logo usc Corpus Xelmírez - Resultados da consulta

Corpus Xelmírez - Corpus lingüístico da Galicia medieval

Resultados da pescuda


Os resultados das buscas efectuadas no Corpus Xelmírez poden ser usados con fins educacionais e de investigación, sempre que se mencione a fonte. Se desexa consultar a referencia e o contexto dun exemplo, calque no símbolo [+] na cela da dereita. Para se referir ao corpus como un todo, cite: Corpus Xelmírez - Corpus lingüístico da Galicia medieval - http://sli.uvigo.gal/xelmirez/. Se desexa realizar outra pescuda no Corpus Xelmírez, pode calcar aquí.
Está a procurar contextos do uso de saber nos textos históricos do Corpus Xelmírez.

Número de contextos atopados: 339

1200 FX III, 5/ 699, col. b Et se o fezer, el senor da cibdade o el uicario o el iuyz despoys que o souber se foren personas que non podan constringir que se partan, fagan no saber al rey; et se foren personas de menor guisa fagan los partir logo; asi que a muger que casou contra uoluntade del primero marido en adulterio. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .LIII. é como Santa Maria guareçeu o moço pegureiro que levaron a Saxon, e lle fez saber o Testamento das Escrituras. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Como pod ' a Groriosa | muy ben enfe[r]mos sãar, || assi aos que non saben | pode todo saber dar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .LXXXVIII. é como Santa Maria fez a un fisico, que se metera monje, que comesse das vidas que os outros monjes comian, que a el [soyan mui mal saber]. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Muitas vegadas o dem ' enganados || ten os omes, per que lles faz creer || muitas sandeçes; e taes pecados || desfaz a Virgen por seu gran saber. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Virgen Madre gloriosa, || de Deus Filla e Esposa, || santa, pobre, preciosa, || quen te loar saberia || ou podia? [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Muitas vegadas o dem ' enganadas || ten as gentes, porque lles faz creer || [muitas sandeces; e taes pecados || desfaz a Virgen por seu gran saber]. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Virgen Madre gloriosa, || de Deus filla e esposa, || santa, pobre, preçiosa, || quen te loar saberia || ou podia? [+]
1264 CSMr B/ 251 [[C]omo Santa Maria guareceu o moço pigureiro que levaron a Saxon e lle fez saber o Testamento das Scrituras, macar nunca leera.] [+]
1264 CSMr B/ 353 [Como Santa Maria fez a un fisico que se metera monje que comesse das vidas que os outros monjes comian, que a el soyan mui mal saber; e começa:] [+]
1290 FD I, 2, 3/ 124 Lee IIII Quando quiſerdes preguntar alguna das partes por ſaber uerdade do preyto non conſintadeſ que o ſeu auogado falle con el alla orella nen que ſaya con el aparte a fallar. [+]
1290 FD I, 2, 3/ 124 Mays aquel a quem preguntedes reſponda por ſſy miiſmo abertamente, (porqu)e? en la ley por en conſentio que (lo)s auogados raconaſſem et demandaſſem pollos donoſ dellos preytos por que el iuyz podeſſe mays ayna entender et ſaber a uerdade, ſe (se) abſcondeſe por ellos . [+]
1290 FD I, 2, 3/ 127 Et quando eſtes preytos ſobre dictos acaezerem entre padres et auoos et biſauoos ou fillos ou netos ou biſnetos uos deuedes a ſaber a uerdade ſen pellonganzea neũa et liurala o mays agina que poderdes. [+]
1290 FR I, 10/ 122 ... quer outro et del alzar (poſſa ſegir) a alzada por aquella perſoarya mijſma , et ſe la non quiſſer ſegir, fagao a ſaber ao dono da uoz, que uaa, ou que enuij outro perſoeyro ſegir aquella alzada; et ſe la non quiſſer ſegir ou lo non fezer a ſſaber ao dono da uoz, aya a pena que manda a llee. [+]
1290 FR I, 10/ 122 Se algum quiſſer toller o penſoeyro que deu fagao a ſſaber a ſou contendedor ou ao allcayt que iulgar o preyto; et ſe o non fezer, et aquel penſſoeyro alguna couſa fezer en ſou preyto, ualla aſſy como # sello non ouueſſe toleyto. [+]
1295 TC 1/ 17 As atalayas que estauam fora da villa de Tolledo, quando o uirõ vijnr cõ poucas gentes, coyda[ndo] que nõ erã mays cõpanas, fezerõno a saber aos da cidade. [+]
1295 TC 1/ 38 Et he de saber que alçarõ ontre si por rey hũu mouro que auja nume Mahomat A[b]em Lopo. [+]
1295 TC 1/ 39 Et Bernaldo, quando sse vio apoderado destes que sse lle chegauã aasaz, foyse contra Sallamãca para saber que fazia el rrey. [+]
1295 TC 1/ 43 Et con estes aueres gaanou delles despoys des Dayusa ata Beruegal et Baruastro et Saberue et Monte Blãque. [+]
1295 TC 1/ 60 Andados xla et dous anos do rreynado deste rrey dom Affonso, o Magno, -et foy na era de ixe cẽtos et xvj ãnos; et andaua outrosi o ano da encarnaçõ do Senor en oytoçẽtos lxx et oyto; et o enperio de Carlos en Vo -en este ano, quando el rrey dom Affonso vio as cartas do papa, prouguelle muy de curaçõ et pos logo dia en que sse juntassem os rricos homẽes et os outros fillos dalgo et os bispos, [et] fezello a saber et aprazouos para seerẽ y aquelle dia para consagrar a jgleia de Santiago. [+]
1295 TC 1/ 97 Et quando o conde Ffernan Gonçaluez oyo o que lle enviaua dizer, ouue ende muy grã pessar, et mãdou chegar os rricos omẽes et os cauallevros et todollos outros de Castella que erã y cõ elle, por saber seus curações. [+]
1295 TC 1/ 108 Mays uos, com̃o sodes omes entendudos, bem deuedes de saber que o diaboo nõ uos pode fazer nẽhũu mal, ca lle tolle o poder Nostro Senor Ihesu Cristo. [+]
1295 TC 1/ 111 Conuẽ a saber [que] aquela hermida era aquela a que agora dizemos o moesteyro de Sam Pero d ' Arlança. [+]
1295 TC 1/ 123 Et por esso foy falar cõ seu tio el rey dõ Garçia, sobre aquela gordura, por saber que faria sobre ela para perdela. [+]
1295 TC 1/ 166 Pouco uos conpre a uos de (o) saber a mjña fidalguia. [+]
1295 TC 1/ 166 Quando eu vijr por que, ou seiamos en lugar que o deuades saber, eu mostrarey en com̃o sõo mays fidalgo ca o senor desta terra. [+]
1295 TC 1/ 166 Quando dõna Sancha esto oyu, prouguelle muyto, ca teue que Deus lle daua carreyra qual ela nõ saberia buscar nẽ demãdar. [+]
1295 TC 1/ 182 Façouos a saber que os fillos de Gonçaluo Gostez, este que uos esta mjna carta dara, que me desonrrarõ mal, a mj̃ et a mjna moller. [+]
1295 TC 1/ 195 Los sete jnfantes, estando assy en aquella angustura, ouuerõ seu acordo de enviar demãdar tregoas a Viara et a Galue, ata que o fezessem a saber a seu tio Rroy Valasquez, se lles queria vijr acorrer ou nõ. [+]
1295 TC 1/ 212 Et quero saber de com̃o teendes por bem uos de fazer y, et dizedemo. [+]
1295 TC 1/ 212 Mudarra Gonçaluez, quando llj esto oyu dizer et esta resposta ouue delles (gram prazer et), foy para sua madre et contoullo et disso[lle] com̃o queria yr buscar a seu padre et saber de sua fazenda del, se era morto ou viuo, et que llj desse o sinal que llj el leixara, per u o podesse conoçer. [+]
1295 TC 1/ 229 Et deuedes a saber que hũa das cousas por que aquel dia os mouros prenderõ et tomarõ o conde Garçia Fernandez si foy por (que) o seu caualo, que el preçaua muyto, o que leixara a sua moller dona Sancha que llo guardasse. [+]
1295 TC 1/ 244 O conde, quando este mandado oyo que lle chegou, prouguellj muyto, pero deytoo en uagar et nõ quiso dar resposta aos mandadeyros tã agina, nẽ ante que nõ fezes[e] saber esta rrazõ a Ysem, rrey de Cordoua. [+]
1295 TC 1/ 244 Et fezollo saber. [+]
1295 TC 1/ 244 Mays esto non podo seer tã en puridade que o nõ ouuo logo a saber Ysem. [+]
1295 TC 1/ 269 Et, estãdo el rrey dom Bermũdo ena çibdade de Ouedo, o jnfante dõ Garçia fezo saber a el rrey dom Sancho de Nauarra com̃o queria yr ueer sua esposa, et rrogoulle que fosse el hy. [+]
1295 TC 1/ 303 Et a rrazõ e esta: conuẽ a saber que, quando dõ Afonso, rrey de Leõ, padre deste rrey dõ Bermudo, começou a rreynar, era njno pequeno. [+]
1295 TC 1/ 312 Et el rrey don Fernando ouueo de saber et ouue por ende muy grã pesar, pero que o encobrio muy bem, et sayusse do rreyno de Nauarra et uẽeosse para Castella. [+]
1295 TC 1/ 314 Eu sõo San Lazaro, que te faço a saber que eu sõo o gafo a que tu fezisti muyto bẽ et (a) muyta onra por amor de Deus. [+]
1295 TC 1/ 331 Et el rrey de Seuilla envioullj dizer que, todalas cousas que el podese auer, que o seruiria cõ ellas, mays que non sabia hu jaziã os corpos; mays que elle que punasse en saber delles et el que o saberia da sua parte; et, se os podesse auer que llos daria muy de grado. [+]
1295 TC 1/ 344 Et por esta razõ que uos diremos aqui saberedes com̃o foy poblada: [+]
1295 TC 1/ 370 Senor, queres saber se dorme ? [+]
1295 TC 1/ 375 Et, quando chegou çerca do castelo, dise aos que guardauã o muro que lle nõ tirasem de seeta nẽ de pedra, ca elle era o Çide, que vijna cõ mandado del rrey dom Sancho aa jnfante, et que llo fezes[ẽ] saber se o mandaua entrar. [+]
1295 TC 1/ 375 Entõ seu a elle hũu caualeyro, que era sobrino de dõ Aras Gonçalues, que era guarda mayor da hũa porta da villa, et disselle que entrase et que lle mandaria dar muy bõa pousada ata que fose saber de dõna Orraca se o mandaua entrar. [+]
1295 TC 1/ 377 Et quero saber de uos quaes queredes teer comigo, com̃o va[sa]los boos et leaas; ca elle diz: que a tomara sem meu grado. [+]
1295 TC 1/ 381 Et mandou saber per cada hũu dos rrayaas quantos omes y morrerã. [+]
1295 TC 1/ 383 Conta a estoria que, estando en este pensamento com̃o fariã, se dariã a villa ou nõ, ouueo de saber Velido Adolfo. [+]
1295 TC 1/ 391 Et dõ Ares, cõ seus fillos que o aguardauã, sobyo en çima do muro por saber o que demandaua o caualleyro. [+]
1295 TC 1/ 392 Com̃o a jnfant[e] fezo a saber al rrey don Afonso a morte del rrey dõ Sancho [+]
1295 TC 1/ 392 Pero tã en puridade nõno poderõ fazer que o os mouros nõ ouuesem a saber. [+]
1295 TC 1/ 392 Et caualg[a]u[a ca]d[a] dia fora da villa a asolazarse contra os camjnos per hu vijnã os de Castela, por saber nouas çertas. [+]
1295 TC 1/ 392 Pero en cabo ouue el rrey mouro a saber as nouas. [+]
1295 TC 1/ 408 Et, quando chegou aa porta de Via Sagra, mandou aos mesegeyros del rrey, que yam cõ elle, que o fezesem saber al rrey. [+]
1295 TC 1/ 408 Et os mesegeyros fezerõno a saber al rrey mouro, et, quando o soube, nõ atendeu besta nẽhũa et rrecudio de pee; mays, quando el seyu, ia el rrey don Afonso chegaua ao alcaçer. [+]
1295 TC 1/ 414 Amjgos, quero saber de uos quaes queredes yr comjgo. [+]
1295 TC 1/ 418 Et, ante que seyse o sol, mandou fazer alardo por saber a gente que leuaua. [+]
1295 TC 1/ 424 Et mandou logo deytar os mouros do castelo, por (por) que nõ podesem saber com̃o queriã fazer. [+]
1295 TC 1/ 433 Et o conde disso que o nõ faria, mays que lle faria lazerar quanto fezera, et que saberia a quẽ fezera desonrra. [+]
1295 TC 1/ 467 Desy Yhaya veẽo para Aluarim et dende enviou hũu seu primo a Valença, que auia nume Abenalfaray, a saber se Bubecar (et) Audallahazis, que a tijna, se lla dari[a] ou que tijna(m) ẽno curaçõ; ca dudaua en el por que casara sua filla cõ el (cõ el) rrey de Saragoça. [+]
1295 TC 1/ 467 Et ficou y o mãdadeyro por saber a que sobiria o pleyto, da villa [depoys] da morte daquel [alguazil, ca] andauã os omes muy tristes et muy coytados por a morte do alguzil. [+]
1295 TC 1/ 468 Com̃o el rey Hyaya enviou a Ualença saber as nouas dela [+]
1295 TC 1/ 477 Conta a estoria que el rrey dõ Afonso, estando por casar et seendo muy esforçado et auenturado en todos [os feytos] que acabaua et que auia gaanado Toledo, et cõ todo esto nõ leixaua de contender cõ todos, tãto que movros et cristãos auiã delle muy grã medo; et ouueo a saber a donzela dõna Çayda. [+]
1295 TC 1/ 499 Et o Çide entõ poso fieles ena villa por saber quanto montau[ã] as rendas da villa, asi as da villa com̃o as do mar. [+]
1295 TC 1/ 504 Et el en todo ysto ouue de saber com̃o el rrey de Ualença estaua ascondudo ena vila, et buscoo atanto ata que o achou et prendeo. [+]
1295 TC 1/ 504 Et tĩjna ena çinta hũu sartal de pedras preciosas que llj nõ saberia ome poer preço. [+]
1295 TC 1/ 516 Et fezeo por saber se sse queixariã os da vila por elo. [+]
1295 TC 1/ 518 Et entõ creçeu a alegria aos de Valença et subirõ pelas torres et pelos muros por saber com̃o vijnam. [+]
1295 TC 1/ 522 Et elle disse que nõ queria con elles nẽhũa cousa, senõ viuer cõ elles [en] jgualdade et que se tĩjn[a] en lugar de hũu delles, et que se elles aujã coyta que asi fazia elle, que asaz auja que ueer eno [seu]; et que nõ saberia elle dar cõsello a omes que estauã desauij̃dos; mays que se acordassem todos en hũu et que se partissem dos fillos de Habuagid de nõ fazer nẽhũa cousa per seu consello et que tomassem bẽ a el; et, quando el uisse que se traballauã de maos feytos, que elle que os sacaria ende quanto podesse, et guisaria com̃o uiuessẽ en paz et en asesego, ca en quanto creerã seu consello bem sabi[ã] com̃o passarã; et que fiaua por Deus que os sacaria daquella prema et [que] ouuesem paz cono Çide et que non ouuessem guerra cõ elle nẽ cõ outro nẽhũu. [+]
1295 TC 1/ 533 Et ouueo de saber Abeniafa et prendeuhos et meteuhos en priiões et deuhos a gardar. [+]
1295 TC 1/ 533 Et logo a pouca d ' ora ouueo de saber et erã ia juntados todos os da uila a sua porta. [+]
1295 TC 1/ 534 Depois desto, enuiou Abeniafa seus mãdadeyros a el rrey de Saragoça por llj fazer. a saber aquele feito. [+]
1295 TC 1/ 542 Et, desque entrar[õ] estes messeieyros con sua conpanha ena naue, (et) o Çide chegou aa rribeira et mãdou escodrinar os messeieyros por saber se leuauã mais do que auiã a leuar, segundo que era ena postura. [+]
1295 TC 1/ 576 Et o Çide enderençou para Valença et mãdou a Pero Uermudes et a Nunio Gustios que aguardassem et acõpanhassem os condes de Carrom, et que punassẽ en meter mẽtes por saber suas maneiras et seus costumes. [+]
1295 TC 1/ 580 Et os maniares erã tãtos et tã bem adubados que o nõ saberia ome contar. [+]
1295 TC 1/ 594 [Et], des entõ a aco, ficamos senpre conuosco et punamos por uos seruir; et, se ende algũa cousa mĩgou, nõ foy per nossa culpa, mais polo nõ saber. [+]
1295 TC 1/ 599 Desi comecou a cuydar et a chorar et a fazer muy grã doo por elas (et) cona muy grã coita en que estaua, assi que nõ sabia que fezesse, assi que osmou que, se [e]steuesse ali cõ elas, que nõ aueria de comer para si nẽ para elas; et, se o fosse buscar a algũu pobrado, que as leixaria en muy grã uentura, com̃o estauã feridas et sangoẽtas que uerriã y bestas ou aues et que as comeriã; et que, se o nõ fosse dizer ao Cide, seu tio, que o nõ poderia saber d ' outrẽ nẽhũu nẽ tomaria ende aquela vingança que deuia. [+]
1295 TC 1/ 607 Et entõ acordarõ de ficar y algũu dia por rrazõ das donas, que uijnã fracas, et que o fezessem saber ao Çide, seu padre, que lli enuiasse mandar com̃o fezessem. [+]
1295 TC 1/ 611 Pois aqui sodes [ueudos], seredes manaa enos nossos paaços de Galiana et saberedes por que sodes aqui chegados. [+]
1295 TC 1/ 646 Et, [quando] o messegeyro entendeu que auja sabor de o saber, disse que llo diria, mays que llj rogaua que llj teuesse puridade. [+]
1295 TC 1/ 657 Et, quando uos quiserdes yr para Castella, fazedeo ante saber a todaslas gentes en puridade, por que se perçebã para leuar todo o seu, en guisa que o nõ entendã os mouros; ca nõ poderedes ficar con esta çidade depoys de mjna morte, por que iaz ontre o mayor poder de mouros que a en España. [+]
1295 TC 1/ 658 Senor Ihesu Cristo, cuio he o poder et o querer et o saber, et cuios som os reynos; ca tu es rrey sobre todolos rex, et todaslas gentes som a teu mandamento. [+]
1295 TC 1/ 679 Et, Senor, eu te nõ serui cõ elles com̃o podera et deuera polo non saber, (et) pasando en todas as cousas contra os teus mandamentos [et] nõ aguardando o dereyto com̃o deuia, onde me teno por muy erado contra ti. [+]
1295 TC 1/ 695 Et el rey, por saber se era assy, veẽosse para Espana, dizendo que ya en romaria a Santiago. [+]
1295 TC 1/ 744 Pero en cabo enviarõ cõ elle dous rricos omes muy bem guisados, por saber se era asy com̃o o pastor dizia. [+]
1295 TC 1/ 763 Pero nõ pode yr tan en puridade que o o conde nõ ouuesse de saber, et mandoo prender et envioo a Alarcõ. [+]
1295 TC 1/ 779 Et ouueo de saber el rey de Valença, et veeõsse para el rrey dõ Fernando, et ficou por seu vasalo cõ quanto auya, et beyioulle a mão. [+]
1295 TC 1/ 797 Et guardo[u] o arçebispo en quanto el uiueu o castello de Queyiada cõ outros castelos alla en essa terra; cõuẽ a saber quaes erã os castelos: [+]
1295 TC 1/ 801 Et esto foy muy gram marauilla, ca nũca del depoys poderõ saber parte nẽ mandado, nẽno poderõ achar morto nẽ viuo, p[e]ro que o virõ y andar, en quanto (durou) a fazenda durou, fazendo muy grande astragamento enos mouros; ca era boo caualeyro et muy valente et muyto esforçado, et fezo muyto bem ante que sse perdesse. [+]
1295 TC 1/ 806 Et uos deuedes a saber que, poys que Abehũc foy morto, foy o senorio dos mouros daaquen mar partido en muytas partes et nõ ouuerõ hy hũu rrey sinalado sobre si, com̃o ata alj ouuerõ: asi quiso Deus guardar el rrey don Fernando, per que conprisse et acabasse o seruiço de Deus que auja começado. [+]
1295 TC 1/ 814 Aquel bispo don Johan, en uoz do arçebispo de Toledo, fezo aquel alimpamento ata que, cõ os outros bispos, tornou aquella mesquita de Cordoua en jgleia; et alçou y altar a onra da bem auenturada Uirgẽ Maria, madre de Deus; et cantou y missa altamente com̃o de alta festa et muy ordinadamente sermonou y, segũdo o saber que el auja et a graça de Deus llo posera na sua boca. [+]
1295 TC 1/ 819 [Mays he de saber aqui que "toda carne"] se diz en esta parauoa, por que o ome soo ou a moller soa an alma que uaa a esta morte de toda carne; et depoys desto qual mereçer. [+]
1295 TC 1/ 822 Et do meu uos direy que eu ante quero morrer logo a esta ora aqui a mãos destes mouros, ca nõ que a leuẽ catiua et que se perca a pena de Martos; et eu nũca me pararey ante el rrey dõ Fernando nẽ ante dõ Aluar Perez cõ esta uergonça; et querome yr meter ontre aquelles mouros et farey y todo meu poder ata que moyra; et todos sodes caualeyros fillos dalgo et deuedes a saber o que auedes a fazer en tal feyto com̃o este; ca nõ auemos de uiuer por sempre et a morrer auemos; et da morte nẽhũu de nos nõ se pode escusar agora ou depoys; et, poys da morte nõ nos podemos escusar, por que auemos dela atã grã medo? [+]
1295 TC 1/ 851 Et Garçia Perez ouue ende grande enbargo et pesoullj por que llo Lourenço Soares preguntaua ant ' el rrey, ca logo soube que vira el rrey et dõ Lourenço Suares o que a el aquel dia auja conteçido; et el era tal ome et auja tal maneyra que lli no prazia, quando llj retrayã algũu bõo feyto que el fezese; pero cõ grã uergonça ouue a dizer que o nõ conoçia; et nũca o del poderõ saber. [+]
1295 TC 1/ 851 Et dõ Lourenço llo preguntou depoys muytas uezes quẽ fora aquel caualeyro et sempre llj disse que o nõ conoçia nẽ sabia quẽ era; et nũca o del podo saber, pero conoçiao el muy bẽ et vijao cada dia en cas del rrey; mays nõ queria que o caualeyro perdesse per el sua boa fama que ante auja, ante defendeu ao seu escudeyro que por os ollos da cabeça nõ dissesse que o conoçia. [+]
1295 TC 1/ 869 Et deuedes a saber que, daquel dia endeant[e], nũca mays os mouros que estauã en Seuilla (nũca mays) ousarõ fazer esporoada ena oste del rrey dõ Fernando, asi ficarõ escarmentados da gran mortaldad[e] que fezerõ en elles. [+]
1295 TC 1/ 875 Uos catade que queredes fazer, ante que o prouedes, ca este he Garçia Perez de Bargas; et, com̃o quer que he sem oufa[n]ya, et sen brio o ueedes andar per aqui, çerto seede que uoslla[s] querra defender; et nõ a en esta oste nẽhũu caualeyro que [o ousas]se prouar cõ el o que uos aqui dissestes; et seed[e] çerto que, se o el a de saber, que uos tal cousa del disestes, que uos nõ poderedes del partir sen uosso dãno, ca he tal caualeyro et tã prouado en feyto d ' armas, que todo ome o deue reçear. [+]
1295 TC 1/ 875 Et, com̃o quer que foy, ou dos que y estauã ou doutros, ouueo a saber Garçia Perez; mays nõ llo entendeu nẽhũu et calouse ende. [+]
1295 TC 1/ 886 Se quer a Torre do Ouro com̃o esta fũdada eno mar et tã igualmẽte conposta et feyta a obra tã sotil et tã marauillosa, et de quanto ela custou al rrey que a mãdou fazer qual poderia seer aquel que poderia osmar nẽ saber quanto seria? [+]
1295 TC 1/ 886 Et ençima da torre a outra torre en que a oyto braças, feyta a gran marauilla; et ençima dela estã quatro maçaas alçadas hũa sobre outra; tan grandes et de tã gran nobleza som feytas, que en todo o mũdo nõ podẽ saber outras tã nobres nẽ taes: a de çima he a meor de todas, et logo a segũda, que esta su ela, he mayor, et mayor a terçeyra; mays da quarta maçaa nõ podemos retraer ca he tã g[ra]nde et de tã estrana obra que he dura cousa de creer a quen a nõ uisse: esta he toda obrada a canales, et as canales dela som doze, et ena anchura de cada canal çĩco palmos cumunaes, et, quando a meterõ ena vila, nõ pode caber pela porta, et ouuerõ a tirar as portas et a enãchar a entrada; et, quando o sol fer en ela, resplandeçe com̃o rayos muy luzẽtes mays de hũa iornada. [+]
1295 TC 1/ 888 Et de outras gentes, meestres et sabedores de per todas uidas saber bẽ uiuer, mãdou y estabeleçer cales et ruas departidas a gran nobreza, cada huus sobre si de cada mester et de cada ofiçio, de quantos ome osmar poderia (en) que a nobleza de nobre et rica çibdad[e] et auondada pertẽeçia. [+]
1295 TC 1/ 896 Aquel [uer]dadeyro poderoso Deus -que a este seu [sancto] seruo rey deu sen et saber et ualer et p[oder] de todas estas onras de suso ditas [mere]çer et acabar en este mũdo morta[l et] auer as outras do rreyno perdurauil - l[eixe] elle sempre uiuer et durar en aquella fol[gãça] que llj Deus ouue apparellada; et a [nos] leixe de tal guisa peseuerar pel[a de]reyta carreyra, per que merescamos auer [parte] cõ el en aquella sua sancta folgãça d[e clari]dade, que nũca escureçe nẽ her[da en] nẽhua tristeza, mays sempre pr[azer et dul]çor et alegria. [+]
1300 AT III,4/ 52 E por esto convem de vos mostrarmos quaes som as rimas longas ou as breves, pero que todas nom vos podemos mostrar compridamente, porque som muitas e de muitas mane[i]ras: pero que todalas rimas se acabam em estas vogaes, que sejam as prestumeiras, todas som longas, convem a saber: as que se acabam no "a" ou no "o"; apó -lo "a" ou o "o" põe -lo "e" ou qualquer das outras vogaes que ponham en cabo da rima pola prestomeira silaba, ela per si. [+]
1300 XH I, 0/ 3 Natural cousa he de codiçar os [omes] saber os feytos que [acaesçẽ em] todos los tẽpos, tam bem ẽno tẽpo que he pasado, cõmo em aquel enque estam, cõmo ẽno outro quea de vĩjr. [+]
1300 XH I, 0/ 3 Pero destes tres tempos nõ pode omẽ séér çerto senõ de aquel que he pasado; ca se he do [tempo] quea de víjr, nõ podem os [omes] saber ocomeço nẽ afim das cousas que y acaesçerã, et por ende nõ ho sabem çertamẽte; et se he do tempo enque estam, a cõmo quer que sabem os começos dos feytos quese em esse [tempo] fazem, por que nom sabem qual sééra afim téémos queo nõ sabem compridamẽte. [+]
1300 XH I, 0/ 3 Mays do [tempo] pasado, por que sabem os começos et os acabamentos dos feytos quese y fezerõ, dizemos que alcançam çertamẽte os [omes] osaber et [otempo] das cousas que forõ; onde por que osaber do tẽpo que foy he çerto et nom dos outros dous tẽpos, asi como disemos, traballaronse os sabedores de põer en escrito os feytos que som passados pera aver [rrenẽbra[n]ça] delles, cõmo se estonçes fossem et queo soubesen os que am de vĩjr asi cõmo elles. [+]
1300 XH I, 0/ 3 Et esto fezerõ por que dos feytos dos bõos tomasem os omẽs enxemplo pera fazer bem, et dos feytos dos máos que rreçebessem castigos pera se saber gardar de nõ fazer [nj̃gũ] mal. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Et ẽno medeo do Paraysso [criou] aaruore da vida et de saber obem et omal. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Onde tomou Deus ao omẽ et adusóó et posóó em aquel Pareyso do deleyto, que obrase y todo bem et que laurase et ogardase; et mandoulle et disolle que comese de todaslas froytas do Parayso senõ da [aruore] de saber obem et omal, ca se daquel [comesse] logo morreria de morte. [+]
1300 XH I, 0/ 7 Et noso señor Deus por que sabia que fose esto osmado desta [guisa], por gardar que se elles fosem quese nõ comprise oque pẽsauã, ca se ao Pareyso tornasem et en el entrasem et daquela froyta daquela aruore de saber obem et omal comesem, nũca despoys poderiã morrer, et esto nõ queria Deus que asy fose, et poso Deus ẽna entrada do Pareyso hũ angeo cõ hũa espada de fogo ẽna máo que nũca ja mays ala leyxase entrar anj̃gum, nẽ aelles, nẽ aoutro omẽ seo Deus nõ fezese; et Adam et Eua tyrarõse deste acordo entẽdendo que era loucura, et morarõ em ese lugar de val de Ebrõ, et laurarõ et traballarõ, et aly vyuerõ segundo quelles acaesçeo, et y fezerõ suas [geerações] cõmo diremos agora. [+]
1300 XH I, 0/ 9 "Erde omẽ, ", et convem asaber queo diso [per] Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 9 Et cõmo quer que dizem [algũus] das estorias, que Adam et Eua que outros fillos ouverõ et fezerõ entre estes ãnos, non ho dizẽ Moysem nẽ nos et nõ o achamos de [guisa] queos nomẽes daqueles outros fillos podessemos aver nẽ saber. [+]
1300 XH I, 0/ 12 Et el foy oque primeyramẽte partio aterra por termynos; et aos omẽs que eram ajnda simplez et nõ sabyam njhũ mal, ensynaua os el amoytas sabedorias de artarias et de maldades; et por leuar [deles] entre seus pobõos [provou] os cõ esta mẽestria, et buscoulles os pesos et as mydidas de todas cousas que apeso ou amydida se podem vender ou dar; et nõ catandoas em Deus, nẽ em feyto de bõa alma, nẽ de bondade, mays pensando que [per] esto poderia moyto mays aver; et ensynaua aos seus seer soberueos, et ladrões, et jogadores aengano, et garções, de moytas molleres, et saber todos de moyto engano et de moyta rreuolta, et de todo outro máo costume. [+]
1300 XH I, 0/ 16 Et el foy oprimeyro [que] buscou çytolas, et vyolas, et arpas, et moytos outros estormẽtos pera esto; et primeyramẽte garneçeos cõ sedas de bestas, ata que buscase mays em este saber; et despoys achou que faria as cordas pera tãjer mellores das tripas dos gãados et que seriã mellores et mays rrizeas que as das sedas das bestas, et nõ quebrariã tam agina cõmo ellas, et fazẽ mayores vozes et mellores sones. [+]
1300 XH I, 0/ 17 Et este Jubal por aquel saber da arte da musica que el avia achado quese nõ perdese ẽna fim, mays que [ficasse] pera os que viesem despoys del et desa fim, et outrosy acõmo quer que soubera das [fĩjs] que avjã de vĩjr et nõ aprendera qual dellas seria [primeyra], pero por se gardar de todo et quelle nõ faleçese ael o hum ou o outro, fezo dous pylares hum de ladrillos et outro de pedra. [+]
1300 XH I, 0/ 17 Et escriueo em cada hũ delles todo aquel saber daquela arte da musica que el achara et sabia: ẽno dos ladrillos por que se viese afim do fogo que queymaria apedra, et perderse ya daly osaber, et nõ queymaria ho dos ladrillos que erã terra et ficaria aly osaber gardado pera os despoys del, et queo achariã y; et se fose afim da agoa que destroyria et derramaria por ventura opilar dos ladrillos, que erã terra, et que ficaria aquel da pedra. [+]
1300 XH I, 0/ 17 Et por qual quer destas [maneyras] ou por hũa ou por outra quese nõ perderia osaber. [+]
1300 XH I, 0/ 17 Et diz Josep ẽno segundo capitolo do primeyro libro que este pylar da pedra que em todo oseu tẽpo paresçeo et era em terra de Syria; mays pero queo avemos dito aqui et queo conta mẽestre Pedro asy et oproua por lo Josepho, et nos catamos oJosepho et achamos que he asy; mays que esta escritura [et] outras dos saberes çelestiaes et das suas cõposturas, queos das [geerações] de Seth, que forõ bõos et oaprenderõ aseus padres et ofezerõ. [+]
1300 XH I, 0/ 17 Et quẽ o oyr entendao que foy feyto por de qual parte quiser, et segundo a verdade da estoria os pilares et aescritura destes saberes foy feyta; et podo séér queos de Caym fezeron oseu, et que foy das artes aque chamã mecanycas et os de Seth que fezerõ odas artes aque dizẽ liberães et do que aellas pertẽesçea. [+]
1300 XH I, 0/ 19 Do aprendemẽto et do saber et da arte da musyca de Jubal, yrmãode Tubal Caym, dizemos quelle acõtesçeo dea auer desta [guisa]: quando lauraua Tubal Caym aqueles metaes, dos sones quese faziã y dos martelos, que fezo este seu yrmão Jubal ocomeço dos [sones] que disemos que metya ẽnos estormentos enque fazia as concordanças da musica; et [de esta] maneyra ouvo Jubal ho começo das entradas da musica. [+]
1300 XH I, 0/ 20 Ca cõmo quer que disemos que Noema achara aarte de teçer, tanto foy tarde et ẽna fim da primeyra ydade, et vẽeo logo odeluvyo, et dizemos queo nõ oyuarã ajnda saber os omẽs nẽ [ajudarsse dello], et Noe et seus fillos et suas molleres nũca ouverõ afazemẽto [njhũ] cõ os de Caym, por que algũa cousa aprendesẽ delles, et todo omãys queos da ydade de Noe, que foy asegunda do mũdo, [souberõ] depoys do deluvio elles opensarõ, et[o] fezerõ, et asyo ouverõ. [+]
1300 XH I, 0/ 26 Mays despoys que sayo da obediençia et quebrãtou oseu mãdado, diz Jeronymo que tirou Adam emsy a semellança de Deus, et tornousse terreal, asy cõmo mortal; et despoys que el foy terreal que fezo fillos de qual natura se tornara, et convem asaber que terreal, terreal he, et mortal, mortal he, cõmo el era. [+]
1300 XH I, 0/ 27 Destes [lyñages] de Seth, conta Josepho, que ouverõ o ensynamento das cousas çelestiaes, da astrologia et dos outros saberes liberaes, de Deus, et aapostura deles, primeyramente, por lo que aprenderã de seus padres, a segũda, que estes saberes destas cousas ouverõ elles por que forõ sotiles et amadores de Deus quelles dou esto asaber, et por queos elles acharom primeyramẽte por Deus et desy por sua suteleza, et elles ante que outro. [+]
1300 XH I, 0/ 27 Et elles [o escriuyrõ] em aqueles pylares que avemos dito por quese nõ perdessem, pero por que se quedam aqui todas as rrazões queos sabeos diserõ dos de Caym et destes de Seth, departimos nos asy que: esto podo séér queos do linagẽe de Caym acharom primeyramẽte os saberes et as mẽestrias dos saberes das cousas segrares, ou terrẽaes, donde som os saberes aque chamamos mecanycos, asy cõmo avemos dito de Jabel que buscou as mẽes trias [de] criar os gãados et caçar et pescar; et Tubal seu yrmão os estormẽtos de cantar et tãger et labrar de fuste pera elles, et daqui veẽo despoys cõ todaslas sutelezas acarpentaria de labrar de fuste, et de pedra, et ajnda de osso, et de al seo ya; et Tubalcaym, yrmão destes, aferraria de cobre et ferro, et oentallar, et opyntar cõmo dito he; et daqui veẽo despoys o obrar de labrar de prata et ouro, et fazer y todas las sutelezas [do[s]] lauores quese oje [fazẽ]; et ajnda tẽemos que daqui se leuãtou osaber de labrar aterra, asy cõmo olas et cantaros et oal quese ende dela faz, et outrosi os vidros do fieyto; et oque bem parar mẽtes aesto achara queos do linagẽe de Caym buscarõ primeyro todas las sabedorias et mẽestrias das cousas [terreaes]. [+]
1300 XH I, 0/ 27 Et os que deçenderõ de Seth, que asy cõmo começarõ aaprender de seu padre Seth et de Adam, quelles lo cõtara cõmo o aprendera de Deus, que acharõ osaber das estrelas et de todo o çeo et de todoslos sete saberes liberaes, et do saber da fisica que [he] osaber que [ensynã] as naturas das cousas, et da metafisica, que osaber que mostra [coñosçer] aDeus et as outras creaturas spyrituaes. [+]
1300 XH I, 0/ 27 Et estes forõ os saberes queos de Seth escriuyrõ em aqueles pylares de ladrillos et de pedra, donde vos disemos que diz Josepho, queo pylar da pedra que he ajnda em Syria, mays dizemos nos ajnda sobresto que pode séér que elles que fezerõ seus pylares pera escriuyr em elles seus saberes. [+]
1300 XH I, 0/ 30 Et quẽ mays desto quiser saber busqueo segundo Jeronymo faz aconta, et achar loa. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et esta feytura mellor et mays aposta era para se acabar em hũ couado, cõmo foy mandado quese acabasse aarca et se acabou; et aarca deuedes saber que he [a igleia] dos [fiees] de Deus et ocouado he Ihesu [Cristo] enquese acaba toda [a igleia]. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Demays que diz Josefo que aqueles primeyros omẽs que erã mays açerca de Deus, et quese traballauã dos feytos et dos saberes enque erã as vertudes das cousas et os nobres et grandes proes; et que esto era osaber da astrologia, et da geometria, et de todoslos saberes liberaes et dos outros; et que em escodrinar as vertudes desto que era tã alta cousa et tam noble et tam proveytosa, que por los trager aas vertudes puras et çertas quese nõ poderia fazer em menos de seys çentos ãnos, et que tanto dura oãno grande. [+]
1300 XH I, 0/ 52 Contando aCam com estes som [triijnta] lynages; mays he de saber que Filystym et Capturym vyerom destes, mays nõ som ẽna conta, por que nõ am çertos padres. [+]
1300 XH I, 0/ 53 Et Yonjto porla entrada do saber das estrellas de que oyra falar aseu padre Noe, et oaprendera del -que segundo achamos porlos escritos todos os santos Padres souberõ logo de começo moyto dos saberes das cousas çelestiaes, et aprenderõno elles de Adam et despoys [hũus] dos outros cõmo forõ vijndo por la lyña - et oal por merçede quelle Deus quiso fazer, et lle dou aly dom de sabedoria, [asi] cõmo diz mẽestre Pedro ẽno capytolo que fala do ordenamento dos fillos de Noe et de Nẽprot, que achou este Yonyto açiençia da [astronomya]. [+]
1300 XH I, 0/ 55 Et por departyr este desacordo mẽstre Pedro em sua Estoria diz sobre ello assy: que este Nẽprot cõ grãde codiçia dese aseñorar et rreynar sobre os omẽs, que soubo de Yonjto cõmo lle ya moy bem em ouriente, et cõmo Deus lle dera osaber da [estremonya], et sabya por el as cousas que avyam de vijr et as dizia et as ensynaua. [+]
1300 XH I, 0/ 55 Et el cõ grande sabor de poder vĩjr ao sennorio que queria foyse pera ouriente a Yonjto; et Yonyto rreçebeo moy bem et ensynoulle osaber da astrologia, et fezóó sabedor de sua fazenda et do que avia de aver. [+]
1300 XH I, 0/ 57 Et esta torre pensauã elles de fazerla tã alta, nõ tã solamente pera anpararse em ella do deluvio, mays por se chegar tanto [ao] çeo que podessem alcançar por aly os saberes çelestiaes das cousas do çeo. [+]
1300 XH I, 0/ 72 Et quẽ quiser saber donde vẽeo esta malquerença tã grãde et tã longa ontre os christiaos et os mouros, daqui cate arrazõ, que os gentíj́s et os christiaos que oje [som] véém prinçipalmẽte de Sem et de Jafet, que poblarõ a Asya et aEuropa. [+]
1300 XH I, 0/ 81 Pero que disemos que Sem et seu lynagéé poblarõ Asya, he de saber que esto foy verdade ontre el et seus yrmãos, que cada hũ deles forõ apoblar asua parte, asy cõmo avemos dito. [+]
1300 XH I, 0/ 83 Os fillos de Noe forõ quatro, cõmo avedes oydo, et eses tres, Sem, Cam, et Jafet, fezóós Noe ante do deluvio; et deuedes saber que ante forõ casados que ẽna arca entrasem, et casados entrarõ ẽna arca cõ suas molleres asy cõmo seu padre, mays nõ que ouvesse feyto fillo nẽgũ ante do deluvio nẽ ante da entrada [da] arca, nẽ ofezerõ ẽna arca nẽ outrosy ante da seyda dela. [+]
1300 XH I, 0/ 87 Pero he aqui de saber que a Santa Escritura, que logo em Adam, que foy oprimeyro começo de todos, catou sempre ẽnos omẽs hũa lyña bõa que gardou et teuo em personas [coñosçidas] et cõtadas; et aestes da lyña apartou os sempre de todos los outros omẽs, et cõ estes vẽeo sempre a Santa Escritura, et os omẽs bõos et os santos Padres quea cõposerõ et aescriuyrõ; et aduserõ et trouxerõ esta lyña apartada et escolleyta de todos los outros omẽs, ata o começo da sesta ydade, pera aver ende sem todo synal de pecado aSanta Maria Vyrgem, donde Ihesu [Cristo] nasçesse della et saluase omũdo cõmóó el fezo. [+]
1300 XH I, 0/ 90 Despoys daqueles omẽes que avemos ditos, vyerom outros que entenderõ mays ẽnos saberes das cousas, et aamaneyra das tendas das [rroupas] enque morauã, começarõ afazer casas de madeyros mal labrados et tortos, quaes lles acaesçiam, et atados cõ vyncallos de caruallo torçidas et cõ outras pertegas, que nõ sabiam elles ajnda mays desta arte nẽ de carpentaria pera aquelo, et morauã em ellas et fezerõ fogo, et começarõ de asar as carnes et os pescados que comyam, . et sabiam lles mellor, et [vsarõ] em ello; et vestirõ sse estes mellor que os outros primeyros, et fezerõ calçaduras pera os péés de coyros de bestas. [+]
1300 XH I, 0/ 94 Et por las onrrar mays poserõ [os nomes] dellas aos sete dias da semana, et asy am agora nome os dias da semana, et [esto] os [gentijs] lo fezerõ, que forõ moy sabyos omẽs em estes saberes et em todoslos outros. [+]
1300 XH I, 0/ 95 Et os [gentijs] veẽdo este saber tam noble, tãto entenderõ et estudarõ et penssarõ em el, que achando os [hũus] hũ pouco, et os outros, empos aqueles, outro pouco, et assy fazendo ata cabo queo acharõ todo et ajuntarõno em hũ os de despoys, et ouverõ açiençia da astrologia, quee osaber das estrellas, et aestrologia ha aqueste nome de astris que dizem em latym por [estrellas], et dizẽ logos [em] grego por rrazõ; et astrologia tanto quer dizer cõmo rrazõ ou çiençia do saber das estrellas. [+]
1300 XH I, 0/ 96 Et tãto cresçeo et vẽeo amáo siso ofeyto dos ydolos et das creẽças deles et do seu adorar, queos omẽs cõ grande et desmesurada codiçia de aver, que encomẽdauã acada cousa seu Deus quella gardasse, et faziam ydolos aaqueles deus cõmo adona Çeres, [deessa] das messes, et adona Paalla, [deessa] das [olyuas], et de saber, et de batalla, et adona Diana, [deessa] de caça et de castidade, et aVenus, [deessa] de fermosura, et aBaco, deus dos [vyños], et outrosi de todaslas outras cousas; et cõ grande loucura adorauã [a] estes ydolos em lugar de verdadeyro Deus Et quando achauã algũ omẽ ou moller que [ouvesse] cõplidamẽte algũa destas mañas, quer bõas quer máás, chamauãlle deus ou [deessa] daquela maña que avia, et [faziãlle] logo ydolos et adorauã os cõmo ofaziã, aaventura, quando o omẽ avya bõa ventura ou saya bem andante em algũa cousa. [+]
1300 XH I, 0/ 98 Pero ontre estes ouvo y outros [algũus] omẽs leterados et sabyos, et entẽderõ por lo seu saber et por la sua rrazõ que nõ [eram] moytos deus nẽ poderia séér mays de hum Aquel que da força et vertude atodas las cousas et nẽgua outra cousa nõ da aEl poder; et diserõ que nõ [cõuyña] nẽ era rrazõ dereyta de orar senõ aaquel sóó; et ensynarõ aas gentes que aquelas ymages et orações que faziã aos çeos et aas estrellas que de creaturas erã et feytas acreaturas; et que mellor era fazer las aAquel que as criara todas. [+]
1300 XH I, 0/ 98 Et de cada hũa destas creẽças que aqui nomeamos diremos [adeãte] delas aquelo que podermos saber çertamẽte quẽ as começou et enque tẽpo forõ. [+]
1300 XH I, 0/ 103 Et era outrosy moy sabea et moy mẽestra ẽno triuio et ẽno [quadrunjo], que som as sete artes liberaes, et sobre todo ẽno quadrunyo, et em naturas, et em argomar, et em todo lauor de agulla sobre [lyño], et seda, et sobre qual quer pãno, et era moy mẽestra em todo saber et em todo feyto de batalla. [+]
1300 XH I, 0/ 103 Et por quea viam os seus [gẽtijs] moy sabea et cõplida em todas estas cousas, mays que aoutro varõ nẽ [muller] do seu tẽpo chamarõna [deessa] de todas estas cousas, de olyueyras, et de outros saberes, et das naturas das cousas, et da filãderia, et de batalla; et por ende poserõ nome aaquel monte Palatyno do nome dela, et fezerõlle asy suas orações et seus sacrifiçios. [+]
1300 XH I, 0/ 103 Et esto podo seer asi segũdo dizẽ [algũus], que este Nẽprot Saturno que foy [Nẽprot] ho de [Babilonja]; et que avendo seus fillos ja casados et ajuntados pera rreynar, por que oyo dizer de Europa cõmo era amellor et mays tẽperada terra do mũdo, et mays abondada de [mpytas] bõas cousas -que tal he Europa, et ontre moytas bõas terras quea em ella, cõmo aprouỹçia de [Guadalquiuir] he amellor de quantas ẽno mũdo som, asy cõmo diz Plinio ẽno terçeyro libro enque departe destas tres terras, cõuẽ asaber, Europa, Asia, Africa, et das prouynçias delas - et outrosi por que avia aprendido Nẽprot em terra de Edom de Yonyto, seu tyo, por la arte da astronomya, cõmo ontre - los quatro prinçipaes rreynos do mũdo avia de séér hũ ho de ouçidente, et que este vençeria aos outros tres, et seria señor deles, et duraria sempre despoys que começasse, et com sabor de rreynar el aly, et leyxar de sua geeraçõ [que] rreynasse y sempre, outrosy mudouse onome; et vẽeo aly aaquela terra, aJano, teẽdo que aquela terra aque Noe viera, et poblara et acabara em ella que este acabamẽto de Noe em aquel lugar que era cõmo synal de séér aquela terra começo et cabeça et [synal] de todo omũdo ata afim. [+]
1300 XH I, 0/ 108 De fillos de Yrari, aquẽ olynage de Sem engendrou, nasçeo aquel gigante aquẽ el chamou Nẽprõt, segũdo seu costume; aforma del ha em longo dez cobedos et mays; este Nẽprot rrogou aYonyto, fillo de Noe, queo ensynasse porlas sete artes do seu saber cõmo ouvesse orreyno que [tyña guisado] de aver; [+]
1300 XH I, 0/ 111 Os omẽs cõ todo seu saber que ouverõ sempre esteuerõ em todo tẽpo mays [guisados] et prestes pera mal que pera bem. [+]
1300 XH I, 0/ 111 Et andados de Noe oytoçentos et seséénta et oyto ãnos et de Tare [vijnte] et sete, morreo el rrey Belo de [Babilonja], et rreynou seu fillo el rrey Nyno, despoys del; et segũdo diz Preçiam ẽno seu Libro Mayor ẽno começo, os omẽs quanto mays mãçebos veem tanto mays sotiles et entẽdidos som et tanto mays fortemente buscam et catã as cousas, et esto asy he et deue séér sempre segundo bõa et dereyta rrazõ, que os omẽs quanto ssom de mellor et mays ensynado lugar de primo, tanto mays ensynados et sabedores nasçem, et esto asy deue séér se em ello nõ ha erro de natura; et outrosi mays saberes bõos acham ẽnas çidades que ẽnas aldeas. et, ẽnas grandes vilas et poblas, que ẽnas pequenas, et véémos que esto asy he oje en dia. [+]
1300 XH I, 0/ 111 Et seẽdo ja os de [Babilonja] desta maneyra entẽdidos, erã ajnda os das outras terras [symplez] et sem saber, et por esso avemos lo dito ja; et sobre esso leemoslo ẽna septema parte do Pãteom, et diz lo Eusebio em sua Cronyca et Tulio ẽno começo da sua primeyra Rreytorica, que em tẽpo deste rrey Nyno queas gẽtes mays viuyam amodo de bestas que cõmo omẽs, et se ouverã poblas queas nõ [ouverã] pera se [acõpañar], et se bõos costumes aviã nõ erã pera se onrrar deles [hũus] aos outros, et se algũas léés ou foros aviã nõ pera [vsar] deles pera aver dereyto [ontre] sy, nẽ fazer justiça, mays que asy se andauã todos soltamẽte por las terras et por los mõtes cõmo os gãados sem pastor, et cõmo as anymalias brauas por los ermos, et dizẽ que das artes dos saberes et da filosofia nõ sabyam ajnda nada estonçes, nẽ sabiã onome delas, nẽ oaviam ajnda oydo que era menos. [+]
1300 XH I, 0/ 111 Et he de saber que se começarõ todos aqueles quatro prinçipaes rreynos despoys do deluvio et por seus tẽpos cõmo oyredes. [+]
1300 XH I, 0/ 118 Et diz Orosio ẽno quarto capitolo do primeyro libro et mẽestre Godofre ẽna septema parte do Panteom, que estudara aly Cam ẽnos saberes das sete artes liberaes, et ajuntou as [rreglas] delas, et achou aarte magica -quee osaber do encantar, et era rrey dos bautriaos; et diz o Panteom aly ẽna septema parte, que el foy oprimeyro que escritura fezese do saber da astrologia, et o leyxou escrito. [+]
1300 XH I, 0/ 118 Et por que el sospeytou quese perderia oseu rreyno, et temyase delo, queo vya por lo seu saber, doyasse ende moyto por sse perderẽ assy aquelas sçiençias ẽna morte del, ca nõ avya quẽ as asy soubesse cõmo el; et duldando ajnda de fim de agoa, et avendo aprendido que vyrria ado fogo, nõ [o] leyxou por medo de perder orreyno, et temẽdose de todo em todo de hũa destas [fĩjs], por tal quese nõ [per[de]ssem] em pouco tẽpo os saberes que el avia achados com moyto et longo estudio, et cãsado traballando em [elles] grãde tẽpo, et fezo quatorze pilares em seu rreyno, os sete de ladrillos et os sete de cobre, et entallou em elles por leteras et por feguras aquelas sete artes liberaes, todas hũa vez ẽnos sete pilares dos ladrillos, et outra vez ẽnos outros sete de cobre, ẽna maneyra et por la rrazõ que avedes oydo queuos contamos ja ẽnas rrazões da primeyra ydade queo fezera Jubal, fillo de Lamec, ẽnos dous pilares; et fezo Cam saber as partes aos filosofos porla sçiençia das estrelas, asy cõmo conta mééstre Godofre. [+]
1300 XH I, 0/ 118 Et segũdo esto, semella que Cam fezo aarte que chamã notoria; pero segũdo dizem os sabedores desto que quẽ bem em ella obrasse et em ella aprendesse et estudasse, que em todos [los] saberes lyberaes et ẽnos outros em menos de tres [ãnos], poderia séér bõo mẽestre. [+]
1300 XH I, 0/ 125 Et el traballaua ẽnos saberes do [quadrunjo] et sobre todo do saber das estrellas; et esto asy achamos queo fezerõ pero hũus mays et outros menos, porla mayor parte todos los padres [da] lyña, tã bem em esta segunda ydade cõmo ẽna primeyra asy cõmo vos contamos ẽnas rrazões da primeyra ydade, queo cõta delles Josefo. [+]
1300 XH I, 0/ 125 Ontre todas las outras terras, os de Caldea se traballauã do saber das estrellas mays que outra gente em aquela sazõ; et plouvo moyto dello aTare, et quedou aly et morou el et sua [cõpaña]. [+]
1300 XH I, 0/ 128 Os aravigos em sua Biblia traslladada do ebrayco asy cõmo nos, empero que demudam elles em ella algũas rrazões alugares, et poem outras, falam y destes nossos padres da lyña; et asy ouverõ seus espoedores sobre ello cõmo nos, et tragẽ suas prouas dos ditos que Moysem diso ẽna Biblia, cõmo fazemos nos os nossos; et acõmo quer que elles [andem] errados ẽna creẽça, et aqueles quea fe de Ihesu [Cristo] nõ creẽ nẽ teẽ, pero moytas bõas palauras, et çertas et cõ rrazõ, diserõ ẽno feyto da Biblia et ẽnos outros saberes, et grãdes sabeos forõ et som ajnda; et em aquelo que elles bem diserom, téémos que nõ he contra rrazõ de [prouarmos] nos onde mester for os nossos ditos cõ os seus, por que véémos que asy o fezerõ et ofazem os nossos santos, que pera prouar [a carnaçõ de] nosso señor Ihesu [Cristo] aduzem ẽnas [lyções] da noyte de Natal suas prouas de autoridades tam bem de [gentijs] tomadas do arauygo cõmo de judios et de [cristiaos], donde quer queas podessem aver que aasua entençõ cõplisem. [+]
1300 XH I, 0/ 128 Onde diz sobre este lugar Lucas, obispo de Tuy, que estas prouas destes saberes nõ as poderiam fazer senõ omẽs que viuessem quinẽtos et [triijnta] ãnos, et diz que tantos ãnos he ogrande ãno; pero achamos em outros sabios queo grãde ãno he [seysçentos] et seys, et cõtam que menos vida de grande ãno quese nõ poderiam prouar nẽ véér os juyzos das estrellas et dos çircos et dos corpos çelestiaes, et buscarõ et fezerõ estormẽtos [pera] ello, et trauallauã moy bem em aprenderlo et em ensynarlo. [+]
1300 XH I, 0/ 128 "Eu vos aseguro dello, ca [bem] sey eu queo que de suso [do] çeo bem ordenado he, et entenderlo podemos nos por este saber et dizerlo, mays nõ desuyarlo; et por esto vos nõ avedes y culpa et dizedeme oque esto he sem [emcuberta] que nõ aja em ello dulda. [+]
1300 XH I, 0/ 130 Et Azara, quandose sentyo prenada, fezóó logo saber aTare, ante que a omẽ do mũdo entẽdesse; et Tare, quandoo souvo, vẽeose ascondidamẽte aaçidade, et tomoa aescuso et leuoa ahũa aldea que jazia em Caldea ontre estas duas vilas: [+]
1300 XH I, 0/ 130 Et despoys que foy Abraã moço grandezillo, el rrey tyrou odecreto que avia posto et dado da morte dos nenos; et asegurousse Tare, et esto foy quando o sol foy posto, et tyrou sua moller et seu fillo da coua; et quando [forom] fora da coua, catou Tare ao çeo et vio aestrella de Jupiter estar sobrela cabeça de Abraã; et foy Deus fazendo bem aafazenda de Abraã, et começou logo aléér et aaprender osaber das estrellas, et sayo em suas palauras et em seus feytos moyto amygo de Deus et seu seruo; et começou logo adizer que nõ erã nada os ydolos senõ loucura et vaydade; et predicaua que hũ era oDeus que criara [todaslas] cousas do mũdo, et as fezera, et as mãtyna, et as [tyña] todas em poder, et que nõ [erã] moytos deus cõmo as gentes loucas diziã et os faziam, et os adorauã; et predicaua avnydade de Deus, et desdezia os ydolos, et viltauaos. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et aly avia ymage de carneyro enque adorauã [aa planeta] de Jupiter; et outra de coruo enque adorauã aplaneta do sol; et outra de cabrõ enque orauã ao Baco aque chamauã deus dos [vjños]; et [outra] de çerua enque orauã aaplaneta da lũa; et outra de vaca blanca por la dééssa Juno, quee oayre de juso; et outra toda de peyxe que era por Venus, aque elles chamauã dééssa de amor et de apostura; et outra ymage de cegoña et em esta adorauã aplaneta de Mercurio aque elles chamauã deus do triuo ou dos primeyros tres saberes liberaes; et em esta fegura, por que dizem que asy cõmo aquela ave ha oseu colo longo enque proua as cousas que come et sente aly qual sééra sáá et qual enferma, et osaão passao ao corpo et todo oal cõ quese nõ acha bem et entende quelle empéésçera et lle nõ sera [sãao] rretem ho ẽno colo, quea tem longo, et nõno quer comer, et aas vezes de medio da garganta, et outras vezes de fondo della, ho envia et deytao fora; et dizẽ os filosofos que tal deue séér osabedor, de longo colo, que ante pese, et cate, et pensse apalaura quea de dizer ante quea diga. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et segundo diz hũ doutor dos frayres menores quese traballou de tornar as [rrazoes dOvjdio] mayor ateoligia, diz que falou [Ovjdio] aqui encobertamẽte et por semellança, et daquelo que el diso que viuera aquel sangre em aquela [guisa], diz ofrayre que nõ poderia al séér senõ queos do lynagéé de aqueles que ficauã ẽna terra, moços pequenos ajnda, que despoys que forã cresçendo et se vestirom dos bẽes de seus parentes, cõmo se [enbestia] aquel sangre da terra de seus mayores, cõmo diz [Ovjdio], et apoderarõse da terra estes cõmo erã poderosos seus primeyros parentes et estes que ouverõ [a forteleza] et os talentes de aqueles padres, et empero diz que nõ erã tã grandes de corpos nẽ tã valentes amãos cõmo elles, et despoys que forõ moytos leuãtarõse contra seus deus et lidarõ cõ elles, et diz queos vençerõ et que Jupiter et os outros deus que fugirã ao Egipto, et hũ delles, que avia nome Tyfoueo ogrande gigante, foy tras elles, et elles cõmo erã moy sabedores por lo saber que sabiam das estrellas et por la arte magica, quee osaber dos encãtamẽtos, et osabiam elles todos moy bem, trasfigurarõse em aquelas feguras que disemos por se encobrir dos gigantes queos nõ achassem, nẽ os podessem tomar; et em tal [guisa] sse mudarõ que aqueles queos vissem que creessẽ que aquel carneyro de Jupiter que verdadeyro carneyro era, et outrosi que cada hũa das outras [anjmalias], em cujas feguras disemos queos adorauã os [gentijs], por ydolos dos seus deus. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et segũdo oespoẽ os autores dos [gentijs] et dos outros mẽestres, Mercurio tãto quer dizer cõmo deus dos mercadores, et outrosi era deus do tribóó ontrelos [gentijs] -et som otriuio, agramatica, et auyaletyca et arrectorica -, et esto por que era el [mays] complido mẽestre destes tres saberes que outro ontre seus [gentijs], et he outrosi Mercurio nome de aquela planeta que anda açerqua do sol que nũca se del parte de noyte nẽ de dia, et he hũa estrella pequena, et bem pode véérla aly [perlo] dia claro oquea bem catar. [+]
1300 XH I, 0/ 141 Et Abraã logo que soubo falar logo amou moyto de léér, et lya et aprendia moyto em pouco tẽpo, et esto era por queo amaua moyto, ho al por que era [de] moy bõo coraçõ et moy et sotyl et engenoso pera aprender; et começaua logo aaprender osaber das estrellas et as naturas das cousas, et ya em ello cõmo omovia arrazõ do bõo syso, et cresçeo moyto agina, et sayo grande, et fermoso, et sysudo, et esforçado et bem rrazoado, et moy lympo, et de bõos costumes. [+]
1300 XH I, 0/ 141 "Quẽ esta ymage tover em sua casa creçerlleam as rriquezas, et oque [touer] esta outra nõ myngoara do que ouver mentre [quea] touer"; et outrosi asi diserõ das outras ymages ẽnas outras cousas et passarõ os omẽs estas loucuras aas pedras aque dizem preçiosas, et creçiam toda via as gentes [en] estas loucuras dos ydolos et oluydauã aDeus; et estas cousas tu as deuyas saber todas mellor que eu et ensynarlas anos. [+]
1300 XH I, 0/ 145 Et forõse maravillando del et de seus ditos todos los da çidade de [Vr et] os outros da terra; et vynam moytos oyrlo et pagauãse moyto de quanto dizia, et moytos deles yamse partyndo dos ydolos por quelles predicaua que Deus, que todaslas cousas criara et as [tyña] em poder, et este era hũ sóó verdadeyro Deus, et que todaslas outras cousas ajnda que tragem os omẽs abõa andança, dizia que aquelo queo nõ aviam os omẽs por sy, et aquelas cousas que erã dadas aos [omes] que por mãdado de Deus lles vjnã et nõ por seu poder nẽ força deles, nẽ por seu saber, nẽ por sua vertude do omẽ; et mostraua lles esto por las naturas das cousas et por moytas prouas et rrazões, et todoslo aviam por moy sabedor, et achegauãsse moytos ael. [+]
1300 XH I, 0/ 147 Et el rrey, cõ moy grande pesar que [tyña en] seu coraçõ do dito [que lle] diserõ os estreleyros et grande [saña dos] synaes que via em Abraã, et quiso saber mays de seu feyto, et enviou por seu padre et por sua madre et seus yrmãos; et elles vierom logo antel, et progontoulles el rrey quanto avia que nasçera aquel seu fillo Abraã et quelle disessem auerdade et que el lles faria bem et merçed; et se averdade nõ disessem queo saberia el por outra parte, et queos mataria por ello, asy cõmo aaqueles que mẽtem aseu rrey et señor natural. [+]
1300 XH I, 0/ 147 Tare et Adiara temẽdose del rrey que era forte et sabio das estrellas, et pensando queo saberia el por outra parte, nõ lle ousarom [emcobrir] averdade, et diserõlle todo: otẽpo enqueo fezerõ, et cõmoo encobrirõ et todas las cousas desto contarõ por via ordenaria ael rrey; et cõmo quer queo manyfestauã por lo medo que aviam del rrey diz aquela sua estoria queo [manyfestarõ] fiando ẽna vertude et merçed de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 160 Et ya feytos do saber da geometria, quehe açiençia das medidas da terra, [hũus] versos por latym que falam da conta et das quantias destas medidas das terras et dizem asy em seu latym: [+]
1300 XH I, 0/ 160 Et fezolle Semyrramis omuro de çinquoeenta cobedos em ancho, segundo aqueles da geometrya, et duzentos em alto, et estonçes, asy cõmo se traballauã os [auçipes] dos saberes liberaes et moyto dos quatro do quadrunyo, todos faziã seus lauores et obras por estas medidas. [+]
1300 XH I, 0/ 167 Et ata esta sazõ morara Abraã em terra de Caldea et de Messopotamya, et estudiara y ẽnos saberes da arte aresmetica, quee osaber do cõto [et] da geometria que mostra osaber de mesurar et medyr as cousas do çeo; et era Abráám moy sabeo destes saberes et doutros, mays que todos los outros mééstres que avia ontre todos os caldeos; et por estes saberes vẽeo el aconosçer que cousa era Deus et fazerlle as cousas que ael praziam et nẽgum nõ pode aDeus conosçer senõ for sabedor ou se sse nõ [traballar] deo seer. [+]
1300 XH I, 0/ 167 Sobre esta rrazõ diz omoy sabio Aristotele que semellar omẽ aDeus que nõ he al [senõ] saber as cousas complidamẽte, et obrar bem, et por esto vem ho omẽ aseer com Deus rraçoeyro et herdeyro em aquela sua gloria que nũca ha de falesçer. [+]
1300 XH I, 0/ 172 Et começou Abraã de ensynar aly as gentes et teer escolas dos saberes que disemos da arte da astrologia et da aresmetyca et da geometria, asy cõmo fazia em Caldea et em Cananea. [+]
1300 XH I, 0/ 172 Et [(et)] pero que Abraã morou pouco en aquela terra, tanto ensynaua bem et agudamẽte, que estonçes aprenderõ os daly as artes lyberaes et as souberõ por Abraã queas deprẽdeo em Caldea onde as ouvo primeyramẽte et as ensynou el despoys ẽno Egyto; et por esso dizẽ Josefo et mẽestre Godofre que estes saberes primeyramẽte forõ em Caldea ante que em outro lugar et daly os ouverõ os do Egyto, et do Egyto vierõ aos gregos, et dos gregos ao de Rroma, et de Rroma aAfrica; et por esta rrazõ diso outrosy Josefo que ocomeço [do] saber, et dos rreys, et das batallas, que de oriente se leuãtou primeyramente et em ouçidente se deue acabar, et que esto he segundo que anda o sol. [+]
1300 XH I, 0/ 172 Et por estes saberes que avemos ditos que [ensynaua] Abraã, ajuntauã se ael as gẽtes et pagauãse del, et dauãlle por ello todas las cousas que avia mester el et suas [cõpañas]. [+]
1300 XH I, 0/ 172 Et por la grande nomeada destes saberes vynã oveer os rricos omẽs et os poderosos do rreyno; et desque virom aSarra tam fermosa, et que dizia aAbraã que era sua yrmãa, diserõno estonçes mays afycadamẽte et enviarõ mays mãdadeyros aFaraõ; et Faraom tanto quer dizer cõmo rrey, et atodos los que estonçes rreynauã ẽno Egyto dizianlles Faraões, que mostra tanto cõmo rreys ou rreynãtes, et, segundo departe [Rramyro] [ẽna] Biblia, Faraom tanto quer dizer cõmo desnũu, ou varõ, ou gastol, ou denegante, ou varõ descubriente, ou rreynante. [+]
1300 XH I, 0/ 176 Et moytos buscarõ por saber çertamẽte olugar hũ nasçe, et oque ende mays achou foy el rrey [Jnba]; et diz este rrey que em hum monte quea nome Atalante -et he este mõte em terra de Mauritana, ade juso, em fondo de Affrica, em ouçidente nõ alonge do grãde mar - que nasçe hũa fonte et que faz logo y hũ grande [escanco], et chamãlle Nullydom; et criam se em el [hũus] peyxes que am nome os [hũus] alaltetes, os outros coraçinos, os outros syluros. [+]
1300 XH I, 0/ 178 Et despoys quelle chegou omãdado cõmo era morto [Ponpeyo], foy el despoys ao Egyto, mays por saber da morte de [Ponpeyo] que nõ por lo segudar ja nẽ tomar del mayor vengança, ajnda que fosse [vjuo], segundo conta aestoria. [+]
1300 XH I, 0/ 178 Et forõ aly todoslos nobles do Egyto et moytos outros de suas fronteyras: et vẽeo y oseu bispo, ho mayor queos [gentijs] daly aviam; et era omẽ moy ouçião et vello, et de grande siso, et moy sabio em todoslos saberes. [+]
1300 XH I, 0/ 180 "Empero que eu aja tam grande vertude de aqueste saber, et ho teña ẽno meu coraçõ pera querer ordenar osegre, et [tamaño] seja oamor que eu ey de mostrar averdade et leyxar aescritura, pero [nom] ha cousa [negũa] que eu mays queyra [coñosçer] que saber as rrazões do rryo Nylo, que estam ascondidas aos omẽs et ajnda asabedores que por tantos segres de ãnos cõmo som pasados queos [non] sabe nẽgũ çertamẽte; et que saba eu acabeça et afonte del onde he ou ondese começa, oque nũqua foy sabido de quantos eu sey ata o dia de oje que eu saber [podese que o] sabia seo tu nõ sabes; et tu que eras tam nobre omẽ, et tam santo varõ, et tam sabedor que teño queo sabes tu, mostrame por que eu aja por ty çerta asperança de véér et saber as fontes do Nylo; et por aprender esto leyxarey esta batalla çidadáá enque ando, [pero] que me sééria de outra [guisa] moy graue cousa de leyxar. [+]
1300 XH I, 0/ 182 Et bem teno que do que das estrellas, et dos corpos çelestiaes, et das plagas do çeo -et plagas [que[r]] tanto dizer cõmo as partidas ou carreyras del - eu ey dito ẽna rrazõ do çeo, et moyto do que dizem daqui adeante, que bem osabes tu ca te traballaste ende et te [traballas] ajnda cõmo deues de saberlo et sabes lo: mays ao caualo ligeyro nõlle empéésçe de lle poer hũa vez as esporas ẽno cosso, et asy nẽ ao sabeo enlle falar ẽna sua sabedoria, que seo bem falam aly et el [moyto] desto sabe dantes, mays sabe despoys. " [+]
1300 XH I, 0/ 186 Et, tu rromano, esta [codjça] queas de querer saber ofeyto do Nylo, essa méésma ouverõ os rreys do Egyto, cuja terra este rrio anda, et os de [Perssia], et os de Maçedonya de Greçia, et de todoslos das ydades que forõ ante de nos quiseram leyxar osaber de este feyto aos que aviamos avíj́nr [despois], mays vençe ajnda anatura dese este saber asconder. [+]
1300 XH I, 0/ 186 Aleyxandre, que foy omays alto dos rreys ao qual aprovinçia Menfis d o Egyto ha ora, ouvo el envidia do Nylo de nõ poder el, que era cõmo señor de todo omũdo, saber oseu feyto do seu nasçemẽto et oseu acabamento, et enviou dos sabedores et escolleytos escodrinadores [de] Etiopia por los cabos da terra; et quando vierõ ááçitara vermella do eyxe do firmamẽto ouverõ aquedar aly, que nõ poderõ pasar, et vierõ aly ao Nylo et acharono caente. [+]
1300 XH I, 0/ 186 Cambyses, rrey de Perssia, cõ antollança, et mays cõ desejo desto, veẽo el aouriente aaterra dos pobõos daly que viuẽ longo tẽpo, pera aprender deles ofeyto do Nylo et tanto andou em pos ello, por terras estrayas et alleas, quelle falesçio avianda em tanto que ouvo acomer as anymalyas et as bestas de carrejar et despoys os caualos; et em cabo [tornouse] sem este saber da fonte do Nylo. " [+]
1300 XH I, 0/ 187 Onde quer que te veẽ os sabios et as gentes pregũtã por ty, et eu nõ ouso falar nẽ dizer de [ty] cousa mẽtirosa [da] tua fonte; et esta gloria de saber oteu feyto nõ acaesçeo ajnda anẽgum quea posa aver, nẽ agente algũa ẽno mũdo, que te achase nẽ que seja alegre por tu séér seu Nylo que por ella sabea oteu nasçemẽto. [+]
1300 XH I, 0/ 187 Mays direy eu os teus rrios et demostrarey oteu nasçemẽto ou asua rrazõ, et he esto que direy ocomeço dela cõmo he et cõmo se acaba em aquela maneyra en que Deus, encobridor das tuas agoas, te me dou asaber. [+]
1300 XH I, 0/ 205 "Afama máá dos pecados de Sodoma et de Gomorra cresçeo moyto et oseu pecado cada dia he mays graue, et por esto quero saber averdade, se he asi cõmo amyn foy dito, ou nõ. [+]
1300 XH I, 0/ 205 Et pero que esto era verdade dizia noso señor Deus, que sabe todaslas cousas, que ajnda véér et prouar se era asy et El [veẽdoo] queria ajnda saberlo; et esto fazia por dar anos enxẽplo, que nõ creamos as cousas máás que nos diserẽ ata que nõ sabeamos se som [verdade] de feyto. [+]
1300 XH I, 0/ 234 Eliezer calaua et paraualle mẽtes; et por los feytos que ella fazia queria saber cõmo Deus lo avia guiado em seu camjño por aquelo aque viera. [+]
1300 XH I, 0/ 247 Pero desque foy cometendo algũa cousa enque ouvese sabor, começou aamar aues, et criarlas, et ensinarlas, et yr com ellas acaça, et cada vez que vyña da caça et doutra cousa aque fosse traballaua quanto podia de aprender os saberes et averlos por escrito; et sayo grande et fremoso, et moy bõo em costumes, et amador de todaslas cousas [guisadas] et cõ rrazõ, et era moy sabio, et mãso, et mesurado, et moy [fram], et codiçiador de toda apostura, et moy doneador. [+]
1300 XH I, 0/ 247 Et Saturno, seu padre, parou mentes aos costumes daquel fillo, et despoys que vio quese traballaua de cousas mays altas et mays nobles queos das agoas, cõmo Neptuno et que os das terras como Plutom, et [penssou] que com as aves et [cõ] os saberes das estrelas, et do quadrunyo, que som mays altas cousas que todo oal, [pensou] cõmo lle desse opoder do ayre et do ceo; [+]
1300 XH I, 0/ 250 Juno foy dona que traballou por saber as naturas da terra et do ayre et do çeo, et por ende chamarõ aella os seus gentíj́s [deessa] de todo aquelo de que a Jupiter seu yrmão chamauã deus, et casou por esto cõ ella Jupiter, que era seu yrmão, et foy [adeessa] Juno moller et yrmãa del rrey Jupiter. [+]
1300 XH I, 0/ 250 Mays vio que de nẽgũa destas duas cousas nõse leuãtaua estonçe aquela nebla, et entendeo que rrey Jupiter, que leuaua as [nuves] onde queria por seus encantamẽtos, et que leuara aquela et fezera aly aquela nebla, et que algũa cousa de mal fazia aly, et traballouse ella outrosi logo de obrar do seu saber. . [+]
1300 XH I, 0/ 251 El rrey Jupiter tam sabio era, que tam bem ẽnas cousas de jogos cõmo ẽnas outras de grandes feytos, por lo seu grande saber das estrellas que escollia as cousas que aviam de [vĩjr], tã bem ẽnas hũas cõmo ẽnas outras; et sobre todo ẽnas cousas queos [hũus] dos seus deus dos gentíj́s aviam de fazer ou faziam aoutros, Jupiter sentio dantes a [vijnda] da rreyna Juno sua moller, et ante queo ella podesse véér mudou Jupiter por seus encantamẽtos et sua sabedoria aYo em jovẽca, et que semellasse vaca, et fezoa moy fermosa. [+]
1300 XH I, 0/ 259 Leemos ẽnos [Jntegumentos] dos sabios que esposerõ escuros os ditos dos gentíj́s -et [Jntegumẽto] he descubrimento mantẽnate Deus Nuno Freyre; (mantẽna te Deus Nuno Freyre, Amen. ) por que departe et descobre [chãamẽte] as palauras et rrazões sobre oque quiserõ dizer em ellas os sabios dos gentíj́s enque diserõ encubertamete hũa cousa por outra -; et achamos que departẽ que por poder et saber que aviam [algũus] deles ẽnas cousas et ẽnas naturas delas, mays que os outros omẽs, chamarõ os gentíj́s seus deus aaqueles queo meresçerõ desta guysa; et qual quer rrey ou deus que elles diserõ que era rrio, diziãllo por rrazõ da fryura desa terra hu el rreynaua et da castidade das gentes dela, et dizianlle lo outrosi por séér el rrey ou aquel deus moy poderoso das rribeyras et das terras [viziñas] daquel rrio, et por que aagoa he fria de natura departe ende mẽestre Juã ontrelos outros departimẽtos desto, et diz que aagoa he madre da friura, et afriura madre da blancura et da castidade, et diz que por que as donzelas virgéés ata otẽpo de casar soem séér de fria natura et casta, mays que ẽno tempo despoys, por eso chamarõ aalgũas delas esses autores dos gentíj́s fillas daqueles deus et rreys. [+]
1300 XH I, 0/ 262 Et segundo diz Orosio et as glosas de sobre el, comyam aly os filosofos moy pouco pam, et das rrayzes das eruas que achauã por aly, et bebiam da agoa daquel rrio, et aly estouerõ ata que apurarõ aqueles sete saberes, et poserõ cada [hũus] em suas rreglas çertas; et pero que nos avemos dito de Yo segundo Josefo, que os saberes do quadrunyo ouverõ ocomeço em Caldea, et daly vierõ ao Egyto, et do Egyto aGreçia, esto dizemos quee verdade quanto ao seu começo, mays de outra guysa em Greçia forõ apurados, et acabados, et postos em çertedũe, et despoys Rroma ou os rromãos, ou ajnda os latinos, quese entendem, cõmo disemos, por aquel Pam que amaua aSiringa que queria el aver aconosçençia de todaslas cousas, por que quiserom aver dos gregos aqueles sete saberes et ouverõ os deles, et nos os latinos dos gregos avemos os saberes. [+]
1300 XH I, 0/ 262 Onde diz Preçiam ẽno começo do seu Libro mayor queos gregos som fontes dos saberes et os latinos arroyos que manã daquelas fontes dos gregos; et este he odepartimẽto daquel encubrimẽto que Mercurio cantaua aArgo, et por encubrir arrazõ disolle que fora Siringa mudada em [canaueyras] ẽnas rribeyras daquel rrio Ladom; et outrosi, segundo departe mẽestre Juam, disolle esto por duas rrazões: aprimeyra por que avia em aquela rribeyra moytas canaveyras; asegunda porlos sete saberes que forõ ali achados, et estudiados, et acabados. [+]
1300 XH I, 0/ 264 Et esta Ysis foy moy sabia et traballauasse moyto dos saberes, et ajnda estonçes ẽno Egito nõ avia [fegura] de leteras pera léérem [por ellas. ] [+]
1300 XH I, 0/ 264 [Et esta Ysis foy moy sabia et traballauase moyto dos saberes. ] [+]
1300 XH I, 0/ 274 Andados víj́nte et dous ãnos de Jacob, et oyteẽta et dous de Ysaac, Ynaco rrey de Argos avia hũ fillo aque diserõ Foroneo, que rreynou em pos el em Argos; et este Foroneo ante que rreynase ouvo hum fillo aque chamarom Apis; et aqueste Apis pasou ao Egipto et prouou aly, et foy moy bõo, et gáánou aly rreyno, et rreynou ende; et segundo dizẽ [algũus] este foy marido da [deessa] Ysis, de [quẽ] avemos dito, et tam grãde foy abondade deste Apis et tanto forom pagados del os do Egito, que despoys que el morreo queo contarõ ontre [os] seus deus, et teendóó por deus adorarono cõmo aseu deus, et mudarõ onome del, et chamarõlle Serappis, cõmo chama a Santa Escritura Serafim ahũ dos angeos do çeo et ajnda ahũa das ordéés dos angeos; et esta ordeem he anouena quee amays alta de todas; pero he de saber que ha este departimẽto ontre ho nome do angeo et da ordéém, queo nome [do] angeo quese escriue cõ esta letera m em cabo, et dizemoslle Seraphym escrito cõ m, et quando he por nome da ordéém escriuese com n, et chamamos lle Seraphyn. [+]
1300 XH I, 0/ 292 ¿Et nõ fora mellor que [mo] fezeses saber cõmo te querias vĩjr, et enposera eu com grandes alegrias et [onrradamẽte], et espedira me de myñas fillas et ellas demj́? [+]
1300 XH I, 0/ 295 De Jacob quando se partio de seu sogro Labam et se temya de seu yrmão Esau et lle enviou seus mesageyros [saber] cõmo estaua cõ el et ordenou suas [conpañas]. [+]
1300 XH I, 0/ 295 Et diz Josefo que Jacob, por que avia medo de seu yrmão Esau, [porlo] que lle avia feyto, que quiso saber avoõtade que tyña contra el, et conta a Biblia et as outras estorias que desta rrazõ falan, que enviou seus messageyros daly ael aSeyr, que he em terra de Edom, et mãdou lles quelles disessem asy: [+]
1300 XH I, 0/ 295 "Deus de meus padres Abraã et Ysáác et demj́, Jacob, et meu Señor, Tu queme mandaste tornar amyña terra onde nasçi, et me feziste tanta et noble merçede quanta eu nõ meresco, nẽ te saberia pedyr, et me atendiste todo oque amyn prometiste, que passey o Jordam, cõ meu cayado et [com] ajuda de Ty em el, et esto he que tu eras a ajuda et ofazedor dela et de todo oal, et agora me torno cõ myñas compañas, et rrogo Te Señor queme gardes do poder de meu yrmão Esau que moyto me temo que mate as madres et os fillos, et Señor, Tu me prometiste queme defenderias et acreçentarias ho meu lynagéé cõmo aarea do mar. " [+]
1301 PP V, 48/ 29 Et esto seeria quando el prelado entendesse que deve amãssar la obra de la justiza por desviar escãdalo, acaesçendo sobre que cousa en que poda fazer merçed ; mays esto nõ a de fazer muy ligeyramente e a mẽos de saber se aquellos que fezerõ el feyto porque quer fa[zer] la justiça son poderosos ou muitos, assi como X arriba; ca entonçe ben la pode dexar por medo descandalo, pero nõ en todos: ca en todas guisas escarmento deve fazer en alguũs de aquellos que forõ comẽçadores ou mayorales en aquel feyto. [+]
1350 HT Miniaturas/ 7 Por que se algũus mays complidamente quiserem saber o começo de cõmo foy poblada Troya, et os rreys que ende ouuo, et a estoria de Jaason et de Medea, lean por este libro que o acharam mays cõplidamente cõmo esta ẽno libro de Troya segũdo foy jurado o achamos ẽna General Estoria que ajunta cõ os feytos que passarõ ẽno mundo ata el RRey dom Afonso, que o fezo tornar de latin en rromãço et castellaão et conçertou todas las estorias que de escripuyr fosem et que passaron ẽno mũdo ata o seu tẽpo tam bem de gentijs cõmo de [cristãaos] et de mouros con a bliuia. [+]
1350 HT Miniaturas/ 7 Et poso as cousas en quaes [tenpos] et en aqueles ãnos en que passarõ segundo que o acharã quẽ mays cõplidamente o quiser saber en aquela General (Estoria), que el fezo fazer quero [uijr] a a estoria de Troya começaremos ẽnos rreys et señores que poblarõ a terra et a çidade cõmo lles chamauam et quem forõ. [+]
1350 HT Miniaturas/ 9 Ca non paresçia tã bem a estoria nẽ a [saberiam] tam bem os que a leesem cõmo começãdo -se ẽnas rrazões dos achaques onde veẽo o feyto do [postroymeyro] quebrãto d ' ela. [+]
1350 HT Miniaturas/ 11 Conta Mjdio ẽno onzeno libro do Ovidio Mayor que hum filosofo que foy en aquel tẽpo, Saber Mar, que dizem de elles adeante de que uos contaremos aqui en esta estoria en pus esto fasta que chegou a terra de Troya aly onde esta da destra parte o Monte Sigio et da siestra ẽno mar a que dyzen RRecheõ. [+]
1350 HT Miniaturas/ 16 Et outros moytos se forõ avergonçados et sem onrra et todo he de saber que acõmo quer que aquela lãa de aquel carneyro aly fose posta cõ tantas onrras et tãtos encãtametos et gardas, que era fadado que aquel que a gaañase d ' aquela guisa que avemos contado ante d ' esto. [+]
1350 HT Miniaturas/ 18 Et Jaason gradesçeu lles lo moyto et diso lles que quando tẽpo ouvesem de se yr, que el lles lo faria a saber. [+]
1350 HT Miniaturas/ 18 Et sobre esto cõta Dayres que el et todos los nobles que forõ cõ Jaasom aly, quẽ quiser saber quaes erã, lea aquela estoria dos ' argonaptas ' , esto he de aquela naue et de seus marineyros et aly ho oyra Jaason et os gregos, yndo sua carreyra por lo mar a lybrar aquelo por que yam, arribarõ ẽna carreyra hu he a ysla Lepnus, que -lles era mays açerca que a de Colcas. [+]
1350 HT Miniaturas/ 18 Et quando chegarom a ella as naves de aqueles gregos, enviou ela saber quẽ erã ou por (que) [vynã]. [+]
1350 HT Miniaturas/ 20 Et fezerõn o saber a el RRey Oetes, seu señor. [+]
1350 HT Miniaturas/ 21 Et Medea começou de chorar quando aquelo oyo, caendo -lle as lagrimas en terra et diso: ' Bem vejo o que farey; et nõ me enganara o nõ saber da verdade mays cõ o teu amor bem sey que defendido seras et gardado por meu don que me as prometido enpero cata que se defendido fores, et libre et saão et cõ soude ficares dos peligros que el rrey, meu padre, te diso que avia en gaañar a lãa dourada, que me teñas o que me prometes et o cũplas ' Et jurou lle estonçes Jaasõ por las santidades da deesa [Caches], en cujo tẽplo estauã, et por la deydade que aquel mõte avia, et por lo sol que cata et vee todas las cousas, padre del RRey Oeta, a quẽ el queria por sogro. [+]
1350 HT Miniaturas/ 23 Cõmo Jaason fezo saber a el RRey Oetes et a toda sua corte em cõmo era aly Fezo Jaason saber a el RRey Oetes et a a corte dos altos õmes que eram aly ajuntados, en cõmo queria cometer et cõquistar a pel do carneyro encãtado. [+]
1350 HT Miniaturas/ 27 Cõmo Jaason rrogaua a Media que tornase seu padre mãçebo Por que sabia Jaason que Media era moy sabea de moytos saberes et o avia ja prouado, fiaua en ella que poderia tornar a seu padre Eson a ydade de mãçebo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 30 Et esconjurou por suas fortes artes et saberes moytos encãtadores que andauã y cõ ella seruỹdoa. [+]
1350 HT Miniaturas/ 30 Et obrou de seu saber. [+]
1350 HT Miniaturas/ 41 De cõmo rrogarom as fillas del RRey Pelyas a Media que tornase a seu padre mãçebo cõmo tornara a Eson, seu sogro, a rrogo de seu marido Jaasom Detovo se Medea hum pouco tempo depoys d ' esto de obrar em el RRey Pelias por que teuesem suas fillas que todo esto vjña por lo saber da meestria. [+]
1350 HT Miniaturas/ 41 Et nõ sey nẽ poso saber quẽ o aly deytou en estas mõtañas tã grandes et tam ermas et tam alongadas de poblado de cada parte pero teño que de algũ bõo lugar he que en taes panos foy deytado. [+]
1350 HT Miniaturas/ 41 Et eu coydo o a criar; se deus quiser; et depoys seja o ' que poder ' o escudeyro, des que veu o rrecado en que o moço ficaua, et cõmo o acharia se em algũa sazõ por el demãdase, et se o feyto do jnfante rrecudise a outra cousa cõmo depoys rrecudeu por saber ende a verdade. [+]
1350 HT Miniaturas/ 46 Et Tãtalo, veẽ(do) -se tam onrrado, pensou sobre duas cousas: a primeyra, cõmo poderia fazer seruyçio aos dioses por tãta onrra que lle faziã; a segũda, de prouar o [saber] que avia (et aquela) deydade dos dioses que cousa era, ou se era verdade ou mẽtira. [+]
1350 HT Miniaturas/ 46 Et cõmo faziã os dioses, asi faziã as deesas et ajũtarõ se entõ a esta fala a rreyña que era yrmãa et moller lynda del RRey Jupiter; et Palas, deesa dos saberes et de batalla et de outras cousas moytas, (et) era filla del RRey Jupiter; et Venus outrosi, deesa de fremosura et de todas las outras aposturas (et) dos entẽdedores, que era amyga del RRey Jupiter (et) moller de seu corpo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 46 Et obrou de seu saber et de seus encãtamẽtos, et tornou se por elles jnvisibele, que a nõ vise negũ. [+]
1350 HT Miniaturas/ 46 Et depoys que seuerõ, preguntou lles el RRey Jupiter que queriã; et ellas diserõ que [vynã] a el sobre pleito et por que era Palas deesa de [trinyo] - que som os tres dos sete saberes liberaes - en que he o saber da creẽça do rrazõar moy apostamẽte. [+]
1350 HT Miniaturas/ 46 Et por esta rrazõ que deue seer a maçãa julgada a mj̃ por mjña ' Et diso Palas asy: ' [señor] RRey Jupiter, eu sõo señora dos saberes lyberaes et da natura das azeytunas et de toda las naturas de sabedorias et mẽ(e)strias de lauor de liño et de lãa. [+]
1350 HT Miniaturas/ 50 Et de mjña fremosura nõ quero aqui mays rrazõar, ca o que a ollo pareçe nõ a mester outras prouas pero tãto quero dizer y que por la mjña fremosura moytos andarõ penados et andam ajnda et se o mãdases saber, esto poderia eu prouar. et por que sõo eu tã fremosa, me derõ semellança a pauões que am as penas mays fremosas que outras aves. [+]
1350 HT Miniaturas/ 53 Cõmo vierom as tres deesas oyr a sentença de Paris que el dou em [rrazom] da maçãa Oydas as rrazões das deesas, diso Paris: ' departir quero sobre lo que cada hũa de vos ha dito ante que de a sentẽça, por que seja manifesta a verdade do que eu julgarey uos, deesa Juno, rrazoastes que erades mays rrica que as outras et mays poderosa deesa et vos, a deesa Pallas, et deesa et señora das batallas, et aviades [ende] a ventura en o saber. [+]
1350 HT Miniaturas/ 62 Et en todas las tuas presas, te prometo de ajudar ' todas estas cousas lle [outorgou] Jaason, et jurou o todo asy conplidamẽte cõmo o ella demãdou mays depoys se pejurou, ca lle nõ atendeu nẽgũa cousa de quanto lle jurou, et ella sofreu por el moyto mal, asi cõmo o conta a estoria de Media mays eu nõ falarey mays en esta rrazõ [como] lle depoys acõtesçeu, et tornarey a mjna estoria, ca por aly o pode saber aquel que o deseja de saber que lle fezera, et diso lle: ' eu vos faço omenage que ẽno ponto que ouver voso mãdado, que me acharedes ẽno porto. [+]
1350 HT Miniaturas/ 69 Et quero vos agora dizer tres cousas que todo [ome] deue catar, et que cada hũ deue saber et poer en ellas toda sua voõtade. [+]
1350 HT Miniaturas/ 70 Et asi nõ saberã cousa de nosa fazenda. [+]
1350 HT Miniaturas/ 72 Ca o primeyro que nũca sol mẽtyr de nẽgũa cousa diz que ' tal coyda seu mal a [vyngar] que acresçenta en sua desonrra ' et en qual [guisa] aquelo pasou, leyxemos ende agora mays quẽ quiser saber as cousas cõmo vierõ, et este feyto todo cõmo pasou; et quẽ gaanou en el, et quẽ perdeu; ou quẽ matou, ou quẽ matarõ; ou quẽ foy cobardo ou ardido; ou quẽ foy maao ou bõo; ou quẽ foy vilaão ou fidalgo, et feo ou aposto, ou arrizado ou fraco, ou fran ou escasso, ou mãso ou sanudo; ou quẽ ouvo grã prazer ou grã pesar; ouça -me, et eu ll ' o [direy] et bẽ me crea o que eu cõtarey, segundo que o achey [en] escryto [per] la maão de Cornelio. [+]
1350 HT Miniaturas/ 85 De cõmo por lo saber de Vlixas acharon Achilles ẽno mõesteyro Ulixas, segundo vos dixe, era moy entendido et sesudo et moy avisado. [+]
1350 HT Miniaturas/ 90 Et obrãdo do saber da arte magica tirou lles a jnfanta das maãos tã sotilmẽte que os que faziã o sacrifiçio nõ o virõ nẽn o entẽderõ. [+]
1350 HT Miniaturas/ 92 Et ja mays nũca ouverõ nouas d ' eles, senõ de hũa gente sen siso que yan fazẽdo nouas que elles erã fadados en tal guisa que nõ poderiã peligrar ẽna terra nẽ ẽno mar; outros diziã que eram peligrados, et nũca d ' esto poderõ saber a verdade. [+]
1350 HT Miniaturas/ 100 Et o seu poder et seu saber et pensamẽto foy [desvariado do] das outras deesas et adeuyñadeyras [+]
1350 HT Miniaturas/ 108 Ante nos saberemos para nosas terras moy bem tornar et sem nẽgũa rrazom de desonrra. [+]
1350 HT Miniaturas/ 129 Ca era hũa cousa tã formosa de veer que qual quer que a vise que lle semellaua que se poderia moy ben defender aquela villa Eutor era prinçipe et señor de todo et bem o deuya seer de rrazõ ca en el jazia tãto bem et tãto entẽdemẽto que se todo o mũdo fose en seu poder, el o mereçia et o saberia ben rreger. [+]
1350 HT Miniaturas/ 186 Et se me os dioses ajudam, eu farey morrer d ' elles tãtos cõ esta espada que serã vençidos todos ajũtados mays vos saberedes hũa vez cõmo ella talla ' Et alçou o braço et dou lle por çima do elmo tã grã ferida que lle partio a cabeça et o avental en duas partes, et el RRey Santipus caeu morto. [+]
1350 HT Miniaturas/ 196 Et a camara ficaua lynpa, en guisa que nẽgũ nõ podia saber que erã d ' aquelas flores. [+]
1350 HT Miniaturas/ 198 Outrosi algũas vezes tomaua tã grãde cobardeçe en sy que nõ ousaua dizer [nẽgũa] cousa a nẽgũ cõ medo, pẽsando [que] se saberia. [+]
1350 HT Miniaturas/ 292 Et por esso nõ pode ala nẽgũ chegar nẽ saber se mora y algũ senõ, ou que terra he por ende os mãdadeyros de Julio Çesar nõ falarõ ende nada. [+]
1350 HT Miniaturas/ 338 Et mays ajnda semellaria bõo cõsello et saão -por aqueles que ficar quiserem - , que façam vijnr a Antenor, que he moy bõo caualeyro et moy sisudo et moy ardido et [valent] et moy esforçado a sobre guisa et este os mãterra et defendera moy ben et os sabera moy bem rreger et correger et ensinar onde et quando mester for. [+]
1350 HT Miniaturas/ 341 Et ante que amãsase o tẽpo, forõ todos espargidos et departidos en tal gisa que os hũus nõ podiã saber dos outros cõtra qual parte yã. [+]
1350 HT Miniaturas/ 342 Óna outra parte outrosi diziã que Palomades fazia saber aos troyanos que avia o aver en sy ben contado et ben pesado et que o metera su o seu leyto, por tal que o nõ podesen achar, et que parasem bẽ mentes ẽno plazo que lles el posera, et que nõ entendesen mays, ca el lles cõpriria quanto lles prometera. [+]
1350 HT Miniaturas/ 342 Et disolles que por mal de algũ fora pensada tal trayçõ, ca ajnda o cõplaria bem caramẽt, se el podese saber qual fora aquel que a voluera et ordenara. [+]
1350 HT Miniaturas/ 342 Et nẽgũ nõ podia saber nẽ osmar para onde todos tres yam. [+]
1350 HT Miniaturas/ 354 Et quanto d ' este feyto quis saber, de todo me foy dada rresposta. [+]
1350 HT Miniaturas/ 359 Cõmo Vlixas casou seu fillo Telomacus [con] a filla del RRey Alçiom Ante que el RRey Alçion de aly partise, Vlixas lle rrogou moyto por afirmar mayor amor que dese a Neusica, sua filla -que era moy bõa donzela et moy ben ensinada - , a seu fillo Telamacus por moller Et el RRey Alçiõ o fezo moy de grado, et outorgou ll ' a ca entẽdeu que ela seria del ben casada et el d ' ela et des oy mays pode Vlixas folgar en paz ẽno seu rreyno, ca moytos peligros et moytas coytas a [pasadas] et mays [per] grã sazõ tẽerra cõ el a [vẽtura] cõmo quer que ẽna çima moy se lle ha de tornar aspera cõmo depoys oyredes ca por nẽgũa maneyra nõ pode esquiuar, [per] poder nẽ [per] saber que aja, que lle a ventura nõ aja de fazer grã pesar ca todas las cousas [per] que o õme ha de pasar, todas nõ as pode escusar da mesura et do poder et da ventura. [+]
1350 HT Miniaturas/ 362 Et eu senpre uos amarey et serey leda cõ uosco ' - ' et fazede vij̃r a el RRey Peleus ' - et diso Pyrro - , ' saberey sua voõtade et farey cõmo el mandar ' quando a rreyña esto oyu, prougo lle moyto et enviou logo por el. [+]
1350 HT Miniaturas/ 365 Et rrogou lle(s) moyto que ll ' o esculcase(n) de guisa que quando el tornase [do] Delfon que ll ' o fezesen saber ca el en toda guisa o queria matar cõ suas mãos quando Menalao soubo estas nouas, nõ lle plougo [ponto nẽ moyto] et logo se espedio del et tornou se a Parta. [+]
1350 HT Miniaturas/ 365 Et aqueles que foron enviados por esculcas logo se tornarõ para Orestes, ca de [boamẽte] queriã esquiuar aquela trayçõ et diserõ lle que nõ poderã saber parte nẽ rrecado del [+]
1350 HT Miniaturas/ 369 Et tãto pregũtou por esta cousa fasta que ouvo saber a verdade. [+]
1350 HT Miniaturas/ 373 Quẽ quiser saber quanto tenpo he pasado que foy este destroymẽto, [conta] a era segũdo diso Orosio et Santo Agostino, ca el escripuyo que forõ quatro [mjll] et quatroçentos et oyteẽta et quatro ãnos da criaçõ do mũdo fasta que RRoma foy feyta, et seteçentos et quinze annos des que RRoma foy feyta fasta que Ihesu Christo nasçeu. [+]
1350 LT [1]/ 60 Gram peça durou a batalla em esta guisa, que nẽgũu nõ no podia saber quaes auyã mellor, sse Lançarote, se os caualleyros. [+]
1370 CT 1/ 217 Et quérouos agora dizer tres cousas que todo home deue de catar et que cada hũ deue saber et poer en elas toda sua puña. [+]
1370 CT 1/ 218 Et assý nõ saberã nj̃hũa cousa de nossa fazẽda. [+]
1370 CT 1/ 220 Et ben sey que, ante que ende seiã partidos, y auerá moytos que saberã cõmo saben ferir de lanças et de maças et de espadas. [+]
1370 CT 1/ 221 Ércoles, que alý chegou, vĩjña sobre hũ caualo, que era tã bõo que lle nõ podía njhũ home saber par, nẽ nũca o acharõ. [+]
1370 CT 1/ 227 Mays quen quiser saber as cousas cõmo auẽerõ, et este feyto todo cõmo passou, et quen gãañou en el ou quen perdeu, ou quen matou ou quen matarõ, ou quen foy couardo ou quen ardido, ou foy mao ou bõo, ou quen foy uilão ou paação, ou feo ou aposto, ou arrizado ou flaco, ou barnesco ou escasso, ou mãsso ou sañudo, ou quen ouuo grã prazer ou grã pesar, ouça a mj̃ o que lle eu disser, et ben me crea, que lle cõtarey segundo cõmo eu achey en escripto perla [mão] de Cornelio. [+]
1370 CT 1/ 231 Et sabede que el rrey metía todo seu saber cõmo o faría mellor. [+]
1370 CT 1/ 234 Mays pero, se por ben touerdes, ante que os cometamos, seméllame boa rrazõ de sabermos delles se nola querrán dar ou nõ, et, se nola dar nõ quiserẽ et ouueren sabor de auer cõnosco enxeco, faremos cortes cõuosco et cõ meus fillos, et acordaremos se lles faremos por aquesto algũ mal ou algũa guerra. [+]
1370 CT 1/ 234 Señor, de tãto uos digo et faço saber que porlo messageyro nõ perderedes nada. [+]
1370 CT 1/ 247 Fol he o home et sen rrazõ a que fazen creẽt que nehũ pode saber o que ha de uĩjr Et aqueste que esto diz, couardía llo faz dizer, ca ja mays nõ dería tal cousa, se couardía nõ fosse. [+]
1370 CT 1/ 248 Et nõ ficou home ẽno rreyno, bõo de armas, nẽ poderoso, nẽ rrico, que nõ vẽesse a elas, ca el quería saber suas voõtades. [+]
1370 CT 1/ 248 Mays quero ante saber de uós o que y queredes fazer ou que tẽedes y por ben; ca, se me cõsellardes, el yrá y, ou, senõ, ficará. [+]
1370 CT 1/ 253 A fama, que uay toste perlo mũdo, fezo a ssaber perla terra que Pares aportara cõ toda sua conpaña ẽna j́nssoa de Çitaría, et era ja ẽno tenplo. [+]
1370 CT 1/ 254 Et per tal gisa seerã elles de nós maltreytos et saberã a que vẽemos. [+]
1370 CT 1/ 265 Outros dezíã que erã perdudos, et nũca ende uerdade poderõ saber. [+]
1370 CT 1/ 279 Et hũ delles era duque et o outro era rrey, mays eu nõ uos saberey dizer o çerto qual deles era duque nẽ qual rrey, ca Dayres nõ o quiso cõtar. [+]
1370 CT 1/ 288 Et se nos quiserẽ dar Elena et nos ẽmẽdarẽ os danos que deles auemos rreçebudos, nõ auemos mays que lles querer, ante nos saberemos tornar pera nossas terras moy ben, sen nehũa desonrra. [+]
1370 CT 1/ 295 Et ben uos he mester todo uosso saber. [+]
1370 CT 1/ 305 Mays terría por rrecado que nõ estouessemos aquí mays, ca ben podedes saber tãto por uerdade que nõ yredes a elles en nehũ tẽpo, que nõ achedes batalla. [+]
1370 CT 1/ 316 Éytor era prínçepe et señor de todo, et bẽno deuj́a seer de rrazõ, que en el jazía tãto ben et tãto entẽdemento que, se o mũdo todo fosse en seu poder, el o meresçería et o sabería ben rreger. [+]
1370 CT 1/ 328 Et de mj̃ uos faço pleito et jura que me nõ farey afora hũ pe por saber que todo sería despeçado. [+]
1370 CT 1/ 361 Et esta gente uẽ sobre nós, nõ sabería eu dizer por que, et annos ja destroýda malament nossa terra. [+]
1370 CT 1/ 367 Et, señores, hũa cousa uos dyrey, et nõ entẽdades que uosla digo gabándome: digo que, se sessudo he Agamenõ, téñome eu por mays sysudo, et ey mays cõdes et mays duques et mays caualeyros et mays gentes que el, et mellor cõssello sabería dar hu conprisse, et mellor sabería enderẽçar a batalla hu fosse mester, et sõo mays apreçebudo et mays engeñoso que el, et sey mellor coñosçer a fin que an as cousas que sse começã a fazer. [+]
1370 CT 1/ 367 Demays, atreuerme ey a justar mellor et endurar mellor o torneo que el, et sabería mellor juntar et acaudillar os nossos caualeyros cõtra os outros cõtrarios, et cometer mellor et rrecollerlos mellor, se mester fosse; et sabería mellor põer as ascoytas et mellor trager a esculca, et sey mellor parar as uelas que el et giarlas mellor, et sey mays agiña dar de comer a hũa grãde oste que el. [+]
1370 CT 1/ 387 Et poyslo nós en nosso poder tẽemos, quería saber de uós que cõssello dades de seu feyto, et se queredes que leuẽ del algo, ou sse queredes que o faça enforcar, ou que o faça desnẽbrar nẽbro et nẽbro, ou se me cõssellades de o mãdar arrastrar a caualos, et que sábeã tódaslas gentes et entẽdan que esto lle fezemos porlo desagisado que nos uẽerõ fazer, et outrossý que entẽdan que outro tal galardón auerán de nós, se a nosso poder veẽ. [+]
1370 CT 1/ 388 Et el rrey Toas seia moy ben gardado, que d ' aquí a hũ mes ben podemos saber o cõssello que nos sobre este feyto será proueytoso; ca tẽpo nos fica pera tomar por el algo, se nos prouuer, ou pera o enforquar, ou espedaçar, ou pera lle dar qual morte quisermos, ou pera fazer del o que se nos antollar, ca nós nõ sabemos o que a uẽtura ha de fazer, nẽ o que ha de acõteçer ẽna batalla, ca lygeyra cousa he de hũ caualeyro seer preso. [+]
1370 CT 1/ 420 Et sabede que, sse eu o uosso amor poder auer, de gisa o ssaberey gardar que nũca ja mays rreçebades torto, nẽ oyredes dizer nẽ rretraher cousa que uos despraza. [+]
1370 CT 1/ 426 Mays uós ja hũa uez saberedes cõmo ela talla. [+]
1370 CT 1/ 426 Et ýasselle moyto sange de hũa chaga que tragía ẽno rrostro, pero el nẽ outro nũca podo saber nẽ entẽder quen lla auj́a feyta. [+]
1370 CT 1/ 440 Et enmẽtre o lanço duraua, a agia nõ quedaua uoãdo, et do uẽto que fazía cõ as aas, as froles que o donzel deytaua perla cámara erã secas, et a cámara ficaua linpa, en gisa que nehũ nõ podía saber que fora daquelas froles. [+]
1370 CT 1/ 476 Pois ¿cõmo podería seer que uos este feyto fezesem ante a saber? [+]
1370 CT 1/ 488 Et des aquí se uingará del o amor, et será malcoytado del, et fazérselle am as coytas moy grandes et sen dormir, et pasará os días en grã pesar, en guisa que a saber auerá camano he o poder que á amor. [+]
1370 CT 1/ 494 Mays tu uayte agora et d ' oie a terçer día serás aquý et saberás o que el rrey tẽ por bem deste pleito. [+]
1370 CT 1/ 494 Mays tu uayte cõmo che eu digo et, entretãto, saberey a uoontade del rrey Príamo et de Paris sobre este pleito, et dizerche ey ay a rresposta que en eles achar, ca, se a eles prouuer, prazerá a mj̃. [+]
1370 CT 1/ 516 Et cobijçaua muyto de ueer a Paris, seu yrmão, ante que morrese, et saber de çerto se era uingado ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 528 Don Achiles, ben sería que nós falassemos ẽna paz, se os troyãos huujassen dela saber ou a quisessen rreçeber. [+]
1370 CT 1/ 598 Et por esto nõ se pode aló njhũ achegar, nẽ saber se mora y algũ [ou] senõ, [n]ẽ que terra he. [+]
1370 CT 1/ 613 Et por ende te desafía de morte esta mĩa lança, et tu saberás oie, se te eu acalçar, que he así uerdade cõmo eu digo. [+]
1370 CT 1/ 645 Et esto podedes saber a pouco tenpo et darm ' edes ende grã grado, se os dioses quiserẽ. [+]
1370 CT 1/ 645 Et esto nõ saberá njhũ, senõ nós todos tres. [+]
1370 CT 1/ 685 Mays a mj̃ semellaría bõo cõsello et são pera aqueles que ficar quisere[n]: façã uĩjnr a don Antenor, que he muy bõo caualeyro et muy sesudo et ardido et ualent et esforçado et de grã guisa, et este os mãterrá et defenderá muy bẽ, et os saberá bẽ correger et cõsellar hu mester for, ca nõ lles ueio outro cõsello, nẽ outro rrecado. [+]
1370 CT 1/ 692 Ena outra carta outrosí dizía que Palomades fazía a saber aos troyaos que auía o auer en si, bẽ contado todo et bẽ pesado, et que o metera so seu leyto, que llo nõ podesem achar, et que parasen bẽ mentes ẽno prazo que lles el posera et nõ atendesen mais, ca el lles conpriría quanto lles prometera. [+]
1370 CT 1/ 692 Et dísolles que por mal dalgũ fora pensada esta trayçóm et que algũ o conpraría muy carament, se el podese saber quen fora o que a uoluera. [+]
1370 CT 1/ 716 Et quanto deste pleito quige saber, de todo muy fuy dado çerta rresposta. [+]
1370 CT 1/ 722 Et por nihũa maneyra nõ pode esquiuar, per poder nẽ por saber que aia, que lle a uentura nõ aia de fazer grã pesar. [+]
1370 CT 1/ 723 Et logo, sem mays tardar, se quisera d ' alý partir por yr alá, mays despois ouuo cõsello que primeyrament enuiase alá saber en cõmo este feyto era, et así se podería aperçeber mellor et fazerlo mais aguisado. [+]
1370 CT 1/ 723 Et enuiou alá dous caualeyros por saber esto. [+]
1370 CT 1/ 726 Agora, quando eu oý tanger uosas bozinas et uosos cornos, corrí contra uós quanto poyde, por saber en que terra era et auer cõsello que fezese. [+]
1370 CT 1/ 731 Pois que sua yrmãa todo aquisto acabou, nũca ia mays poderõ saber que se dela fezera, nẽ hu se fora, nẽ a qual terra era yda. [+]
1370 CT 1/ 734 Et rrogoulles muyto que llo esculcasem, en guisa que, quando el tornase de Delfóm, que llo fezesem logo a saber, ca el en toda guisa quiríao matar cõ suas mãos. [+]
1370 CT 1/ 734 Et diserõ a Orestes que nũca poderõ saber contra qual parte fora Pirio. [+]
1370 CT 1/ 745 Et quen quiser saber quanto tenpo á que este destruymento fuy, cóntelle a era asý cõmo diso Orosio a Sant Angustino, ca el escriuj́o que forõ quatro mill et quatroçentos et oyteenta et quatro ãnos da criaçõ do mũdo, ata que Rroma fuj feyta. [+]
1390 MS [I, 1]/ 69 Porque ẽno outro dia enviastesnos dizer a Viana, onde nos eramos doente de chagas que tragiamos, que uos scripuisemos com̃o noso enperador Calrros liurou as terras de Espana et de Galiza do poderio dos mouros por los seus grãdes feictos, as quaes cousas nos vimos todas andando cõ el et cõ os prinçipes de terra d ' Espana et de Galiza por espaço de quatorze ã[n]os, nos çerto de com̃o pasou fazemoslo saber a uosa yrmãdade. [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 Et as gentes que el cõuertera en Galiza, despois por los seus pecados perderõ a creẽça de Deus, que lles el enviara que os ensinase, ata que fui cobrada ẽno tenpo d ' este Calrros, depois que cõquereu cõ grã traballo moytas partes do mũdo, convẽ a saber: [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 Eu soo o apostolo Santiago, criado de Ihesucristo et fillo de Zebedeu, et yrmaão [de] Sam Johã Auãgelista, o que Nostro Señor por la sua misericordia escolleu sobre lo mar de Galilea para enviar preegar a sua creẽça aos poboos, et o que Erodes mãdou degolar en Iherusalem, cujo corpo agora jaz ascondidamente en Galiza que agora he metuda en poder de mouros a desseruiço de Deus; et marauillome moyto, tu que tãtas terras et tãtas vilas liuraste do poder dos mouros, por que nõ liuraste a mina, porque che faço a saber, que asi com̃o te Deus fezo mais poderoso ca todo los outros rrex da terra, que asi te escolle para liurares a mĩa terra et o meu camino do poder dos mouros; et para darche por ende coroa de gloria perdurauele; et o camino que tu viste ẽno çeo das estrelas, sabe que che demostra que tu deues a yr cõ moy grã poder et liurar o meu camino et a mĩa terra, et a visitar et entrar aquel lugar que he en Galiza onde jaz o meu corpo; et despois que esto for feicto de toda las terras de cristiãos que ha de mar a mar, yrã alo en rromaria, et averã y de Deus perdom de seus peccados et daranlle y loores por las boas cousas et marauillas que fez et faz. [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 Calrros Martel, Calrros Caluo, Calrros Maynete; mais a este chamã Calrros o Mãno porque cõquireu toda las Espanas por sua lança; et despois que conquereu estes lugares, maldiso estas trres çidades porque lle forõ maas de tomar, convẽ a saber: [+]
1390 MS [I, 1]/ 156 AS TORRES DA IGLEIA DE SANTIAGO QUAES SOM EN ELA Ẽna igleia son noue torres, cõuen a saber: [+]
1390 MS [I, 1]/ 162 Et he laurado ẽno meogo da taboa de prata o Trono Domini [en que seen viinte et quatro ançiãos] [ẽna] ordeẽ [que] san Juã apostolo et auãgelista cõta ẽno seu liuro Apocalise que os vio, conuẽ a saber: doze aa destra et doze aa seestra; et tẽẽ ẽnas mãos boas violas et rredomas d ' ouro que dan de si moy boo odor; et en meo deles se Nostro Señor ' in sede majestatis ' , et ten en hũa mão o liuro da vida, et cõ el se beeyzẽdo; [+]
1390 MS [I, 1]/ 162 En esta ordeẽ meesma seem quatro profetas, conuẽ a saber: [+]
1390 MS [I, 1]/ 213 Et o ome boo por amor de Santiago, esteue treze dias ẽna igleia fazẽdo esmolda et oraçõ et amostrando et dizẽdo a todos a merçee que lle Santiago fezera; et desi foyse sãao et saluo para sua terra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . et lles leixaua saber que por estas duas cousas nẽ eles nẽ outros non . . . saberiã nẽhũa cousa do que ha de viinr. . . [+]
1390 MS [I, 1]/ 213 Et por ende os, Rex Magos quando souberõ por lo profeta Balaã que tal Rrei naçera touerõ por bẽ de saber por suas ymagẽes que omẽ deuia de seer aquel que era nado, et demãdãrõlle rreposta. [+]
1390 MS [I, 1]/ 221 COM̃O SANTA MARIA FUY LEUADA AOS ÇEOS ET COM̃O CANTAUÃ YNDO CÕ ELA OS ANGEOS Deuemos saber et fazer a saber aos amigos de Deus com̃o et quando Santa Maria foy leuada aos çeos, et quando o angio vẽo a ela hu ha achou no tẽple en oraçon, cõ outras moytas virgẽes et santas. [+]
1390 MS [I, 1]/ 221 Por que queres tu saber o meu nome, ca o meu nome he grãde et marauilloso. [+]
1390 MS [I, 1]/ 221 Et a omildosa señora, quãdo vio que nõ poderia ende mais saber, calouse. [+]
1409 TA III,4/ 57 Et deue o home saber que en tal tenpo deuen deitar o Cauallo aa Egoa, que posa naçer en tenpo conuynjuel das heruas porque a Egoa, paçendo auondosamente, mays lleite et mellor dara ao filo. esto he verdade et semella rrazon. [+]
1409 TA III,4/ 59 Et deues saber que o non deuen meter en prjgom nen domar se non de dous anos adeante. [+]
1409 TA III,4/ 61 Et deuen saber que o Cauallo para mellor seer non deue seer moi groso nen moy magro, mais antre anbos. Et se for moy groso os humores sobeios deçen aas coixas et geeranse y leuemente doorres, et se traballar podese perder por moitas doores ligeiramente; [+]
1409 TA III,4/ 65 Nota que o Cauallo para Seer mais saaõ deueno sangrar na vea do collo quatro vezes enno ano, conuen a saber: [+]
1409 TA III,4/ 71 Deues saber que quanto mais a meude correren o Cauallo et tenperadamente tanto sera mais ligeiro et mais corredor, por Razon do vuso do correr, pero hũa qousa lle he contraria, se moito vusar a correr sem Razon et como non deue, farase ardego he bulliçoso et rreuellador aas uezes et perdera gran parte de seer ben enfreado, pero non deuen dar a escaiçemento pois que o Cauallo for perfeito, que quer dizer ensinado et vusado ao freo, como sobredito he; [+]
1409 TA III,4/ 73 Et segundo meu saber digo que o Caballo que dizen bayo meyo branco escuro he sobre todos outros llouuadeiro et chamanlle alguũos bayo craro. [+]
1409 TA III,4/ 73 Et deues saber que a fremusura das feituras do Cauallo mais abertamente et mais verdadeiramente se poden mostrar et conoçer no Cauallo magro que no groso, que en seendoo encobre moito desa mingooa. [+]
1409 TA III,4/ 81 depois desta sangrya metan lle sedas nos peitos et nas coixas et corranllo et llauenlle estas sedas duas ou tres vezes no dia, conuen a saber aa mañãa et aa noite, para correren et seeren fora aquelles homores de que se geerou a llandooa, et non lle deuen a acorrer nen a llauar estas sedas senon a dous dias daquel dia que llas meteren ante que llas corran nen llauen deuen a caualgar no Cauallo et tragello huun pouco a peqeno paso et non deue a comer herua nen feeo et das outras qoussas non deue A comer senon pouco para se manteer tam soltamente, que a herua et o feno acreçentaRyan os homores et peoraryan por en o uerme se as comese. [+]
1409 TA III,4/ 115 Et deues a saber que o enprasto da farina triga con as craras dos ouos para as chagas soldar deitando ante nas chagas o poo da murta ou do lentisco ou da galla. [+]
1409 TA III,4/ 133 pero deues saber que tal enfirmydade das grapas que adur se podem ben curar nen perfeitamente. [+]
1409 TA III,4/ 141 Outra qousa he ainda mellor para matar o caçer conuen a saber: [+]
1409 TA III,4/ 147 ffazese outra door sobre lla corroõa do pee conuen a saber ontre a carne uiua et a huna et rronpe y a carne a qual rronpedura se for uella antiga geerase y cançer; [+]
1409 TA III,4/ 151 Ssee a encrauadura for na terçeira speçia que non dane o tuello mays pasa por meyo ontre o uiuo et a huña et esto mesmo lle faras en todo como che na segunda espeçya ensyney, pero que aynda y mays ha sobre esto conuen a saber que aparellada et descuberta a encrauadura asy como o meestre faz talen aa huña de fora ataa a danadura do crauo que lixo nen podreen nenhũa non posa ficar na chaga por nenhũa gisa. [+]
1460 CI 1/ 96 Et alguũs deziã que lle chamase Yria, por Yryem que asenoriaua o dito [lugar]; et outros diziã que lle chamasen Ylia, porla filla do prinçipe, rrey troyano, que o primeyramente pobra(r)a; et outros diziã que lle chamasen Bisrria, porque era syta ontre dous rrios, he a saber: o rrio de Saar et o rrio da Vlla. [+]
1460 CI 1/ 97 En este tenpo senoreauã dous rreys a Galiza, he a saber: rrey Mjro a Lugo et rrey Arriamjro a Bragaã. [+]
1460 CI 1/ 109 Et el rrey Ordonjo, despoys de moytas batallas et vitorias de mouros que vençeu, et muytas prouações de villas et lugares que fezo et dous obispados que nouamente fezo et ordenou; conuẽ a saber: [+]
1460 CI 1/ 119 Et entõ eles, avido seu acordo et cõselo en presença do dito Rreymũdo, prinçipe de toda Galliza, cõ grandes preçes et rrogos lle pedirõ a huũ clerigo a que diziam Diego Gelmeriz, varõ santo et de grã consello et discreto, fillo de Gelmjro caballeyro moy poderoso et vertuoso, que teuera moyto tenpo o castello do Est, porlo bispo de Yria don Diego Pellaez, et a gouernara moy ben et defendera toda a proujnçia de Ylia et a librara dos normanos, frandeses et barbaros; he a saber: terra de Postomarcos, d ' Amaya, terra da Vlla ata o Tamere, por sua caballaria et por maraujllosa discreçõ, o qual eles virã et conosçiã moy ben. [+]
1460 CI 1/ 126 "Et rresponderonlle que a Eglleia de Rroma enviara huũ cardeal legado a España et enbayxador ao bispo de Santiago, et quando o cardeal chegara açerqua de Santiago enviara a saber ao obispo en comõ aly vina, para que o bispo fose rreçeber cõ solempnjdade et rreuerẽçia. [+]
1460 CI 1/ 133 Et entõ el rrey mandou chamar ante sy o bispo et en presença de todos fezo a saber a verdade, et tirou o señorio aos çibdadaos da çibdade para sempre, dizendo que seus avoos o derã a Eglleia de Santiago. [+]




RILG - Recursos Integrados da Lingua Galega
Seminario de Lingüística Informática / Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2018
Deseño e programación web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL