que la mos........ sepor ventura o de........ .......sa nona ten. nen sse quer traballar nen de a amparar (aynda) que a cobrasse aquel que esto (dissesse) en tal rrazon (como esta) dezemos ...................nona desamparou enganosamente por sua culpa non he tiudo de Responder mays (sobre dela) nen(de) dar fiador LEY XIX (dos que traspassan as cousas eas vegadas maliçiosamente). [+]
1300 TPb 26/ 104 LEY XXXII................... ............................ ............................ que lo faran estar a derecho en uno destos tres logares, qual escogiere el demandador alli do fiziere su morada el demandado, o en logar do fizieren el pleyto o la postura, o alli do prometio de lo cumplir; estonce non (le) deue otro Juez apremiar, que non ouiese poderio sobre el, que responda. [+]
1300 TPb 26/ 104 LEY XXXII................. .......................... .......................... que o faran estar a dereyto en huu dos tres lugares qual escoller o demandador ali... .............o demandado ou eno........onde fezeron o pleyto ou a postura ou ali... prometeu de o...enton nono deue outro juyz apremear que non ouvesse poderio sobrel que Responda. [+]
1300 XH I, 0/ 4 Quando noso señor Deus criou ẽno começo o çeo et a terra et todaslas cousas que en elles som, segundo queo cõta Moysem que foy sancto et sabio, et outros moytos queo acordam cõ el, departyo et fezóó todo em seys dias desta [guisa]: [+]
1300 XH I, 0/ 4 O primeyro dia criou aluz et todaslas naturas dos angeos bõos et máos, que som as criaturas spirituaes; et partyo esse dia aluz das teebras, et aaluz chamou dia, et aas teebras noyte. [+]
1300 XH I, 0/ 4 O [terçeyro] dia ajuntou todaslas agoas que su o çeo som: os mares et as outras agoas doçes de rrios et de fontes; et quando as agoas forõ apartadas et ajuntadas em hũ lugar, paresçeo oseco que he dito terra; et criou estonçes Deus ẽna terra as eruas et as aruores de todas naturas. [+]
1300 XH I, 0/ 4 O sexto dia criou as bestas grandes et as pequenas de todas naturas; et esse dia mesmo formou ho omẽ a sua [ymagem] et asua semellança, que fose [adeantado] et señor de todas las criaturas que som su o çeo; et fazendóo aasua [ymagem] et asua [semellanca] criou omacho et afemea, asi cõmo [o departẽ] Moysem et Jeronymo ẽno primeyro [capitolo] do Genesis, et Josep outrosi ẽno primeyro da estoria da Antiguydade dos Judios, et outros moytos queo afirmã cõ [elles]. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Et asi cõmo contã as estorias, pera tyrar alguũs de [dulda] que por ventura poderiã aqui [duldar], [dizẽ] que estas pallauras [postromeyras] se podem entẽder asaz: que criou Deus ẽno começo as materias de todas las cousas que forõ, et son estas o çeo et a terra, donde tyrou as outras criaturas, et as departio despoys, et as fezo acabadas todas ẽnos seys dias cõmo dito he. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Estas cousas que avemos ditas son as gearações do çeo et da terra de quando forõ criadas ẽno dia enque Deus criou o çeo et a terra, et outrosy todaslas aruores et as eruas ante que naçesem en ella nẽ leuasem semente nẽ froyto, ca nõ chouera Deus ajnda sobrela façe da terra, nẽ era ajnda estonçes feyto o omẽ quea laurase; mays dera Deus ẽna terra hũa fonte que sobia et rregaua toda afaçe della, et [mãtyña] se a terra desta [guisa]. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Et criou Deus ali da terra vmorosa toda aruore que ao omẽ podese tẽer viçoso. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Et ẽno medeo do Paraysso [criou] aaruore da vida et de saber obem et omal. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Et manaua daquel Pareyso do deleyto hũ rrio pera rregar todo aquel lugar, et partese em quatro rrios: [+]
1300 XH I, 0/ 5 O segundo rrio chamãlle Gyon et este anda aderredor toda terra de Ethyopia. [+]
1300 XH I, 0/ 5 O terçeyro rrio he Tigre, et vay contra os de Asiria. [+]
1300 XH I, 0/ 5 O quarto rrio he Eufrates. [+]
1300 XH I, 0/ 9 Pero morando ja en hũ lugar et aluergando hũ açerca do outro, acõmo quer que viuyam em traballo et em lazeyra, [coñosçeo] Adam aEua cõmo marido asua moller, et Eua foy prenada et pario hũ fillo et poseronlle nome Caym; et segundo diz [Rramyro] ẽnos Despoemẽtos da Biblia, tãto quer dizer Caym ẽna nosa lyngagẽ cõmo herdamẽto. [+]
1300 XH I, 0/ 10 Onde diz outrosy Gregorio ẽna Glosa do Genesis sobre este lugar, que Abel tanto quer dizer cõmo bafo, por que asy cõmoobafo se vay agiña et se esparge por lo ayre et nõ paresçe, asy faleçeo agiña Abel, et foyse cõmo oyredes et nõ paresçeo mays. [+]
1300 XH I, 0/ 12 Et outrosi aterra enque morares et labrares por quese abrio et rreçebeo da [tua] mão osangre de teu yrmão, et ajnda quea labres, nõ te dara froyto, et tu andaras sempre errado et fugidiço en toda tua vida. [+]
1300 XH I, 0/ 12 "Aua queme tu deytas da façe da terra et da tua, et eu asconder me ey ante ty, et andarey errado et fugido [perla] terra, et Pareyso aque chamarõ despoys Edom, pero nõ morarõ aly, mays ficarõ em outra terra açerca dy aque diserom despoys por nome Nod; et Nod, segundo os Despoemẽtos dos nomẽes proprios que som ẽna Biblia, quer [tanto] dizer em nosa lyngagẽ cõmo cousa que nõ he estabele et que nõ esta queda, asy cõmo Cayn, que despoys que foy yrado de noso señor Deus et deytado da quela terra enque estaua cõ Adam et cõ Eua et seus yrmãos, nũca despoys esteuo asesegado nẽ quedo em hũ lugar, nẽ asua cabeça ẽno seu corpo del a cõmo quer que ya tyña cõmo os outros omẽs nẽ o seu corpo ẽna terra, nem aquela terra Nod ensy mẽesma entrelas outras cõmo avemos [departydo]. [+]
1300 XH I, 0/ 20 Rrespondeu omoço que nõ sabia senõ quelle semellaua que estaua aly cousa [vyua]; armou estonçes Lamec seu arco et poso em el sua seeta, et diso ao moço [quello] enderẽçase contra onde oyra orroydo, et omoço fezóó, et Lamec tirou do arco et ferio aCaym de morte cõ aseeta. [+]
1300 XH I, 0/ 23 Et despoys desto chegouse Adam asua moller Eua et [emprenoa], et pario ella hũ fillo et el posolle nome Seth. [+]
1300 XH I, 0/ 26 [Ẽno] dia que Deus criou o omẽ, et ofezo aasua ymagem et semellança. [+]
1300 XH I, 0/ 26 Et criou omacho et afemea, et bendisóós; et chamou onome deles Adam ẽno dia enque forõ criados. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et segundo conta Josefo, Lamec, padre de Noe, quandose morreo leyxoulle oprinçipado et [señorio] de todo o [lyñage], cõmo oleyxara ael seu padre Matussalem. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Mays por que vya que era Noe dereyteyro escontra El mays que todos los outros, que nõ queria quese el perdesse cõ os maos que el queria destroyr; et descubrio lle queos queria destroyr com agoas que trageria [sobrela] terra. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et diz Rrabano [em] este [lugar] que ocouedo proprio destes nosos que he de hũ pe et medeo, mays que aqueles couedos segundo [agemetria] forõ, et quea sete destes nossos em hũ daqueles da [gemetria], ou synaladamẽte nove péés; et diz que doutra [guissa] que nõ poderiam y caber tantas cousas cõmo [y] forõ. [+]
1300 XH I, 0/ 43 Despoys que passarõ quareenta dias que quedarõ as chuvias, parou mentes Noe cõmo avya ja tẽpo que nõ chouera, et abrio afeestra da arca et enviou ocoruo por que se terra ou aruore ou algũa outra cousa achase descuberta da agoa que pousasse em ella et desy quese tornasse aarca, et entẽderia em el Noe algũ synal que terra avia ja descuberta alonge da arca em alguũs lugares [per] onde poderiam andar omẽs; et ocoruo foy et nũca tornou. [+]
1300 XH I, 0/ 44 Andados seysçentos et hũ ãno da vida de Noe, et [mj̃ll] et seysçentos et seteenta et seis de Adam, abrio Noe hũ lugar em çima do teyto da arca, et poso fora acabeça et tendeo os ollos atodas partes, et vio as agoas todas myngoadas et a terra descuberta et ja seca. [+]
1300 XH I, 0/ 46 Et quanto quer que pequẽ et que façam de nemygas daqui endeante, nõ sera mester multydũe de agoas pera tomar delles vingança, nem rregara mays aterra nũca aagoa asi cõmo arregou esta vez, et acobrio et a enbebedentou; nẽ maldizerey daqui endeante aterra por los omẽs, ca bem sey eu que elles prestes et [guisados] estam pera se darẽ sempre amal mays que abem. [+]
1300 XH I, 0/ 46 "Et disolle asy despoys desto, que frio et caentura, et agosto, et jnverno, et veraão, et noyte, et dia, et semear, et coller que sempre seeria et queria que fossem. [+]
1300 XH I, 0/ 46 Et departe Gregorio ẽna Glosa sobre o [novemo] capitolo do Genesis, que outorgou Deus aos omẽs que despoys do deluvio que comessem carne, lo vno por la terra que nõ ficara tã plantada despoys das agoas, nẽ tã chãa cõmo era antes, nẽ seeriã os omẽs tã abondados de viandas, o al por que forom os omẽs daly endéante moy mays flacos que antes; et por esto despoys do deluvio comerõ os omẽs as carnes asy cõmo comyam antes as froytas et as eruas. [+]
1300 XH I, 0/ 47 Agora diremos dos fillos de Noe et da vjña que el poso et criou. [+]
1300 XH I, 0/ 49 Et Noe labrando achou ẽnos montes vides mõtesyñas carregadas de vuas, et [comeo] dellas et souberõlle moy bem, et [vyo] que erã mõy bõa froyta et de moy [bõo] çumo et moy [saborosa]; et tomou dos sarmentos dellas et leuoos et posoos em lugar labrado, et plantou vyña de aquelas vides saluages, et crioa. [+]
1300 XH I, 0/ 49 Et desque leuou vuas [fezo] el vjño dellas, et nõ sabendo aforça do vyño bebeu et enbebedesçeo, et cõ abebedeçe acostouse et deytousse adormyr ; et dormyndo em sua tenda, que tendas touerã ẽna arca [su] quese acollyam quando seyrõ dela, et descobrio sse de [guisa] que ficarõ descubertas as cousas que som [vergonosas] do varõ. [+]
1300 XH I, 0/ 53 Et conta desto mẽestre Pedro ẽno trasllado da sua Estoria, ẽno capytolo das generações de Adam, que descobrio estonçes aly aMetodio toda averdade noso señor Deus por lo Espyrito Santo; et falou Metodio de Noe despoys desto em estas rrazões, et diso asy: [+]
1300 XH I, 0/ 55 Et el cõ grande sabor de poder vĩjr ao sennorio que queria foyse pera ouriente a Yonjto; et Yonyto rreçebeo moy bem et ensynoulle osaber da astrologia, et fezóó sabedor de sua fazenda et do que avia de aver. [+]
1300 XH I, 0/ 55 Et Nẽprot desque soubo moyto, et se queria tornar daly [a Armenya] pera as outras suas [compañas], descobrio se mays aYonyto et falou com el em rrazõ de rreynado; et disolle Yonyto [asy] cõmo profetando, que quatro rreynos se aviam agina aleuãtar ẽno mũdo por prinçipaes: ohũ por parte de ouriente et este seeria dos de Assyria; o outro de septẽtriom, et este he dos çitas; o outro de parte de medio dia, et este he o do Egipto; oquarto em ouçidente et seria este ho dos de Sytionya. [+]
1300 XH I, 0/ 56 Et cõmo quer que Deus dera segurança aNoe doutro deluvyo nõ se asegurauã ajnda bem os fillos nẽ se ousauã alongar da arca pera em outro lugar fazer morada, por que se por ventura acaesçesse que viesse outro deluvio, quese poderiã coller aella; pero despoys que virõ cõmo seu padre Noe avya enviado tam longe da arca cõmo de Armenya aoriente aYonyto seu fillo, [a que el] tam grande bem queria, et viansse cõ rreys et que erã ja [cõpañas] tam grandes que era forte cousa, et enchyam aquelas terras onde estauã, et nõ cabyam em ellas; et de mays acontesçeo lles esto, et touerõ no por moy bõo synal, que [nẽgũa] de quantas chuvias Deus fezera ẽna terra em tantos ãnos cõmo elles aviã aly morado, que nũca os rrios sayram da madre que por aquela terra corriam, enque elles comarcauã de [guisa] que quisessem fazer semellança de tal deluvio et forõse asegurando, et ouverõ aqueles seus rreys seu acordo ontresy, et despoys cõ suas [compañas]; et diserõ: ¿pera que moramos aqui em estas serras onde nõ avemos agoas nẽ froytas nẽ as herdades pera os pães, [laurar] aabondo cõmo o averemos ẽnos chãos? et que desçendesem daqueles montes altos [aos] vales et aos cãpos hu averiã bõas moradas et [agoas] et do al que quisessem. [+]
1300 XH I, 0/ 56 Et por cõsello de Nẽprot que andaua buscãdo carreyras et rrazões por que podesse rreynar sobre todos, et desçenderõ das serras et dos mõtes et das outras altezas aos vales et ajnda chegarõse aas rribeyras dos rrios Et Nẽprot, despoys que os vyo abayxados [en] bayxo ẽnos chaãos ao pe de aquelas serras empero nõ era lugar enque todos podessem caber nẽ morar, et quese espargeriã daly, disolles Nẽprot: [+]
1300 XH I, 0/ 59 Et por que virom, et sabiam ja, que Nẽprot quelles sééria mao caudillo, et os apremearia, et sujugaria, et faria seruydores deles, por estas rrazões: aprimeyra por que el era brauo et máo et obrador [de] mal, asegunda por que apouco de tempo elles nõ caberiã em aquel termyno et que mester averiã cada [hũus] suas terras apartadas, et omũdo era grande et ermo ajnda, et espargerõse et partironse daly os [hũus] dos outros, et forõ cada hũas daquelas [cõpañas] com seus caudillos asuas partes, cada [hũus] buscando terras enque poblassem ata que chegarõ aas grãdes agoas dos rrios et de braços de mar, et aly ficarõ deles logo et poblarõ. [+]
1300 XH I, 0/ 62 Et começa se em ouriente, et cõmo vay contra ouçidente tem de parte destra ata septẽtriom, et de seestra ata medio dia, et de todaslas partes de fora arredor [ençarraa] ho [Ouçiaao] que he ogrãde mar que çerca toda a terra. [+]
1300 XH I, 0/ 62 Et de parte de ouçidente atrauessa por medio d a terra, et tem des septẽtriom, que he aparte donde vem ovento (cierço), ata medio dia, donde nasçe ovento vendaual. [+]
1300 XH I, 0/ 62 Europa começasse em ouçidente et cõmo cata aouryente da parte seestra et tem ata septẽtriom; da parte seestra começa [ẽno] algarue de España et ẽno mar de Calez; et subyndo a terra arriba contra ouriente cõmo vay aquel mar Mediterraneo que he omar de medio das terras et [tem] ata medio delas. [+]
1300 XH I, 0/ 62 Parte aAsia et aEuropa por medio d a terra, começandoo em septẽtriom ẽno começo dos montes Rrifeos, et dende yndo contra medio d a terra orrio Tanays, et dende adeante alagoa Meotida, et daly cõmo caem estas agoas ẽno braço de Sam Jorge, et daly cõmo vam ao mar [Euxymo], et dende aCostantynopola; et vay este mar et ajuntase cõ ode Calez em medio da terra. [+]
1300 XH I, 0/ 62 Partem Asia et Affrica por medio da terra, cõmo se vay daquela parte em dereyto de çima de Europa amedio dia, onde nasçe afonte Nygris, que he ocomeço do rrio do Egipto aque dizem Nylo, segũdo dizẽ Plinio et Lucano et outros moytos sabeos que falam deste rrio; et dende adeante cõmo vay este [rrio] por estes tres braços: [+]
1300 XH I, 0/ 62 Et achamos segundo ocõta Plinio et o Libro das prouynçias, que [hũus] dos sabeos quese traballarõ de falar do partymẽto das terras, [que queriam fazer estas terras, ] os Egiptos et as Eziopias que ençarra o Nylo, que fossem por sy quarta parte da terra, mays nos [contamoslas] cõ Africa; et desy cõmo se ajuntã estes tres braços em hũ et fazẽ hũ rrio. [+]
1300 XH I, 0/ 64 Diz outrosy Josefo ẽno seysto capytolo, que tomarõ et ouverom logo os fillos de Sem por sua morada aAsia, et começando des lo rrio que chamã Eufrates forõ poblando por si primeyro apartadamẽte ata que chegarõ ao mar Ouçeão. [+]
1300 XH I, 0/ 64 Assur, o [segũdo] fillo, poblou outra terra [en] que fezo hũa grande çidade por cabeça de todo orreyno, et chamoulle Assur [do] seu nome, et aaterra toda diserom Assiria por Assur; et por que paresçe mellor os de aly am nome os assyrios, segũdo conta Josefo. [+]
1300 XH I, 0/ 64 Mays diz Josefo queos gregos quese trauallarõ de mudar os nomẽs porlas rrazões que diremos adeante, que mudarom despoys onome aesta terra et aos moradores della, et aaterra chamarom Syria, et aos moradores syrios; et Syria et Caldea vyziñas [som] cõmo as poblarõ estes yrmaãos Arfaxat et Arã, et em [moytas] cousas se semellam, et nos dizemos lles suriãos por esta rrazõ et por hũa çidade que y a aque dizem Sur, et he cabeça da terra. [+]
1300 XH I, 0/ 65 Et diz a Glosa do Genesis quea parte de Asya queos armenyos teẽ, que he de deslo rrio Eufrates ata omar Ouçeão de Jndia. [+]
1300 XH I, 0/ 65 Jeter, oterçeyro fillo de Aram, poblou outrosy sua terra et chamoa Jeteria, et aos seus jetras; et dizẽ [hũus] quese forõ despoys mudando estes nomẽs et diserõ aaterra [Jeculia] et aos moradores [jeculos]; et porlos [jeculos] dizemos nos agora os gazules; pero diz Josefo queos daquela terra que Jeter poblou que am nome os bautryãos, et aaquela terra chama mẽestre Galter ẽno Aleyxandre Bautra; et segundo aly diz ẽna Estoria de [Aleyxandre] o Grãde et Dario, som Bautra moytos lugares et de bõas caualarias darmas. [+]
1300 XH I, 0/ 65 Et diz outrosy Lucano ẽna estoria de Ponpeyo o Grande et de Julyo Çesar que Arax he aly nome de hũ rrio, et aterra que leua onome del, cõmo Yberia que he por España do seu rrio Ebro. [+]
1300 XH I, 0/ 65 Et estes fillos todos treze de Jeutam poblarõ deslo rrio Cofano de Jndia et de Syria que esta çerca Jndia, os lugares que daly adeante forõ cõtra omar, asy cõmo conta Josefo, et aly moram as suas [compañas]. [+]
1300 XH I, 0/ 69 Outrosy Hut poblou aoutra terra dessa parte, et aaprovynçia chamou Hut et aos da provynçia fuscas, do seu nome; et conta Josefo que aquela prouynçia [he] Mauritana et corre por ella hũ rrio quea este nome méesmo Put que disemos. [+]
1300 XH I, 0/ 69 Onde achamos que moytos dos gregos que [escrivirõ] as estorias que falam deste rrio dizẽm quelle chamã Put do nome daquela provynçia [per] onde corre; mays despoys quelle foy mudado onome em tempo de hum fillo de Mezrraym que ficou por erdeyro despoys del, et foy ao que disemos Badym; et mudou este nome aquel nome Put aaprovynçia et aos moradores della, et por departymẽto da outra Lidya que disemos dos de Sem [mudandolle] as leteras chamou Libya aaterra et libes aos pobladores; et jaz esta terra açerca das areas de Asia, et ajnda mays, queas arreas som amayor parte desta terra. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Et forõ sete os fillos de Jafet cõmo avemos dito ẽna cõta que deles fezemos; et estes tomarõ termynos em Asia do monte Toro et do mõte Tema -et a Glosa do Genesis chama aaquel monte Tema et este outro nome Amano -, et [som] montes de Syliçia cõmo se começa daly et vem por Asia ata orrio aque disemos Tanays. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Aaterra que agora anome Çesarea diziãlle primeyramente Moga, et aaque agora dizẽ Capadoçia dizianlle primeyramente Mato; et Moga posolle despoys nome Çesarea de Tyberio Çesar. [+]
1300 XH I, 0/ 78 [Iafet] et seus [liñages], cõmo dito he, poblarõ Europa, et ouverõna synaladamẽte por sua [partyda] et por sua terra ontre as tres partidas do mũdo; et som em ella estas yslas aparte de septẽtriom, et algũas delas ha y que ouverõ outros nomẽs [primeyramente] quelles nõ diremos agora, et os quelles agora diremos som estes: [+]
1300 XH I, 0/ 78 Mayorgas, Menorgas, Euyza, Formẽteyra, Cortega, Sardena, Ceçilia, Mitylem, Veneja, Creta, Pathmos, Ponto, Curpo, et asy cõmo vam as outras yslas meudas deslo mar de Greçia ata orrio Tanays, et alagoa que disemos Meotyda et dende aaterra que agora he dita açidade Cõstantinopla, que he outrosy em essa partida de Europa. [+]
1300 XH I, 0/ 78 Os de [Dodamj̃], que foy o quarto fillo de Lauam, fillo de Jafet, poblarõ aysla de Rrodos; os de Gomer et de Magog poblarõ Scançia et as outras yslas que disemos de parte de septentriom, pero aaquela maneyra que avemos cõtada, sem caudillos et prinçepes que elles ouvessem logo quando se das outras suas [cõpañas] partirõ, senõ os que elles fezerõ despoys ontresy. [+]
1300 XH I, 0/ 80 Et esta terra jaz ẽna fim de Europa em ouçidente, que he a postromeyra terra do mũdo, asy cõmo vay daquela parte; et em pos aquesto estes do lynagéé de Tubal, morãdo aly em aqueles montes Pyreneos de Aspa, desque se forõ fazendo grandes [cõpañas] perderõ omedo do deluvio, ca avyam ja por [moytos] ãnos prouado aterra et as agoas das chuvias et dos rrios, et desçenderõ dos moy altos montes et poblarõ ẽnos chãos das [rribeyras] do [rryo] aque dizemos agora Ebro, et desque se touerom por moradores daly mudarõ elles onome asy méésmos et chamarõ sse çeltybeyros de çe que quer dizẽr tanto cõmo cetus por [conpañas], et Tubal et Yberos Ebro, et enaderõ aquela letera l em medio por apostura do nome, et [çeltiberos] tanto som cõmo [conpañas] de Tubal, moradores das rribeyras do rrio Ebro. [+]
1300 XH I, 0/ 80 Et despoys que [estes] lyñages de Tubal se espargirõ apoblar porlas outras partes de España poserõ [nomẽs] cada [hũus] aos lugares que poblarõ, et ouverom departidas as terras et os señorios por grandes tempos, asy cõmo oyredes adeante. [+]
1300 XH I, 0/ 81 Et outrosi os do linage de Jafet tomarõ em Asia de Amano et Toro, mõtes de Çiliçia et de Syria, asy cõmose cõtéém des aly ata orrio Tanays, cõmo he jadito; et oque os de Cam tomarõ en Asya era cõtra asua terra de Africa [en] fondo de Asya [mediodia], et oque os de Jafet tomarõ jaz contra asua partida de Europa aaparte de septẽtriom; et aqui paresçe que nos dam aentender estas rrazões quese podem andar por pe et por terra de hũas em outras estas tres partes do mũdo: [+]
1300 XH I, 0/ 86 [Alamanya], Daçia, [a]que chamã agora Dana Marcha, Nuruega, Suana, Flandres, Ingra Terra, estas todas seys am hũ lengage acõmo quer quese departem em algũas palauras et em [algũus] costumes Scançia et outras yslas que som em cabo de Europa, [aa parte] de septentriom, am suas lengages. [+]
1300 XH I, 0/ 88 Despoys destes omẽs primeyros vierõ outros, et entendiam mays as rrazões et as cousas, et pensarõ que algũas cousas de mẽestria deuyam aaver pera fazer os omẽs de vestyr de outra maneyra mays aposta que aquela que tragiam, et de quanto elles entẽdiã oprimeyro fazedor das cousas et anatura que nõ fariã asy aos omẽs andar de esta [guisa] [denũus], et tã desamparados de toda vestidura et que morreriã de frio et de caentura se al nõ ouvessem que vestyr. [+]
1300 XH I, 0/ 92 Outros ouvo y que estudarõ ja mays despois em esta rrazõ do adorar dos elamẽtos, et diserõ et julgarõ, segundo os seus sisos et seus aruydrios que era mellor de orar oelamẽto da agoa queo da terra; et esto por estas rrazões: por que pensauã elles et [crijam] que mays grande era oelamẽto da agoa queo da terra, et mays lympo, et tal que nẽgũa cousa tẽporal nõ apoderia nẽ pode escusar, por que aagoa laua et alympa et tẽpera todas las cousas, et por estas rrazões aqueles adorarõ aagoa et nõ aterra. [+]
1300 XH I, 0/ 94 Et aaquela que anda ẽno segundo çeo sobre este chamarõlle Mercurio; et esta anda sempre açerca do sol que nũca se del parte. [+]
1300 XH I, 0/ 94 Os outros dias da semana teuerom et téém et am os antigóós [nomes] quelles os [gentijs] poserõ das planetas: o lues da lũa, o martes de Mars, o mercoles de Mercurio, o joues de Jupyter, o vernes de Venus. [+]
1300 XH I, 0/ 95 Et aaprimeyra parte et ao primeyro signo diserõ Aries, et tanto quer dizer cõmo carneyro, et chamarõ primeyro [este] signo dentrelos outros porque segundo leemos et achamos escrito foy omũdo criado em el; ao segundo signo diserõ Touro; ao terçeyro [Gemjnos], quee tanto cõmo doblados ou embelizos, por quelle diserõ este nome de Castor et Polus, que forõ yrmãos, fillos del rrey Jupiter, et nasçerõ ambos de hũ parto; ao quarto signo chamarõ Cangro do nome do cãgrejo do mar, et em este signo dizẽ que foy criada a Lũa; ao quinto signo diserom Leom; ao sexto a Vyrgéé; ao septimo a Libra, quee peso ou balança; ao oytauo Escorpyom quee alacram, ao [novemo] Sagitario que quer dizer tanto cõmo [aseetador] ou tirador de séétas com arco et asyo pyntam; ao dezimo Capricornyo que quer dizer tanto cõmo cabra ou cabrõ cõ cornos; ao [onzemo] Acario que quer tãto dizer cõmo agoadeyro, ou tragedor de agoas et verterõ dellas, et tal paresçe otẽpo quando o sol passa por el; ao dozemo et postromeyro signo poserõ nome os Peyxes. [+]
1300 XH I, 0/ 103 Despoys desto estes todos tres, Jano et Jano et aquel Cames, fezerõ [hũus] pááços moy grãdes et moy bõos alende orrio Albula, segundo esta Rroma açerca do rrio. [+]
1300 XH I, 0/ 103 Et desonrrou ho [Jupiter] et ferio et cortoulle [hũus] nẽbros de seu corpo de guysa que nõ ficou Saturno pera fazer fillos, nẽ pera aver casamẽto. [+]
1300 XH I, 0/ 106 Em [esse] tẽpo de Seruc, viuendo ajnda Rregau, hũ rrey que avia nome Ytalo, vẽeo cõ suas gẽtes de terra de Saracusa aaquel rrey Jano et aSaturno, et pediolles pobla; et elles outorgarõlla et rreçeberõno et derõlle pera ella hũ lugar açerca do rrio Albula, contra aparte de ouçidente das suas poblas. [+]
1300 XH I, 0/ 106 Et Ytalo fezo aly, açerca do rrio, sua pobla; et chamoa Ytalia, [do] seu nome del. [+]
1300 XH I, 0/ 106 Et avia em Syracusa, que era oseu rreyno deste rrey Ytalo, hũa grãde carcaua -et chamalle fossa aquel Libro de Rroma - et ya moy longa et moy grãde cõmo corrente de agoa de [venydas], et era cousa moy nomeada em aquelas terras, et semelauase moyto cõ ocalez ou madre de aquel rrio Albula; et por esta [rrazõ da] semellança daquela carcaua de Saracusa, que avia nome Tybre et se semellaua cõ aquel rrio Albula, el rrey Ytalo et os seus poserõ nome Tibre aaquel rrio; et asylle chamã oje, et este he orrio Tibre de [Rroma], et deste nome vos diremos ajnda outra rrazõ em este capitolo adeante. Ẽno tẽpo deste Seruc hũ fillo de Ercoles -et chamalle aquel Libro das [Marauyllas] de Rroma fillo de Ercoles, et nõ achamos del outro nome - et vẽeo cõ os da çidade de Argos de Greçia ali aaquel rreyno de [Lano], et poblou y sub o Capitolio hũa çidade, et posolle nome Valeria, segũdo que diz Barro, que foy grãde sabeo [de] estorias. [+]
1300 XH I, 0/ 106 Et orrio de Rroma: primeyro Albuna, [et] [despois] Tibre por la rrazõ dita et por la que oyredes agora. [+]
1300 XH I, 0/ 106 Et [depoys] desto, em tẽpo de Seruc, [hum] prinçepe [a que] chamauã Tybre, rrey de hũas gentes [a que] diziã os aborigenes, vẽeo cõ sua oste aaquela terra de Rroma, et fezo hũa pobla acerca daquel rrio Tibre; et por que el nõ poblara y aprazer del rrey Jano et dos outros da terra -et yam ja as gentes sééndo moytas, et queriã cada [hũus] aver oseu [coñosçido], et nõ rreçebiã de bõa mẽte [hũus] aoutros pera erdarẽ [densuu] todos em hũ, por quese estreytauã ja as terras com moytas poblas et lugares et veẽo aquel rrey Ytalo et lidou aly cõ este rrey Tibre; et matou Ytalo aTibre ẽna fazenda em aquel rrio. [+]
1300 XH I, 0/ 106 Et Virgilio et Barro dizẽ que este rrio Albula de Rroma que daqui ouvo este nome Tibre, daquel rrey Tibre que morreo em el. [+]
1300 XH I, 0/ 110 Et guerreou os et gáánou aterra et posoa su seu señorio El rrey Nẽprot deytara fora de Babilonya por força aAsur, pensando que deuya herdar atorre et açidade por rrazõ de primeyro erdeyro, et Asur foysse et poblou cõ os seus terra de Assiria. [+]
1300 XH I, 0/ 110 Despoys que el rrey Belo tornou de [Assyria], começou afazer hũa pobla moy noble et moy bõa que fosse cabeça do rreyno; et queria el séér emperador et fazer [en] aquela çidade acabeça do emperio, et do nome do seu fillo Nyno chamou Nyno aaquela çidade; et fezoa ontre [Babilonja] et Siria por que foy lugar comunal atodo [o señorio] dos rreynos. [+]
1300 XH I, 0/ 111 Despoys que rreynou este rrey Nyno sayo sabedor, et moy viuo et moyto bulidor et [mañoso], cõmo aquel que era et [vyña] de rreys viuos, et de grãdes corações et moy [buliçosos] et fazedores; et asy otrage ja et lle vem cõmo de patrimonyo antigóó; et despoys que foy apoderado de todaslas terras do seu rreyno começou de rreuoluer, et cometer as gentes das outras terras, et guerrearlas et cometerlas fortemẽte por las meter su o seu señorio, et rreynar sobre ellas, asy cõmo oystes que quisera guerrear et aseñorarse rrey Nẽprot, de seu avõo, ẽnos mõtes de Armenya et despoys ẽnos cãpos de Senáár, sobre todaslas geerações dos fillos de Noe; onde semella queo tallente do avoo que nõse perdera ajnda ẽno neto nẽ se podia oluydar. [+]
1300 XH I, 0/ 111 Et cometeo Nyno logo aos de Assiria, et vençeos, et gáánou deles aterra et orreynado; et ontre orreyno de Babilonya et ho de Assiria cresçeolle moyto aterra, et oseñorio, et opoder, et outrosi ocoraçõ, por que ocoraçõ logo cresçe cõ agrande rriqueza, et por esta rrazõ deuẽ [todoslos] rreys séér de grãdes corações; et conta que asy ofoy este rrey Nyno, et dizẽ que moy pouco era otẽpo que el dormya, nẽ de dia, nẽ de noyte, pensando sempre cõmo acabaria oque seu padre, el rrey Belo, avia começado em Assyria, et ajnda sobre ello fazer mays; et começou aly el rrey Nyno aquerer aver oseñorio de todo omũdo despoys que se vio em tã grãde onrra et poder; et daqui tomou começo cõplido oprimeyro dos quatro prinçipaes rreynos que dissemos que se leuãtariã primeyros ẽno mũdo. [+]
1300 XH I, 0/ 111 Et por que este lugar he mays aposto pera ello que outro dos que achamos ẽna estoria ata estas rrazões, queremos aqui poer acanonyca, ata ocomeço de aqueste rreyno de Assyria et enque tẽpo se começou; mays do de Sytionya, et do [do] Egyto, et do de Septẽtriom, diremos adeante em seus lugares que [despois] de aqueste ouverõ ocomeço. [+]
1300 XH I, 0/ 114 El rrey Nyno Arreyna Semyrramys El rrey Zameys El rrey Ario El rrey Aralio El rrey Xerses El rrey Amanetres El rrey Belaco El rrey Baleo El rrey Altadas El rrey Manyto El rrey Macaleo El rrey Espero El rrey Manulo El rrey Espareto El rrey Astacadis El rrey [Amyteus] El rrey Beloco El rrey Belaspar El rrey Lamprides El rrey Sosares El rrey Lampetos El rrey Panyans El rrey Sosarnyo El rrey Mytreo El rrey Tantanes El rrey Teuteno El rrey [Tyneo] El rrey Dardo El rrey Eupales El rrey Loastenes El rrey [Firityades] El rrey Espateo El rrey Efratenes El rrey Agazapes El rrey Sardanapalo Et das estorias dos feytos destes rreys et dos ãnos dos seus rreynados, contaremos de cada [hũus] em seus tẽpos [et lugares]. [+]
1300 XH I, 0/ 116 Andados de Noe oytoçentos et çinquoeenta et çinque ãnos et de Tare quareenta, leuãtousse este rrey Nyno rrey de Assiria et de [Babilonja] cõ moy grande poder, et el foy oprimeyro omẽ que em este mũdo ostes fezo; et cõ moy grande codiçia de [acresçentar] ẽno señorio, tomou oste, et basteçeose de armas, et sayo de sua terra de Assyria et de [Babilonja], et leuãtouse [cõtra] toda Asia porla cõquerir. [+]
1300 XH I, 0/ 116 Et diz Orosio que começou Nyno ẽna parte de medio dia, ẽna fronteyra, et ẽnas rribeyras do mar Vermello, aconquista de Asya, et que leuãtandose daly vẽeo sempre guerreando ata apostromeyra partida de septẽtriom; et destroyo arribeyras do mar Exyno et vençeo todas aquelas gentes, em tal maneyra queas fezo tomar asy, et rreçeberlo por señor; pero eram ellas poucas ajnda et symples et nõ sabedores de armas, nẽ de guerras nẽgũas, nẽ dos boliçios do mũdo, cõmo disemos. [+]
1300 XH I, 0/ 116 Onde conta mẽestre Godofre em cabo da septima parte do Panteõ, que [en] tẽpo deste rrey Nyno nõ era ajnda orreyno de Perssia, nẽ ho de Media, et diz que nõ era ajnda orreyno dos caldeos, nẽ dos ebreos, nẽ odos lydos nẽ [o jnperio] dos do Egipto nẽ orreyno dos corundos, nẽ odos de Tesalonya, nem era ajnda feyta Troya, nẽ fezera y ajnda nẽgũ mal nẽ bem; nem orreyno dos argiuos, nẽ o dos de Siçionya, nẽ orreyno dos rromanos, nẽ o dos alamães, nẽ seu [jmperio], nem o dos galos, que som os françeses, et por nos nõ detéér mays em esta rrazõ, dizemos que em todo omũdo outro rreynado. nẽ señorio nõ avia estonçes senõ aquel del rrey Nyno em Babilonya et em Assyria. [+]
1300 XH I, 0/ 116 Et chegou em cabo a septẽtriom aterra de Çiçia, donde viérom despoys os godos, et fezolles aquelo méésmo; et erã barbaras aquelas gentes, et poucas, et espargidas. et flacas estonçes quando aesta primeyra vez, et sem batalla, et que nõ buscauã, nẽ faziam mal anẽgũ nẽ outro aeles; et estauã em suas terras quedos cõmo dormyndo, et espertóós el, et fezolles [coñosçer] as suas forças; et ante desto viuyam elles do [leyte] de seus gãados, mays tam fortemẽte os arrequeyxou el et os apremeo por queo nõ quiserõ rreçeber, quelles fezo comer nõ tã solamẽte oleyte dos gãados, mays beber do sangre dos omẽs; et em cabo vençeo os, et amãsóós de [guisa] queos tornou seus por força, et esto lles fezo el rrey Nyno desta vez, et despoys vẽeo aly outro rrey daquela terra por leuar esto deles, mays elles lidarõ cõ el [et] vençerõno et quebrãtarõno [en] tal maneyra que nũca despoys alçou cabeça, cõmo vos lo contaremos adeante queo diz outrosi Paulo Orosio. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Onde diz que aqueles queo nõ léérõ queo sentẽ, et os queo léérom queo [coñosçem], que toda potestade ou poderio de Deus he, et de Deus vem toda ordenãça. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Et outrosi Orosio diz adeante que sse de Deus som as potestades et os poderios, que moyto mays som seus os rreynos et os poderios de quese criam et sayem; et diz que se os rreynos menores departidos ontresi jazem em este deuedo et em esta ordenãça aDeus, quanto cõ mayor dereyto lle he teudo algũ rreyno moy grande, [a que] toda potestade et poderio dos outros rreynos he sumetydo et lle obedesçe. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Et sobrelo ordenamẽto destes señorios departe outrosy, que ajnda [destes] méésmos rreynos queo nõ entendem os omẽs nẽ podem dizer cõplidamente [a ordenãça] deles de cõmo os ordenou Deus, et sobre todo por que quiso asy ordenar estes prinçipados dos quatro rreynos mayores que os outros, et aeles ontresy mays altos agrados departidos os [hũus] dos outros, et os poso porlos quatro cruçiaes do mũdo, assy cõmo porlas quatro prinçipaes partes do mũdo; cõmo orreyno de Babilonja em Asia ẽna parte de oriente, quese começou em este rrey Nyno empero que Nẽprot, seu avóó, et Belo, seu padre, rreynarõ aly primeyros, mays enpero nõ despoys que este foy prinçipal rreyno do mũdo. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Et ẽna parte de septẽtriom ode Maçedonya quese começou ẽno grande Aleyxandre et se acabou em el, empero que rreynaram em el antes ogrande Ercoles et el Rey Fylypo, padre daquel rrey Aleyxandre [o grande], et ajnda dantes [destes] outros rreys. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Et destes quatro prinçipaes rreynos do mũdo, et diz Orosio queos dous de medio, que vierõ cõ poderio que durou pouco tẽpo et som estes: orreyno de Affrica et orreyno de Maçedonya; et leuãtarõse ontre orreyno de Babilonya et ho dos rromãos; et outrosi mostra como ontre padre vello que foy o de Babilonya et fillo pequeno, ou que chega tarde, et novo et ajnda pequeno ẽno começo, et foy este ho dos rromãos; et chegarõ em medio do tẽpo ontre estes, aquel de Affrica et ho de [Maçedonja et forõ] cõmo tutores et curadores, esto he, defendedores et gardadores; et estas palauras som as quedizẽ as leys sobrelas gardas dos bẽes dos orfóós pequenos que ficam de seus padres ou de suas madres ou de todo, por que asy gardarõ et defenderõ aqueles dous rreynos suas herdades et seu dereyto ao rreyno dos rromãos ata que el cresçesse et chegase atomarlo. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Onde sobre esto diz ajnda Orosio, que forõ estes dous rreynos, ho de [Maçedonja] et ho de Cartago, rreçebidos por prinçipaes ontre estes outros dous, nõ por rrazõ de elles seerẽ erdeyros, mays por gardar seus dereytos ao postromeyro, que foy ho dos rromãos Et os nomẽs destes rreynos mayores et prinçipaes do mũdo, segundo diz Orosio, som estes sobre ditos cõmo avedes oydo: o de oriente em Babilonya o de ouçidente em Rroma, o de septẽtriom em Maçedonya o de medio dia em Cartago. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Et Eusebio et meestre Pedro dizem os nomẽs dos outros primeyros rreynos prinçipaes: o de oriente em Assiria, o de ouçidente em [Siçionja], o de septẽtriom em Sçiçilia, o de medio dia ẽno Egyto; et desacordam ẽnos nomẽs dos lugares destes rreynos. [+]
1300 XH I, 0/ 125 Conta Paulo Orosio ẽno segundo capitolo [do] primeyro libro quea terra que jaz ontre oTygre et Eufrates, rrios de Asia, contra oriente, quee aquela aque dizemos [Messopotamja]; et diz quese começa esta terra de Messopotamia de parte de septẽtriom, ontre ho mõte Toro et omõte Caucaso; et jndo ontre estes mõtes et ontre estes rrios vay contra medio dia ata que chega ẽno rreyno de Babilonya, et passada Babilonya contra medio dia; et daly açima contra ouriente jaz terra de Caldea, et sobre Caldea mays arriba aparte de oriente jaz terra de Arabia, onde som as aruores enque nasçem moytas et bõas espeçias et de moy bõos olores et de grãdes vertudes, et diz Plinio et outros filosofos et naturaes que aly mora ha ave fenys, et que viue daquelas espeçias et nõ de al. [+]
1300 XH I, 0/ 125 Et os caldeos adorauã os ydolos, así cõmo as outras gentes das outras terras, et adorauã mays das cousas çelestiaes et dos elemẽtos que outras, et aqueles corpos dos de çima vyam elles aver mayores poderes em suas terras, et entallauã ymages aaonrra de aqueles seus ydolos, et adorauã os et faziam ante aquelas ymages seus sacriffiçios aaonrra daqueles corpos çelestiaes, [et asy faziã aos elamẽtos cõmo aos corpos çelestiaes] cõmo os [do] Egipto que adorauã ao elamẽto da agoa por que quanto bem elles aviã da agoa lles [vjna]; et esta agoa era da cresçençia do rrio [Njlo]; et outrosy em Caldea por que oelamẽto do fogo pode aly moyto et cria y moytas et bõas cousas, os moradores daly faziam lle suas ymages de seus ydolos et adorauã aaquel elemẽto do fogo. [+]
1300 XH I, 0/ 130 "Fillo nõ te descubras tu tanto em estas rrazões, que todo aquel que he sóó et nõ mays de hũ et desdiz et quer desfazer acreẽça et aley que hũa grande terra tem, et [toda a] gente, et seu prinçipado, et onrrã, et gardã esta ley toda agente por bõa, contra moytos vay; quea gente enflaquẽta et aluoroça ao prinçepe ẽno seu señorio, quando querem tomar ou acordar [en] outras creẽças que el nõ tem; ante quea outra [creença] seja asessegada ẽna terra, os hũus tẽndóó por bem, et os outros por mal, leuãtansse pelejas et véém y feridas et mortes, et mudamẽto de senorio; porque ondese muda créénça forçado he dese mudar oseñorio; et se te nõ gardas el rrey et agente entender team, et leuãtarseam contra ty et matarã aty et anos cõtigo, por que te terrã por louco et sandio, et mays querrã que moyras tu sóó et nos ajnda contigo, ante [ca] tu meteres toda sua terra em rreuolta et em destoruamẽto; mays tu tem ateu Deus em teu coraçõ et tua créénça, et [adoroo] et syrueo et El te fara moy grande merçede, et [te] dara moy bõo acabamẽto ao que dizes et aesto que fazes. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et destas ymages diremos agora aqui as feyturas et semellanças de algũas; aymage do elamẽto da terra fegurauã ha em semellança de moller coroada, mays [em pero] moy grande era et moy grandes nẽbros avia os outros, et fea, et espantosa, cõ hũa catadura sanuda, et as vestiduras et a corõa pyntadas afegura de aruores, et de eruas, et de messe, et de rrios, et fegurada de todas las cousas que ella cria et que em ella som; et ẽna hũa maão hũ grande mõollo de espigas, moy bem feytas, et ẽna outra hũa vide [moyto] aposta; pero algũus outros dizẽ queo adorauã em fegura de serpente et chamauãlle em suas orações estes quatro nomẽs: [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et aquela ymagéé Neptuno tyña em hũa mão hũ [çeptro] em lugar de señorio, et em çima do ceptro tres varas em lugar de tres poderes proprios quea agoa ha; que corre, et se nada ao quea quer nadar, et podese beber; et todo oçeptro, et acorõa, et acara, et todo ocorpo asemellança de rruçiado, cõmo se todo deytase agoa de dentro dessy. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et aly avia ymage de carneyro enque adorauã [aa planeta] de Jupiter; et outra de coruo enque adorauã aplaneta do sol; et outra de cabrõ enque orauã ao Baco aque chamauã deus dos [vjños]; et [outra] de çerua enque orauã aaplaneta da lũa; et outra de vaca blanca por la dééssa Juno, quee oayre de juso; et outra toda de peyxe que era por Venus, aque elles chamauã dééssa de amor et de apostura; et outra ymage de cegoña et em esta adorauã aplaneta de Mercurio aque elles chamauã deus do triuo ou dos primeyros tres saberes liberaes; et em esta fegura, por que dizem que asy cõmo aquela ave ha oseu colo longo enque proua as cousas que come et sente aly qual sééra sáá et qual enferma, et osaão passao ao corpo et todo oal cõ quese nõ acha bem et entende quelle empéésçera et lle nõ sera [sãao] rretem ho ẽno colo, quea tem longo, et nõno quer comer, et aas vezes de medio da garganta, et outras vezes de fondo della, ho envia et deytao fora; et dizẽ os filosofos que tal deue séér osabedor, de longo colo, que ante pese, et cate, et pensse apalaura quea de dizer ante quea diga. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Venus aquẽ elles chamauã deessa damor, et de apostura, et de fermosura se encobrio em fegura de peyxe; et Venus he nome daquela planeta cuja estrella paresçe em hũ tẽpo do ãno aatarde quando se pom o sol em ouçidente sobre España, et em outro tẽpo em oriente aamanãa ante quese leuãte o sol, et quando paresçe em ouçidente dizẽlle espero, et quando em oriente [luzeyro]; [+]
1300 XH I, 0/ 134 Mercurio sse trasformou et se ascondeo em fegura de çegoña. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et segũdo oespoẽ os autores dos [gentijs] et dos outros mẽestres, Mercurio tãto quer dizer cõmo deus dos mercadores, et outrosi era deus do tribóó ontrelos [gentijs] -et som otriuio, agramatica, et auyaletyca et arrectorica -, et esto por que era el [mays] complido mẽestre destes tres saberes que outro ontre seus [gentijs], et he outrosi Mercurio nome de aquela planeta que anda açerqua do sol que nũca se del parte de noyte nẽ de dia, et he hũa estrella pequena, et bem pode véérla aly [perlo] dia claro oquea bem catar. [+]
1300 XH I, 0/ 139 "Padre, se tu arrazõ te quisesses tornar, cõmo omẽ et padre dereytureyro, bem vees tu aqui oque fezo odano, et para agora mẽtes aesta ymage que esta sãa et tem seu mallo ẽnas mãos, desavẽeose cõ estas outras, et barallarõ, et pelejarõ, et estas outras cõmo nõ tynã arma nẽgũa cõquese defender del ferio as el atodas, et quebrantoas et fezoas ataes cõmo tu véés que jazem, et aaquel pom tu aculpa et nõ [a mỹ], se tua mesura for. "Tare era omẽ mãso et mesurado, et queria grande bem aaquel fillo, et quando aquela rrazõ lle oyo [entendeo] que qualquer cousa que el disesse que Abraã queo vençeria, et começou [a rrijr] et diso asy: [+]
1300 XH I, 0/ 139 "Padre et meu señor: asy queria eu, que vos que esso dizedes que entendessedes ofeyto dos ydolos cõmo som fuste, et pedra, et terra, et feyturas das mãos dos omẽs, et como os mãdam fazer as gentes aseus talentes, et cõmo querem, et de dous ollos, et de duas orellas, et de dous narizes, et de duas mãos, et de dous péés, que fazẽ ao que de fegura de omẽ he; et se nõ quisesse oque faz aymage nõlle faria de estas cousas todas mays de hũa, et ẽno poder et mesura do omẽ quea faz, jaz todo oseu cõplimẽto, et ajnda mays digo quelle faça todas estas cousas cõplidas et ajnda dobladas, ou mays quatro ollos, et quatro orellas et [asi] das outras cousas, et ajnda quantas mays quiser, como dizẽ de Argo opastor [da] sua deessa Juno que avia çento ollos, empero queo matou Mercurio, nũca lle tanto farã que veja nẽ ouça, nẽ entẽda, nẽ synta, nẽ som os ydolos em outro estado senõ que cada dia vam tornãdose em aquelo donde forom et esto he aterra, ca as aruores, et as pedras, et ajnda os ferros et todaslas outras cousas que ẽna terra som, della forõ tomadas et della nasçem et em ella se tornã quanto quer que [tardem]; poys destas cousas som as ymages dos ydolos. " [+]
1300 XH I, 0/ 141 "Aynda [departe] mays sobresta rrazõ: que nosso señor Deus quando criou todaslas cousas ẽno começo do mũdo, et fezo y os angeos, logo ordenou os bõos et poso os por suas ordẽes em seus lugares ẽno çeo, et estabelesçeos y de guysa que cõmo quer queos de libre arvidro fezo et ossom elles, diz que nũca vam daly a nẽgũa cousa senõ quando el mãda yr ao que el quer. [+]
1300 XH I, 0/ 145 Et, segundo diz Josefo ẽno outauo capitolo, Abraã foy oprimeyro omẽ do mũdo [quesse] atreveo adizer que hũ era Deus fazedor de todaslas cousas et poderoso delas; et diz que el foy oprimeyro quese descobrio apréégar esto, et onde quer que ydolos achaua aque podese chegar, quebrãtauaos todos cõmo quebrãtara os de seu padre. [+]
1300 XH I, 0/ 151 Et fezo dela acabeça do emperio, segũdo diz ẽno Panteõ ẽna septema parte del; et poys quea ouvo moy bem poblada et garneçida, onrroa com aseeda do emperio que asentou em ella, et acreçentoa outrosi ẽna palaura do nome quelle poso, et chamoa Nynjue Et Ninyue, segũdo as Interpretações de Rramyro ẽna Biblia, tanto quer dizer cõmo parida, et cõ fillos, ou fremosa, ou lyñage, ou engendramẽto de fermosura ou defendemẽto [de] meu engendramẽto. [+]
1300 XH I, 0/ 152 Do começo do rreyno [do] Egipto et da rrazõ do de septẽtriom. [+]
1300 XH I, 0/ 152 Et oprimeyro rrey deles que ende rreynou ouvo nome Zaes, mays segundo diz mẽestre Pedro ẽno libro das generações do Vello Testamẽto, este primeyro daquel rreyno do [Egyto] ouvo nome Myneo; et diz que podo esto séér que fose este hũ rrey que ouvese estes dous nomẽs, segũdo [señas] terras et [seños] señorios ou lyñages ou tẽpos. [+]
1300 XH I, 0/ 154 Do rreynado de septentriom diz mẽestre Pedro ẽno libro das generações do Vello Testamẽto que foy em Syçilia, et que oprimeyro rrey de aquel rreyno ouvo nome Maneo; mays nõ pom mẽestre Pedro otẽpo en quese começou, [este rreynado] nẽ os outros, saluo que diz deles estas rrazoes, nem achamos nos ajnda em outro escrito ata este tempo, ocomeço deste rreyno, mays diremos del adeante em seu tempo ondeo acharemos. [+]
1300 XH I, 0/ 155 Et Treber vio moy bõa terra et pagouse della et quedou aly, et fezo hũa pobla ẽna rribeyra de hũ rrio a que chamauam Moseella; et por que diziã ael Trebeta, poso el aaquela çidade nome Treber, et asylle chamou; et segũdo cõta méestre Godofre ẽna outaua parte do Panteom, esta villa Treuer foy aquela aque despoys diserõ Rroma Belgica, et aly morou et morreo Trebeta et aly jaz; et em sua vida mandou quelle posessem escrito sobre seu moymẽto ofeyto da rreyna Semyrramis et oseu. [+]
1300 XH I, 0/ 155 Nini Seymramis, que tãto [coniuge] felix, Plurima possedit et set plura prioribus addit, Non contẽta suis nec totis finibus orbis, Expulit apatrio prinignũ Trebeta regno, Insignẽ prophogus Trouerim qui odidit urbem. Et estes versos querem dizer ẽna nosa lynguage hũa parte das rrazões que avemos ditas et outras demays, et dizẽ asi: [+]
1300 XH I, 0/ 155 Trebeta deytado daquela terra foyse aGermanya et poblou aly hũa çidade açerca do rrio Moseella, et chamoa [Teveris] do seu nome, et esta mẽesma çidade diz que foy aaque chamarõ despoys Rroma Belgica, cõmo he dito de suso. [+]
1300 XH I, 0/ 156 Et ella entrou em Etyopia, et guerreoa et ouvo em ella lides, et matou moytas gẽtes, et entrou aterra por força et [fezoa] tornar assy et metioa su oseñorio de seu Jmperio de Assyria; et touo ella soa todos los rreynos do emperio de Assyria em [sua] vida, por duas rrazões: hũa por que lle ficou fillo pequeno jnfante erdeyro; aoutra por que aquel fillo acõtesçeo de séér sem syso et sem bõo entẽdemẽto. [+]
1300 XH I, 0/ 156 Et doulle dos seus privados os que ella avia de mellor poridade et de mellor siso et de que ella mays fiaua em todos seus rreynos que viessem cada dia aaqueles pááços et [seuessem] ẽnos portaes aoyr os pleytos dos rreynos, et que elles mãdassem ao pobõo cõmo [fezesen] et viuessem et librassem os pleytos, cõmo se mãtevessem em justiçia et em paz todos los rreynos do seu señorio, et mandoulles em sua puridade que disessem que por mãdado del rrey seu fillo ofaziam por que encobrindóó desta guysa coydasem as gentes do rreyno que aly viessem que todo quanto eles librauã et mãdauã que por siso del rrey era, et por esta rrazõ todo opobõo queo [tovese] por sabio. [+]
1300 XH I, 0/ 158 Et [hũus] rreynos pequenos et terras que [ficauam] ael rrey Nyno de [conquirir] ẽna partyda de Asia andou ho ella todo et conquerio et posóó su o seu señorio et do emperio et a seu mandado. [+]
1300 XH I, 0/ 158 Et em cabo das cõquistas todas, segundo diz Paulo Orosio ẽno quarto capytolo do primeyro libro, chegou [arreyña] Semyrramis cõ todo seu poderio aterra de [Jndia], pera dar batalla aos [jndios] ou que se dessem por seus et lle obedisçesem; et conta Orosio que nũca entrou [outro(u)] lydador nẽ guerreador [en] terra de Yndia saluo ende esta rreyna Semyrramis et ogrande Aleyxandre, mays diz que tã asperas, et sem sabores, et tã máás eram as entradas dos portos, et ajnda aterra de dentro, queo nõ poderõ soffrer as [cõpañas] et quese tornou daly estõçes [arreyna] et nõ fezo y mays. [+]
1300 XH I, 0/ 159 Et tam grande acodiçia et sabor aviã de matar omẽs et esparger sangre deles cõmo era afeyta aelo et ho avya [vsado] com omarido conque fezera moytas fazendas et vençera moytas lides [et batallas] cãpaes cõ el, et despoys da morte del ella porsy seendo caudillo mayor de todos, doze ãnos contenuados andou em guerra vençendo moytas batallas, et conquerindo gentes, et acresçentando seu emperio et señorio, et fazendo moytas fortelezas, por las terras por donde andaua ẽnos lugares onde fazia mester, pera defendemẽto dos rreynos. [+]
1300 XH I, 0/ 159 Et ella fezo aseu marido rrey Nyno que fezese açidade de Njnyue et em ancharla tanto, et fazerla tam grande et tam onrrada cõmo avedes oydo; et despoys que seu marido foy finado por ella fazer oseu em seu cabo donde [gaañase] pera sy algũ nome, defendio que em todo oseñorio do emperio nẽgũa çidade nõ fosse tam grãde nẽ [tovesse] tamano termyno cõmo [Nynjue]. [+]
1300 XH I, 0/ 160 Et aquela rreyna Semyrramis, cõmo [çercou] et [afortelezou] esta çidade de Babilonya dizẽ que asy traballou de çercar et afortelezar outras çidades et castelos moytos [per] todo oemperio; et poys que todo esto ouvo bem rreparado et toda sua terra em paz, Babilonya, Assiria, et toda Asya cõ Etiopia que ella conquerira despoys de seu marido [rrey] [Njno] quiso folgar em sua casa em [Babilonja]. [+]
1300 XH I, 0/ 162 (Et [em] cabo, aseu tẽpo pario aquel fillo et deu ho acriar, et mandou queo criassem moy bẽ et asyo fezerõ, et ella foy sáá daquel parto et despoys desto tornousse logo cõmo de primo, em suas guerras. ) [+]
1300 XH I, 0/ 162 (Et agora nos tornamos aarrazõ de que diziamos: et tantolle [cresçeo] otallente et osabor de aquel máo solaz et viço, que cometeo se poderia aver pera esto aquel seu criado, et enviou ael esto demãdar em poridade; et el veendo em cõmo [este] feyto era tam desaguysado, et tam grande maldade que cõmo quer queo feyto era em adulterio et em pecado, et tam bem que seu yrmão [Nynjas] queo nõ quiso fazer, pero avia mellor syso et nõ oquiso consentir por nẽgũa maneyra. ) [+]
1300 XH I, 0/ 165 "Por nos agora fazer por pouco tẽpo que esto pode durar, quanto nos podermos por el seera nossa onrra, que fillo de nosso señor natural he, et outrosy podemos aver del fillo erdeyro que el avera et que seera nosso señor natural, et seo nõ sofremos et ho nõ [asperarmos], et ajnda ajudarlo pera ello esto sééria grãde maldade nosa, et grande [mj̃goa]; et vasalos mesurados et leaes bem deuem sofrer aseu rrey et aseu señor natural vida de hũ omẽ ajnda que máo fosse et que viuesse mays queos que agora aqui estamos; et avyda [do] omẽ pouca he et pouco dura et abõa obra et bõa estança moyto, et nẽbra et fica ẽnos que veem despoys; et mays lygeyra cousa he pera nos et mellor et mays onrra de estar et asperar, asy cõmo sem señor vida de hũ rrey que nõ desfazer nosso señorio natural. [+]
1300 XH I, 0/ 165 Et demays se Deus quiser que verra moy bõo fillo herdeyro et empos aquel outros moytos; ca Deus, que da soude aos rreys et aaoutra gente quandoo meresçẽ, asyo ordenou moytas vezes segundo queo aprendemos dos nosos auçiãos, que por hũ rrey que veña máo ou myngoado em algũa cousa, asy cõmo agora he este noso señor; despoys da Deus empos este moytos et bõos rreys cõplidos de toda sabedoria, et esto faz El por mostrar oseu grãde et nobre poder, et asua merçed, que de máo pode fazer séér bõo cõmo oque he poderoso em todas las cousas; demays, que fica orreyno ẽnos nosso aluydrio et ẽno noso ordenamẽto; et nos sejamos bõos vassalos et ayos verdadeyros et fiees et [mãteñamoslle] orreyno em justiça et em paz, et nõ lle danemos delo nada, nẽ façamos nẽgũas cousas por queos seus dereytos sejam [mynguados] em nẽgũa [guisa], ca se el sysso ouvesse cõplido el nos lo faria fazer cõmo ofezerõ aqueles donde el vem. [+]
1300 XH I, 0/ 165 Et desto todo plazera moyto aDeus este feyto, et fara anoso señor moyto bem et merçed et anos cõ el et su oseu señorio por la maneyra queo nos fezermos, et ajnda acharedes que por esta lealdade nos terram as outras gentes por mellores et temernos am temẽdose que Deus sééra cõnosco por ello et El asyo fara. [+]
1300 XH I, 0/ 165 Et ficou Zameys por rrey et rreynou, cõmo disemos, despoys de sua madre, [trijnta] et oyto ãnos ẽno emperio de [Assyria]. [+]
1300 XH I, 0/ 167 Mays diz que acõmo quer queos [hũus] esto faziam, queos outros quelle eram cõtrarios et que [o] nõ queriam oyr, et diziam mal del et de suas rrazões, et aas vezes queo deostauam et omal tragiam, atreuendose por que elles eram naturaes et el estrayo. [+]
1300 XH I, 0/ 167 Et tanto ya descobrindo et poblicãdo as [predicações], que por todaslas terras sonaua, et leuãdoa rrazõ que el preegaua aapeor parte por escarneo, diziam que preegador era leuãtado de novo, que predicaua outro Deus et outra creẽça et nõ aque eles tynam et críj́am: et moytos contrarios [creçerõ] aAbraã et em elles avia grandes omẽs, et começarõ amaltragerlo et dizerlle moyto mal , et em tal maneyra queo nõ podia ja sofrer el, por que eram em ello contra el, segũdo diz Josefo ẽno septymo capitolo do primeyro libro, os de Mesopotamya et de Caldea, et começou apenssar cõmo sse fosse daquela terra. [+]
1300 XH I, 0/ 172 "Moller tu eras moy fermosa et os do Egyto amã moyto molleres, por que som moy luxuriosos et moy máos omẽs em [este] feyto; et ey medo queme matẽ por ty, mays rrogo te que digas tu que es [myña] yrmãa et nõ me matarã, mays fazer me am moyto bem por lo teu amor. " [+]
1300 XH I, 0/ 175 Et diz mẽestre Godofre quese foy cõ esto pera arribeyra do rrio Nylo que parte aAsia de Affrica asy cõmo disemos em çima hu falamos de aquelas tres partes da terra por dondese partem as hũas das outras. [+]
1300 XH I, 0/ 175 Mays agora leyxaremos de falar de Abraã; et poys que do Nylo fezemos mençom, queremos contar as maravillas del, cõmo naçe et corre, et das cousas quese em el criam, et dos seus feytos mays maravillosos que de todoslos outros rrios que ẽno mundo som. [+]
1300 XH I, 0/ 176 Das rrazões do rrio do Nylo de moytos sabios. [+]
1300 XH I, 0/ 176 Do rrio Njlo cõmo nasçe et dos lugares donde paresçe et per onde passa falarõ moytos sabios asy cõmo Aristotel, et Tolomeo, et Plynio, et Rratestem, et Homero, et Tomostem, et Artemydoro, et Ysidoro, et Muçiano, et Lucano, et Paulo Orosio. [+]
1300 XH I, 0/ 176 Et diz este Paulo Orosio que semella que sal da rribeyra onde [se] começa omar Vermello; et aaquel lugar chamã lle os gregos Mosille Nẽporio; et daly diz que vay contra ouçidente et passa por moytas terras, et faz [em] medio desi hũa ysla quea nome Merçe; desi corre contra septẽtriom, et daly torna amedio dia, et por la rrazõ do rreferimẽto que faz aly onde torna, sal fora da madre a tempos senalados do ãno, et rrega todos los chaãos do Egyto. [+]
1300 XH I, 0/ 176 Mays [Plimo] conta desta outra [guisa]: diz queas fontes donde nasçe este rrio Nylo queas nõ sabe nẽgum omẽ çertamente, et que corre moy longa terra por desertos et por terras atam [quaentes] quese ençenderiã et [arderiam], se por el nõ fosse. [+]
1300 XH I, 0/ 176 Et do lugar donde começa acorrer sobrela terra, quese non asconde despoys, ata olugar onde vay asy ajuntado, chamãlle Nygris; et aly aagoa del he ja moy grande, et despoys faz aly dessy tres partes, que cada hũa delas he moy grande rrio. [+]
1300 XH I, 0/ 177 Dos tres braços do rrio Nylo. [+]
1300 XH I, 0/ 177 Hum rrio destes tres entra per Etyopia et partea por medio dia et chamã aaquel o rrio Astapo, que quer dizer segundo olengage daquela terra cõmo agoa que corre de téébras; et este rrio rrega moytas yslas que som tam grandes que por aquela que menos entra nõna pode pasar em çinque días [enpero] vay moyto forte et yrado; et amays nobre et mellor destas yslas he aquela aque chamamos Merçe que disemos ante desto. [+]
1300 XH I, 0/ 177 Et ao outro rrio daqueles dizenlle Astabores, et quer dizer tanto ẽna fala daquela terra cõmo rramo de agoa que vem de escuridade; et este corre da syestra parte. [+]
1300 XH I, 0/ 177 O terçeyro [destes] tres rrios ha nome Astusapes, que diz tanto cõmo agoa de lago, et este vay da destra parte. [+]
1300 XH I, 0/ 177 Do correr diz que do lugar donde lle chamã este nome Nabul que corre adeante, ata as terras de hũas gentes que am nome libiogitas, et que aly faz hum tam grande lago quee sem mesura, et quese mete todo em aquel lago, et aly se acaba, et que daly adeante nõ corre saluo se vay por su terra por lugares queo nõ podem os omẽs véér, et entra ascondidamẽte ẽna madre daquel rrio que avemos dito que sal da rribeyra do mar Vermello, ca este lago postromeyro [en] quese asconde o Nylo nõ he moy longe daquel rrio. [+]
1300 XH I, 0/ 177 Pero tam bem este sabio cõmo todos los outros acordam em hũ, et dizem que este rrio, [despois] que faz braços et lagoas moytas de quese rrega toda aquela terra do Egyto, que entra aly em hũa madre, et que daly adeante ha nome Nylo et cae ajuntado ẽno mar, asy cõmo avemos dito. [+]
1300 XH I, 0/ 178 Conta Lucano, ẽno dozeno lybro das batallas dos çidadãos de Rroma, que despoys que Põpeyo ogrande et Julio [Casar], que forom os mays grandes et moy nobles de todos los rromãos, et lydarõ et foy vençido [Ponpeyo], et sayndo da batalla [que sse] foy logo [Ponperio] ogrande pera [o] Egyto aTolomeo Filopater, seu criado, que andaua y estonçes, pera lle pedir ajuda por cobrar et lydar de cabo cõ Julio Çesar; et Tolomeo, temendo sse del, matóó agrãde trayçom. [+]
1300 XH I, 0/ 178 Et Julio Çesar outrosi esse dia, quantas noblezas os omẽs sabiam et poderom fazer et engenar, toda las fezo; et dou esse dia moytos aprestamos, et dões, et moytos donadios; et outorgou aly aCleopatra todoslos rreynos do [Egito], et confirmoulle oseñorio deles; et foy ella ende rreyna por sy [vijnte] et oyto ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 180 Das rrazões que Julio Çesar diso ao bispo Acoreo por lo rrio Nylo. [+]
1300 XH I, 0/ 181 Das rrazões que diso obispo Acoreo aJulio Çesar, por lo rrio Nylo. [+]
1300 XH I, 0/ 182 "A oytaua espera quee o çeo en que andam as estrellas que som firmes sempre, vay en derredor de oriente sobrela terra ata ouçidente, et des do cabo de ouçidente som os [avismos] ata oriente; et sempre se rreuolue em esto et faz esto atã grande presa que se estoruo nõ ouvese que todaslas cousas trageria aaprimeyra mezcla et ao primeyro confondimento enque forõ primeyramẽte, et contra esto [posolle] contra as sete estrellas oque criou aquelas et todas las outras cousas que ẽno mũdo som. [+]
1300 XH I, 0/ 182 Saturno, Iupiter, Mars, Sol, [Uenus], Mercurio, Luna. [+]
1300 XH I, 0/ 183 Do poder das planetas segundo diz obispo Acoreo por lo rrio [Nylo]. [+]
1300 XH I, 0/ 183 Mercurio he [rrays] de aluydrio sobrelas agoas, et este ha opoder sobrelas. [+]
1300 XH I, 0/ 183 Et quando el he ẽna parte do çeo hu as estrellas do syno do Leon se ajuntam áás estrellas do syno [do] Carneyro, aly onde aestrella Srio -et esta he aaque dizem canycula, donde som chamados os dias canyculares - et deyta os fogos yrados [porla] boca, et mudase aly oçirco do ãno enquese outrossy muda otẽpo, que sal estonçes oestio et entra ho outono; et outrosi quando he osyno do Capricornyo et do Carneyro su [quẽ] esta aboca do Nylo ascondida, quando vay aeste lugar quee dito destes synos aestrella de Mercurio, quee señor das agoas, fere ẽnas bocas ou ẽnos manadeyros do Nylo posto de suso ofogo da sua estrella; estonçes o Nylo abre sua fonte et [maña] et cõmo cresçe omar ẽnos cresçementos da lũa et sal o Nylo cõmo lle manda Mercurio, et cresçe et cobre as terras et tẽperaas, donde am todaslas terras do Egyto todo oque am mester et de quese [mãteẽ] et nõ colle as agoas nẽ as torna aamadre ata quea noyte nõ aja as oras ygoães cõ odia. ""Et em esta rrazõ sobre este lugar da fonte do Nylo achamos que ouverõ [hũus] dos auçiaos hũa créénça vãa: queo cresçer da fonte do Nylo donde el sal por las terras et rrega as herdades, diziam que aquel cresçer quelle [vyña] daquelas neves de Etiopia. [+]
1300 XH I, 0/ 183 Mays esto nõ he nada ca nõ he septentriom em aqueles montes de Etyopia nẽ nẽgũa das ossas do Ençe et [Çynosura], nẽ amayor nẽ amenor que esfriem et façam as neues et os gelos, nẽ ovento çerço que gele nẽ outrosi nõ he el aly. [+]
1300 XH I, 0/ 183 Et Çesar, desto podes tu aver por testigo acolor meesma do pobõo que mora em Etyopia, que som todos negros, et am osangre queymado da grande caentura do sol, que aly faz opoder do seu feruor, et dos bafos do abrego, ou vendaual, quee [ontre] os ventos [omays] caente, donde am os omẽs daly acolor moy negra Et sobre esto tem tu que toda cabeça de rrio, qual quer que seja, que por geada ou neue quese faça, moyta agoa da, moyta agoa dela, que nõ jncha nẽ cresçe senõ desque entra overão, por que estonçes se começã arreter et deslyr as neues et as geadas que opoder do frio tem coalladas; mays o Nylo nõ leuanta tam altas suas agoas nẽ as cresçe ata que nõ nasçe ha estrella Cam, nẽ chega asua agoa ante áás rribeyras ata queo dia seja ygoal da noyte; et esto he ẽno mes de Setẽbre quando o sol entra ẽno signo da Libra; et por estas rrazões que ditas som nõ sabe o Nylo aley das outras agoas nem cresçe em jnverno et quando vay o sol moy alongado estonçes nõ ha asua agoa del ho offiçio queas outras agoas am; et quando vay o çeo destemperado, em medio dos grandes feruores do sol, estonçes sal o Nylo et trage amoyta agoa, et esto he su açytara de medio dia, que arde tanto que queyma; et esto se faz por que ofogo do eyxe do firmamẽto nõ se ençenda, et ençẽda el as terras et as queyme; et acorre desta guysa o Nylo ao mũdo. [+]
1300 XH I, 0/ 185 "Outrosi avaydade de [algũus] dos auçiaos diserom queos ventos çerços faziã esto et que elles eram rrazõ por que as agoas do Nylo cresçem daquela [guisa] por lo ventear deles, queatempos estabelesçidos enque nõ andam, et vem ẽno ayre opoder de sayr et ventear alongo tempo, ou porque deytam et seguẽ os nublos et as nuves do çeo da parte de ouçidente, cõmo cae da parte de ouçidente tras lo vendaual, et fazẽ cõmo por força aas chuveas quese acollam aeste rrio; ou por que os poderes destes ventos ferẽ moytas vezes aas outras agõas, et esto fazem elles estonçes tam fortemente queas fazem por força ficar ẽna terra, et ellas am cõ sua multidue arromper as rribeyras do Njlo. [+]
1300 XH I, 0/ 185 Outros ha y que coydam quea terra rrespira et ha ontresi hũas aberturas grandes feytas cõmo arcos, et som estas cõmo hũas couas que vã longas das hũas partes da terra aas outras, -et dizenlles ẽno noso latim cauernas, et tanto quer dizer cõmo cauas ou couas que som feytas por natura ẽnas entradas da terra -et que por aqui envia a terra seus [rrespiramẽtos] et por aly andam as agoas, et daqui andam os ventos que correm afaçe da terra et o ayre, et as agoas daly saym et alyse acollem et dende se leuãta amyngoãte et acresçente do mar; et que por [hũus] lugares de aquestes taes destas couas que som dentro ẽno corpo da terra, contam os que esto dizem que vay por aly agoa cõ hũ correr que leua calado et mãso et tornase do frio de septentriom et víj́ndo por medio d a terra que sal ao eyxe de medio dia quando o sol passa mays apoderado por la çidade de Merçe, et a terra esta toda queymada do feruor da sua grande caentura, et estonçes o Nylo da aly as suas agoas et as mana sobrela terra, et vay tã grande por atemperar aqueles ardores quese nõ ençẽda a terra, ca ençenderse ya se por esto nõ fosse; et estonçes myngoã orrio Ganges et orrio Pado et se acollem calando, esto he sem todo rroydo, aaquelas couas da poridade do mũdo; et estonçes rreçebe ensy o Nylo em aquelas couas da terra, agoas de todoslos rrios que ẽno [mundo] som, et trageas consigo, et deyta as por hũa fonte, cõmo [quer que] sejam moytos os manadeyros dela. " "Mays despoys nõ as leua por hũ calez, que sete som os lugares por onde corre alongados os huũs dos outros et moy grandes, pero os tres deles mays [son] grandes de moyto queos outros, segundo que conta [Plimo]; et diz que am estes nomẽs seguẽtes: [+]
1300 XH I, 0/ 186 As outras agoas que ante do deluuyo forõ et em el, estas se começã estonçes cõ toda afeytura do mũdo, et forom rrecadadas et postas em seus lugares çertos ẽno ajuntamẽto que foy estonçes da terra, que fora solta ẽno deluvio, et estas agoas que primeyro fogo forõ tomou Aquel que criou as cousas et as fezo, et ajũtoas et estabelesçeo as su [çerto] poder et çertos lugares donde nõ podem passar [nẽsse] desviar; et daquelas quese criarom ou forõ criadas despoys do deluvio, [de aquestas] nasçe oNylo. [+]
1300 XH I, 0/ 186 Et, tu rromano, esta [codjça] queas de querer saber ofeyto do Nylo, essa méésma ouverõ os rreys do Egyto, cuja terra este rrio anda, et os de [Perssia], et os de Maçedonya de Greçia, et de todoslos das ydades que forõ ante de nos quiseram leyxar osaber de este feyto aos que aviamos avíj́nr [despois], mays vençe ajnda anatura dese este saber asconder. [+]
1300 XH I, 0/ 186 Sesostris, rrey do Egito, veẽo aouçidente aafyn do mundo em aquela parte, sobresta rrazõ et leuou os carros destaFaro do Egyto ẽnos colos et çeruyzes dos rreys, tam poderoso foy; mays pero ante beueo os vosos rrios ao Rrodana et ao Paco ante que bebesse o Njlo da sua fonte, ou quea soubesse. [+]
1300 XH I, 0/ 187 Das rrazões do bispo Acoreo aJulio Çesar por lo rrio Nylo. [+]
1300 XH I, 0/ 187 Mays direy eu os teus rrios et demostrarey oteu nasçemẽto ou asua rrazõ, et he esto que direy ocomeço dela cõmo he et cõmo se acaba em aquela maneyra en que Deus, encobridor das tuas agoas, te me dou asaber. [+]
1300 XH I, 0/ 187 Et aty sóó dado et outorgado anatura [de] andar por [anbos] os eyxes do firmamẽto -et estes ssom: hum ho de septẽtriom ho outro [ho] de medio dia - et aqui he demandado et buscado onasçemẽto das tuas agoas et aly oacabamẽto delas. [+]
1300 XH I, 0/ 187 Et em pos esso nõ sofrendo o Nylo odano das suas agoas, vaysse et adeanta se contra as terras do sol, et anda longo tẽpo cõmo que entẽdese todas las areas manynnas, por quese nõ [cria] y nada; et vayse daqui adeante moy yrado, aas vezes colleytas as forças das suas agoas em hũ rrio, outras vezes vay [vagaroso] et espargẽdo et estendendo aagoa por la terra da rribeyra lygeyra pera rreçeberla. [+]
1300 XH I, 0/ 187 Estonçes cõ asua escuma combate as estrellas: tam altaa envia; et todas las cousas tremẽ ante as suas ondas, et tornasse escumoso oseu rrio da escuma [emp[er]o] queo façam as suas ondas que esto he com moytos marmoles que arranca quea ẽnos montes daly et el leuaos. [+]
1300 XH I, 0/ 187 Daly adeante vayse aaysla de Abarom, aaque anossa antyguydade chamou onrrada, terra poderosa et que oye et sofre os primeyros rroydos do Njlo, cõmo olugar queos ha et os oye primeyro que outro lugar, et sentenos os penedos que estã primeyros; et plougo aos sabedores da natura desta [rrazõ], de dizer aestes penedos venas do rrio Nylo, por que elles som os primeyros que descobrẽ et dam çertos ssynaes do primeyro medo daqueles rroydos do Nylo, que vem nouo cõ oprimeyro começo da vijnda deles; que dito oavemos ja que ata duas ou tres legóas do Nylo em esta sazom nẽgũa moller prene nõ ousa y morar, por lo espanto et medo que tomã de aquel rroydo et vozes que da et sona anse amouer et perdem suas creaturas. [+]
1300 XH I, 0/ 189 Abraã, despoys quese espedio de Faraõ et se partio del, de yda aasayda do Egyto, passou hũ daqueles tres rrios do Nylo -oque disemos que avia nome Astapo -, et por aly entrou aCananea, por aquela carreyra meesma que viera de parte de medio dia aBetel, segundo conta Moysem, ẽno trezeno capitolo. [+]
1300 XH I, 0/ 189 Et em esto alçou os ollos Loth et catou contra arribeyra do rrio Jordam, et vio quese poderia rregar toda asy cõmo terra do Egyto; et esto era escontra açidade Segor, onde se rregaua aquela terra mellor por pe que em outro lugar pera amorada dos daly. [+]
1300 XH I, 0/ 192 Rrabsido, [Ario torcho], Delamarot, [Gadalo]. [+]
1300 XH I, 0/ 192 Et aeste quinto rrey daquelas çidades, nẽ Moysem, nẽ Josefo, nẽ outro nõ achamos quelle outro nome proprio digam, senõ el rrey daquela vila. [+]
1300 XH I, 0/ 192 Et estes esteuerõ doze ãnos su oseu señorio et peytarom em paz et em saluo apostura que aviã adar: et ao trezeno ãno alçarõse contra eles et nõ lles quiserõ dar nada. [+]
1300 XH I, 0/ 193 A Anrrafel rrey de Senaar, et Ariot rrey de Ponto, et aTedal rrey das gentes. [+]
1300 XH I, 0/ 193 Et obedesçiam todos estes ao prinçepe de Assiria, que era monarco do rreynado dos assiriaos; et monarco quer dizer hũ soo prinçepe mays grande de todo oseñorio. [+]
1300 XH I, 0/ 194 Et desta fonte et doutra quea nome Jor nasçe orrio aque chamã Jordam. [+]
1300 XH I, 0/ 194 Et ferio em eles [de] noyte, et os que achou dormyndo mató ós em suas camas, et os que eram espertos estauã desarmados et fogirõ. [+]
1300 XH I, 0/ 195 Et esto deste ãno jubileu durou sempre ontre los judeus, mentre elles ouverõ poderio et mãdarõ terra. [+]
1300 XH I, 0/ 197 Mays agora quero que sabas os termynos da terra que darey ao teulinage: deslo rrio do Egyto quee chamado Nylo", -daquel de que som contadas moytas et bõas cousas em esta estoria - "ata outro [grãde] rrio aque dizem Eufrates, quee contra parte de oriente seram seus termynos, et darlles ey toda aterra que estes pobõos teẽ: os çineos, os çeneçeos, os [çerimoneos], os eteos, os fereçeos, os de Rrafaym, os amorreos, os cananeos, os tergeseos, os jebuseos. [+]
1300 XH I, 0/ 200 Et deste Ysmael vierom outrosy os barbaros gazules, et genetes, et todas las maneyras de alaraues daqueles que moram [em] tẽdas et nõ querem morar em casas; et segundo diserõ [algũus] daly sayo [olyñage] de Mafoma, donde veẽ os mouros que am nome [agarenos], et am este nome por Agar, que foy madre de Ysmael; et ajnda [profetyzou] Metodio do lynage de Ysmael et diso que sayriam hũa vez et conqueririã amayor parte da terra et séériam dela [senores] hũ grande tẽpo, et que matariam os saçerdotes ẽnas [igleias] et ẽnos santuarios, et que aly se deytariam cõ suas molleres et atariã os cabestros das bẽstas aos sepulcros dos santos, et os altares preueles delas, et esto contesçeria [porlos] pecados et maldades dos [cristiaos] que em aquela sazõ seeriã. [+]
1300 XH I, 0/ 202 "Quando esto oyo Abraã deytouse em terra fazendo oraçõ antel et adoroo; pero rriosse ontresy, et diso anosso Señor: [+]
1300 XH I, 0/ 204 "¿Por que rrio Sarra, tua moller, dizendo que por que era ella vella que nõ poderia auer fillos? [+]
1300 XH I, 0/ 208 Ca os omẽs daly, segundo conta Orosio, tam maos erã, et tam mal feytores em aquel feyto de seus corpos, que nõ gardauã os santuarios nẽ os lugares onrrados, nẽ catauã as festas, nẽ as suas ydades enque erã cada [hũus] deles pera fazer aquela maldade et pecado, nem faziam departimẽto ontresi de nõ pecar: qual quer omẽ cõ qual quer outro, ovello cõ omoço, omãçebo cõ ovello, et todos [hũus] cõ outros; et que por este pecado tam grande et tam máo enque todos vsauam, queos [m[a]tou] Deus atodos em tal maneyra, que nõ quedou delles semẽte, nẽ quiso que ficase delles, nẽ de sua gééraçõ. [+]
1300 XH I, 0/ 209 Et de aqueles mõtes [de] Arabia et de Palestina naçẽ duas fontes de moyta agoa; et hũa a nome Jor, et aoutra Dam; et os sabedores das terras, veendo cõmo estas duas fontes se ajuntauã aly et cõmo das agoas de ambas ajuntada em hũ ygoalmẽte se fazia hũ rrio tomarom estes dous nomẽs, Jor et Dam, et por esta rrazõ chamarõ aaquel rrio Jordam. [+]
1300 XH I, 0/ 209 Et cõmo erã aqueles cãpos chãos et vẽ este rrio por elles, queo partem os omẽs em quantas partes querem, et leuão [per] donde mester faz por aqueles chãos, todos et rregam todos seus froytos; ho hũ por la tẽperãça do sol, ho outro por este rreguamẽto, criauãssem em aquela terra todos los froytos do mũdo donde aviam tam grande abondamẽto que nõ ssabiam os omẽs quelles fazer, nẽ onde os deytar, tantos erã elles; et por la terra que era tã plantada cresçiam aly moyto os pobõos, et poblarõse aly estas cinque çidades: [+]
1300 XH I, 0/ 209 Et por que ante queas destroyse Deus rregauãsse as terras de Sodoma, et daquelas outras çidades da agoa do Jordam, asi cõmo [oparayso] de Deus, et cõmo terra do Egito do rrio Nylo, de cõmo vem aSegor, segundo conta Moysem ẽno trezeno capitolo do Genesis, departe aly Paulo Orosio, esto foy por que os moradores daquelas çidades aviã moy grandes abondamẽtos de todaslas cousas, ho hũ [porla] caentura do sol, quee cõmo natura [de] fogo, et por lo moy bõo rregamento do rrio Jordam, et nõ agradesçiam esto a Deus, nẽ conosçiam quelles Deus dera estes bẽes aly, nẽ que por El os aviam, et errarõ tam de máá maneyra queos matou Deus cõ aquelas duas cousas: ahũa por la caentura do sol quelles criaua aquelas cousas, enviou sobre elles, et sobre a terra, et sobre todaslas suas cousas aqueles rrayos, et aquel fogo do çeo queos queymou todos; et por la agoa que aviã pera rregar queos [enrriquiçesse et despois] queo ouvo queymado et tornado em çíj́nsa et em poluo, diz queas sufondou et fezo sayr agoa dos abismos que todo aquelo cobrio et ajnda oje esta feyto lago, et esta agoa quee tal -diz - que asy cõmo aoutra et acaentura do sol criauã aly todas cousas, que asy estoruarõ despoys aly este fogo et esta agoa quese nõ criem y. [+]
1300 XH I, 0/ 212 Et amayor pario hũ fillo et posolle nome Moab; et deste vierõ as gẽtes que som chamadas moabitas. [+]
1300 XH I, 0/ 218 Et Sarra foy [prene] estonçes et pario hũ fillo emçima de sua velleçe, em aquel tẽpo que lles Deus disera. [+]
1300 XH I, 0/ 218 Et diso Sarra quando pario aquel fillo: [+]
1300 XH I, 0/ 218 Nasçeo Ysáác andados de Adam [porla] conta das generações da Biblia, segundo Moysem, dous mj́ll et trezẽtos et noveenta ãnos, et de Noe [mj̃ll] et quatro, de quando os lengoages forõ partidos em [Babilonya] trezẽtos et quatro, de quando Nyno rreynara em Assyria çento et quareẽta et dous; et rreynaua y em aquel tẽpo el rrey Ario et foy o quarto rrey [daly]; et de Telsiom em Siçionya de Greçia çento et vijnte et hũ et foy oquinto rrey dende; et os tebeos aviam rreynado essa sazõ ẽno Egyto çento ãnos; et avia Abraã çento ãnos et Sarra noventa que nasçerã quando lles este fillo nasçeo. [+]
1300 XH I, 0/ 219 "Estonçes abrio lle Deus os ollos et vio ella hum poço cõ agoa açerca de sy et foy ael et encheo aquel odrezillo dela, et deu ao moço abeber. [+]
1300 XH I, 0/ 220 Et departe sobre esto meestre Pedro que esto diz Metodio dos fillos de Ysrrael, por que diz que tẽpo verra que sayram estas gentes hũa vez, et toda aterra conqueriram, et gáánarla am, et téérla am em seu poder seys semanas de ãnos, ou tantos ãnos cõmo som os dias de sete semanas, et veẽ [per] conta quareẽta et nove ãnos; et que acarreyra daquelas gentes sera chamada carreyra de angustura por que Deus chamou aYsmael padre deles onagro, et dito vos avemos que he; et matarã estas gentes por las terras aos saçerdotes, et farã estrabariças dos santuarios, et dormyram aly cõas molleres ẽnas [igleias], et atarã os cabestros das bestas aos moymẽtos dos santos; et esto verra por la maldade et pecados dos [cristiaos] que estonçes serã, de quẽ he profetizado, et serã ẽnos postromeyros dias dos omẽs amadores dessy méésmos et estonçes se complira esto quee dito por Ezechiel oprofeta: [+]
1300 XH I, 0/ 222 De [Nabayoth], oprimeyro fillo, poserõ nome Nabatea aaterra que toma em ouriente cõmo vem por lo rrio Eufrates ata omar Vermello, hu el rreynou; et este lugar foy ocoraçom da terra aque oydes que [chamam] Caldea, et he hũa parte da terra de [Aravia]. [+]
1300 XH I, 0/ 227 Deste carneyro falarõ os santos Padres et os outros sabios; et os [hũus] diserõ queo criara Deus ali da terra nouamẽte, os outros dizẽ que nõ, mays queo adusera aly doutra parte, et afirmã que despoys das obras dos seys dias que Deus criou nẽgũa cousa de novo tal. [+]
1300 XH I, 0/ 227 Mays segundo [dizem] os santos Padres entẽdese por Abraã apersona de Deus padre, et por Ysáác apersona de Deus fillo -et este he [nosso] Señor Ihesu [Cristo] quee señor comunal atodos, de prinçepes, et de prelados, et de pobóós que nõ era cabrõ se quer quee ocarneyro mellor [oferenda] et mays lynpa, et téémos que pertéésçe mays aapersona do fillo de Deus ocarneyro que nõ [ocabrõ] por quee oferenda mellor et mays lympa, et nos dizemos cõ Moysem et cõ Aquila et cõ Symaco [asi] cõmo elles diserõ em pos esto: estaua hũ carneyro preso dos cornos em hũa rrede dizemos que foy carneyro et aduzido aly doutra parte et criado de novo, cõmo diz Rrabano, et dizemos queo nõ estorua aquela rrazõ que Deus nõ criou nẽgũa cousa [despois] dos seis dias, ca em criar Deus [este] carneyro nõ era criar cousa de novo, et téémos que criar cousa de novo seeria se criase algũa anymalia ou cousa doutra feytura que nõ as que forõ criadas, et feytas em aqueles seys [dias], mays ocarneyro ẽnas obras dos seys dias he, et foy feyto en oseysto dia enqueo foy ho omẽ, et por que dizemos que este carneyro que de novo foy criado et tragido aly doutra parte. [+]
1300 XH I, 0/ 230 Em este lugar departe aqui mẽestre Pedro sobresta compra ẽno capitolo da morte de Sarra, et diz que nõ he de rreprender Esrom por que vendeo aquel çimyterio a Abraã, nẽ Abraã por queo comprou, cõmo diz que nõ erram ajnda agora os que comprã lugar pera sepultura et ha fazẽ y qual querem ou qual podem, senõ diz que estes se errarõ [per] ventura por que jazẽ aly suterrados dantes Adam et Eua, que forom os primeyros padres donde víj́mos todos. [+]
1300 XH I, 0/ 230 Et este cãpo et esta coua outorgarõ et rrenovarõ outrosi os fillos de Het, em cuja terra et señorio era ocampo, et cõfirmarõ aAbraã por jur de herdade enquese suterrassem el et todo seu lyñage; et daly adeante ouverõ sepultura Abraã et os que del vierom et suas compannas. [+]
1300 XH I, 0/ 237 "Et ella estonçes desçendeose logo do camelo, segundo diz mẽestre Pedro et outros com el, et alçou omãto et cobrio acabeça com vergonça de Ysaac que avia aseer seu marido. [+]
1300 XH I, 0/ 238 Et aaquela sazõ partyo Abraã todo oseu, et dou aos outros fillos seus dões, et gardou pera Ysaac oseñorio et todo oal. [+]
1300 XH I, 0/ 238 Onde diz mẽestre Pedro ẽno capitolo que este nome Çetura nõ he proprio de hũa moller cõmo [estes nomẽs] Sarra, et Agar, et Maria, et os outros taes, mays quee nome quese pode chamar atoda moller casada et achegada a varom por casamẽto asy cõmo esta; ca diz que Çetura esso quer dizer: casada ou ajũtada ao omẽ por casamẽto; et que tal fezo Abraã aAgar quea ajuntou assi desta maneyra, asi cõmo por casamẽto et chamarõna Çetura ou casada, et por ende Çetura nõ he nome proprio mays comum. [+]
1300 XH I, 0/ 238 Deste casamento de Abraã et de Çetura conta Moysem que foy despoys do de Ysáác et de Rrebeca, pero Josefo diz que antes; os aravigos cõmo Abul Ybeyt, et Albacri, et [Avem] Abez et outros departem sobreste segundo casamẽto de Abraã et dizẽ asy: que morreo Sarra et quea suterrarõ em Ebrõ em aquel çimyterio que cõprou [Abraam], mays elles chamãlle amyzquita de Abraã, et dizẽ que antes morreo Agar que Sarra et que ambas morrerõ em dias de Abraã, et que suterrarõ aAgar em Meca, et que suterrarõ despoys seu fillo Ysmael, cõmo diremos adeante; et contã que despoys que Agar et Sarra forõ finadas, que ẽnos [triijnta] et oyto ãnos que despoys viueo Abraã, que casou cõ outras duas molleres et forõ das cananeas; et hũa foy esta que avia nome Çetura, et aoutra avia nome Haura; et que ouvera Abraã destas duas molleres onze fillos, et cõ Ysáác de Sarra, et Ysmael de Agar, que forõ treze todoslos fillos de Abraã que ouvo destas quatro molleres, et doutra parte nõ ouvo nẽgum que nõ tomou mays molleres. [+]
1300 XH I, 0/ 243 Andados çento et vijnte ãnos de Abraã et vijnte de Ysaac morreo Ario rrey de Assiria et rreynou Aralio. [+]
1300 XH I, 0/ 245 Em Greçia ha sete terras moy grandes, segundo conta o Libro das prouỹçias do mundo, et hũa das mays nobles çidades que y avia ẽno tempo de Abraã era Argos; et era çidade de grãdes termynos et terras, et villas outras et castelos que avia su seu señorio, et os moradores della que alçarõ rrey de aquel rreyno foy hũ poderoso a [que] chamarom Ynaco. [+]
1300 XH I, 0/ 245 Et passa por aquela terra hũ grande rrio, et por que era este rrey moy poderoso em todas las terras et rribeyras daquel rrio chamarõ ao rrio Ynaco cõmo ael rrey, et ael rrey cõmo ao rrio. [+]
1300 XH I, 0/ 245 Et conta [Ovjdio] ẽno primeyro libro do seu Libro mayor que aqueste rrey Ynaco que avia hũa filla et chamauãlle Yo; et era costume dos [gẽtijs] ẽno primeyro tempo enque elles andauam em dulda em suas creenças, que chamauam deus aos rreys sabios et poderosos et chamauã aas donas sabias et poderosas déésas, et aos grandes rrios deus, et aas nobles fontes déésas, dizendo que avia ẽnos rrios et ẽnas fontes virtudes et poderes de deus et de déésas. [+]
1300 XH I, 0/ 245 Desta serra Tẽpe, et por ella, sal hũ rrio moy grande et dizenlle Peneo, et collense ael moytos outros rrios daquelas terras, et som estes segundo queos conta Ovjdio ẽno seu Libro mayor, orrio Espercheo, quee de rribeyras de natura que criã moytos arameos; orrio Emffeõ quee de agoa que vay sempre moy yrada et rrizea; et orrio Eridano, cujas rrybeyras forõ pobladas antes et foy nomeado el et ellas ante que outro rrio de todas aquelas terras, donde lle chamarõ Eridano ovello, pero que hũ rrio nõ he mays vello que outro deslo deluvio aaca; et orrio Anfrisos, cuja agoa ya chãa et mansa; et outro rrio aque dizem Eyas. [+]
1300 XH I, 0/ 245 Et estes çinque rrios som todos cõmo caudaes, et veẽ por y outros rrios menores moytos quese ajuntã et collem aestes, et caem todos ẽno mar por donde lles acãesçe. [+]
1300 XH I, 0/ 245 Et aly soya [vĩjr] aquel rrio Ynaco de Greçia, et Ovjdio diz aqui em pos esto que este rrio furou por ontre hũas pẽnas et fezo hũa coua en quese metio et que desçendeo por aly moyto abayxo su terra, et daly caeo em aquel mar onde caem todaslas outras agoas do mũdo et donde sayem. [+]
1300 XH I, 0/ 245 Diz outrosi Ovjdio que aquela Yo filla deste Ynaco rrey, que foy mudada em vaca et por lo seu amor aquel rrey Ynaco, seu padre, com dolor dela que furara ẽna terra, segundo que era rrio, et fezera aquela coua [enquese] metera, et acabaua aly seu coso que daly adeante que nõ correo mays [sobrela] terra. [+]
1300 XH I, 0/ 247 Este Demogergon fezo hũ fillo Orion, et Orion foy de máos costumes et vil, et por ende nõ diserõ nada del os autores. [+]
1300 XH I, 0/ 247 Pero este Orion fezo aÇelio. Çelio foy bõo et mellorou et ẽmendou ensy os costumes et amaldade do padre, et foy [este] oque disemos que rreynara em Creta. [+]
1300 XH I, 0/ 247 Et outrosi ho outro seu fillo Neptuno sayo de taes costumes que mays amaua as agoas que outra cousa, et caçar em ellas as aves et andar apescar, et traballauasse de buscar et fazer engeños et estormẽtos pera andar sobrelas agoas; et el rrey Saturno, quando esto vio em el doulle opoderio das agoas et fezóó ende almyrante et rrey cõ seus dereytos; et por que sayo Neptuno mays sabedor que outro omẽ de todo ofeyto das agoas chamarõlle seus gentíj́s rrey et deus dos mares et das outras agoas. [+]
1300 XH I, 0/ 247 Et ẽna volta das armas, segundo dizẽ todoslos autores, ferio Jupiter aSsaturno, seu padre, entrelas pernas et cortoulle aquelo cõ queo engendrara pero nõ senõ os dous cõpanóós de bayxo que som ahũa maneyra feytos, et dizem que caerom ẽno mar et leuãtarõ hũa espuma, et chamarom aaquela espuma frodos; et tã grande materia erã elles, et tam grande espuma era aquela que [elles] leuãtarom da ferida que derõ ẽna agoa quese criou et se fezo ende adeesa de apostura et de amor aque os gentijs chamarõ Venus, et doutra guysa chamarõ aaquela espuma frodos que nasçeo de Saturno deesa Frodisa, et Frodisa et Venus hũa cousa som, et Venus outrosi he hũa das sete planetas. [+]
1300 XH I, 0/ 250 Esta Yo, filla del rrey Ynaco, seendo ẽno rreyno de seu padre de Argos de Greçia, andaua moytas vezes de hũas partes pera outras [perlo] rreyno sem toda guarda; et hũ dia vyña donde andara porlas rribeyras daquel rrio Ynaco de seu padre, et vioa el rrey Jupiter, et pagouse dela, et falou lle, et começou dea lóómjnar em suas palauras, et disolle cõmo soem dizer os outros doneadores, alabandose et prometẽdo mays de seus aueres et dereytos por que sejam creudos et alcançem oque querem; pero el rrey Jupyter bem era tal cõmo dizia, et compliria mays do que prometia, tã alto, et tã complido, et tã poderoso cõmo era; et disolle asy: [+]
1300 XH I, 0/ 250 Et o sol vay moy alto em medio do firmamẽto, et acaentura he moy grande agora, et atodas partes véés aqui montes, et por te nõ queymar nẽ tostar aesta sesta tam grande vayte pera hũa desta soõbras, et terras y asesta, et ampararteas da caentura, et folgaras; et se temes de yr ala soa, cõmo andas por medo de algũas bestas saluages que andam ende y, por ventura, eu yrey cõtigo et defenderte ey, et se eu te acõpanar segura yras, ca eu [sõo] deus, et nõ ajnda qual quer dos deus, mays aquel que teño et manteño cõ [myña] grande mão et meu grande poder os çelestiaes çeptros et señorios, et eu [sõo] oque deyto os [rrayos] do çeo. [+]
1300 XH I, 0/ 250 Et esta Juno sabia moyto de [encãtamentos], et das estrellas, et os costumes de seu marido Jupiter, et estaua estonçes ella em hũ tam alto lugar que toda de aly paresçia aquela terra avista de ollos, et vio aquelas neblas em aquel vale, et catou por todo omũdo , et ẽno çeo nem ẽna terra nõ vio outro nublo, nẽ [nuve], nẽ nebla, senõ aquela; et segũdo conta Ovjdio ẽno primeyro libro do seu Libro mayor, diz que sabia ella que destas duas cousas et naturas se [leuãtauã] estonçes aquelas neblas; ou de terra mollada et humorosa, ou de rrio. [+]
1300 XH I, 0/ 252 Et aeste pastor, tal et de tantas gardas de ollos cõmo oydes, dou [arreyña] Juno agardar aquela jovenca, et opastor [desque a] tomou gardoa, et onde quer que el estaua sempre cataua pera hu ella estaua, et sempre avia et atyña ante os ollos por donde quer que ella andasse; et leyxauaa paçer de dia et [despois] que se poyña o sol ençarrauaa et atauaa [perlo] pescoço, cõmo aboy: et ella paçia das follas das [aruores] et das eruas amargosas et de quaes quer que [acaesçiã], et bebia de quaes agoas podia aver aas vezes de rrio, aas vezes de lagõas estancas et limosas; et em lugar de bõo leyto enque ella soya jazer cõmo filla de rrey, jazia em terra, aas vezes em erua, aas vezes ẽno astrago puro; et áás vezes por fazer prazer aseu pastor que ouvesse merçede dela, et lle desse mellor ida, queria alçar os braços et alçauaos cõtra el et nõ os podia estender, et quando lle queria falar, emlugar de palaura [mudiaualle] cõmo vaca; et era desto moy maravillado opastor et entendeo oque era et cõmo andaua encantada, que ao seu soon meesmo avia medo et da sua voz espantaua sse. [+]
1300 XH I, 0/ 252 Et tragendoa aquel pastor Argo por los pascos cõ os outros gaãdos que gardaua, vynam aas vezes aas rribeyras de aquel rrio Ynaco de Greçia, da [çidade] de Argos, que era orreynado de Ynaco, seu padre, onde ella soya andar, et traballara moytas vezes; et parouse sobrela agoa et catouse em ella, et quando vio ẽna onda da agoa figura de cabeça de vaca, et os cornos que tragia em ella, ouvo grande medo et fugio moy espantada dessy mẽesma. [+]
1300 XH I, 0/ 252 As najades, suas yrmãas, que erã as mãçebas de hũas deesas daquel rrio, nẽ Ynaco seu padre nõ conosçiam que era Yo, et ella conosçiaos et ya em pos elles et tangiana elles, et ella sofriao et maravillauãse moyto [della]. [+]
1300 XH I, 0/ 254 De Argo et de Mercurio. [+]
1300 XH I, 0/ 254 [Nom] podia ja el rrey Jupiter sofrer tantos males por la jnfanta Yo, et chamou aMercurio, seu fillo et de Maja, filla del rrey Atalant et de Plione, et mãdoulle que fosse matar aArgos. [+]
1300 XH I, 0/ 254 Mercurio nõs [detouo] pouco nẽ moyto ao mãdado do padre, et tomou hũa cobertura ẽna cabeça et poderia seer soonbreyro, et alas ẽnos pees, et hũa virga ẽna mão, et foyse pera onde estaua Argo; et hũa peça ante que ael chegasse leyxou as alas et osoõbreyro et leuou apertega ẽna mão, et tomou antesy hũa mãada de cabras, que dizẽ que fezo por seu encãtamẽto, ca era Mercurio moy sabio ẽno triuio et ẽno quadrunyo. [+]
1300 XH I, 0/ 254 Et he agora oseu nome de hũa das planetas, et he aaque dizẽ Mercurio, et he aquela que anda sempre cõ o sol, de noyte et de dia, que nũca se del parte. [+]
1300 XH I, 0/ 254 "Et esto era oque Mercurio queria, et sentouse et cantou, et em cantando de touoo todo odia cõ sua rrazõ, dizendo moytas de hũas et doutras cousas; et pagauase moyto Argo de todo et plazialle moyto. [+]
1300 XH I, 0/ 254 Et Mercurio por matar aArgo mays em saluo traballaua quanto podia por lo adormẽtar, mays gardauasse delo Argo outrosi quanto podia, ca empero quelle osono vyña aos [hũus] dos ollos, cõ adulçedume dos cantares de Mercurio, pero velaua dos outros. [+]
1300 XH I, 0/ 254 Et aquel jnstrumẽto cõ que tangia Mercurio era nouo, et avia em el sete canelas; et Argo del dormyndo et del velando et cabeçeando pera dormyr de todo, [pregontoulle] donde fora aquel jnstormẽto, ou quẽ ofezera primeyro, que novo era. [+]
1300 XH I, 0/ 254 Plouvo aMercurio cõ esta pregunta, et rrespondeolle asy por suas rrazões longas, por que ouvese quelle dizer et enquese deteer perao adormẽtar et desi matarlo. [+]
1300 XH I, 0/ 254 "[Ẽnos] frios montes de Arcadia avia hũa [dõna] Najas, moy onrrada ontrelas donas dos mõtes dali, et chamauãlle Syringa as outras [dõnas] dessas montanas. [+]
1300 XH I, 0/ 254 Et ella [desdeñoo] et nõ dou por suas palauras nada, et fugio por [essas montañas], et el em pos ella [porla] la tomar et forçarla ata que chegarõ ao rrio Ladom; et ella desque chegou aly, por que a enbargauã as agoas do rrio pera fugir, rrogou aas [deessas] de aquelas agoas quea tornassem em algũa cousa por quea nõ podese aver aquel deus, nẽ forçarla nẽ fazer oque queria, et acabada sua oraçõ mudarõna em canaveyras. [+]
1300 XH I, 0/ 254 "Em cabo dizia Mercurio aArgo em seu cantar que daquelas canaveyras fora feyto aquel jnstormẽto et ajuntado, et cantauã nome de sua señora Syringa, et tyña guysado de contarlle moytas de taes rrazões cõmo aquelas. [+]
1300 XH I, 0/ 256 Em todo esto Mercurio catou pera Argo, et violle os ollos çarrados et ael adormeçido, et abarba posta ẽnos peytos dormyndo, et calou, et nõ cantou mays aquela ora nẽ tãgeo mays. [+]
1300 XH I, 0/ 256 Et poys que esto ouvo feyto Mercurio et vio cõmo era Argo preso do sono de todo, et tirou hũ seu [alfangere] da beyña -ca asy avia nome a espada de Mercurio et ẽno latim diz lle arpe , et era dũa feytura curua cõmo que queria [vĩjr] em arco daquela parte do agudo - et ferio cõ aquel [alfangere] em aquel lugar hu se ajunta acabeça cõ opescoço, et degolóó et cayo acabeça del em terra, et sayolle tãto sangre que todo olugar encheo et morreo Argo et ficarõ çegos todoslos ollos del pero que avia moytos cõmo he dito. [+]
1300 XH I, 0/ 256 Et foy arreyna Juno moy sanuda por la morte de Argo, et asaña que ende ouvo nõ ha alongou moyto contra avaca, sua conbóóça et meteo lle hũ [tam maao talẽt] et [tam] mááo espanto ẽnos ollos et ẽno coraçõ que por nẽgũa maneyra nõ podia estar queda ajnda que quisesse, et segio a et fezoa correr por todo omũdo, et [despois] queo ella ouvo corrido todo chegou aas rribeyras do rrio Nylo ẽno Egyto, quelle nõ ficaua ja de correr terra [negũa] nẽ agoa mays queo Njlo; et Yo despoys que foy ẽnas rribeyras de aquel rrio bayxouse et ficou os geollos ẽna rribeyra, et alçou acara contra o çeo et cõtra as estrelas omellor que podo, et começou de gemer , et mudiar, et chorar, et querelarse cõtra Jupiter cõmo contra deus, et pedirlle merçede quelle acorresse et posesse ja fim aos seus males. [+]
1300 XH I, 0/ 258 Et aquelo que el diso ẽno primeyro libro del rrey Ynaco, que era hũ rrio que [pasaua] porlo seu rreynado et el era deus dese rrio; et aquelo que dizia que Yo era filla del rrey Ynaco et quea forçara [rrey] Jupyter, et desi quea mudara em vaca; et aquelo quea dera rrey Jupiter aareyna Juno, sua moller, quella pedira; et aquelo quea rreyna Juno aencomẽdou aseu pastor Argo, que avia çento ollos quea gardasse; et outrosi aquelo que mandou Jupyter aMercurio, seu fillo, que matasse aArgo por que [poyña] aspera et forte garda sobre ella; et aquelo que Mercurio tomou cobertura ẽna [cabeça], et alas ẽnos péés, et virga de virtude ẽna mão, et foy ael em fegura de pastor, cõmo era Argo, tãgendo [se[u]] buguete, et cabras ante y tãgendoas cõ sua pertega em lugar de cayado, et se pagou Argo del quandoo oyo et asentou ho consigo, et sentouse el, et cantou; et aquelo quelle preguntou Argo do buguete que era nouo; et aquelo quelle el rrespondeo, que amara Pam aSiringa, et que era ella moyto onrrada ontrelas [dõnas] daquela terra, et que fora mudada em canaveyras ẽna rribeyra do rrio Ladom; et aquelo que Mercurio matou aArgo [com] oseu [alfangere], et ho escabeçou et dou cõ asua cabeça em terra, et sayo moyto sangre, et ensuzou todo ho lugar; et aquelo quea rreyna Juno tomou os ollos [do] seu pastor et os poso ẽna cola do [pauõ] que era sua ave; et aquelo que el rrey Jupiter rrogou aarreyna Juno, sua yrmãa et sua moller, por Yo; et aquelo que arreyna Juno ho oyo et perdeo [toda] asaña, et outorgou aseu yrmão et seu marido oque pedio; et aquelo que Yo [porlo] rrogo de Jupiter foy mudada de vaca em moller, et daly adeante dada [abõos] costumes et despoys feyta [deessa] ẽno Egyto, esto nõ oteña nẽgũ por escarno, nẽ por palaura de mẽtira por que som das rrazões do Judio, ca aquel que as suas rrazões bem catar et as entender, achara que nom som palauras váás nẽgũas delas, et os frayres predicadores et os menores quese traballam de tornarlo ẽna nosa teoligia nõ [o fariã] se asy fose, mays todo he dito em fegura et em [semellanca] de al. [+]
1300 XH I, 0/ 259 Leemos ẽnos [Jntegumentos] dos sabios que esposerõ escuros os ditos dos gentíj́s -et [Jntegumẽto] he descubrimento mantẽnate Deus Nuno Freyre; (mantẽna te Deus Nuno Freyre, Amen. ) por que departe et descobre [chãamẽte] as palauras et rrazões sobre oque quiserõ dizer em ellas os sabios dos gentíj́s enque diserõ encubertamete hũa cousa por outra -; et achamos que departẽ que por poder et saber que aviam [algũus] deles ẽnas cousas et ẽnas naturas delas, mays que os outros omẽs, chamarõ os gentíj́s seus deus aaqueles queo meresçerõ desta guysa; et qual quer rrey ou deus que elles diserõ que era rrio, diziãllo por rrazõ da fryura desa terra hu el rreynaua et da castidade das gentes dela, et dizianlle lo outrosi por séér el rrey ou aquel deus moy poderoso das rribeyras et das terras [viziñas] daquel rrio, et por que aagoa he fria de natura departe ende mẽestre Juã ontrelos outros departimẽtos desto, et diz que aagoa he madre da friura, et afriura madre da blancura et da castidade, et diz que por que as donzelas virgéés ata otẽpo de casar soem séér de fria natura et casta, mays que ẽno tempo despoys, por eso chamarõ aalgũas delas esses autores dos gentíj́s fillas daqueles deus et rreys. [+]
1300 XH I, 0/ 259 Et outrosi aesta Yo, de quẽ aqui falamos, quea amou el rrey Jupiter, cõmo he dito, quelle diserõ que era filla do deus et rrey et rrio Ynaco, et esto asy foy et todos dizem que esta Yo filla foy de Ynaco rrey de Argos de Greçia. [+]
1300 XH I, 0/ 259 Et os nomẽs proprios que em estas rrazões de Yo ha, som estes: [+]
1300 XH I, 0/ 259 Ynaco, Yo, Jupiter, Juno, Argo, Mercurio, Syringa, Pam, Ysis, Pauõ quee nome comunal. [+]
1300 XH I, 0/ 259 Et Mercurio ẽnas façayas, segũdo diz Rramyro, tanto quer mostrar cõmo amõtoamẽto de pedras ẽna alteza dos mõtes; et segundo diz Rramyro, Mercurio tanto quer mostrar cõmo palaura, ou rrazõ medianeyra ontre os omẽs, et que este he cõmo deus ou señor dos mercadores por que ontre os que vendem et cõpram sempre ha de andar palaura medianeyra; et foy sabedor em moytas artes, et alcançou ata otẽpo de Moysem, segundo conta Lucas; et Mercurio, segundo Rramyro quer dizer tãto cõmo abridor das çidades ou alomeador contra ocorremẽto do syno. [+]
1300 XH I, 0/ 259 Et outrosi ocanto que [seya] daquel [jnstormẽto] feyto das canaveyras de Syringa con que cantaua Mercurio trage os omẽs cõsua dulçedũe cõmo trouxo aArgo, acõmo quer que avia tantos ollos et era tam arguydor. [+]
1300 XH I, 0/ 262 Em pos esto onde diz quea pedio arreyna Juno aJupiter, et el doulla, et ella dou ha em garda aArgo, oseu pastor dos çento ollos, et he esto oquese entende que Juno he odeleyto da terra et das rriquezas, et Argo omũdo, et despoys daquelo se dou esta Yo amays grandes viços et desi apeores costumes, et atyña omundo em laçada em elles, cõmo diz oautor, quea tyña Argo presa ata quese doyo dela Jupiter et entendese aqui por Jupiter oseñor apartador, cõmo disemos; et enviou aMercurio, seu fillo, et esto he bõa rrazõ et sabia, ca esso quer dizer Mercurio; et vençeo Mercurio aArgos, asi cõmo ao mundo, rrazoando se cõ el sobrelas preguntas quelle fazia Argo falandolle encubertamẽte das rrazões das sete artes liberaes, et dizẽdolle que amara Pam aSyringa tornada em [canaueyras] ẽnas rribeyras do rrio Ladom; et em este mudamẽto de [siringa] et em amor de Pam lle falou destas rrazões segundo que mẽestre Juã conta; et diz que este rrio Ladom que corre por medio de Greçia et quee rrio de moy bõa agoa, moy clara, et moy sãa, et ha moytas canaveyras por todas las rribeyras del; et mostra que vierom aly aaquela rribeyra todoslos filosofos de Greçia aestudiar sobrelas sete artes liberaes. [+]
1300 XH I, 0/ 262 Et segundo diz Orosio et as glosas de sobre el, comyam aly os filosofos moy pouco pam, et das rrayzes das eruas que achauã por aly, et bebiam da agoa daquel rrio, et aly estouerõ ata que apurarõ aqueles sete saberes, et poserõ cada [hũus] em suas rreglas çertas; et pero que nos avemos dito de Yo segundo Josefo, que os saberes do quadrunyo ouverõ ocomeço em Caldea, et daly vierõ ao Egyto, et do Egyto aGreçia, esto dizemos quee verdade quanto ao seu começo, mays de outra guysa em Greçia forõ apurados, et acabados, et postos em çertedũe, et despoys Rroma ou os rromãos, ou ajnda os latinos, quese entendem, cõmo disemos, por aquel Pam que amaua aSiringa que queria el aver aconosçençia de todaslas cousas, por que quiserom aver dos gregos aqueles sete saberes et ouverõ os deles, et nos os latinos dos gregos avemos os saberes. [+]
1300 XH I, 0/ 262 Onde diz Preçiam ẽno começo do seu Libro mayor queos gregos som fontes dos saberes et os latinos arroyos que manã daquelas fontes dos gregos; et este he odepartimẽto daquel encubrimẽto que Mercurio cantaua aArgo, et por encubrir arrazõ disolle que fora Siringa mudada em [canaueyras] ẽnas rribeyras daquel rrio Ladom; et outrosi, segundo departe mẽestre Juam, disolle esto por duas rrazões: aprimeyra por que avia em aquela rribeyra moytas canaveyras; asegunda porlos sete saberes que forõ ali achados, et estudiados, et acabados. [+]
1300 XH I, 0/ 262 Et aquelas sete [canaueyras] desygoaes, ajuntadas cõ çera, de que dizia que era composto aquel jnstrumẽto cõ que cantaua, aquelas sete artes liberaes eram, cõ que Mercurio [cãtaua] por quese entende outrosi aposta [rrazõ] et obem rrazoado, vençeo aArgo quee omũdo, et matóó; et esto he quea bõa rrazom matou em Yo os costumes seglares et máos, et tyroa das [prijões], cõmo fezo Mercurio aavaca da prigõos de Argo. [+]
1300 XH I, 0/ 262 Et andando Yo despoys em moytas pestilençias [porlo] mũdo, passando terras, et rrios, et mares, et quanto achaua, cõmo fazẽ os peligrinos quando andam ẽnas rromarias, et quando veẽo aapasagem daquel rrio Ynaco de seu padre et ao mar enque aquel rryo entra, et os nadou ella -pero segundo diz Lucas em navio foy -, et passou por ali ao Egito, os daquelas terras, por rrazõ que dizem que era esta dona mudada em vaca porlos máos costumes enque andaua, tolleron onome aaquel rrio Ynaco de Argos, et chamarõ ael et aaquel mar Bosfor; et esto he oque ende contam Eusebio ẽno grego, et Jeronymo ẽno latim enque dizem asi: [+]
1300 XH I, 0/ 262 Ynaco, orrio da çidade de Argos de Greçia, he chamado Bosffor de bos que dizemos os latinos por boy et por vaca, et foros que diz ogrego por leuar, por que aquel rrio et aquel mar leuarõ et passarõ aYo de Greçia ao Egyto; et Bosforo he cousa de que fala [oPlimo] et outros moytos sabios. [+]
1300 XH I, 0/ 266 El rrey Ynaco El rrey Crotopo El rrey Foroneo El rrey Stenelo El rrey Apys El rrey Danao El rrey Argo El rrey Lynçeo El rrey Creao El rrey Abbas El rrey Phorbas El rrey Preçe El rrey Triopas El rrey Acrisio Et destes rreys diremos adeante de cada [hũus] em seus [tẽpos]. [+]
1300 XH I, 0/ 269 Et segundo que diz meẽstre Pedro ẽno [capitolo] que fala do traballo et lazeyra que Rrebeca leuaua ẽna preneçe destes fillos, deuese entender asy cõmo paresçe [algũus] dos que desta estoria falarõ, et dizẽ que nõ vyña esto por estreytura do ventre de sua madre, dizẽdo que nõ podiam caber ala, mays que era esto tam solamẽte por la voõtade de Deus que mostraua ẽnos que nõ nasçerã ajnda, oque [auya] aelles de acontesçer despoys que fosem grandes cõmo ẽna primogenytura, que he aavantage queos primeyros fillos dos rreys ham, et herdam todaslas cousas de seus padres, et am poderio sobre seus parentes, cõmo em [estes] dous yrmãos foy quea ouverõ anbos, ouvoa hũ [(hũ)] por natura, et ho outro aleuou [del] por graça, et outrosy que feguraua et mostraua ja estonçes aquela lide destes dous yrmãos ẽno ventre de sua madre, et oapartamẽto que avia de [vĩjr] ẽnas geerações deles; et segũdo dizem et creẽ moytos, Jacob santificado era ja ẽno ventre de sua madre, ou firmado pera bem, et outrosi figurado et mostrado dantes ẽna contenda destes dous yrmãos ohum contra outro ẽno ventre de sua madre, queo consyntimento de Ihesu [Cristo] quese nõ ajuntaua nẽ ajunta cõ o de Belial, quee do diablo. [+]
1300 XH I, 0/ 272 Rrebeca, que fora manyña [ata] aquela sazom, quando veẽo ao tẽpo de encaesçer, pario dous fillos varões, cõmo Deus lle disera. [+]
1300 XH I, 0/ 272 Et ho outro yrmaão, asi cõmo nasçia [em posel] trabou cõ sua maão ẽno pe del por lo deteer, cõmo que queria nasçer ante que el, et este postromeyro foy por ende chamado Jacob, por que segundo mostra obispo dom Lucas, tãto he esto cõmo esforçador, ou sumetedor, ou vençedor que mete ao vençido su oseu señorio; et cõmo contã [meestre] Pedro et outros, este nõ nasçeo veloso, mays acorõa plana et nõ moyto cabelo, et era plano et chaão; et era moy fermoso omẽ de cara et de maãos, et pagauãse del todos os queo viam. [+]
1300 XH I, 0/ 275 Sobre este departimẽto conta Plinio ẽno dozeno capitolo do quinto libro da Natural Estoria, enque el et estes outros sabios, Temostem, et Eratostem, et Artenjdor, et Ysidro, falam do Egito et dizẽ quam grãde he et cõmo he tallada, segundo quea çerca orrio Njlo et vay [per] medio dela. [+]
1300 XH I, 0/ 280 "Jacob sempre fora obediente ao mandado de sua madre et fezo oque ella mandou, et aduso bõos dous cabritos, et ella apostóós cõmo sabia queos Ysáác queria, et vestio ella aJacob hũas vestiduras que forõ de Esau quelle el dera quandolle vendeo amayoria, asy cõmo avemos dito ante desto; et daspelellas dos cabritos cobriolle as mãos et todo oal que avia descuberto do colo por que seu padre, que era moyto entendudo, seo apalpasse por aqueles lugares, queo achasse veloso et coydasse que el era Esau, que em todaslas outras cousas moy bem se semellauã cõmo yrmãos que nasçeram de hum parto; et tragialle aquel mãjar que sua madre fezera dos cabritos et pães que cozera pera el. [+]
1300 XH I, 0/ 280 "Diso Ysáác : "Nõ, que señor ofiz de todo, et todos seus yrmãos mety su oseu señorio, et fiz lo señor de trijgo, de vyño, et de olio. [+]
1300 XH I, 0/ 280 "Fillo, nõ ofaças, nẽ te queyxes tanto por esso, ca tẽpo verra que tu deytaras de sobre ty asua premya et oseu señorio. [+]
1300 XH I, 0/ 280 "Et diz Josefo em este lugar sobre aquesta rrazõ que verdade foy que Esau seruyo aJacob, et esto contesçeo quando terra de Ydumea, que era poblada dos de Esau, foy peyteyra aos de Jacob, mays diz outrosi que ẽno tẽpo enque Judas ficou por señor das cõpañas de Jacob, queselle alçarõ os de Ydumea et seyrõ de seu señorio et de sua premea, et nõ lle peytarõ nada. [+]
1300 XH I, 0/ 286 Andados quaréénta et hũ ãnos de Jacob. et çento et hũ de Ysáác, [morrio] Turimaco, rrey de Siçionya, et rreynou Leuçypo em pos el; [+]
1300 XH I, 0/ 287 Contam os sabios em suas estorias que este Foroneo foy oprimeyro rrey que leys [estabe[le]sçeo] et dou [juyzes], et segundo conta aestoria de Babilonya, et del rrey Nyno, et dos outros rreys daly, empero queo Jmperio et oseñorio dos rreys foy logo ẽno começo sobre los omẽs, et os rreys asseñorauãsse, pero diz queo mays que estonçes os rreys faziam ẽno seu começo que eram estas duas cousas: aprimeyra que faziam avenẽça et concordança ontre os [quesse] desavynã sobre algũa cousa, et esto faziam elles segundo seus entẽdemẽtos, que diz queos entendemẽtos dos prinçepes que eram estonçes por leys; ha segunda cousa queos [principes] faziam catauã os termynos de suas jurdições, et gardauã os, quellos nõ entrasse [negũ], nẽ embargasse. [+]
1300 XH I, 0/ 288 Et enprenou, et pario hũ fillo, et posolle nome [Rrubem], et diso asy: [+]
1300 XH I, 0/ 288 Et quando Lia vio esto et ella que [nom] paria, dou Zelfa, sua mançeba, aseu marido Jacob cõ envidia de sua yrmãa; et el rreçebeoa et enprenoa et pario hũ fillo varõ; et Lia posolle nome Gad. [+]
1300 XH I, 0/ 288 Despoys desto pario hũa filla que ouvo nome Digna. [+]
1300 XH I, 0/ 292 Por esto te seruy víj́nte ãnos et te gardey teus gaãdos, et nũca comy carneyro de tuas ovellas, nem ho achou besta braua quelle podesse mal fazer por que tu menos ouveses, et se algũa cousa se ende perdia ou mo furtauã, moy bem me demãdauas todo, et eu pagaua de todo cõmo tu bem sabes; et noyte et dia traballaua, et sofria soles, et caenturas, et frios, et agoas, et todo tempo forte queme acaesçeo et nõ durmya por gardar bem teus gáándos, et desta guysa te seruy estes ãnos, os quatorze por las tuas fillas, et os seys por aquela parte queme ouviste adar por la garda [das] tuas greys, et tu dez vezes me mẽtiste et nõ me atendiste oque posiste comygo, et por ventura pobre et myngoado, et sem consello me leyxaras tu agora. [+]
1301 GTL f. 1r/ 40 Et se p[as]sados son [...] dez dias e nõno tornarẽ, todo fica aquela igleja ou moesteyro e aquel çimyterio onde sse enterrou aquel corpo interditos ata que sseja conprida e regra e a [d]estituiçõ das cousas sobreditas ben e conpridamente. [+]
1301 PP V, 48/ 28 Et por esto diz el dereyto antigo que los fazedores del mal e dos que lo consentẽ a fazer egualmente devẽ seer penados; et desto avemos enxẽplo en la vella ley que Hely sacerdote, porque nõ quiso castigar seus fillos de las maldades que faziã, que morrio por ende mala morte. [+]
1301 PP V, 48/ 32 E depoys disso El a seus discipulos, como rrespondẽdolles, que erã sen entendemento, ca lo que entra por la boca al corpo nõ ensuza al ome, mas partesse por aquelles lugares por do convene e governa al corpo; mas lo que sale del corazõ del ome, assi como furto, o omicido, o adulterios, pensamentos maos e as outras cousas semellantes destas, ensuza al ome porque lle tolle la bõa fama. [+]
1325 TPc II, 19/ 33 Mays se por ventura [e]n la sazõ que sse começasse o preito ouvesse poderio dela mostrar a seu contendor ante o juiz e nõ lo fezesse, dizẽ[do] aquel que lla demãdasse que nõ lo deve fazer, porque ten que [n]õ avia dereyto en ella. [+]
1325 TPc II, 19/ 37 Pero muyto sse deve gardar o demandador quando a cousa demãda por sua quer sea movil ou rrayz que se sabe a rrazõ porque ouve o sennorio dela assi como por [compra] por donadio ou por outra maneyra qualquer que aja que lla ponga en sua demanda. [+]
1325 TPc II, 19/ 37 Et esto se prova por aquella novissima degretal que .de [re] iudicata. abbate e .i.a abbas de boniffaçio. Mays se [o de]mãdador fezesse sua demãda geeralmente rrazõa[ndo] la cousa por sua nõ ponẽdo algũna rrazõ senalad[a] porque ouve o señorio della, se for sentẽza dada cont[ra el] porque nõ la podesse provar, nõna pode depoys demãda[r de] nẽuna maneyra. [+]
1325 TPc II, 19/ 37 Pero se o demãdador quissesse dizer e mo[strar] alguna nova rrazõ porque el gaannara señor[io] daquela cousa depoys que fuy dada a sentẽza cõtra [el] assi como se lle fosse dada ou comprada ou a ouvesse g[aa]nnada de novo ou en outra maneyra qualquer de aquel [que] avia poderio de darla ou de vender - la, sobre tal rra[zõ] como este bẽ pode fazer sua demãda de novo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 1 De cõmo Jasõ tomo los bueys, et mato la ssyerpe, et cõquirio la lana de oro del carnero enca(n)tado . [+]
1350 HT Miniaturas/ 1 De cõmo el sagitario va en pos de los griegos et los [encerrava] entre las tiendas . [+]
1350 HT Miniaturas/ 1 Cõmo Diomedes sse [encõtro] cõ el sagitario et lo corto por medio del cuerpo cõ su espada . [+]
1350 HT Miniaturas/ 1 El sepulcro de Ector et el tenplo en que esta enterrado. et cõmo ffazen por el [enavesario?] . [+]
1350 HT Miniaturas/ 7 Et por fazer pobla que fose cabeça de seu rreyno, o que nõ avia y estonçe, catou por toda aquela terra o mays apoderado lugar [per fortelezar] que achar podo para defenderse de emijgos moya de herdades et de rrios et de mõtes et das outras cousas para que a pobla fose mays forte et noble et avondada. [+]
1350 HT Miniaturas/ 7 Et era o mays forte castello de toda aquella terra, et mellor de herdades, et mays abondado de todas las cousas de moytas fontes et rrios et de moytos bõos montes. [+]
1350 HT Miniaturas/ 7 Et corre por aly o rrio Xantro et o rrio Meandro et Marsia et Licormos et Çudays et o Tunoys et Mjdoneo et o Ebro. [+]
1350 HT Miniaturas/ 7 Et todos estes rrios entram [per] Troya et [per] Frigia et por Traçia que (som) terras da çibdade de Troya et todas seruẽ a Troya. et Montes Caudaas eram outrosi en aquela terra et o Monte RRecheon et o Mõte Sigio. [+]
1350 HT Miniaturas/ 7 Outrosi son aly as montañas a que dizẽ as Dydimas, terra moy abondada de froytas de moytas maneyras, et moy gabada d ' elo et de moytas outras saborosas viandas et de montañas. et he o Mõte Yprion ende estes mõtes son de parte de Frigia et da parte de Traçia, et outrosi o Monte Hemo et a silua RRodarpe, que he terra moy grande et as terras chãas de [moyta] caça et de moytos montes et de moytos outros viços et deleytos por que esta açerqua dos termynos da çibdade de Troya. [+]
1350 HT Miniaturas/ 16 Et criou se en essa terra. [+]
1350 HT Miniaturas/ 23 Et asentou se el RRey Oetes em medeo d ' eles em aquel cãpo, et sya y moy noblemẽte vestido de panos de purpura et seu çeptro de señorio do rreyno ẽna maão. [+]
1350 HT Miniaturas/ 23 Et todas las gentes paradas a veer aquela maravilla, pasou Jaason aquel rrio en hũ barquete. [+]
1350 HT Miniaturas/ 26 Et poys que ouvo ditas aquelas palauras tres vezes, que diz Ovidio que fariã mãso o mar [brabo] et forte, et fariã estar quedo o rrio yrado. [+]
1350 HT Miniaturas/ 26 Et forõ aly queymados moytos çirios, et aduzidos aos sacrifiçios moytos gãados cõ os cornos dourados por mayor onrra. mays cõta o autor que Eson, padre de Jaason, que nõ era prinçipal en aquelas alegrias. [+]
1350 HT Miniaturas/ 27 Et demudou se lle o coraçõ cõ dolor del, et quiso chorar, pero encubrio se o mays que podo et nõ descobrio nada de sua voõtade Et diso: ' o marido, ¿que nemjga te agora [sayo] da boca, se eu nõ ey poder de trasmudar o espaçio da tua vida a uyda de algũ outro? nõ ho leyxa seer Elychem nõ quer, ca he a señora dos encãtamẽtos nẽ tu, nõ demãdas bem ca eu prouarey por la mjña arte de dar longa ydade a meu sogro, et tornar lo ey mãçebo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 28 Em todo esto chegou ella a hũ rrio que corre de hũa agoa moy clara, et tendeu os braços a as estrelas et tomou tres vezes de aquelas agoas d ' aquel rrio. [+]
1350 HT Miniaturas/ 28 Et tu, Oragẽ; et vos, Ventus, et estrelas, et todos los dioses da noyte, seede agora comygo en myña ajuda que fige o que quis fize tornar os rrios a suas fontes maravillosa mente de cabo as rribeyras et faço [per] meus encãtamentos o brauo mar amãsar -se, et fazer tã brauas ondas ao mãso que quebrãto et trago as naues onde quero. [+]
1350 HT Miniaturas/ 30 Et outrosi de todas las outras de naturas quantas se pagou que avia ẽna rribeyra do rrio Ardaño. [+]
1350 HT Miniaturas/ 30 Et tomou outras moytas do rrio Elufrixo et moytas do rrio [Eñjfeo] et do rrio Pleno et do Eufratẽ et do Esparteo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 30 Et meteu as en hũ caldeyrõ cõ agoa escollida de fontes et de rrios et dos lugares que ella sabia que era menester para aquela obra, da maneyra que se deue fazer. [+]
1350 HT Miniaturas/ 30 Et abrio a boca a Eson, et meteu lle d ' elo em ella, et d ' elo lle deytou ẽna chaga. [+]
1350 HT Miniaturas/ 46 Et a escriptura que estaua ẽna maçãa era em latim et dezia asy: ' pulcriori detur ' Et quer dizer em nosa lyngage a a mays fremosa seja dada esta maçãa; et esto [he que a] mays fremosa a ouvese et leeu Juno aquel latim, (et) entendeu de cõmo mãdaua que a mays fremosa ouvese aquela maçãa. [+]
1350 HT Miniaturas/ 50 Et por que uos nõ [desaveñades] sobre la maçãa ẽna carreyra, dou vos a Mercurio que vaa con vosco, et que a leue. [+]
1350 HT Miniaturas/ 50 Et mãdo eu asy que uos enplazedes todas tres ante voso fiel; et a que nõ for ao plazo, se por dereyta rrazõ nõ se escusar, que perga o dereyto d ' esta demãda [librado] ẽnas cortes dos dioses ' Et feyto o cõvite del RRey Tãtalo, et partidos d ' ende todos los dioses, ouverõ as tres deesas et Mercurio acoydado de yr a Paris ao juyzo da maçãa, et forõ se para el. [+]
1350 HT Miniaturas/ 50 Et vierõ ali as tres deesas et Mercurio cõ ellas por seu fiel. [+]
1350 HT Miniaturas/ 50 Et logo cõmo chegarõ as deesas, et Mercurio cõ ellas, forõ todos [seer] [0] Et [demãdou] lles Paris que era aquelo que queriam; et rrespondeu Mercurio logo que a pleito vjñã ant el, et teuerõ por ben de dar [o] avãtage a Juno de dizer primeyramẽt. [+]
1350 HT Miniaturas/ 52 Et conta a estoria que ela veẽo tã fremosa que entre as duas deesas nõ avia quen tã ben pareçese [do] seu [liñagee]. diz outrosi que ela et Juno et Palas que de hũ abulorio veẽ, segũdo as estorias dos seus gentijs cõtã, et que era Venus moy ben tallada de corpo et moy ben ensinada et ben rrazoada. [+]
1350 HT Miniaturas/ 56 [disy] Paris, cõmo era mançebo entendido et sabedor, ante que aly viese pensou en seu coraçon que el rrey et a rreyna que algũas demãdas et pregũtas lle fariam et pregũtariã de sua [fazenda]; et por aquesta rrazon trouxo cõsigo [o] pastor, seu amo, et algũus dos outros pastores [auçiaos] que sabiam outrosi de sua fazẽda, et cõmo fora achado ẽno mõte do val de Astra. et Paris rrespondeu a el rrey et a a rreyna et aos outros, seus yrmãos, et diso asy: ' señor rrey, aquel que me a myn achou et me criou foy este pastor que aqui esta, et outros pastores cõ el de aqueles que estonçe eram y, et ajnda fasta agora son viuos et saãos o dia de oje et se [vosa] merçede for et teuerdes por bem que venam ante vos, señor, a elles preguntade, et elles vos contaram todo o feyto da verdade ' et el rrey et a rreyna et seus fillos entenderõ moy bem cõmo el tragia todo seu feyto por rrecado, et cõmo era sesudo et de bõo entendemẽto, et cõmo de todas estas cousas el avia fama et loor et prez; et tenya[n] lo por moy ben rrazoado et de dereyto juyzo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 57 Cõmo el RRey Priamo et a Reyna Ecuba falarõ cõ o pastor que criou a Paris Pasado aquel dia, el RRey Priamo et a RReyna Ecuba, sua moller,, et seus fillos d ' elles, Ector et os outros tornarom a a rrazon de Paris. [+]
1350 HT Miniaturas/ 69 Et fezeron todos seu cõsello cõmo bõos et nobles que aly yã moy altos rreys et de moy grande poderio et de moy nobles [coraçoes] et moy orgullosos et ardidos Depoys que veẽo o veraão en que os prados soẽ [enverdeçer], et as aruores et as aruores teẽ follas, et as aves começã de fazer seus cantares, Hercoles nõ quiso fazer mays tardança. [+]
1350 HT Miniaturas/ 86 [estonçes] mãdou el rrey chamar Achilles et falou cõ el; et descobrio se o feyto de Achilles et da Jnfanta Diomedia. [+]
1350 HT Miniaturas/ 89 Et despoys que nos todos formos ajũtados et bẽ preçebydos de batalla, sey bem que su o çeo nõ a forteleza nẽ torre nẽ vila nẽ çidade nẽ castelo que se defender possa ao noso poderio, et [quẽ] Paris podese tomar vjuo et o enforcase cõmo ladrõ. [+]
1350 HT Miniaturas/ 90 Et quando se quiserõ yr, ouverõ o vẽto cõtrario et nõ poderõ; ontretãto guisarõ de fazer seus sacrifiçios a Jupiter, segũdo o custume de seus padres, et eram ja ençendidos os fogos sobre los altares. [+]
1350 HT Miniaturas/ 91 Et fezerõ -n o por tal maneyra que quantos ouvesen de [vij̃r çercar] Troya por mar et por terra, que todos lle [obedisçesen] et fosen su o seu señorio, et fezesen o que el mãdase. pero que outros avia ẽna oste rreys et prinçipes que cada hũ d ' eles era mellor et valia mays que el; mays por lo bõo siso que avia foy escolido por señor, ca sen falla el foy ho mays sesudo de quantos elles erã et o mays rrico de todos depoys que esto ouverõ feyto, et fezerõ seu acordo en como fariã. [+]
1350 HT Miniaturas/ 95 Das feyturas de Polidario Polidario foy tã groso ẽno corpo que nõ podiã veer hũa pousada en derredor do lugar donde se pousase, ou esteuese acostado por lo qual [avya] grande onrra et preço de moytas cousas que fezera. [+]
1350 HT Miniaturas/ 96 Et era õme de moy gran rriqueza et de grãde [0] poderio. [+]
1350 HT Miniaturas/ 96 Et segundo que Dayres me diz, mays bla(n)ca era que a neue nẽ que flor de lyrio a cõmo quer que ja quanto lle daua hũa pouca de fealdade as sobrõçellas que avia mestas et juntas. [+]
1350 HT Miniaturas/ 101 Ajas Talamõ trouxo çinquoenta de terra de Salamjna onde era señor Et trouxo por cõpaneyros [Tençor] et [Afrimacus] et Dorion et Polisemas et Teseus. [+]
1350 HT Miniaturas/ 101 Et el RRey Nastor trouxo oyteẽta naves do seu rreyno de Pira ca todos los do seu señorio traballauã moy fortemẽte poryr bem [apreçebidos]. [+]
1350 HT Miniaturas/ 101 Ydomjnjs et Dario aduserõ bõas seseẽta naves do rreyno de Crete moy bem gisadas et moy fortes contra todas las tormentas que podesen vij̃r. [+]
1350 HT Miniaturas/ 103 Et por ende, señores, a nobleza et o grãde brio de Greçia nũca seja por nos abayxado mays senpre acreçẽtado et temydo, ca tãtos somos aqui ajuntados et todos acordados en hũ coraçõ et em hũa voõtade. [+]
1350 HT Miniaturas/ 103 Et tã grãdes [senores] et tã grã poderio avemos que nõ ha rrey tã poderoso que contra nos ousase tomar gerra, saluo aquesta gente astrosa de Troya que por seu mal et por seu astragamẽto tomaron contra nos aquesta entençõ. [+]
1350 HT Miniaturas/ 114 Et tu averas d ' elo grã rriqueza et onrra et señorio. [+]
1350 HT Miniaturas/ 116 Et el RRey [Partemjsos?] et seu primo Erasmõ, que erã ambos moy mãçebos et moy ensinados [de] todo ben, vierõ y de terra de [Prionya]. [+]
1350 HT Miniaturas/ 116 Et sabede que en esta terra de [Prionja] ha moytos montes et serras moyto altas et poucos chaãos Et acham y [moyto] estrayas maravillas et moy desuariadas, et õmes de moytas maneyras, et bestias et prouyços et outrosi aves de moytas maneyras. de outra parte veerõ y Sa(n)tipus et Mjçeres et Al(t)amus de terra de Frisa. [+]
1350 HT Miniaturas/ 116 Et nõ [erã] armados cõmo os troyanos, ca elles tragiã escudos de coyros et broslados de pedras preçiosas das que sayen ẽno rrio de Eufrates et ẽno rrio de Tygres ¿que uos dyrey? ho peor escudo de todos elles valia mays ca o mellor de [todo] Troya Et de [aquela] guisa tragiã os escudos et os frẽos et as selas. [+]
1350 HT Miniaturas/ 116 Et dessy chegarõ y el RRey Esdrus et el RRey Frion de terra de Egresta. [+]
1350 HT Miniaturas/ 116 Outrosi chegarõ y de terra de Elysonja, que he açerqua de Femynja onde ha moy bõas espeçias, Pãtioplus, hũ rrey moy bõo, vello et moy sabedor de sçiẽçia, que era tã leterado que sabia todas las sete artes [Et] trouvo y cõsigo hũ sagitario de que todos se faziã moy ma(ra)villados. [+]
1350 HT Miniaturas/ 119 Cõmo Ector foy prinçipe de todos os que vierõ a defender (Troya) et cõmo parou suas ge(n)tes et fezo prinçipes Estes que uos ja nomey que vierõ ajudar a el RRey Priamos, os hũus vierõ y cõ medo, et os outros cõ amor; et d ' eles por señorio, et d ' eles por proeza pero aqueles mays vierõ y por parẽtesco que aviã cõ el. [+]
1350 HT Miniaturas/ 122 Et ¿que uos direy? tan grãde foy a mortaldade d ' aquel torneo que o mar estaua ja moy vermello, et corriã grãdes rrios de sangre. [+]
1350 HT Miniaturas/ 129 Et tragian o dous dromedarios moy corredores et moy [ligeyros] asy cõmo aviã em [seu] costume. [+]
1350 HT Miniaturas/ 135 A setima az, fezerõ Pytrofus et Çelideas, que erã ambos rreys de terra de Façides mays pero nõ leuarõ cõsigo gente a pe nẽ balesteyros, mays leuarõ caualaria escolleyta et esforçada ẽna oytaua az foy Talamõ, que foy rrey et señor de Salamyna et leuaua de aquela terra Teuçor, que era rrey, et quatro almyrãtes que uos aqui cõtarey: o primeyro foy Teseus; o segũdo, Durion; o terçeyro, Ulixano; o quarto, Afimatus ẽna nona az foy el RRey Toas, que era moy sisudo, et leuou consigo todas suas masnadas ẽna deçima [as] forõ os de Longros, et ouverõ por señor a RRey Ages, que era seu natural. [+]
1350 HT Miniaturas/ 135 Ca a nẽgũ nõ cõuyña tanto de tomar este pleito con aquela cõpaña cõmo a el A XVIIJa az, fezerõ el RRey Mateon, fillo de Mabus, et el RRey Pulidario; et leuarõ consigo todos los treçianos, que amauã moyto [Tropilo], que era moy sabedor de gerra, fezo outra moy grãde az cõ todo los de RReldon. [+]
1350 HT Miniaturas/ 137 Et Ector caualgou logo o mays toste que podo et leyxou se correr aos gregos, et ferio os moy brauamẽt en tal guisa que en pouca de ora matou moytos d ' eles. [+]
1350 HT Miniaturas/ 137 Et pesou lle moyto, et foy tã desconfortado que nũca o tãto foy en sua vida Ca tãto o amaua de coraçõ que nõ [precava] outra cousa cõmo a el Et pensou logo ẽn o vengar et cobrio se logo de seu escudo et foy ferir a el RRey RRemus et dou lle hũ tal colpe [per] çima do elmo que a espada entrou ata o testo da cabeça, asi que el RRey RRemus caeu logo en terra esmorido en tal maneyra que se logo nõ fora acorrido, y perdera a cabeça et quando os prinçipes que aly estauã virõ o colpe tã grãde, forõ moyto espantados de tal guisa que lle nõ acorrerõ, et estauã en põto de o leyxar ẽno cãpo, et algũus começauã de fugir. [+]
1350 HT Miniaturas/ 137 Et depois que o ferio, diso lle asi: ' çerto, don Çelides, caramẽte cõprastes esta batalla. [+]
1350 HT Miniaturas/ 137 Et logo aly sobre -veẽo Ajas Talamõ, que era hũ rrey de moy grã brio, et cõ el todos los de Salamjna Et vyñã con el quatro almyrãtes. [+]
1350 HT Miniaturas/ 137 Et a [hũ] d ' eles dizeã Afimacus; et ao outro, Tesaus; et ao outro, Polidon; et ao outro, Corion. [+]
1350 HT Miniaturas/ 137 Et sem falla Ector tomara moy agiña vingãça mays el RRey T(e)uçer alongou se longe d ' aly estonçe Ector ferio moy mal a Coriõ, o almyrante, que achou primeyro ante sy. [+]
1350 HT Miniaturas/ 145 Et chegou Exdrõ et ferio a Talamõ por medeo do escudo que lle pasou a lança da outra parte et nõ lle prestou a bõa loriga que tragia et chago o ẽno corpo et Delonj, que se nõ preçaua menos que seus yrmaãos, foy ferir entre todos los gregos a Polisamo, o almirãt, tã forte que o deytou morto en terra. [+]
1350 HT Miniaturas/ 145 Et Ector caualgou logo [em] el desi chegou logo y Çeçiles et foy ferir a hũ almyrante por tã grande força que dou cõ el et cõ o caualo en terra Quintalis, seu yrmaão, chegou y logo et deu hũa tã grã ferida ao outro almjrãte por medeo das costas que lle poso a lança fora da outra parte et dou cõ el em terra do caualo depois de aquesto chegou logo y RRodomeos que outrosi fezo tã ben aquela vez que derribou dous bõos caualeyros desi chegou Çelibelan et foy justar cõ hũ cõde a que deziã Gelon de Val -frio et dou lle hũa tã grã ferida que lle nõ prestou a loriga et poso lle a lança fora da outra parte et deyto o morto en terra. [+]
1350 HT Miniaturas/ 147 Et este Casibelam era moyto amado de seu padre por que era moy fremoso et moy bõo caualeyro en armas quando Eytor veu a Casibelã, seu yrmaão, morto, pesou lle moyto et começou de fazer grã doo por el et asesego seu elmo ẽna cabeça, et cobrio se moy ben do escudo et achegou todas suas cõpanas açerqua de ssi. [+]
1350 HT Miniaturas/ 150 Et a pel he tal que deus nũca ẽno mũdo criou erua nẽ rrosa nẽ flor nẽ cousa viua de color que en ella nõ achasen [quẽ] catar -la quisese. [+]
1350 HT Miniaturas/ 185 Et se eu tã louco quisese seer que fezese cousa que aos deus nõ plougese ou lles quisese seer contrario, nõ dulto que elles de mj̃ nõ tomasen vingança. [+]
1350 HT Miniaturas/ 186 Sabede que de cada parte paresçia grã brio et grãde orgullo sobejo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 191 Et cobrio se moy ben de seu escudo, et apertou bem seu elmo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 191 Et encõtrara primeyro Achilles que o ferio tã mal ẽno rrostro que dou cõ el morto en terra. [+]
1350 HT Miniaturas/ 191 Et Troylus, quando esto veu, pesou lle moy de coraçõ et meteu a lança su o braço, et ferio o [cavalo] das esporas. [+]
1350 HT Miniaturas/ 197 Et quantos estauã ẽna camara, se a catar quisesem, gardados seriã de fazer erro nẽ vilanya, ca asi o [moystraua] a todos demays tyña ẽna [mão] hũ ençensario de hũ topaz moy claro et moy rrico colegado en hũus filos de ouro enlaçados et labrados a moy grande nobleza. [+]
1350 HT Miniaturas/ 198 Et outras vezes torna se tã frio que as queyxadas lle tremyã. [+]
1350 HT Miniaturas/ 286 Et nũca Paris tãto podo rreuoluer que lle da mão podese sayr el RRey Ajas o fferio ẽno rrostro da ponta da espada. [+]
1350 HT Miniaturas/ 291 [Et diz o cõto que o mũdo he partido en] quatro partes: orient, oçident, meridies, septẽtriom. [+]
1350 HT Miniaturas/ 291 Et enviou seus caualeyros que fosem [per] todas las partes et provinçias que som su [ẽno] mũdo su o çeo, em tal maneyra que nõ foy serra nẽ provinçia nẽ rrio nẽ comarca que nõ fezese escripuyr, et quantas gentes avia ẽno mũdo -açerca et alonge - , por tal que despoys nõ se podesem oluydar aqueles a que o mãdou fazer. [+]
1350 HT Miniaturas/ 291 Desy ajnda poserõ que avia y çinquoeenta et seys rrios cabdaes pero bem diserõ que outras agoas moytas et moytos rrios grandes avia y, mays que nõ erã cabdaes depoys d ' esto diserõ que avia seseẽta yslas que eram nomeadas et nõ mays, nẽ d ' onde nẽgũa cousa nõ nasçe. [+]
1350 HT Miniaturas/ 291 Sabede que todo orient, et o medio de meridies, et todo o medio de septentriom som de Asya tam solamẽte. [+]
1350 HT Miniaturas/ 291 Et as partes som partidas cõmo vos deuysarey o medio de septentriom et o medio de oçident som de Europa sola et nõ mays Africa soa tem tẽ o medyo de oçident et o medio de meridies, et nõ tẽ mais. [+]
1350 HT Miniaturas/ 291 Et sal de oçidẽt et vay contra oriente fasta a meatade da terra Da outra parte sal vn grande rrio a que dizem Tãges, que he hũa das grandes agoas que som ẽno mundo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 291 Et Nybuys outrosy, que he outra agoa dulçe das mayores agoas nem rrios que ẽno (mundo) ha, et esta agoa sal da alteza de hũa moy grande et moy alta et moy maravillosa serra, a qual he em meridies. [+]
1350 HT Miniaturas/ 291 Et vay se aqueste rrio ajuntar com aquel outro Tanges moy rreziamẽte em aquel mar Estreyto. [+]
1350 HT Miniaturas/ 291 Et asi por la venyda de aquestes rrios ambos et de aquel mar Estreyto he a terra partida em tres partes, et nõ por outro monte nẽ por outra serra que seja ẽno mundo, saluo por estas agoas ambas et por este mar Estreyto, que as parte segundo dito avemos. [+]
1350 HT Miniaturas/ 292 Et y a entre septẽtrion et o mar que he cõtra aquela parte donde esta a estrela do mar el ex son moytas terras que nõ son pobladas nẽn o forõ nũca nẽ serã ca tã grande et tã mortal he aly o frio, que nõ ha ẽno mũdo cousa que aly podese viuer nẽ pode y naçer nẽ cresçer erba nẽ arbor nẽ outra cousa. [+]
1350 HT Miniaturas/ 292 Et eu, se ouvese vagar, moytas cousas diria de aqueles que em poucas palauras de suso contey dos mares et dos rrios et das ynsoas et das terras et das ser(r)as et das prouynçias. [+]
1350 HT Miniaturas/ 293 Et quẽ vos cõtar quisese as terras en que estas serras son, ou en que lugares, ou quaes rrios saem d ' ellas, ou en quaes mares entrã, et as cousas estrayas que y moy ameude soem veer, por grã maravilla o terriades et moy adur o poderiades creer mays fariamos grã deteẽça se o todo [quisermos] contar [+]
1350 HT Miniaturas/ 293 Dos doze rrios prinçipaes que son ẽna parte de Asya Outrosy en aquela meesma partida de oriente son vijnte et dous rrios prinçipaes. [+]
1350 HT Miniaturas/ 293 Gagens, Tirioques, Exos, Camete -et este he o [n[o]veno], et em este rrio veẽ tãtas maravillas quantas nõ veẽ en outro rrio que ẽno mũdo seja -, Suda, Cardaça, Ysapes, [Trisoras], Dapogitis, Puatilus, Alibetra, Agiseus, Eleuser, Ausenis, Tigris, Cursus, Jordam. [+]
1350 HT Miniaturas/ 293 Et quẽ agora contar qui(se)se onde saen estes rrios, ou en quaes mares entrã, moyto ser(i)a longo de cõtar. [+]
1350 HT Miniaturas/ 293 Et dizẽ os sabedores que [todolos] rrios [saem] do mar, et van [per] canos por la terra et por que a agoa sal do mar, vay se coando et adulçãdo quanto mays vay por terra espessa et se mays do mar arreda, tãto a agoa he mays dulçe. [+]
1350 HT Miniaturas/ 293 Ca nõ he desaguisado do lugar mays alto vij̃r a agoa ao mays vayxo outrosi sõo çerto que se uos cõtase as nobles çidades et outras vilas que estan açerca d ' estes rrios, que uos averiades grã sabor de o oyr mays por que uos seria grã deteemento, quero me calar [+]
1350 HT Miniaturas/ 340 Et das tres partes era çercada do mar Et da outra parte caya moy grãde rrio que saya do [pareyso] terreal Et diziã lle Tigres. [+]
1350 HT Miniaturas/ 341 Et hũ vyña de partes de oriente, et o outro de parte de oçident, et o outro de septẽtrion, et o outro de meridie. [+]
1350 HT Miniaturas/ 349 Et deu fiadores logo en medio da corte mays sabede que nẽgũ nõ ll ' o desdiso nẽ ll ' o cõtrariou nẽ ll o quiso lidar. [+]
1350 HT Miniaturas/ 350 Et que tãto andara [per] lo mar fasta que chegara a [Locofeguis?] et outrosy que nõ achara y quen lle disese nẽ fezese cõ que lle pesase et quando se ende parteu, que viera hũ vento cõtrario et que se tornara o mar moy brauo et moy escuro, et (vecẽo lles) [tã] grã tormẽta que os lançara em Çeçilia. [+]
1350 HT Miniaturas/ 352 Et asy era preso et coytado de amor tã grande que nõ podia folgar mays pero Vlixas escapou, et sayo de su seu poderio a a çima per sua arte et por la ventura grande que o ajudou. [+]
1350 HT Miniaturas/ 372 (Cõmo Telamacus foy alçado por rrey, et Telogomus se foy para sua terra) Despoys que el RRey Vlixas foy suterrado moy onrradamẽte, Telemacus, seu fillo, foy alçado et rreçebido por rrey et coroado a grãde onrra et a gram brio. [+]
1350 HT Miniaturas/ 372 Et conquistou moytas terras et villas et lugares et poso as su seu señorio. [+]
1350 LT [1]/ 52 Entõ leixarõ yr contra ssy os caualos por çima da ponte, et o caualeyro da ponte que era muy grande et muyto arrizado, leixousse yr a Queya tã brauamẽte com̃o sse fosse corisco, et ferio d ' ũa lança curta et grossa de tal golpe que derribou o caualeyro e o caualo dessũu sobre la ponte. [+]
1370 CT 1/ 245 Et eu jazendo assý dormj̃do, chegou a mj̃ Mercurios cõ tres diosas. [+]
1370 CT 1/ 245 Et depoys que me esto ouuo dito Mercurio, cada hũa delas me sacou a parte et me disso a poridade que, se lle eu julgasse a maçãa et lle fezesse uẽçer as outras per beldade, que nõ auj́ã ẽno mũdo don que lle eu demãdasse que mo nõ desse. [+]
1370 CT 1/ 248 Et el rrey Príamos enviou logo a Deífebus et a Pares a Penólope, que he terra moy caualariosa. [+]
1370 CT 1/ 271 Das ffeyturas de Polidario [+]
1370 CT 1/ 271 Polidario foy tã grosso ẽno corpo que adur nõ veería hũa pousada de en derredor d o lugar hu el estouesse, pero que auj́a bon prez de moytas cousas que fezera. [+]
1370 CT 1/ 300 Et adusso y cõsigo hũ Sagitario de que todos sse fazíã moy marauillados. [+]
1370 CT 1/ 317 Et tragíãno dous dromedarios moy corredores et moy ligeyros, assý cõmo auj́ã en seu costume. [+]
1370 CT 1/ 325 A xviija aaz fezerõ el rrey Mateõ, fillo de Mabos, et el rrey Polidario. [+]
1370 CT 1/ 347 Et que uós me queyrades ende dizer o cõtrario, nõ uoslo quero eu creer, ca o que eu cõ meu ollo ueio adeuj́noo cõ meu dedo. [+]
1370 CT 1/ 355 Mays esuarioulle a saeta, en tal gisa que Éytor nõ foy malchagado. [+]
1370 CT 1/ 367 Demays, atreuerme ey a justar mellor et endurar mellor o torneo que el, et sabería mellor juntar et acaudillar os nossos caualeyros cõtra os outros cõtrarios, et cometer mellor et rrecollerlos mellor, se mester fosse; et sabería mellor põer as ascoytas et mellor trager a esculca, et sey mellor parar as uelas que el et giarlas mellor, et sey mays agiña dar de comer a hũa grãde oste que el. [+]
1370 CT 1/ 379 Et os nomes dos que y chegarõ forõ estes: el rrey Menelao, et el rrey Hvlixas, et el rrey Polibetes, et el rrey Netólamos, et Palamades, et Estólenos, et el rrey Polidario, et el rrey Toas, et el rrey Nástor, et el rrey Tálafus, et el rrey Archalaus, et el rrey Talamõ, et el rrey Ajas, et Menesteus, o duque de Arenas, que era moy bon caualeyro; el rrey de Cartãje, Elualos. [+]
1370 CT 1/ 398 Do acorro que chegou aos troyãos do rrey que tragía o Ssagitario [+]
1370 CT 1/ 398 Et este rrey tragía en sua cõpaña hũ Sagitario, que era moy brauo et de tal feytura qual uos agora quero cõtar. [+]
1370 CT 1/ 398 Das feyturas do Ssagitario [+]
1370 CT 1/ 398 Djz o cõto que este Sagitario era delo enbíjgo a fondo todo (todo) feytura de caualo, et era tã ligeyro et tã corredor que nõ ha cousa que lle fogisse, nẽ outra que o acalçasse. [+]
1370 CT 1/ 399 Poys que el rrey Pitroflés d ' Aljsonja saýo da çidade, cõ suas cõpañas moy ben gisadas et cõ seu Sagitario, cõmo uos ey cõtado, enderẽçou quanto podo pera hu estauã os gregos, et nõ andou moyto que os achou, ca, sse mays longe da uila estoueran, nõ rreçeberã tã grã dãno. [+]
1370 CT 1/ 399 Cõmo enssynarõ ao Ssagitario cõmo ffezesse os que o gardauã et dos feytos que el fez [+]
1370 CT 1/ 399 Qvando Pitroflés de Alysonja ueu que sse o pleito assý uoluj́a, mãdou aos que guardauã o Ssagitario que lle ensinassen cõmo fezesse. [+]
1370 CT 1/ 399 Et o Ssagitario, ante que lançasse a ssaeta, enuoluj́aa en poçoya. [+]
1370 CT 1/ 399 Sen falla, os da oste forã desbaratados, sse aquel Sagitario moyto durara, et por sseu mal delles y uẽera, que tã esquiuo era o mal que lles fazía et tã sen mesura erã as suas brauezas que nõ ficara y home dos gregos que morto nõ fosse, se lles longament durara; que, en pouco tenpo, matou deles mill caualeyros de ataes que seríã bõos óntrelos bõos. [+]
1370 CT 1/ 399 Et alý andando, rreçeberõ grãdes dãnos et moytos forõ mortos et moy malchagados, ca aquel ligeyro Sagitario ýa per u quería et tornaua et tiraua et fería moy sen piadade et moy perigoosament. [+]
1370 CT 1/ 400 Cõmo Diomedes matou o Sagitario [+]
1370 CT 1/ 400 Quando Diomedes ueu o grã dãno que o Ssagitario fazía, penssou de fogir pera sse gardar del, ca el andaua ja malchagado ẽna cabeça de hũ dardo. [+]
1370 CT 1/ 400 Mays cõ a coyta grãde et cõ o pesar que auj́a do grã dano que rreçeberã de aquel Sagitario, nõ sentía aquela ferida senõ pouco. [+]
1370 CT 1/ 400 Et jndo correndo per tras hũ tẽdillón, cõ sua espada ẽna mão, quiso assý a auẽtura que encõtrou cõ aquel Sagitario. [+]
1370 CT 1/ 400 Et por esso nõ quiso fogir, ca de cada parte achaua cõtrario. [+]
1370 CT 1/ 400 O Ssagitario, quando o ueu, começou de dar grãdes braados et a rrinchar tã fortemẽt que toda a terra tremj́a sso seus pees. [+]
1370 CT 1/ 400 Et desque os gregos virõ que o Ssagitario era morto, forõ esforçados. [+]
1370 CT 1/ 400 Poys que Diomedes o Ssagitario ouuo morto, todos os da oste fezeron estonçe tãger boziñas et ssoar tronpas et anafíjs a mays poder, por fazer tomar aos seus mayor esforço et mayor ardimento. [+]
1370 CT 1/ 403 Outros falauã en pleito do Sagitario, et dezíã que rreçeberã y grã perda, ca, sse hũ día ssoo lles durara, a çidade fora desçercada et a terra quita et liure do mal et da guerra que sofrerã, et os gregos cõprarã moy carament o dãno que lles feyto auj́ã. [+]
1370 CT 1/ 424 Et sse eu tã louco quisesse seer que fezesse cousa que aos dioses nõ prouuesse, ou lles quisesse seer cõtrario, nõ dulto que elles nõ prenderíã de mj̃ uĩgança. [+]
1370 CT 1/ 441 Demays tĩjña ẽna mão hũ ençẽçario de hũ topaz moy claro et moy rrico, colgado de hũus fíos de ouro enlaçados et laurados a moy grã nobreza. [+]
1370 CT 1/ 461 Mays Achiles, que senpre foy seu auerssario, chegou logo a el a defenderlle as armas. [+]
1370 CT 1/ 465 Et quanto dãno rreçeberã, todo o auj́ã oluidado, porque erã quitos et desenbargados de seu ẽemjgo mortal, que os cada día cofondía et aontaua, et ja mays nõ sse deuj́ã del a catar, nẽ a rreçear, nẽ coydauã a auer ja mal nẽ cõtrario de nehũa cousa. [+]
1370 CT 1/ 477 Et uós ueede [u]osa esleeçõ sen nihũ contrario, et cada hũ diga et fale o que por bẽ touer, et nós ouçamos o que cada hũ dirá. [+]
1370 CT 1/ 487 Do aniuersario que fazíã por [+]
1370 CT 1/ 487 Éytor Pois que o ãno fuj acabado que Éutor fora morto, el rrey Príamo et seu linagẽ et todo o póboo da çidade fezerõ por el aniuersario, o mays rrico et o mays honrrado que nũca outro fuj feyto. [+]
1370 CT 1/ 487 A este aniuersario uẽerõ aquel día a rreýna Écuba et Políçena, sua filla, et Elẽna, a mais fremosa, et tódaslas outras donas et donzelas da çidade. [+]
1370 CT 1/ 487 Cõmo Achilis et os gregos ueerõ [ueer] o aniuersario que fazíã por Éytor [+]
1370 CT 1/ 550 Pero sy pergo, ca senpre foy en meu cõtrario et moytas uezes me uẽçe. [+]
1370 CT 1/ 567 ¡Ay, Maris et Júpiter, dioses gloriosos dos çeos et rrex poderosos dos jnfernos! [+]
1370 CT 1/ 585 Mais hũa cousa veio agora que me semella bon cõsello, que logo, sen mais tardar, enuiaredes mandadeyro a [hũ] rrey d ' España a que dizẽ Licomedis, ca el criou aquel donzel. [+]
1370 CT 1/ 611 Et a el rrey próuuolle moyto, et tomou o donzel et crioo. [+]
1370 CT 1/ 637 Et aqueste seýo de Greçia, onde era natural, et uẽo a pobrar esta terra muyto en paz et sen contrario njhũ. [+]
1370 CT 1/ 637 Mais nós fazemos o contrario desto: tãto mal lles fezemos que os auemos ia sanudos contra nós et alongados do noso amor. [+]
1370 CT 1/ 653 Et trouxerõ de tódoslos tenplos liuros et rreliquas et sudarios en arquas. [+]
1370 CT 1/ 664 Et os dous fillos d ' Éutor, que ia quiríã matar, et Andrómaca, (et) sua madre, forõ en guarda de Perio, et fézoos quitar. [+]
1370 CT 1/ 665 Agora leixa o conto a ffalar desto por cõtar cõmo sse os gregos queríam tornar pera ssua terra et cõmo ouuerõ tẽpo contrario [+]
1370 CT 1/ 665 Et quando Perio esto oýo, demãdou que fora de Políçena, por que Achiles, seu padre, fora morto, ou se escapara. [+]
1370 CT 1/ 666 Et Agamenõ a deu logo a Perio, fillo de Achiles, aquel mao et áuol et sem piadade et sem merçee, que Deus cõfonda. [+]
1370 CT 1/ 670 Eu matey o Sagitario, per que eramos mortos et conquistos. [+]
1370 CT 1/ 679 Pirio Nectóllamos fezo tã grã doo por Ayas Talamõ que mayor nõ podería, et auía tã grã saña et tã grã pesar da sua morte que semellaua que o siso auía perdudo. [+]
1370 CT 1/ 683 Conta Dites en sua estoria que Perio Nectálamos rrogou moyto aos prínçipes de Greçia, aos mayores et aos mellores, que fezesen doo por el rrey Ayas Talamõ, que tal morte morrera, ca el fora primeyro [afogado], et despois espedaçárõno todo. [+]
1370 CT 1/ 685 Cõmo el rrey Téuçor criou a Anchises et Entímatis, ffillos d ' Ayas Talamõ [+]
1370 CT 1/ 685 Et ar auíã medo, pois se o jnuerno chegaua, das chouias brauas et friorentas et dos uentos cõ tenpestades. [+]
1370 CT 1/ 691 Deste perígoo escapou Perio per grand auentura, ca lle quebrou a barqua. [+]
1370 CT 1/ 691 Mais despoys que o día fuj claro et se poderõ leuantar, começárõse d ' andar buscando perla rribeyra, maldizendo muyto a auentura que ouueram, et falarõ a seu señor Pirio, jazendo muy malandãt ẽna area, tã groso et tã jnchado que aduro lles podía falar. [+]
1370 CT 1/ 710 Mais sabede que nihũ que o nõ desdiso, nẽ o [con]trariou, nẽ o quiso lidar. [+]
1370 CT 1/ 711 Et quando se ende parteu, que ouuerõ uento contrario, et que se lle tornara o mar moy brauo et muyto escuro. [+]
1370 CT 1/ 723 Conta a estoria que Pirio Neutóllamos, desque escapou da gram tormenta do mar et perdeu moytas das suas cõpañas, cõmo de suso oýstes, (et) fezo adubar suas naues en hũ lugar que chamã Amolese, que muyto lles era mester, ca nõ lles auía ficado naue sãa: as hũas auíã quebrantadas as áncoras, et as outras as uellas et os gouernallos, et as outras os rremos, et as outras os bordos en derredor, et as outras perderõ as cordas et os calaures, en guisa que nõ auía y tal que nõ ouuese mester rrefazemento. [+]
1370 CT 1/ 723 Et en aquel tenpo que alý esteuerõ folgando et aguisando suas naues, Pirio oýo nouas que el rrey Acastus tomara o rreyno a Peleus, padre d ' Achiles, et deserdárao del. [+]
1370 CT 1/ 723 Et diserõ a Pirio que, se guarda nõ ouuese de sy, nõ podería escapar que o Acastus nõ matase, ca lle fezera tẽer o camino. [+]
1370 CT 1/ 723 Et cõmoquer que muyto pesase a Pirio do deserdamento de Peleus, muyto mays lle pesou quando aquisto oýo. [+]
1370 CT 1/ 723 Este caualeyro nũca fezera mal nẽ estoruou a Pirio, ante lle pesou muyto do seu mal et do seu desherdamento. [+]
1370 CT 1/ 723 Et desamaua muyto a Acastus, et estaua cõ el muy mal porlo desherdamento et porla crueldade que fezera contra Pirios. [+]
1370 CT 1/ 723 Et logo, sen mays tardar, se tornarõ a Pirio, et contárõlle todo o que Asandrus lles disera, et cõmo os rreçebera. [+]
1370 CT 1/ 723 Et pesoulle moyto porque o mar et o uento lles erã tã contrarios. [+]
1370 CT 1/ 724 Poys que Pirio ouuo suas naues ben acabadas et bẽ aparelladas de quanto mester auíã, logo, sem mays tardar, entrarõ ẽno mar et mandarõ alçar as uergas. [+]
1370 CT 1/ 724 Mays o jnuerno era tã grande et o uento tã contrario que mays nõ podería, mays pero cõ aquel singrauã quanto mays podíã, et ýã muy lasos et muy cansados. [+]
1370 CT 1/ 724 Et Perio se queixaua muyto porla grã coyta en que era et porla grã tormenta que pasara, et eýnda nõ se quedaua. [+]
1370 CT 1/ 724 En aquela coua achou Pirio el rrey Peleus, seu auoo, padre de Achiles, que auía grã tenpo que alý iazía ascondudo cõ medo de Acastus, que o auía deserdado. [+]
1370 CT 1/ 724 Et alý asperaua a Pirio, seu neto, et deseiáuao de ueer mays que outra cousa. [+]
1370 CT 1/ 726 Depois que Pirio soube hu era Acastus et que fezera, armou tódoslos seus uasalos, ca en toda guisa quiría yr buscar a aqueles que o desamauã. [+]
1370 CT 1/ 726 Et Pirio lles djso que era grego, mays que fora perigoado ẽno mar, et de sete mill que erã que nõ escapara ende senõ hũ soo, et que dous días jouuera ẽna area por morto, en guisa que adur seýa d[el] folgo, cõmo aquel que iazía cheo d ' ágoa, et que eýnda nõ era ben gorido. [+]
1370 CT 1/ 726 Et o outro ficou cõ Pirio. [+]
1370 CT 1/ 726 Et quando o Pirio ueu ficar soo, leyxouse correr a el et matoo en aquel lugar. [+]
1370 CT 1/ 727 Cõmo Pirios matou a Çyjeneas et cõmo falou Acastus [+]
1370 CT 1/ 727 Qvando Pirios aquisto ouue feyto, tornouse logo pera suas cõpañas. [+]
1370 CT 1/ 727 Chégate acá -diso Pirio - et falarm ' ás et dizerche ey. [+]
1370 CT 1/ 727 Et Pirio lançou logo em el mão, et preguntoulle donde era ou estaua el rrey Acastus. - [+]
1370 CT 1/ 727 Despois que el esto diso, alçou Pirios a espada et talloulle a cabeça. [+]
1370 CT 1/ 727 Et [era] el uello et muy nenbrudo, et tragía hũ uenabro ena mão, et viña mays brauo ca hũ leóm, et vĩjna contra a rribeyra hu pousaua Pirio. [+]
1370 CT 1/ 727 Eu sõo troyão, fillo del rrey Príamo, et Pirio me leua preso, que iaz alý ẽna rribeyra cansado da grã tormenta que sofreu ẽno mar. [+]
1370 CT 1/ 727 Et mortalment desamaua a Pirios. [+]
1370 CT 1/ 728 Sabede que uoso bisneto Pirio uos matou ia os uosos dous fillos, Fílistes et Menalipes, que alý iazẽ escabeçados en çima daquel monte. [+]
1370 CT 1/ 728 Et el rrey Acastus, quando esto oýo, ffuj moyto espantado, que sabía que nõ podía escapar de morte por nihũa maneyra, se o poder fose de Pirio. [+]
1370 CT 1/ 729 Quando Tetis aquisto ouue dito, fuyse logo contra Pirio, seu neto. [+]
1370 CT 1/ 729 Et el, quando chegou, pedío a Pirio et rrogoulle muyto que lle ouuese merçee del rrey Acastus et o nõ matase, ca tã grã linagẽ auía cõ el que nõ quiría por nihũa maneyra que lle fezese nihũ mal. [+]
1370 CT 1/ 729 Et por nihũa maneyra nõ quiso que se Pirio por el enmiziase, mays que lle perdoase, et lle outorgase seu amor, et fezese cõ el paz et auĩjnça. [+]
1370 CT 1/ 732 En aquela meesma sazõ que Menõ fuj soterrado, Pirio Neutélamos sosacou a Hermíona, moller de Orestes, fillo de Agamenõ. [+]
1370 CT 1/ 732 Esta Hermíona, en cõmo a estoria de suso conta, leuoua Pirio pera sua terra, et rreçebeua por moller, et fazíalle muyta honrra. [+]
1370 CT 1/ 732 Et de día nẽ de noyte nõ quedaua nẽ pensaua en al, senõ cõmo podese auer uingança de Pirio. [+]
1370 CT 1/ 732 A cabo de tenpo auẽo asý que Pirio se guisou de yr a Delfón en rromaría, por fazer y seu sacrifiçio a Apolo et aos outros dioses todos, porque eles quiserã que seu padre fose uingado dos troyaos et de Pares, que o matara. [+]
1370 CT 1/ 732 Et ben coydaua Hermíona que Andrómaca lle fazía que lle nõ quisese Pirio bem et que por ela nõ quiría el tãto sua cõpana. [+]
1370 CT 1/ 732 Et bẽ uij́a que Perio amaua mays a Andrómaca, et que todo seu coydado en ela era, et en tódaslas cousas lles mostraua bom talent et bom senbrant, et de grado fazía quequer que a ela en prazer jouuese. [+]
1370 CT 1/ 732 Despois que Pirio fuj ydo en rromaría, Hermíona enujou logo dizer a Menalao, seu padre, que a uẽese ueer. [+]
1370 CT 1/ 732 Et querelouse muyto de Pirio. [+]
1370 CT 1/ 734 Et en todo esto enuiou Orestes suas esculcas enpús de Pirio Neutólamos. [+]
1370 CT 1/ 734 Et diserõ a Orestes que nũca poderõ saber contra qual parte fora Pirio. [+]
1370 CT 1/ 734 Et acharõ y a sepultura de Pirio, seu neto. [+]
1370 CT 1/ 735 Qvando Peleus et Tetis chegarõ a Tesela et souberõ que Andrómaca era prenada de Pirio, seu neto, ouuerõ ende tã grã prazer que mayor nõ poderíã. [+]
1370 CT 1/ 745 Liomedes matou a Sautipes, Pirio matou a rreýna Pantaselõna et a el rrey Príamo et a Polícena, sua filla, sóbrela sopultura d ' Achiles, seu padre. [+]
1375 QP 26/ 116 Ca en (tales casos), maguer el comprador compre la cosa en su nome, gana el señorio della, aquel cuyos eran los dineros que fueron pagados por el precio della. [+]
1375 QP 26/ 116 E es otrosi el vendedor tenudo dineiros de algua egllesia e o perlado (ou) o que fose gardador (dos bees dela) fezesse a conpra. ou se fosen os dineiros da dote de algua moller e seu marido con voontade dela fezese a conpra. ca en (qalquer destas cousas e) pero o conprador conpre a cousa en seu nome gaana o senorio dela aquel cujos eran os dineiros que foron pagados por preço dela. pero en sua escolleita he de cada huo deles de tomar a cousa conprada ou os dineiros qal (ante) quiser. [+]
1375 QP 26/ 116 Agena cosa vendiendo vn ome a otro, e dandole luego la possession della; si despues que la ouiesse assi vendida, ganasse el vendedor el señorio de aquella cosa, como si le establesciesse por su heredero aquel cuya era, o gela diesse de otra guisa; si por razon que ouiesse (ya) ganado el (señor) de la cosa, la vendiesse despues a otro, e el postrimero comprador mouiesse pleyto sobre ella al primero; dezimos que este primero ha mayor derecho en ella, porque ouo la possession primeramente, maguer el postrimero razonasse, que auia mayor derecho en ella, porque quando al otro (la vendio), non auia el señorio el vendedor, e auialo ya ganado, quando la vendio a el. [+]
1375 QP 26/ 116 Allea cousa vendendo huu ome a outro............ .................dela se despois que a ouuese asi venduda gaanase o vendedor o (senorio) de aquela cousa como se o estabeleçese por seu hereo aquel... era ou lla dese doutra guisa se por Razon que a ouuese gaanada o senorio da cousa a vendese despois a outro e o postremeiro conprador mouese preito sobre ela ao primeiro dizemus que este primeiro ha maor dereito en........ .......................... rrazoase que avia maor dereito en ela porque quando ao outro (vendeu) non avia o senorio o vendedor..... gaanado quando a vendeu a el mays se (huu) home vendese a outro algua cousa que non fose sua e aquela cousa meesma vendese despois ao senor dela (ou) a outro este postromeiro conprador que a conprou (do senor) ha mayor dereito ena (cousa). (e) ese a deue auer auer. [+]
1375 QP 26/ 116 LEY V --De los Portadgos, e de (todos) los otros derechos, que han a dar los (Mercadores, por razon de las cosas) que lleuan de vnos (lugares) a otros. ............................ encubrio, como de lo que manifestare, e dexenle lo suyo. [+]
1380 CPc 26/ 109 E a este deuen obedescer los Notarios, e los Escriuanos de la Corte. [+]
1380 CPc 26/ 109 LEY XVII - (Que la emancipacion deue ser fecha con voluntad de los padres, como de los fijos.) Constreñido non deue ser el padre para emancipar su fijo, bien assi como non deue(n) apremiar el fijo para emanciparlo; ante deue ser fecha la son dereitas deuenas chançelar e emendar aquelas que veeren aa chançelaria segundo que (vir que he direito ) ............... deuen obedesçer os notarios e os.........da corte pero o chançeler non pode por si dar preuilegio nen carta de gra......nen notar... nen mandarla(s) fazer .................... .......................... ........que quer dizer magister sacri scri(p)ni memoria prinçip(e)s e como sal de poder de seu padre por rrazon de (malefiçio) .......................... .......................... .......................... [+]
1390 MS [I, 1]/ 12 Et pois que ouve sua rromaria acabada, entrouse ao rreyno de Portugal, et chegou a hũu couto de Santiago que ha nome Cornell[ã]a, que jaz cabo do rrio a que chamã Limia; et pousou en casa de hũu laurador que avia nome Agomiño, et jouve y moyto doente trres dias. [+]
1390 MS [I, 1]/ 12 Et liurou moytos de grãdes peligros; et cada que vẽẽ tẽpestades do eer ou d ' onde quer, ou se queren danar os froytos per algũa gisa, se ali a el as jentes vã en rromaria et lle fazẽ ofertas et fazẽ oraçõ, por la graça de Deus et por lo rrogo del, son liures d ' esto et dos outros cõtrarios, et tornãse en paz para suas casas. [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Et aqui se cõprio o que se diso Ysayas: [+]
1390 MS [I, 1]/ 31 Conta Josepho que por la morte d ' este Santiago foy destroyda a çidade de Iherusalem et [o] senorio dos judios, et nõ tã solamente por la morte de Santiago, mais por la morte de Ihesucristo, segũdo que el diso andando en este mũdo, que diso asi: -" Non rrelinquitur [in te] lapis super lapiden eo quod non connouiste tempus visitaçionis tue " que quer dizer: "ainda verra tenpo que nõ ficara en ti pedra sobre pedra porque nõ conosçiche o tẽpo de teu Saluador. [+]
1390 MS [I, 1]/ 31 Et hũa bezerra que tinã para fazer sacrifiçio ante todos pario hũa aña. [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 COM̃O [FOY] DESTROYDA A ÇIDADE DE IHERUSALEM Pylatus vio que cõdenara Nostro Señor a morte a torto, ouve medo do enperador Tiberio Çesar et por se escusar enviou hũu seu mãdadeiro, que avia nome Albano, ao enperador. [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 Et en aquel tenpo Vespasiano tina o senorio por lo enperador en Galaçia, et o mãdadeiro de Pilatus, yndo por lo mar, ouve o tenpo cõtrario et lançoo en Galaçia. [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 Et Vaspasiano foise a Rroma et gaanou do enperador Tiberio Çesar liçẽçia para destroyr [a] terra dos judeus et de Iherusalem: [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 Et ante que a vila fose çercada, fui demostrado por lo Spiritu Santo aos santos et aos cristiãos que morauã en Iherusalem, que se fosen d ' y par hũu castelo que he chamado Pela, que he tras lo rrio de Jordam, ca Nostro Señor queria fillar vingança d ' aquela vila et do poboo maldito. [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 Et desque vio que a nõ podia mãteer meteose en hũa casa soterraya cõ doze judeus, et esteuerõ y quatro dias que nũca comerõ; et os judeus queriã ante ali morrer cõtra voõtade de Josephus ca obedeçer ao senorio de Vespasiano, et querianse matar hũus os outros et ofereçer o seu sangue en sacrificio de Deus: [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 Et ela quando descobrio os nẽbros do moço, forõ eles tã espãtados, que nõ poderõ falar. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Da naçença de Pilatus et com̃o foy deytado ẽno mar et sayo em terra, et com̃o matou seu fillo de aquel que o criou et foy señor de hũa çidade que avia nome Escariote, et com̃o matou hũ fillo de rrey de França en Rroma. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Et o enperador pregũtou os rromãos que lle fariã, et eles diserõ que el que matara seu yrmaão et o fillo de rrey de Frãça, et que seria omẽ para grãdes feictos, et que cõpria moyto, et com̃o aquelas cousas fezera que asi faria a todos aqueles que se alçasen ao senorio de Rroma. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Et o enperador asi o fez et envioo alo; et Pilatus fui a ynsoa, et entẽdeu bẽ o por que o enviauã, et com̃o el era brabo et mao, asi a aquela jente maa por ameaças et por promesas et por rrogos et por tormẽtos meteoa so seu poderio. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Et Erodes oyo falar de que era moy sabedor et moy boo en armas, envioulle por seus mãdadeiros moy grãdes doons, que fose a el; et fezoo en seu lugar señor da terra de Judea et de Iherusalem, et Pilatus gaanou y moy grãde algo et foyse a Rroma ao enperador Tiberio nõ o sabendo Erodes; et por grã seruiço que fez ao enperador, gaanou del aquelo que tina de Erodes, et por esta rrazõ forõ sempre emigos Erodes et Pilatus ata a morte de Nostro Señor que forõ amigos porque lle Pilatus enviou Ihesucristo que el avia grã sabor de veer por las marauillas que del oyra. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Et conta ẽnas Estorias Escolastiquas que er[ã] ainda emigos por outra rrazõ; hũu home que se fazia fillo de Deus, enganara moyta jente de terra de Galilea et leuoos cõsigo a hũu lugar hu lles disera que soberia aos çeos, et Pilatus foy sobre el et matoo cõ todos aqueles que por el criã porque ouve medo que com̃o enganara aqueles que asi fezese a todo los outros judeus; et por esto lle queria mal Erodes, porque aqueles que el matou erã de Galilea, que era seu senorio. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Et despois que Pilatus dou Nostro Señor aos judeus que o posesem ẽna cruz, meteuse de mozela do enperador Tiberio Çesar porque o fezera matar a torto, enviou hũu seu priuado que chamauã Eriazar a Rroma ao enperador por se escusar; et o enperador era doente de hũa doença moy grãde, et nõ sabendo o enperador com̃o Pilatus et os judeus matarã Ihesucristo, enviou a Pilatus hũu seu priuado a que diziã Velosiano, que fose quanto podese a terra de Iherusalem, et lle disese que, o mẽestre que disera que y andaua, que goreçia toda las doores et infirmidades por sua palaura, que llo enviase que o goreçese d ' aquela infirmidade que avia. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Et mãdoulle oder hũa m[oa] ẽna gargãta et deitalo ẽno rrio de Tibre. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Et os demoes que son spiritus maaos et suçios, alegrãdose moyto cõ o corpo del, que era mao et suçio, nõ quedauã de o al[ç]ar açima dos eeres et de o alançar ẽno fondo do rrio; et despois que era ẽna agoa fazia en ela moy gr[ã]de aluoroço et moy grãdes tẽpestades et toruoes et coriscos moyto espantosos en maneira que quantos y morauã aviã moy grã temor. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Et por esto os rromãos mãdarõ tirar o corpo del do rrio, et por escarnio leuarõno a Vi[e]na et alan[ç]arõno ẽno Rrodoo; et Vi[e]na era chamada en latin " via gehene " que quer dizer "carreira do inferno". [+]
1390 MS [I, 1]/ 59 Hṽu home boo de boa vida et de boo linageẽ, que avia nome Pero Afonso, foy criado et ensinado ẽna lee de Nostro Señor ẽna igleia de Santa Maria de Caruoeyro, que esta cabo de hũu rrio que chamã Neua, que era en aquel tenpo moy pequena. [+]
1390 MS [I, 1]/ 69 Ata aqui vos cõtamos da trasladaçõ et miragres de Santiago et des aqui endeante vos cõtaremos com̃o Calrros librou España do poderio dos mouros, segundo conta Dom Turpim, arçibispo de Reens. [+]
1390 MS [I, 1]/ 69 Porque ẽno outro dia enviastesnos dizer a Viana, onde nos eramos doente de chagas que tragiamos, que uos scripuisemos com̃o noso enperador Calrros liurou as terras de Espana et de Galiza do poderio dos mouros por los seus grãdes feictos, as quaes cousas nos vimos todas andando cõ el et cõ os prinçipes de terra d ' Espana et de Galiza por espaço de quatorze ã[n]os, nos çerto de com̃o pasou fazemoslo saber a uosa yrmãdade. [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 COM̃O SE DEMOSTROU A CALRROS AS ESTRELAS ẼNO ÇEO Sabede que o Apostolo glorioso ontre todo los outros apostolos de Nostro Señor que forõ a preegar por las partes do mũdo, foy el o primeiro que preegou en Galiza. [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 Et os mouros desque oyrõ esta marauilla, por hu quer que el ya, dauãlle parias et obedeçiãlle, et entregauãlle toda las vilas en gisa que toda aquela terra meteu so o seu senorio. [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 Et desi foy en rromaria ao moymẽto de Santiago et desi o Padrõ et meteu o cõto da lança no mar, et dou loores et grraças a Santiago et a Nostro Señor porque y chegara con soude sen cõtrario algũu, et diso que d ' ali en deante nõ podia mais yr. [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 Todas estas terras et lugares et vilas et çidades, delas sen batalla et delas por batalla et por grãde sabedoria todas forõ sojugadas do moy nobre Calrros et metud[a]s so o seu senorio saluo Luçerna, que agora chamã Borroas, que he [en] Varverde, que era entõ moy bẽ murad[a] et moy forte. [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 Et ouve y algũus rrex de terra de França et enperadores d ' Alamana que vierõ ante que este et cõquirerõ algũus d ' estes lugares, mais nõ todos; et despois forõ metudos en poder de mouros ata o tenpo que este Calrros o Mano conquereu toda Espana asi com̃o oydes et meteoa so s[eu] soo senorio; porque ouve outros rrex que aviã asi nome et forõ tres: [+]
1390 MS [I, 1]/ 83 Et de ouro que lle ficou fez outras moytas igleias, et fez a igleia de Santa Maria de Aquisgrano et fez outra de Santiago en Vedes et outra en Tolosa, et outra en hũa vila que chamã Axa et Sam Johã de Sardona que he ẽno camino de Santiago; fez outra igleia de Santiago en Paris ontre o rrio de Sena et o Monte dos Marteres, et fez outras abadias moytas por lo mũdo para acreçẽtar et enxaltar a santa lee de Ihesucristo de que aqui nõ faz mençõ. [+]
1390 MS [I, 1]/ 88 DA BATALLA ONDE FROLEÇERÕ AS LANÇAS Despois d ' esto Calrros et o duc Millo cõ suas ostes, entraron en Espana a buscar rrey Argulando, et acharõno en Terra de Canpos cabo do rrio que chamã Çea en hũus prados, en hũu lugar moy boo et moy chão hu despois fezerõ hũa igleia moy grãde et moy boa en que jaz Fagũdo et Primitiuo marteres, por mãdado et ajuda do enp[er]ador Calrros, hu agora esta moy boa vila et moy rrica, et a igleia he abadia de mõjes. [+]
1390 MS [I, 1]/ 88 Et entõ chegarõse hũa peça de cristiãos que gisarõ suas armas cõ que aviã a lidar, et chãtaron os cõtos das lanças ante as tenda[s] que estauã en hũus prados ẽna rribeira do rrio, et en outro dia acharõnas cõ tona et cõ moy fremosas follas, et aqueles erã os que en aquela lide aviã de rreçeber coroa de marteyro por la creẽça de Nostro Señor. [+]
1390 MS [I, 1]/ 92 DA BATALLA DE CALRROS ENPERADOR ET AYGULÃDO MOURO Despois d ' esto Aygulando juntou jentes moytas et moabi[t]ãos et de Ethiopia et de Af[r]ica et de Persia et d ' outras terras moytas; et Teixafin rrey d ' Arabia et Borrabẽ rrey de Aleixandria, et Amaro rrey de Bugia, et Espermo rrey d ' Agabilla, et Fatamõ rrey de Barbaria, et Alix rrey de Marroquos, et Afemorgio rrey de Mariogas, et Aleymã, rrey de Mequa, et Abrayn rrey de Seuilla, et Almoçor rrey de Cordoua. [+]
1390 MS [I, 1]/ 92 Et asi escapou das maãos de Calrros, et pasarõ o rrio da Garõna que vay por cabo da vila. [+]
1390 MS [I, 1]/ 96 Et ende vespera do dia que auia de seer a batalla, teendo Calrros os da sua oste moy bẽ agisados, et moy bẽ gornidos d ' armas et de todo o que avia mester, et jazẽdo en hũus prados entre o castelo que chamã Talaburgos et a v[i]la, ẽna rribeira do rrio que chamã Charãta, algũus dos cristiãos chantarõ suas lanças ante as tẽdas, et en outro dia manãa acharõnas estar frolidas et cõ tona; et aqueles erã os que en aquela lide auiã de rreçeber marteiro por la creẽça de Deus. [+]
1390 MS [I, 1]/ 96 Et Calrros apos eles et çercou toda a çidade en rredor sacando a parte donde vay o rrio. [+]
1390 MS [I, 1]/ 96 Et Aigulãdo cõ medo desque foy noyte fogio por lo rrio, et Calrros quando o vio, foy apos eles, et matou rrey d ' Agabila, et rrey de Bugia et outros moytos mouros açerca de quatro mĩll. [+]
1390 MS [I, 1]/ 98 DE COM̃O CALRROS AJŨTOU SEU PODERIO DE FRÃÇA D ' aquela Aigulãdo pasou os portos et as serras et foyse a Panpalona, et mãdou dizer a Calrros que o atẽdese que queria lidar cõ el. [+]
1390 MS [I, 1]/ 98 Costantĩ, endeantado dos rromaãos, cõ viinte mĩll caualeiros, Bernaldo de Montealuã, Galter de Tremes, Gillẽ, Garĩ duc de Leorena, cõ quatro mĩll, Rrelo de Br[e]gona, Bernaldo de Nuble, Gaymardo, Estramito, Thedorico, Ynorio, Beringel, Ata, Galarõ que despois foy treedor. [+]
1390 MS [I, 1]/ 98 Et despois del o cõde don Estulto cõ sua jente, et desi rrey Arastaño et o duc Angeleiro cõ os seus; et despos el rrey Gundalboy cõ sua jente; et desi Ougel rrey [et] Costantĩ endeãtado de Rroma cõ suas jentes; et despois rrey Calrros cõ toda a outra jente, et cobriã toda a terra des lo rrio de Rroma ata o mõte que esta a trres legoas de Panpelona ẽno camiño françes. [+]
1390 MS [I, 1]/ 104 Tu es Aigolando que me tomaste a mĩa terra por engano, a terra d ' Espana et Gascona que eu gaaney por la grraça de Deus et meti en poder de cristiãos, et os rreis dela torney a meu senorio; et despois que me eu volui a França mataste os cristiãos de Deus que eu y metera, et destroyste as çidades et os castelos, et toda a terra metiste a fogo, d ' esto sabe que eu ey grã pesar. [+]
1390 MS [I, 1]/ 112 Et o primeiro omẽ que ferio en eles fui Arnaldo de Belanda cõ os seus et entrou por eles dando moi grãdes golpes ẽnos mouros a destro et a seestro, ata que chegou onde estaua Aigolando et matoo logo ali cõ hũa espada. [+]
1390 MS [I, 1]/ 116 Et despois tomou Calrros o castelo de mõte Garsim, et toda a terra de Nauara, et meteoa so seu señorio. [+]
1390 MS [I, 1]/ 117 Aquel que criou o çeo et a terra, fez da Virgẽe fillar carne sen cõcebemento de ome por lo seu santo espartimento. - [+]
1390 MS [I, 1]/ 128 Et asi en aquel tenpo fui Galiza liurada do senorio dos mouros, por la uertude de Deus et de Santiago et por la ajuda de Calrros. [+]
1390 MS [I, 1]/ 136 Et porque Dario et Antonio, que erã prinçepes moy poderosos d ' este mũdo, leuarõ sigo as molleres ẽnas lides que aviaã, forõ anbos vençudos. [+]
1390 MS [I, 1]/ 136 Dario por Alexandre, Antonio por lo enperador Oc[tau]iano Agusto . [+]
1390 MS [I, 1]/ 136 Et entõ Rrulã leixou o mouro et esforçãdose ẽna merçee de Deus, foyse moy viuamẽte cõtra os mouros cõ aqueles çẽ cristiãos que yan cõ el et ferio en eles. [+]
1390 MS [I, 1]/ 136 Señor Ihesucristo, por cuja creẽça eu leixei a mĩa terra et vin a estas terras estrayas por enxaltar a cristianidade, onde eu moytas lides vinçi dos mouros por la tua grraça, et onde eu moytas chagas et deostos et pelejas et escarnos et caenturas et cãsaço et fame et frio et moytos outros traballos padeçin, encomẽdoche, Señor, esta mĩa alma en esta ora en que jasco, ca asi com̃o por mĩ et por los peccadores quiseste naçer et morrer en cruz et seer soterrado en moymento, et deçer aos Infernos et quebrantarlos et tirar ende os teus santos, et ao tercer dia rresurgir d ' ontre os mortos et despois sobir aos çeos que nũca forõ desanparados da tua presença et da tua santidade; asi a mĩa alma, Señor, por la tua misericordia seja liure da morte perdurauele que he o Inferno. [+]
1390 MS [I, 1]/ 151 COM̃O ET POR QUE MANEIRA ESTA EDIFICADA A IGLEYA DE SANTIAGO A çidade de Cõpostela esta ontre dous rrios os quaes hũu ha nome Saar et o outro Sarela. [+]
1390 MS [I, 1]/ 159 Et he en aquel lugar todo çercado o corpo del de moy boas pedras preçiosas que chamã carbũche, et esta pedra he enperador de toda las outras pedras preçiosas; et aquel lugar he onrrado de moy boas obras diuinaes que nũca y falesçe[n] et de moytos çirios çelestiaes que ardẽ y senpre, et d ' angeos deuinaes que nũca y cedan seruindo de noyte et de dia. [+]
1390 MS [I, 1]/ 162 Et de dentro ẽna primeira ordeẽ son oyto feguras de molleres de que faz cõmemoraçõ san Paulo, en cada hũu cãto estas duas, et sobre las cabeças dela[s] estan senllos angeos rreptos que tẽẽ, ençima do crochel, ẽnas maãos, o Trono Domini; et en medeo do trono esta Annos Dey que teẽ a cruz cõ o pee, et os angeos som tãtos com̃o as vertudes ẽno çimborio. [+]
1390 MS [I, 1]/ 162 Moysen et Abraã [aa] seestra parte, Isaque et Jacob, que tẽẽ senllos roollos ẽnas maãos; et ẽna [superiori] ordẽe seẽ doze apostolos en rredor. [+]
1390 MS [I, 1]/ 162 Mais en cada hũu dos quatro quantos ençima do çinborio ẽna cubertura seẽ as figuras dos quatro Auãgelistas. [+]
1390 MS [I, 1]/ 162 Ẽno primeiro arquo, en toda a çima do çinborio, que cata cõtra ouçidente esta alçado a pesoa do Padre, et ẽno segũdo que cata cõtra o meridies, a pesoa do Fillo, et ẽno terçeiro arquo que cata contra seutriõ, que he cõtra os cãbeadores, a pesoa do Spiritu Santo; et demais sobr ' esta esta hũa maçãa en que esta hũa cruz moy preçiosa. [+]
1390 MS [I, 1]/ 167 Et erã aministradores d ' este lauor, don Saguemo vicario da coenga et dom Gosende abbade, et rreinaua entõ dom Alfonso rrey das Espanas, et era bispo dom Diego, et era moy nobre omẽ et moy fidalgo. [+]
1390 MS [I, 1]/ 172 Et desque foy ẽna igleia ante o altar, rrogando moi de coraçõ et cõ moytas lagremas fazendolle oraçõ et pedindolle aquelo por que viera, Santi[a]go oyoo et cõpriolle seu rrogo. [+]
1390 MS [I, 1]/ 180 MIRAGRE DE SANTIAGO SCRIPTO POR PAPA CALISTO Ẽno da Encarnaçõ de Nostro Señor Ihesucristo de mĩll et çento ãnos, que era dom Guillellme conde de Pitheus, so o senorio de dom Loys rrey de França ouve atã grãde mortaldade ẽna gente do condado de Apitheus que aas vezes leuavã a soter[r]ar o señor da casa cõ toda sua cõpana. [+]
1390 MS [I, 1]/ 180 Sendo el ja ẽna moyto onrrada igleia en hũu lugar apartado fazẽdo sua oraçõ, apareçeulle o Apostolo glorioso vestido en vestidura moy fremosa, et disolle: -Yrmão, nõ me conoçes? [+]
1390 MS [I, 1]/ 183 Glorioso señor Santiago, preçioso mais que eu nõ poderia dizer, cujo altar, pe[ç]a ha ja eu pecador beijey, pezcoche que me liures cõ todos estes yrmaãos que te chamã et se a ti encomẽdan. [+]
1390 MS [I, 1]/ 190 [O] glorioso apostolo Santiago, cuja merçee et ajuda tu chamas, ese che acor[r]a agora. [+]
1390 MS [I, 1]/ 211 Et Santiago en aquela craridade tomoo por la mão ante todos et leuoo ata a postromeira porta do castelo; et as gardas ficarõ asi com̃o çegos, et abrio as portas et leuoo cõsigo ata hũa media legoa do castelo. [+]
1390 MS [I, 1]/ 213 Et diz Santiago que vierõ y en dremedarios, que som caualos cusairos et andauã mais que outras bestas. [+]
1390 MS [I, 1]/ 216 COM̃O CHEGARÕ A IHERUSALEM "Abondamẽto de camelos te cobrira et [de] dormedarios de Madiã et d ' Afam". [+]
1390 MS [I, 1]/ 216 Ali se cõprio o que ende profetizara Dauid quando diso: [+]
1390 MS [I, 1]/ 218 Mais com̃o quer que esto seja, dizemos que aquela estrela nũca ante apareçeu, mais o neno Ihesus que a criou, logo que el naçeu, por mostrar a sua naçẽça, et por giar os tres Rrex. [+]
1390 MS [I, 1]/ 218 "Aquela estrela foy mãdadeira da naçẽça de Nostro Señor, et nũca apareçeu d ' ante que a o neno Jhesus criou, et desque ouve acabado seu ofiçio logo se leixou de seer. [+]
1390 MS [I, 1]/ 222 Quãdo os apostolos virõ a umildade de Sam Paulo, forõ moy ledos; et San Pedro abrio as maãos et os braços et diso: - [+]
1390 MS [I, 1]/ 226 Et os apostolos que erã ja cõ seu leito hu lle Ihesucristo disera, meterõ o corpo da uirgẽe gloriosa no moymẽto em aquel lugar que ha nome "Val de Josefa". [+]
1409 TA III,4/ 61 Jtem. deue o potro comer feo, palla, herua, orio, auea, espelqa, que quer dizer melga, et as qousas semellauelles a esto, que naturalmente som para seu comer. [+]
1409 TA III,4/ 61 Et se o Cauallo for nouo deue comer eruas et feo con orio et con outras qousas semellauelles, ou sen orio como herua et feo a auendo, ca estas coussas ensancham et allargan o uentre, et naturalmente acreçentam os nenbros por rrazon da humidade. [+]
1409 TA III,4/ 61 Et se o Cauallo for conprido et de jdade conprida denlle a comer tenperadamente orio et palla, et esto non faz engrosar por lla secura da palla, mais faz as carnes tesas et mais fortes et sera mais husador. [+]
1409 TA III,4/ 61 Et quando orio ou aveea deren ao Cauallo deuen no alinpar e scudyr do poo, prjmeiramente porque o poo aduz tosse et deseca as entradanas do corpo; [+]
1409 TA III,4/ 65 En tenpo frio deue tẽẽr coberta de llãã; [+]
1409 TA III,4/ 65 non deuen cauallgar o Cauallo nen lle fazer noio des juno por todo o mes meiado ataa çima dagosto, mais deuen no gardar, como dito he, En llugares frios et deue husar deruas et doutras cousas uerdes, et se en el caualgasen por lla gran caentura que enton faz et por llo gran traballo poder se ya de dentro desecar. [+]
1409 TA III,4/ 65 Et esto meesmo semellauelmente se deue guardar no mes de janeiro porque porllo gran frio o Cauallo caente ou surento ligeiramente arrefeçe. [+]
1409 TA III,4/ 67 Et quen cauallgar o potro subia mansamente en el et non o moua ataa que gise seus panos como conuen, que fillaria ende custume. Et pois ueer tenpo frio deuenno cauallgar et fazerlle trotar porllas margẽes et porllas aradas mansamente pella mañaa et tragerllo a destro rreuolluendoo mais adestro. [+]
1409 TA III,4/ 81 Et para auer de noite maior folgança deue estar en lugar frio, et se a llandoa ouuer uerme se non consume por lla sangrya et por llas sedas ou por sobegeduen dos homores deçe o jnchaço aas pernas deuen sutilmente tallar o coiro ao llongo et desy a carne ata a que chege aa llandooa ou ao uerme, et pois que a acharen deuenlla fillar con garffe de fero, et meter da hũa parte et da outra os dedos et as huñas das maãos para tirar fora de Reyz o mays sutilmente et o mellor que poderen, asy que non fiqe della nenhũa cousa no lugar; [+]
1409 TA III,4/ 97 Et see o Cauallo for nouo ou magro non beba nen coma o que ia dixe, mais parenno en lugar fryo et llegenlle o freeo en lugar alto que alçe a cabeça et llançenlle pedras ou seixos redondos estrados so os pees a auondo et porlla rredondença das pedras bulira a meudo con os pees et con as maãos et con as coixas onde do gran mouymento as uenas das coixas que som prigiçosas et atirridas por llos homores que y corren enpuxam a sa pesuduen por o asy ameude prema seus pees sobre llas pedras, et molla hũa cuberta de laã et cubrio della et gardaao que non coma nen beba nen este a sol, et husalle desta cura ataa que torne a seu estado. [+]
1409 TA III,4/ 97 cozan o orio na agooa, et desferam o Cauallo, et ponllo caente nos pees et nas maãos con panos ben liados, et daly a comer da ceuada asaz. [+]
1409 TA III,4/ 103 Et pois que esto comer, dalle a beber agooa morna con farina dorio auondo ataa qa non qeira. [+]
1409 TA III,4/ 105 Outra enfirmidade se faz enno ventre do Cauallo que faz rrugyr as tripas, et faz a miude estercar o Cauallo cruu et rraro como agooa, et porllo muito estercar liurase o uentre en tal maneira que adur lle ficara no uentre cousa que comia et esta door ven do comer sobeio dorio ou doutra cousa semellauel que se non mooe enno estamago asy como conuen, et corre o Cauallo et uen aas uezes quando o Cauallo bebe pois que come orio sen outro espaço et as uezes uen se corren o Cauallo, pois he fraco da agooa, ou seo lleuan a gallope. [+]
1409 TA III,4/ 105 Contra a enfirmidade do arragiato que adur se faz ao Cauallo senon tam sollamente quando moito orio come. [+]
1409 TA III,4/ 105 Et deues lle asy acorrer quando vires o Cauallo caualgando en el, ou estando cedo estercar a llonge esterco como a agooa raro do que llança orio enteiro, como o comeu, tiralle llogo a sella et o freẽo et leixao andar solto a paçer aa sa vontade erua ou coussas verdes et non omosas; que ande de huun lugar para outro. [+]
1409 TA III,4/ 105 o estamago, que estaua fraco por rrazon do moito comer do orio, liurar sa mellor et mais ligeiramente por rrazon do paçer das eruas. [+]
1409 TA III,4/ 107 Ha y outra enfirmidade que dizen Cimeira, que deçe da cabeça do cauallo, que e fria, et diz continoadamente pollos nares agoa ou humores fryos et non ligeiramente, quando o Cauallo ten frio vello na cabeça, et uen as vezes da door que chaman verme voador, onde o Cauallo lança porllos nares toda a humidade da cabeça. [+]
1409 TA III,4/ 107 Jtem. Remedyo contra a door que uen do frio. [+]
1409 TA III,4/ 107 Para esta door que dizen Cimoyra, que uen de humores frios et uellos na cabeça do Cauallo, ou doutra cousa, digo que deuen logo cubrir a cabeça do Cauallo con llaa caente, et este en llugar caente, et coma cousas caentes, pero soe prestar ao Cauallo que ten a cabeça fria pazer a miude eruas peqenas et tenras porque en mergendo a cabeça et tirando as eruas con os dentes, deçen da cabeça a moor parte dos homores porllos nares para fora. [+]
1409 TA III,4/ 111 primeiramente ao ollo que llagrimeia faras na fronte do Cauallo estritorio que quer dizer pegamaço como enprasto et rreello as apar das trincheiras, et filla o poo dalmeçega et azeite et as craras dos ouos, et amasa todo moy ben et pono en pano de lino ancho de quatro dedos, et seia tan longo que atanga de hũa trincheira aa outra et meio da fonte ponlle este enprasto et tenao ataa que se exugen os ollos, et quando quiseres tirar este enprasto mollao con azeite arredor, et con agoa caente et leuantao leuemente. [+]
1409 TA III,4/ 129 Para esto ual enprasto feito desterco de cabras et de farina de orio et de greda, que he gales, amasado todo con uynagre et poerllo ençima; [+]
1409 TA III,4/ 135 Para esto ual moyto o esterqo das cabras et outro tanto da farina do orio amasado todo con vinagre forte, et deste enprasto cubre toda a (a) coyxa jnchada et rrenoualle este enprasto duas uezes no dia. [+]
1460 CI 1/ 93 Aqui se começa huũ brebe trautadillo de comõ primeyramente foy feyta et hedificada lla eglleia de Yria, su vocabullo de Santa Eolalie et de San Martiño, et comõ, per que foy feyto o bispado, et qual foy o primeyro bispado et que terras et señorios lle derõ enõ conçilio de Bragãa. [+]
1460 CI 1/ 96 Et os godos comesçarõ a rreynar enã era de quatroçentos años, et cõ poderio de armas, comõ boõs caballeyros, et forõ cobrando a terra, et as villas et castellos et lugares feytos porlos gentijs. [+]
1460 CI 1/ 96 Mays aprouue a Deus, noso señor et salvador, que vierõ en concordia en tal gujsa que os pobres galegos ouvesen a terça parte da terra, en que viuessen; et os godos et suebos as duas partes et o señorio. [+]
1460 CI 1/ 96 Et comõ o dito rrey, foy apoderado enã cibdade de Lugo et eño señorio de toda a terra, et veẽose ao castro de Ylio, que agora he chamado castro de Yria. [+]
1460 CI 1/ 96 Et alguũs deziã que lle chamase Yria, por Yryem que asenoriaua o dito [lugar]; et outros diziã que lle chamasen Ylia, porla filla do prinçipe, rrey troyano, que o primeyramente pobra(r)a; et outros diziã que lle chamasen Bisrria, porque era syta ontre dous rrios, he a saber: o rrio de Saar et o rrio da Vlla. [+]
1460 CI 1/ 97 Dioçensijs et terra de Moraço, et Salnes, et Mouraina, et Çelenjs, et Montes, et Mera, et Merça, et Taueyróós, Velogia, Louro, Postomarquos, Amaya, Cornado, Dormeaã, Entijns, Çeltegos, et Barqualla, Nemancos, Vimjanço, Seaya, Bregantinos, Faro, Sentarios, Dubra, Montãos, Njmjros, Pruços, Visanquos, Labasçengos, et Arras, et Cordeyro et outras terras que enãs canõicas et preujllegios da dita eglleia son contiudas. [+]
1460 CI 1/ 98 En este tenpo Leandro, arçobispo de Sybilla, viera do cõçilio de Constantinopla a fazer amjstança et pazes con Gregorio, diacono da Eglleia de Rroma, et foy predicar a Leonegildo que leyxasse a sandeçe dos arrianos et creesse enã Santa Treydade. [+]
1460 CI 1/ 98 Et o santo arçobispo bautizoo, et por tal via o criou et ensinou eña santa fe catholica; et que todalas cousas que lle el mandaua fazer, o moço as fazia de muy boa vontade. [+]
1460 CI 1/ 98 Et en este tenpo foy feyto cõçilio et aJuntamento de saseenta et sete obispos enã cibdade de Tolledo, rreynante o glorioso rrey Rrecaredo, enõ qual cõçilio foy o dito don Diego, que foy o segundo obispo de Yria. [+]
1460 CI 1/ 101 Ao qual Deus teuo por ben de rreuellar o corpo do glorioso Apostollo, señor Santiago, en tenpo do dito rrey don Afonso o Casto, enã dita era, en maneyra que agora oyredes. [+]
1460 CI 1/ 101 Et, porla graça de Deus que queria illumjnar et onrrar a eglleia onde tal, porlo preçioso thesouro do corpo [do] glorioso apostollo Santiago, o dito obispo por sy meesmo vio as ditas candeas lumjnarias et oyeu os ditos cantares angelicaes. [+]
1460 CI 1/ 101 Et el rrey, quando esto oeu, ouvo grã gozo et alegria porlo señor Deus tener por ben de illumjnar toda Espana por tan glorioso et preçado thesouro. [+]
1460 CI 1/ 109 Et Jazendo asy ante o altar de Santiago en oraçõ, esperando que porla mjsericordia de Deus et rrogo do apostollo Santiago que seu fillo fose librado do poderio do diabro. [+]
1460 CI 1/ 110 Et veendo o nobre rrey Rremjro o grã tributo que asy aviã de pagar aos mouros, et gran pecado que se seguja en dar as ditas donzellas para que conprisen enllas sua luxuria, o gram captiuerio que era en España en dar cada anõ tan nobres varoões, ouvo seu consello açerqua da çibdade de Liõ cõ todolos arçobispos, et obispos, abbades, rreligiosos et cõ todolos prinçipes de seu rreyno. [+]
1460 CI 1/ 110 Et foy acordado que mellor era [morrer] en batalla que sofrer et padesçer tanto obprobrio et determẽto da santa fe catholica. [+]
1460 CI 1/ 110 Et desde aly, porla graça de Deus et do apostollo Santiago, foy librada toda España das parias et do poderio dos mouros. [+]
1460 CI 1/ 113 Et a rrayna glorificouse moyto, et oubo cõ el grande alegria porque seu marido era librado do poderio do diabro por suas orações. [+]
1460 CI 1/ 114 Nõ sabemos se fezo oraçõ ante o altar do Apostollo, señor Santiago, antes entrou, cõ a espada nua eñas mãos, entõ por força enõ dormjtorio onde estaua dormjndo o bispo Rroosende cõ outros señores, et leuantou cõ a punta da espada o cobritor que Jazia sobrelo obispo et quiseralle cortar a cabeça. [+]
1460 CI 1/ 116 Et entrou o rreyno por estas partes de Galiza, et entrou a eglleia de Santiago et destroeu moytas das paredes da eglleia, saluo o altar et o santo sepulcro do glorioso apostollo Santiago, et fezo outras muytas suzidades et villezas enã eglleia de Santiago. [+]
1460 CI 1/ 116 Et don Pay Dias, potestade et Justiça tenporal, por força entrou a prellaçia et senorio da eglleia, mays, porlo diujnal Juizo, foy dende lançado porlos caballeyros et prinçipes da terra. [+]
1460 CI 1/ 116 Et seu yrmão Jumara Dias soçedeu eño dito lugar so abito de rreligion et de ypocrisija, et despoys, ou por casso ou por treyçõ, foy afolgado eño rrio do Mjño. [+]
1460 CI 1/ 116 Et soçedeu eño santo lugar Jnstruario, et vsando de maaos custumes foy preso del rrey Veremũdo et morreu eñas cadeas. [+]
1460 CI 1/ 117 Et despoys, enõ outro cõçilio çelebra(n)do en Leõ porlo cardeal Rrenorio, que despoys foy papa chamado Pascasio, foy desposto o dito don Pero do bispado que asy ouuera sen consintimento da Seen Apostolica et contra dereyto. [+]
1460 CI 1/ 119 Atanta era a pobleza dos coengos et oprobrio que non he de dezer; que agora en este tenpo boa vida passan elles, que nõ he de dizer sin lagrimas, ca nõ ousavan vijnr nj̃ vinã aa eglleia, ca todos eran rroubados por seglares. [+]
1460 CI 1/ 119 Et a rrogo dos sabedores, o conde Rreymũdo rreçebeu o dito Diego Gelmeriz, canõigo de Santiago, o qual o cabidóó de Santiago teuera por seu chançeller et secretario en corte rromana a espedir os negoçios da eglleia et proujnçia de Santiago. [+]
1460 CI 1/ 120 Enã qual letera se contiña que o santo padre, por rreuerençia do apostollo Santiago, mudaua et traspasaua a cathedra episcopal, que os obispos predeçessores [de] Dalmaçio ouue[rõ] et tijnã eña eglleia de Yria, enã eglleia de Santiago de Cõpostella, adonde o corpo de Santiago verdadeyramente era sepultado, con toda a diocesi et con todalas cousas, terras, et senorios et Jurdições a eglleia et çibdade de Yria e sua diocesi perteesçentes. [+]
1460 CI 1/ 122 Et a clerizia et pobóó con grandes preçes et rrogos pidirõ por merçede a el rrey don Afonso et ao conde dõ Rreymũdo que lle tornasen por rregedor et vicario ao dito don Diego Gelmeriz, que ante do dito Almaçio rregia moy ben a dita eglleia et o bispado. [+]
1460 CI 1/ 122 Et en este tenpo, dõ Diego Pelaez, que era Ja libre da prijon del rrey, oyda a morte do obispo Dalmaçio et sabido en comõ o dito don Diego Gelmeriz era vicario por tenpo et nõ obispo, foyse ao papa: cõ grandes clamores se querelou en comõ JnJustamente fora preso et, cõtra dereyto, tirado de seu obispado de Santiago et suplicou ao papa que o rrestituyse. [+]
1460 CI 1/ 125 Et outrosy confirmou de nouo todalas donações et dadiuas feytas a Eglleia de Santiago porlos rreys d ' Espanã et porlos nobres fiees christaãos, et os votos que forõ estabilisçidos porlos rreys de Castella, deslo rrio de Pisorga ata o mar oçiano, poendo sentença d ' escomjõ a qualquer persona que passase contra o dito priujllegio, que foy dado anõ Dominj millesimo CXXII. [+]
1460 CI 1/ 125 Enpero, encongruũ et desonesto he que os monJes cõ as santas mõiales viuã de cõsuũ, o qual a a tua prudençia cometemos: que os deujdas et partes por que viuã huũs longe dos outros, segundo teu abritrio et por cõsello de bééns rreligiosos, etc. [+]
1460 CI 1/ 130 Jtẽ, considerando o dito obispo en comõ enõ rreyno de Galiza nõ avia mosteyro de monJas rreligiosas, saluo o mosteyro de Cijnz, que era Ja destroydo porlo pecado do Jnçesto et luxuria, et porlas guerras et mõtanas en que estaua; et veendóó [que] moytas moças fillasdalgo erã lançadas a mal por mjngoa de cassa de rreligiõ, fezo et ordenou o mosteyro de Santa Maria de CoonJo de moy boã eglleia et claustra, et çercoa de boos muros, et fezo ende huã moy grande orta ata çerqua do rrio, enã qual fezo poer moytas aruores de froytas para que as rreligiosas del ouvesen rrec(r)eaçõ. [+]
1460 CI 1/ 131 Jtẽ, o santo obispo considerando a grande onrra en que a Eglleia de Yria fora sublimada et cathedra de tantos santos obispos, ante que o corpo do santo apostollo Santiago fose rreuellado, et de cõmo agora de toda era destroyda et posta en tanta proueza que algũus pouquos clerigos, que ende morauã, partidos do (o) ofiçio clerical, nõ se diziã ende os ofiçios, saluo eño Avento et eña Coreesma et esto nõ muy conpridamente, porquanto non aviã ende abastança para seu manteemento et vistiario; cõdolendose moyto delo por cõsello de dez canoĩgos, por priujllegio del rrey, fezo ende huã moy boa eglleia aa onrra de Santa Maria cõ huũ muy grande altar en que poso moytas rreliquas, et fezo poer outros dous altares: huũ de San Martino et outro de San Mjguell. [+]
1460 CI 1/ 131 Et constituyo ende doze canoĩgos et huũ prior, por rreuerençia dos doze apostollos de Noso Señor Ihesu Christo, ben Jnstructos eño ofiçio diujno. [+]
1460 CI 1/ 131 Et fezolles dormjtorio, et rrefortorio, et cassas Jnçircuyto da eglleia; et doulles canpanas moyto bõas, et libros, et ornamentos et largos rreditus et posisóós en que se podesen manteer. [+]
1460 CI 1/ 131 Et, por onrra de tan grande ospede, cõ grande Jndustria rreparou et fezo ende de nouo hũa (hũa) muy boã eglleia cõ tres cabeças et tres altares: o de medeo a onrra [do] glorioso apostollo Santiago, porque ende fora rreçebido o seu corpo, et os outros dous altares: huũ a onrra de Santa Maria Salame et outro de San Juã, apostollo e euangelista. [+]
1460 CI 1/ 133 Et entõ el rrey mandou chamar ante sy o bispo et en presença de todos fezo a saber a verdade, et tirou o señorio aos çibdadaos da çibdade para sempre, dizendo que seus avoos o derã a Eglleia de Santiago. [+]
1460 CI 1/ 133 Et estonçes o fillo del rrey, don Sancho, que tijña o senorio de Tolledo por el rrey, armousse cõ gran parte da caballaria et saeu da çibdade para correr cõ os mouros, et começou a pelleJar muy de rregeamente cõ elles. [+]




RILG - Recursos Integrados da Lingua Galega
Seminario de Lingüística Informática / Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2018
Deseño e programación web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL