logo usc Corpus Xelmírez - Resultados da consulta

Corpus Xelmírez - Corpus lingüístico da Galicia medieval

Resultados da pescuda


Os resultados das buscas efectuadas no Corpus Xelmírez poden ser usados con fins educacionais e de investigación, sempre que se mencione a fonte. Se desexa consultar a referencia e o contexto dun exemplo, calque no símbolo [+] na cela da dereita. Para se referir ao corpus como un todo, cite: Corpus Xelmírez - Corpus lingüístico da Galicia medieval - http://sli.uvigo.gal/xelmirez/. Se desexa realizar outra pescuda no Corpus Xelmírez, pode calcar aquí.
Está a procurar contextos do uso de deus nos textos históricos do Corpus Xelmírez.

Por cuestións de dereitos de autor, lamentamos non poder amosar todos os resultados desta busca. A mostra está limitada aos 1500 primeiros exemplos atopados no corpus.

1200 FX III, 5/ 699, col. a Onde agora entendemos de desfazer aquel pecado escumungado que fazen os barones unos con outros, et de tanto deuen seer mays tormentados os que se ensuzan en tal maneira, canto eles pecan mays contra deus et contra camdat. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .XII. é como Santa Maria se queixou en Toledo eno dia de sa festa de Agosto, porque os judeus crucifigavan hũa ymagen de çera a semellança [de seu Fillo]. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Par Deus, muit ' é gran razon || de poder Santa Maria | mais de quantos Santos son. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Gran sandeçe faz quen se por mal Filla || cona que de Deus é Madr[e] e Filla. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Mui gran poder á a Madre de Deus || de deffender e ampara -los seus. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Como Deus fez vinno d ' agua ant ' archeteclin[n]o, || ben assi depois sa Madr ' acreçentou o vinno. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Madre de Deus, non pod ' errar | quen en ti á fiança. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Pagar ben pod ' o que dever || o que à Madre de Deus fia. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .XXVIIa. é como Santa Maria Fillou a sinagoga dos judeus e fez dela ygrega. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .XXXa. é de loor de Santa Maria, de como Deus non lle pode dizer de non do que le rogar, nen ela a nos. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Muito valvera nnais, se Deus m ' a[n]par, || que non fossemos nados, || se nos non désse Deus a que rogar || vai por nossos pecados. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Tanto, se Deus me perdon, || son da Virgen connoçudas || sas merçees, que quinnon || queren end ' as bestias mudas. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Pois [que] Deus quis da Virgen Fillo || seer por nos pecadores salvar, || porende non me maravillo || se lle pesa de quen lle faz pesar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .XLa. é de loor, das maravillas que Deus fez por ela. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Deus te salve, groriosa || Reyn[n]a Maria, || lume dos santos fremosa || e dos Çeos via. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Non deve null ' ome desto per ren dultar || que Deus ena Virgen vẽo carne Fillar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 A Madre de [Deus] || devemos tẽer mui cara, || porque aos seus || senpre mui ben [os] ampara. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Mui gran dereit ' é d ' as bestias obedeçer || a Santa Maria, de que Deus quis naçer. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Gran dereit ' é de seer || seu miragre mui fremoso || da Virgen, de que naçer || quis por nos Deus grorioso. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 A creer devemos que todo pecado || Deus pola sa Madr ' averá perdõado. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Da que Deus mamou o leite do seu peito, || non e maravilla de sãar contreito. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 De graça chẽa e d ' amor || de Deus, acorre -nos, Sennor. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Par Deus, tal sennor muito val || que toda door toll ' e mal. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Acorrer -nos pode e de mal guardar || a Madre de Deus, [se] per nos non ficar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 A Madre de Deus onrrada || chega sen tardada || u é con fe chamada. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Muito se leven tẽer || por gentes de mal recado || os que mal cuidan fazer || aa de que Deus foi nado. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Santa Maria, || Strela do dia, || mostra -nos via || pera Deus e nos guia. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Nunca ja pod ' aa Virgen | ome tal pesar fazer, || como quen ao seu Fillo | Deus cuida escarneçer. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Razon an os diabos de fogir || ant ' a Virgen que a Deus foi parir. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Fazer pode d ' o[u]tri vive -los seus || Fillos aquela que Madr ' é de Deus. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Resurgir pode e faze -los seus || vive -la Virgen de que naçeu Deus. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Quen algũa cousa quiser pedir || a Deus por Santa Maria, || se de seus pecados se repentir, || ave -lo -á todavia. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .C.XLIX. é como un preste aleiman dultava do Sagramento de Deus e rogou a Santa Maria que lle mostrarse end ' a verdade; e Santa Maria assi o fez, porque era de bõa vida. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta C.L. é de loor de Santa Maria. || A que Deus ama, amar devemos, || a que Deus preça e nos preçemos, || a que Deus onrra, nos muit ' onrremos: || esta é sa Madre Santa Maria. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Sempr ' a Virgen, de Deus Madre, | busca vias e carreiras || per que os seus tirar possa | de mal per muitas maneyras. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .C.LIIII. é como un tafur tirou con hũa baesta hũa saeta contra o çeo con sanna porque perdera, porque cuidava que firiria a Deus o a Santa Maria. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Tan grand ' amor á a Virgen | con Deus, seu Fill ' , e juntança, || que por que y non dultemos, | a vezes faz demostrança. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Deus por sa Madre castiga | a vegadas ben de chão || o que faz mal, e muy toste | por ela o ar faz são. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 De muitas guisas os presos | solta a mui Gloriosa, || Santa e Virgen Maria, | tant ' é con Deus poderosa. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 A que por nos salvar || fezo Deus madr ' e Filla, || se se de nos onrrar || quer, non é maravilla. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Non vos é gran maravilla | de lum ' ao çego dar || a que con Deus, que é lume, | sé no Çeo par a par. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Deus, que mui ben barata || quen pola Virgen cata. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 A Madre de Deus || tant ' á en si gran vertude, || pe[r] que aos seus || acorre e dá saude. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Pouco devemos preçar || o demo, se Deus m ' anpar, || pois nos a Virgen guardar || que nos caudela. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Muito á Santa Maria, | Madre de Deus, gran sabor || d ' ajudar - quen lle cantares | ou prosas faz de loor. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CC.VIII. é como un erege de Tolosa meteu o Corpo de Deus na colmẽa e deu -o aas abellas que o comessen. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Muito faz grand ' erro, e en torto jaz, || a Deus quen lle nega o ben que lle faz. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Muito foi noss ' amigo || Gabriel, quando disse: || «Maria, Deus é tigo.» [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Os que bõa morte morren | e son quitos de pecados, || son con Deus e con sa Madr ' e | sempre fazen seus mandados. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CC.XXXVIII. é como Deus se vingou dum jograr tafur que jogava os dados e porque perdera descreeu en Deus e en Santa Maria. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 O que viltar quer a Virgen | de que Deus carne fillou, || se pois del filla vinga[n]ç ' a | maravilla nono dou. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Por nos, Virgen Madre, || roga a Deus, teu Padre || e Fill ' e Amigo. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Tan gran poder a ssa Madre | deu eno fondo da terra || Deus d ' acorrer os coitados, | ben come en alta serra. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 De muitas guisas miragres | a Virgen espirital || faz, por que en Deus creamos | e por nos guardar de mal. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Na de que Deus pres carne e foi dela nado || ben pode valer a todo perigoado. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Gran confiança na Madre | de Deus sempr ' aver devemos || por muitos bõos miragres | que faz, de que nos loemos. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 A Madre de Deus, que éste | do mundo lum ' e espello, || sempre nas cousas minguadas | acorre e dá consello. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Par Deus, muit ' á gran vertude | na paravoa comunal, || u dicen todos nas coitas: | «Ay, Santa Maria, val!» [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CC.LXXXVI. é como caeu o portal sobre dous judeus que escarnecian un ome. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Pero que os outros santos | a vezes prenden vingança || dos que lles erran, a Madre | de Deus lle[s] val sen dultança. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Par Deus, muit ' é gran dereito | de prender mui grand ' ocajon || o que contrafazer cuida | aquele de que á fayçon. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Aquela en que Deus carne | prendeu e nos deu por lume, || das cousas linpias se paga | senpre, tal é seu costume. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Sempre devemos na Virgen | [a] tẽer os coracões, || ca per ela gua[a]nnamos | de Deus mui grandes perdões. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Por gran maravilla tenno | de null ' ome s ' atrever || a dizer que Deus non pode | quanto xe quiser fazer. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 De todo mal pod ' a Virgen | a quena ama sãar, || sol que am ' a Deus, seu Fillo, | que soub ' ela muit ' amar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Non deven por maravilla | tẽer en querer Deus Padre || mostrar mui grandes miragres | pola bẽeita sa Madre. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Ali u todo -los santos | non an poder de põer || consello, pono a Virgen, | de que Deus quiso naçer. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Par Deus, non é mui sen guisa | de ss ' ende mui mal achar || o que a Santa Maria | s ' atrev ' a fazer pesar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Quen a Deus e a sa Madre | escarnio fazer quiser, || muito será gran dereito | se ll ' ende pois mal vẽer. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 A Virgen, que de Deus Madre | éste, Filla e criada, || d ' acorrer os pecadores | sempr ' está aparellada. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Sabor á Santa Maria, | de que Deus por nos foi nado, || que se[u] nome pelas terras | seja sempre nomeado. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCC .XXIX. é como Deus fez a un mouro, que fillou a oferta do altar de Santa Maria, que se non mudasse do logar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Ena que Deus pos vertude | grand ' e sempre en ela creçe, || poder á d ' enfermidades | sãar e toda sandeçe. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Virgen Madre gloriosa, || de Deus Filla e Esposa, || santa, pobre, preciosa, || quen te loar saberia || ou podia? [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Con razon nas criaturas | figura pode mostrar || Deus de si ou de sa Madre, | pois elas quis figurar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Muito praz aa Virgen santa, | que Deus fillou por parenta, || de quen ll ' as saudacões | de Don Gabriel ementa. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 A que Deus avondou tanto | que quis[o] dela naçer || ben pode avondar as outras | cousas e fazer creçer. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Fremosos miragres [mostra] | a Madre de fremosura || e grandes, ca á vertude | do mui gran Deus sen mesura. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Loar devemos a Virgen | porque nos sempre gaanna || amor de Deus, e que punna | de nos guar[dar] de [sa] sanna. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 A de que Deus pres carne e foi dela nado, || ben pode valer a todo perigoado. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Muito nos faz gran merçee | Deus Padre, Nostro Sennor, || u fez sa Madre avogada | [e seu Fillo Salvador]. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Verdade éste a paravoa | que disse Rey Salamon || que dos rey[s] as voontades | enas mãos de Deus son. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Muito praz aa Virgen santa | que Deus fillou por parenta || de quen ll ' as saudacões | de Don Gabriel ementa. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCCXC.IIII. é como eno mõesteiro de Jerusalen lles deu Deus muito trigo un ano e outro muit ' ouro. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Pero que os outros santos | a vezes prenden vingança || dos que lles erram, a Madre | de Deus [lles val] sen dultança. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 [Q]uen usar na de Deus Madre | falar, e amiga, || non lle falirán razões | [muy] bõas que diga. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Non é sen guysa d ' enfermos sãar || o santo leite que Deus quis mamar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Bẽeyto foi o dia | e benaventurada || a ora que a Virgen, | Madre de Deus, foi nada. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Virgen Madre gloriosa, || de Deus filla e esposa, || santa, pobre, preçiosa, || quen te loar saberia || ou podia? [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Como Deus é comprida Trĩidade || sen enader nen minguar de ssi nada... [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Muito foi noss ' amigo || Gabriel, quando disse || «Maria, Deus é tigo.» [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Nobre don e muy preçado | foi Santa Maria dar || a Deus quando ll ' o seu Fillo | foi no templo presentar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Os sete dões que dá || Deus, a sa Madr ' os deu ja. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Des quando Deus sa Madre | aos Çeos levou, || de nos levar consigo | carreira nos mostrou. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Bẽeita es, Maria, | Filla, Madr ' e criada || de Deus, teu Padr ' e Fillo, | est ' é cousa provada. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Nenbre -sse -te, Madre || de Deus, Maria... [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Madre de Deus, ora | por nos teu Fill ' essa ora. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Como podemos a Deus gradeçer || quantos bẽes el por nos foi fazer. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Subiu ao Çeo o Fillo de Deus || por dar Parays ' aos amigos seus. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Todo -los bẽes que nos Deus || quis fazer polo Fillo seu, || nos conpriu quando aos seus || o seu Sant ' Espirito deu || que prometeu. [+]
1264 CSMr B/ 137 Esta é como Santa Maria se queixou en Toledo eno dia de ssa festa de Agosto, porque os judeus crucifigavan ũa omagen de cera, || a semellança [de seu Fillo]. || [+]
1264 CSMr B/ 180 [Esta é como Santa Maria fillou a sinagoga dos judeus e fez dela eigreja.] [+]
1264 CSMr B/ 190 [Esta é de loor de Santa Maria, de como Deus non lle pode dizer de non do que lle rogar, nen ela a nos.] [+]
1264 CSMr B/ 217 [[E]sta é de loor de Santa Maria das maravillas que Deus fez por ela.] [+]
1264 CSMr B/ 520 [Como un preste aleiman dultava do Sagramento de Deus e rogou a Santa Maria que lle mostrasse ende a verdade; e Santa Maria assi o fez porque era de bõa vida.] [+]
1264 CSMr B/ 530 [Como un tafur tirou con hũa baesta hũa seeta contra o ceo con sanna porque perdera, porque cuidava que fi[ri]ria a Deus ou Santa Maria.] [+]
1264 CSMr B/ 657 [Como ũu erege de Tolosa meteu o Corpo de Deus na colmẽa e deu -o aas abellas que o comessen.] [+]
1264 CSMr B/ 732 [Como Deus se vingou dun jograr tafur que jogava os dados e porque perdera descreeu en Deus e en Santa Maria.] [+]
1264 CSMr B/ 97 [Esta é como caeu o portal sobre dous judeus que escarnecian a un ome bõo.] [+]
1264 CSMr B/ 202 [Como Deus fez a un mouro que fillou a oferta do altar de Santa Maria que se non mudasse do logar.] [+]
1295 TC 1/ 6 Estando alla chegados todos en hũu, rogarom a Deus todos en seus curações, chorando dos ollos et fazẽdo preçes et rogandole que os nõ desenparase(m), mays que os ajudasse et les acorese en aquela presa en que erã. [+]
1295 TC 1/ 6 Et sabas por uerdade que tu uençeras cras ena manaa, cõ ajuda de Deus, todos estes mouros que te agora teẽm cercado. [+]
1295 TC 1/ 6 Et digoche que tom[a]rã y morte muytos d[o]s teus, ca les esta aparelada a gloria de Deus et a sua folgança en que sempre durarã. [+]
1295 TC 1/ 6 Et uos logo pella manãa confesaruos edes de todos uosos pecados muy bem, et reçeberedes o corpo de Deus et o sangue de Nostro Senor Deus. [+]
1295 TC 1/ 6 Et, poys que isto ouuerdes feyto, nõ dultedes nada d ' ir ferir ena oste dos mouros, et yde chamãdo "Deus, ajuda, [et] Sanctiago!". [+]
1295 TC 1/ 6 Et elles, quando o ouyrõ, derom graças a Deus et louarõ o seu nume. [+]
1295 TC 1/ 6 Os cristãos, quando uirõ Sanctiago, forõ muyto esforçados, et fiando (en elle et) na ajuda de Deus et do apostolo Senor Sanctiago, começarõ de ferir enos mouros muy de rigeo, dando muy grandes uozes: - [+]
1295 TC 1/ 6 Deus ajuda et Sanctiago! [+]
1295 TC 1/ 6 "Deus ajuda et Sanctiago!". [+]
1295 TC 1/ 13 Et enpos esto, contra aquella vĩjnda dos normãos, logo que o soube el rey dõ Rramiro, sacou sua oste muy grãde et foy lidar cõ aquellas gẽtes brauas; et prouge a Deus que tã de rrigeo fferirõ [en] elles que se uẽzerõ os narmães, pero que era gente aspera et forte, segundo conta a estoria, [et] morrerõ y muytos delles. [+]
1295 TC 1/ 16 [et] foy est[o] na era d ' oytoçẽtos et LXX et quatro anos -, morreu este rey dom Rramiro, et foy enterrado muyto onradament[e] ena cidade de Ovedo, ena jgleia de Sam Saluador, cõ muyta onrra de clerigos et de caualleyros et doutros fillos dalgo et de toda outra gente, chorando polla sua morte et rogando polla sua alma a Deus, cõ que el seia. [+]
1295 TC 1/ 23 A sua alma reyne cõ Deus, ca bõo rrey ffoy. [+]
1295 TC 1/ 24 Et começou logo aa ordinar libre et ordinadamente o gouernamento do rreyno que llj Deus acomendara. [+]
1295 TC 1/ 29 Et el rrey dom Affonso, avendo muy grã curaçom de lidar conos mourros et auer com elles gerra, poys que auja bõ[a] andança et ajuda que llj Deus daua, et catãdo o mays agissado para conprir sua voentade en esto, pos sua amizade cõnos prouinciaes et conos nauarros. [+]
1295 TC 1/ 30 Aqui diz a estoria, ontre todaslas bõas obras que el fez que foy esta hũa: cõ grandes thesourros que llj leyxara seu padre el rrey dom Ordono (et) osmou que o melor que delles podia fazer [seeria] despendelos en fazer seruiço a Deus. [+]
1295 TC 1/ 39 Et, sse prouguesse a Deus (a Deus) que eu podesse entrar dentro, rrecabedaria quanto quisesse. [+]
1295 TC 1/ 43 Por Deus, hu uem aqui o conde Sant Diaz? [+]
1295 TC 1/ 51 [Et] con a ajuda de Deus, tomoua et defendeua delles et meteua su seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 51 Et cõquereu outras çidades muytas das que os mouros tĩjnã en Espana, de guissa que foy muy onrada et muy eyxalçada a cristandade a prazer de Deus. [+]
1295 TC 1/ 53 Et ffezo outrosi en esse castello de Gazõ, a seruiço de Deus, hũa jgleia de grande obra cõ piares et arcos de pedra [marmor], et po[s]lle nume San Saluador. [+]
1295 TC 1/ 57 Andados quarreenta et hũu ãno do rreynado del rrey dom Affonso, o Magno, -et ffoy isto ena era de noueçentos et XVe ãnos; et andaua entõçe o ãno da encarnaçom do Senor en oytoçentos et lxxta et vij; et o enperio de Carllos, enperador de Rroma, en quatro - en este ãno el rrey dom Affonso, seendo muy alegre, et au[endo] gram plazer de tantos bẽes como lle Deus avia feytos et fazia contra seus eemigos, (et) envioull[o] dizer ao apostoligo Joham per sua carta, com dous clerigos que lle enviou. [+]
1295 TC 1/ 57 "Joham, obisspo, sseruo dos sseruos deDeus, ao muy boo cristião rrey dom Affonsso et a todollos bisspos et abbades et aos gardadores da ffe, ssaude et apostoligar bẽeyçom. [+]
1295 TC 1/ 57 Por que nos Deus posso en garda de toda a cristi[ã]dade porlla outoridade de San Pero, primeyro dos apostollos, que lle Deus outorgou, quando lle disse: "tu es Pero et sobre esta pedra começarey eu a mj̃a jgleia et a tj darey as chaues do rreyno dos çeos, et o que tu soltares sobrella terra, solto sera outrosi en[o] ceo. [+]
1295 TC 1/ 57 Et disso[lle] outrossi Nostro Senor, quando alla en ssua payxom: rrogey por tj, que nom fallessca a tua ffe; et, quando tu fores conuertudo, confirma teus yrmãos"; et por (a)que(ll)a uossa fama bõa de uos, (o) bom rrey dom Affonsso, vẽo a nos et nos foy mostrada per uossa carta et per estes dous mandadeyros, Ssenoro et Desiderio, amoestamosuos da parte de Deus que persseueredes enos bẽes que tẽedes comecados, por tal que uos cobr[a] et uos acalçe a bẽeycom de Sam Pero et a nosa. [+]
1295 TC 1/ 57 Et uos, nosso ffillo muy amado, quando q[ue]r que o uosso mandado enviardes a nos ou algũ[ũ] da uossa terra de parte de Galiça, hu Deus posse a uos por g[o]uernador, rreçe(r)beruos emos por nosos ffillos muy debõament[e] et prazernos a muyto com uossos mandados. [+]
1295 TC 1/ 57 Et, por amor de Deus et por que o demandastes, outorgamos aa jgleia d ' Ovedo que seja bispado, et outorgamolle todallas coussas que os rreys et os outros cristiãos [lle] derom ata aqui dereytamente, et outrossy o que lle derem et offereçerem daqui adeant[e]. [+]
1295 TC 1/ 57 Et Deus uos de saude et beeycom". [+]
1295 TC 1/ 59 "Joham, obisspo, seruo dos seruos de Deus, ao seu [am]ado fillo, o muy nobre rrey dos galegos. [+]
1295 TC 1/ 59 Et, por que entendemos que sodes deuoto aa nossa sancta jgleia, gradeçemosuollo muyto et rrogamos a Deus que uos auonde uossa força do uosso reyno sobre os vossos ẽemjgos, et que uos outorgue vençemento et garde uoso reyno, assi com̃o uos, nosso amado fillo, nos enviastes dizer et demandar per muytos rrogos. [+]
1295 TC 1/ 59 Mays Nostro Senor Deus nos da que os vençamos. [+]
1295 TC 1/ 59 Et por ende rrogamos uos muyto en uosso amor que nos enviedes acorro dalgũus bõos cauall(eyr)os mouriscos com suas armas, dos cauall(eyr)os que os mouros chamam per seu arrauygo alfarazes, (et) por que, quando nos os rreçebermos, louemos a Deus por ende et [o] gradescamos a uos. [+]
1295 TC 1/ 60 Estas çidades onde os bisspos eram tijnãnas ya os cristiãos pobradas cona ajuda de Deus. [+]
1295 TC 1/ 65 Mays assi foy que, pella merçee de Deus, assi os que vẽeron en acorro como os que iaziã dentro ena villa atendendo sua ajuda, todos forom mortos a espada. [+]
1295 TC 1/ 67 Et poys que ouve o rreyno cãbou sseu nume et fezose chamar anãçer, que querria dizer tãto en arauigo com̃o "defendedor da ley de Deus". [+]
1295 TC 1/ 69 Et dissi tornouse para sua terra de Leõ et deu grraças a Nostro Senor Deus por tãtas bõas andanças que lj dera contra mouros. [+]
1295 TC 1/ 71 Et fez Deus vertudes por elle. [+]
1295 TC 1/ 79 Poys que el rey don Fruella ouve reynado hũu ãno et dous messes, quanto auemos dito susu que reynara, engafeçeu; ca os ma[o]s nõ quer Deus que chegẽ aa meadade de seus dias. [+]
1295 TC 1/ 79 Et por ende perdeu muyto agina o rreyno, ca fez grã pesar a Deus por que matou os homes que llo nõ mereçiã, et deytou da terra o bispo don Framjno, assi com̃o o cõtamos ia. [+]
1295 TC 1/ 79 Et [nõ] quisso oyr [o] qu[e] Nostro Senor Deus disso por el rrey Dauid, sua grã propheta uerdadeyra, que prophetizou et diso: "nõ tangades aos meus ançiaos, nẽ aas mas proph[e]tas, nẽ aos meus seruẽtes, nẽ os tragad[e]s mal". [+]
1295 TC 1/ 79 Et por que este rrey don Fruella fezo esto, et nõ catãdo a Deus, viueu muy pouco no rreyno. [+]
1295 TC 1/ 81 Et meteusse allj mũge por seruir a Deus et por cõprir aquillo que prometera. [+]
1295 TC 1/ 83 Et, poys que el foy senor de Castella, tã en paz teue a terra et tã defenduda, que todos dauã graças et loores a Nostro Senor Deus por que lles dera tal senor. [+]
1295 TC 1/ 83 Et, quando este conde Fernã Gonçaluez vio que era senor, alçou as mãos contra o çeo et gradeçeu[o] muyto a Deus. [+]
1295 TC 1/ 83 Et o conde fezo esta oraçõ de toda sua voentade, et ouyo Deus todo o que lle demandaua. [+]
1295 TC 1/ 86 Et, quando chegarõ, acharõnos y et lidarõ cõ elles; et tã feramente os ferirõ que pella merçee de Deus forõ vençudos os mouros. [+]
1295 TC 1/ 87 Andados iij anos do rreynado del rrey dõ Ramiro -et foy isto na era de IXe çẽtos et xlij ãnos; et andaua outrosi o ãno da encarnaçõ do Senor en IXe çẽtos et iiijo ãnos - (et) o conde Fernã Gonçaluez, auendo sabor de fazer seruiço a Deus et de gaanar prez et onrra, começou de guerrear conos mouros muy de rigeo, et foy cercar hũu castelo muy forte que a nume Caraço; et jazia en somo dũa serra muyto alta, que tijnã os mouros entõçe. [+]
1295 TC 1/ 89 Et, ajudandonos Deus et a nossa lealdade, vençeremos os mouros et sacaremos Castella de prema et de quebranto. [+]
1295 TC 1/ 90 Senor Deus, a que temẽ todallas cousas do mũdo, tu me perdõa sse eu en esta entrada errey, ca nõ sabia nada da santidade deste lugar; et sabendoo nõ fezera y noio, ante uẽera y en romaria et dera y oferendas. [+]
1295 TC 1/ 90 Rrogote por Deus et por tua mesura que seias meu ospede, et darch ' ey pan d ' orio que comas, ca nõ teno trigo, et do al que poder auer. [+]
1295 TC 1/ 90 Senor, por certo sabas que guyara Deus tua fazenda, assi que tu vençeras todo o poder d ' Almãçor, et aueras grã batalla conos mouros, et vençellos as, et mataras y tãto[s] que nõ auerã conta. [+]
1295 TC 1/ 90 Mays rogote et peçoche eu este don: que, poys que ouueres o cãpo vencudo, que te acordes desta cõpana tã lazerada et deste logar tam pobre et deste ospedado tan fraco que aqui comische; ca tres mũges estamos aqui et fazemos pobre uida et, se Deus nos nõ envia a sua merçee, bestas brauas nos comerã aqui. [+]
1295 TC 1/ 90 Don frey Paayo, nõ uos temades de perder o seruiço que me fezestes; ca, sse Deus me leyxar vencer esta lide, prometo a este logar todo o meu qui[n]to que y gãanar. [+]
1295 TC 1/ 92 Et bem semella que Deus nos ha desenparados. [+]
1295 TC 1/ 92 Et fezeramos mellor siso se nos ouveramos tornados, que por ollo veemos que Deus quer ajudar os mouros; poys com̃o pode[re]mos nos yr contra elles? [+]
1295 TC 1/ 92 Alj mostrou Deus aquel dia o seu poder que lles dera, en venzer trezentos caualleyros a tã grã gentio(s) de mouros et tã grã senor [et] tã poderoso como Almõçor. [+]
1295 TC 1/ 97 Et rrogouos, com̃o vassallos bõos et leaes, que os cometamos et que os nõ douidemos nẽ lles mostremos nẽhũa couardia; ca en duuidarmos y por muytas jentes que elles seiã, seernos ya grã maaestãça; ca en lide nõ son todos os homes yguaes, et por çem lãças bõas sse vençe a fazenda quando Deus quer; [+]
1295 TC 1/ 100 Et entãto yrã chegando uosas cõpanas, de que son aynda muytos por vĩjnr, et depoys yremos lidar cono conde de Tollosa et vencerllo emos, sse Deus quiser. [+]
1295 TC 1/ 103 Mays el rey trabalouse per sua sabedoria de tornallos a ssi et de metellos a seu amor; ca nõ queria el que tãtos omẽes bõos come estes fosẽ contra a cristaydade, nẽ fezesen nẽhũa cousa contra Deus. [+]
1295 TC 1/ 105 Leuate et vayte para tua conpana, ca Deus te a outorgado quanto lle demandasche. [+]
1295 TC 1/ 105 Et, estando el pensando en aquella (de)uisom, et rogando a Deus, oyo hũa grã uoz, que [lle] disso assi: - [+]
1295 TC 1/ 105 Amjgos, rrogouos por Deus [que me] ouçades, que me nõ rrepinto do que fiz. [+]
1295 TC 1/ 105 Et mester uos a conssello de Deus et dos omes boos, ca nũca Almãçor ajuntou tam gram poder com̃o agora tem ajũtado. [+]
1295 TC 1/ 108 [Et nos acomendemonos a aquel senlleyro] Deus que fezo todalas cousas do mũdo et que e(ra) poderoso de dar et de toller a quẽ el quer, [et] nõ demos nada por taes cousas. [+]
1295 TC 1/ 108 Et desoy mays yde cada hũu a dormir per uossas pousadas, et gram manaa seede todos armados ẽno cãpo et ajudarnos a Deus, et vençelos emos. [+]
1295 TC 1/ 108 Et, de[s] que cãtou o galo, leu[ã]t[a]r[õ]sse todos a oyr missa, et fezerõ sua confessom et sua penitençia, et rrepentirõsse de quanto mal aujã feycto, et rogarõ a Deus que lles ouuesse merçee et que os ajudasse contra os mouros. [+]
1295 TC 1/ 108 Et matarõllj logo o caualo, et ficou el a pee, et o escudo aos peytos et a espada ẽna mão, et defendeusse a guisa d ' ome esforçado. [+]
1295 TC 1/ 111 Amigos, por Deus que esforçedes et nõ desmayedes pola gram lazeyra que auemos, ca eu uos digo que cras ata ora de noa aueredes grande acorro, en maneyra que vẽçeremos o cãpo et o aueremos. [+]
1295 TC 1/ 111 Mays os cristãos fezerõ o sinal da crux ante as suas caras, et roga rõ a Deus de todos seus curações que os ajudasse contra aquelles seus eemigos. [+]
1295 TC 1/ 111 Mays, quando o conde Fernan Gonçaluez soube que os mays altos omes daquela az erã mortos, [et] que os outros estauã muy arrequeixados et tristes, et que seriã muy agina desbaratados, se acorro nõ ouuesem, ouue ende muy gram pesar, tãto que nõ catou por al senõ por aguillar o caualo, et deusse a andar et meteusse pela mayor pressa dos mouros, que [non] douidou nada, et foylle acorrer, et achoos muy desbaratados, ca os ouuerã mortos ou presos, se el tã agina nõ chegara. [+]
1295 TC 1/ 111 Et tã grande foy ali a morteydade, de hũu cabo et do outro, que ouue y, que bem coydou o conde que nũca iamays tornaria a Castela; ca sse lle ya guisando a morte, se lle Deus nõ acorresse. [+]
1295 TC 1/ 111 Estando elle en este aqueixamento tã grande, começou a rrogar a Nostro Senor Deus que lle acorresse. [+]
1295 TC 1/ 111 Et o conde, andando esto dizendo et querelando ontre sy a Deus et lidando en todo esto a grã poder, oyu hũa uoz que lle disso: - [+]
1295 TC 1/ 111 Et demays, eu ey prometudo meu [cor]po d ' enterralo y, et mãdo que, quando finar, que y me enterrem; et eu punarey de fazer aquel lugar per que seia muy rrico et muy onrrado [et] com̃o seia y Deus muy seruido sempre pelos que y iouuermos enterrados. [+]
1295 TC 1/ 118 Desnuu sey do ventre de mjna madre et desnuu tornarey ala hu Deus he en mjna ajuda et nõ auerey medo de nẽhũa cousa que ome me faça. [+]
1295 TC 1/ 125 Et aquel dom Ordoño, o Mao, seendo auorrido de Deus et dos omes por seus maos feytos, nõ sse asesegãdo en Asturas, fugiu para o conde Fernan Gonçaluez, que era seu sogro. [+]
1295 TC 1/ 126 Et el, yndo sua carreyra, fezo sua oraçõ a Deus en esta guisa et disso assy: - [+]
1295 TC 1/ 126 [Et] por que pesou muyto a Deus daqueste feycto tã mao et tã sem razõ, (et) oyrõ todolos que y estauã hũa uoz ẽno aere, et partiusse logo o altar da hermida, dela çima ata o fondo, et a jgleia outrossy, et assy esta partida oge en este dia. [+]
1295 TC 1/ 126 Et poys que el rey dom Garçia teue en seu poder o conde, mandoo deytar en ferros; de guisa que, por aquela uertude que Deus aly fezera, nõ catou por ela nẽ fezo nada de bem. [+]
1295 TC 1/ 126 Et o conde, porlo gram pesar que ende ouue, fezo sua oraçõ a Nostro Senor Deus, et disso assy: - [+]
1295 TC 1/ 126 Ay Deus, com̃o somos omes de forte ventura! [+]
1295 TC 1/ 130 Et o conde Fernan Gonçaluez ficou entõce en sua priiom, cuydando el muytas guysas en com̃o poderia el d ' allj seyr, rrogando todauia a Nostro Senor Deus que o sacasse ende agina. [+]
1295 TC 1/ 132 Et disse aa jnfante com̃o o leixara muy lazerado, et que auia della muy grã querella, et querellauase a Deus por ende, por que ella soo o queria sacar deste mundo et fazerllj prender morte, et que ella fora razõ et achaque por que el que era en aquela priiom et, se ella quisesse, poderia el seyr della et escapar a uida. [+]
1295 TC 1/ 132 Ali disso aquella dona mãdadeira aa jnfante dona Sancha: -Senora, rrogouos, pola fe que deuedes a Deus, que uaades a el et que o confortedes et que o nõ queirades desenparar; ca, se el morre desta guysa, grã pecado faredes uos hy. [+]
1295 TC 1/ 132 Ben uos digo, amjga, que me teño por mal[ã]dante et muyto me pesa de quanto mal el sofre; mays fio en Deus que aynda uerra sazõ que [o] eu veerey bem andante. [+]
1295 TC 1/ 132 Assi prouguesse a Deus. [+]
1295 TC 1/ 132 -Senora, eu digo uerdade a Deus et a uos que, se uos esso conprides, que me uos dizedes, que uos tome eu por moller et que case cõuosco. [+]
1295 TC 1/ 132 Et se uos cuydo a faleçer desto que uos eu digo, falescame Deus com̃o a omẽ falso et sem uerdade. [+]
1295 TC 1/ 136 Et Deus nos perdoe por ende se en algũa cousa pecamos. [+]
1295 TC 1/ 136 Quando os castelãos estas nouas oyrõ, forõ muy alegres et gradeçerõ muyto a Deus a merçee que lles fazia en lles dar seu senor sem lazeyra delles, et tã gramde era o gozo que ende auyã que llo nõ podiam creer. [+]
1295 TC 1/ 142 Et el rey dom Sancho deusse entõçe a gram vagar, de guisa que passou depoys do prazo bem tres ãnos, que el rey nẽno conde nõ recudirõ a este preyto. [+]
1295 TC 1/ 145 Demays quiso Deus fazer merçee ao conde Fernan Gonçaluez, que nũca o podessem vençer mouros nẽ cristãos (et) en canpo. [+]
1295 TC 1/ 146 Et, poys que nos auemos sofrido gram lazeyra et estamos en estado qual nũca coydamos, loado a Deus, se assy o perdessemos, toda nossa lazeyra seria passada de balde. [+]
1295 TC 1/ 146 Et uos bem sabedes que nõ pode o ome lidar cõ torto, ca Deus nõno quer ajudar. [+]
1295 TC 1/ 146 Mays fio por Deus que, ante que daqui sayades, me faredes ende bom dereyto. [+]
1295 TC 1/ 150 Et o conde entõçe confortoa et dissollj que sse [nõ] queixasse, ca a sofrer era todo o que Deus queria dar aos omes, et que tal cousa para rey era et para grandes omes conteçeu. [+]
1295 TC 1/ 150 Si me ualla Deus, diz uerdade. [+]
1295 TC 1/ 150 Et desy folgarõ toda a noyte ambos en hũu et falarõ y muyto de suas cousas, et poserõ com̃o fezessem todo aquelo, segũdo (segũdo) tijnã ordenado, se Deus llo quisesse g[ui]sar assy. [+]
1295 TC 1/ 150 Por Deus, porteyro, nõ gaanas tu nẽhũa cousa en eu tardar aqui et que nõ possa depoys mjña jornada conprir. [+]
1295 TC 1/ 152 Et o conde, quando a uyu, prouguelle muyto cõ ela et teue que lle auya Deus feycta muyta merçee. [+]
1295 TC 1/ 157 Mays, en todo esto, dõ Gonçaluo, a que Deus cofondesse, tijna encubert[a] en seu curaçom trayçom, que queria fazer contra el rey; et fezoa. [+]
1295 TC 1/ 157 En la gl[or]ia de Deus folgue a sua [alma]. [+]
1295 TC 1/ 161 Et foy a elles atreuudamente, chamando o nume de Deus et de Sanctiago. [+]
1295 TC 1/ 161 Et cõna merçee et a uertude de Deus et do apostolo Santiago, cuia jgleia elles quebr[ã]tarõ et roubarõ et desonrrarõ, vençeuos et desbaratoos et astragoos, de guisa que todos morrerõ y con seu rey; assy que, de muy gram gente que erã, nõ ficou que arma podesse alçar contra elles nẽ fazerlles nẽhũu dãno; ca todolos mays y forõ mortos, com̃o dicto [he], os outros catiuos et presos et todo seu feycto desbaratado et desfeycto. [+]
1295 TC 1/ 162 Et, com̃o y[a] quebrãt[a]do a farto de muytas guerras et lides que auya feyctas con mouros et cõ cristãos, por defender Castela et enalçar a cristãdat et seruir a Deus, adoeçeu en Burgos entõçe, et a doẽca foy atal et tã aficada que morreu y en Burgos. [+]
1295 TC 1/ 162 Deus seia a alma deste conde Fernan Gonçaluez de Castela. [+]
1295 TC 1/ 163 O miragre que Deus mostrou polo caualeyro do conde Garçia Fernandez ena lide de Cascalar [+]
1295 TC 1/ 163 Et, quando o conde soube todo o feycto en com̃o auya passado, et uyu el et os outros que todallas feridas que lle os mouros der[ã a] aquel que por el andara ẽno cãpo, que todalas el tijna ẽno perponto et na loriga et no caualo, et souberõ que nõ fora y, (et souberõ et) entenderõ et conoçerõ que esto que per Deus ueera, et pela deuoçõ que aquel caualeyro auy[a] en el et nos sacrifiçios das missas, et [que] por esso quisera el enuyar a seu angeo en [sua] fegura que lidasse por el. [+]
1295 TC 1/ 166 Et, desque sse ouuerõ apartado, escõiuroo et rogoo por Deus que lle dissesse uerdade se era ome fillo dalgo. [+]
1295 TC 1/ 166 Quando dõna Sancha esto oyu, prouguelle muyto, ca teue que Deus lle daua carreyra qual ela nõ saberia buscar nẽ demãdar. [+]
1295 TC 1/ 166 Et esta condesa dõna Sancha começou logo da primeyra a seer muy bõa moller et a tẽersse con Deus et seer amjga de seu marido et fazer bõas obras. [+]
1295 TC 1/ 166 [Et] daquella uez foy astragado o moesteyro de Sam Pero de Cardena, et matarõ y CCCos mũges en hũu dia; et, iazendo todos enterrados ẽna caustra, fezo Deus muytos miragres por elles. [+]
1295 TC 1/ 175 Par Deus, tio, nũca uos eu mereçi por que uos tã gram golpe com̃o este me dessedes. [+]
1295 TC 1/ 175 Rroy Valasquez, quando sse uyu tã maltreyto, começou a dar uozes et dizer "a armas, a armas" muy apressa, que logo forõ ajũtados cõ el todollos seus caualeyros. . . ca bem uijã que sse dariã a mal daquella uez, se Deus llo nõ desuiasse. [+]
1295 TC 1/ 179 [Et], poys que uos leuades en jogo tal feycto com̃o este et tal desonrra, rrogo a Deus que uos rripentades ende. [+]
1295 TC 1/ 182 Et deytousse a seus pees et pediolle por merçee que lle pesasse daquella desonrra que ela auya rreçebuda de seus sobrinos, et que por Deus et por sua mesura que lle desse ende dereyto. [+]
1295 TC 1/ 182 Yrmaa, muy rrico uerra de Cordoua dom Gonçaluo Gostez, se Deus quiser, du o eu envio, ca tãto auera d ' auer que sempre iamays seremos rricos et auondados. [+]
1295 TC 1/ 189 Et fezo muy mal dõ Moño Salido de nõ vijr aco cõuosco, et mãde Deus que sse rrepĩta ende por esto que a feycto et que aynda veña tempo que o queyra enmendar et nõ possa. [+]
1295 TC 1/ 191 Deus che de por ende mao galardom, ca en quanto o mũdo seia falarã desta tua trayçõ. [+]
1295 TC 1/ 191 Et daqui adeante acomendouos a Deus. [+]
1295 TC 1/ 191 Et, quando elles virõ que nõ avia al senõ vençer ou morrer, acomendar[õ]sse a Deus, et chamarõ o apostolo Sanctiago, et forõ ferir [en] elles [et] tã de rrigeo os cometerõ et tã bem lidarõ et tãtos morrerõ y et tã grande espãto meterõ en elles que nẽhũu nõ se lles ousaua parar deante. [+]
1295 TC 1/ 191 Yrmãos, esforçemos quanto mays podermos, et lidemos de todo curaçõ, ca nõ teemos aqui outro que nos aqui ajude senõ Deus. [+]
1295 TC 1/ 195 Et, elles estando assy muy coytados, por que sse vijã assy soos et sem toda outra ajuda, meteu Deus en curaçom a algũus dos cristãos que estauã cõ Rroy Valasquez que os vẽessem ajudar. [+]
1295 TC 1/ 195 Nũca cho perdoe Deus, por tal feycto com̃o este que tu aqui feziste contra nos. [+]
1295 TC 1/ 199 Deus te gradesca o bem que me feziste, et outrosy o bem que me dizedes. [+]
1295 TC 1/ 203 Et este fezo loor a Deus et deullj graças cõnos outros cristãos pola merçee que ali fezera ao arçebispo et por aquel miragre que ali fezera sobre el. [+]
1295 TC 1/ 203 Et estãdo y adoeçeu, et desy reçebeu logo o corpo de Nostro Senor Deus. [+]
1295 TC 1/ 203 Et elles, quando esto uirõ, entenderõ que per Deus vijna este feycto, et guisarõllj sua supultura, et enterrarõno en aquela jgleia de Sancta Olalla. [+]
1295 TC 1/ 216 Et esto nõ vijna per el, mays pola sana de Deus que era sobre os cristãos; ca, depoys que o prez dos (dos) godos foy amortificado en Espana, logo a jgleia foy despreçada et abaixada et leuarõ os mouros os tesouros delas. [+]
1295 TC 1/ 217 Mays, ante que sse el partisse de terra de Sanctiago, foy ferido el con toda sua cõpana de malamento de Deus; et, polo pecado do atreuemento et das suzidades que el fazia ẽna jgleia de Sanctiago, caeu en el hũa das mays suzi(d)a(de)s enfermidade[s] que poderia seer. [+]
1295 TC 1/ 221 El rey dõ Bermudo, com̃o quer que sse enmendasse contra Deus de muytas cousas que fezera contra el, nõ leixou d ' oyr et d ' ascoytar omes loamineyros. [+]
1295 TC 1/ 221 Et, por que o prendeu a torto, nõ quiso Deus que aquel pecado que fezera que pasass[e] sem pẽa, et deu tã grande sequidade ẽna terra por elo que nõ podiã arar nẽ semear, de guisa que foy a fome [muy] grande ademays per todo España. [+]
1295 TC 1/ 222 Andados xvij ãnos do rreynado deste rey dõ Bermudo -et foy ẽna era de mil et xvj ãnos; et andaua entõçe o ãno da encarnaçõ do Senor en IX çentos et lxxaviij ãnos; et a de Oto, enperador de Rroma, en xj - en aquela sazõ terra d ' Espana, sofrendo gram coyta de fame pola pestilẽçia da sequidade que y auya et faziã com̃o agora dissemos aqui ante desto, adoeçeusse Deus da gente et quiso, pola sua merçee, demostrar esta gram coyta por que era. [+]
1295 TC 1/ 222 Et por ende, logo aquela ora que sse el repentira do que fezera et o desfezo, rogou a Deus de todo curaçõ que lle perdoasse; [+]
1295 TC 1/ 222 [et] logo aa ora deu Deus chuuya ẽna terra, et a terra deu seus froytos com̃o deuya. [+]
1295 TC 1/ 222 Depoys desto, el rey dom Bermudo, repentiosse ia de to[do]los erros et os feyctos que ia fezera contra Deus, et traballousse logo de fazer a jgleia de Sanctiago et os outros lugares que Almãçor deribara et ensuzara cõnas suzias custumes da sua ley en que nõ a prol nẽhũa. [+]
1295 TC 1/ 226 Et logo aa ora ferio o angeo de Nostro Senor Deus, de que el coydou a seer morto de todo en todo. [+]
1295 TC 1/ 233 Mays tã grande foy o medo que ouuerõ todos aquelles que aquillo oyrõ dizer que por nẽhũa cousa nõ llo poderom fazer creer que aquel era Ysem Almohadj, (et) quando ysto uio, foy et ascondeuse en casa de hũu alaraue, que auia nume Mahomad, o Toledão, todo ia com̃o desapoderado et desasperado, et fugiu de noyte, et uẽosse cõ Mafomad a Toledo. Çuleyma tomou entõ a çidade de Cordoua per força et assenorousse do alcaçer et apoderousse do rreyno vijte meses. [+]
1295 TC 1/ 233 O terçeyro, que errastes et pecastes malamente contra Deus et contra natura, que quise[stes] conpr[a]r por seruas uossas molleres et uossos fillos et os outros omes de uossa ley, os que nos agora catiuamos en esta batalla. [+]
1295 TC 1/ 239 Tu es traydor a Deus et a mj̃, [ca] feziste matar a todoslos mouros que tĩjna comjgo, et tomaschelle todolos seus bẽes que aujã, et feziste a muytos perder cõsello et anda[r] pobres et mesquinos; [+]
1295 TC 1/ 250 Et, depoys desto, ajudando Deus Ayrã, assy com̃o dissemos, deytou de Jaem et de Beeça et d ' Arjona os berberis. [+]
1295 TC 1/ 262 Et el, quando sentiu que era ferido de morte, ordinou sa fazenda ante os bispos et os abades que hy erã, et confessousse et recebeu o corpo de Deus. [+]
1295 TC 1/ 263 Et este rrey dõ Uermũdo, assi com̃o conta a estoria, pero que era nyno de ydade, nõ quis semellar hũus nynos que som garridos et trauessos; mais, logo en começo de seu reynado, pelo spiritu de Deus que era en elle et cõ bõos cõselleiros que auia, que o guyauã, traballouse logo de fazer as igreias de Cristo et os outros logares que os mouros destruyrã. [+]
1295 TC 1/ 265 Et a rreyna, que estaua en ora de finarse da door da lançada, pariu ante hũu fillo, assi com̃o prougo a Deus, et naçeu pela ferida da lança. [+]
1295 TC 1/ 277 Este dom Teobalt, rrey de Nauarra, poys que foy rrey dalj, auendo muy [a] coracõ de fazer seruiço a Deus, ajuntou muy grã cauallaria, et passou o mar et foy liura[r] de poder de mouros a sancta terra de Jherusalem. [+]
1295 TC 1/ 281 Et el rrey creeullo perllo spiritu sancto de Deus que uẽo a el et llo fezo creer, et soltou a rreyna. [+]
1295 TC 1/ 287 Et, quando ouue de morrer cõtoullj sua fazenda toda en confessõ et rrogoullj que por amor de Deus que o metesse en auito de Çistel, en que prometera de morrer, et que o leuassẽ ao moesteyro de Poblete. [+]
1295 TC 1/ 294 Mays depoys desto, quando o onrrado don Arnaldo, arçebispo de Narbona, ajuntou de França gran gent[e] de cruzados contra os ereges, que erã muytos en esse seu arçebispado de Narbona, que deostauã o nume de Deus, veẽo y el rrey dõ Pedro en ajuda do cõde de Tolosa. [+]
1295 TC 1/ 294 Et conteçeo asy per, prazer de Deus, ca en outra guisa nõ poderia seer, que morreo el rrey dõ Pedro, cõ os arãgoeses, en aquella batalla, ca elles soos lidauã muy esforçadamente, et ficarõ eno campo ena lide. [+]
1295 TC 1/ 294 Et, pero que el rey dõ Pedro era muy bõo cristão, por que ueẽra en ajuda do conde, con que auia diuido, a defender os ereges, que sõ g[ente] sen [Deus], quiso Deus que morresse assy com̃o dissemos. [+]
1295 TC 1/ 294 Et foy enterrado eno espital de Yseña que sua madre, a rreyna dona Sãcha fezera; et metera y muytas donas que seruissem a Deus. [+]
1295 TC 1/ 296 Este rrey dõ James ouuo en aquella dona Violant, sua moller, outros fillos que Deus aderençou na sua carreyra. [+]
1295 TC 1/ 299 Et el rrey, que o quisera matar dentro en aquel sancto lugar, foy ferido de Nostro Senor Deus por hũu miragre que llj conteçeu y: que, assy como o el quiso ferir cõ o ueabre, que se llj torçeu o braço destro de guisa que o nõ pode atanger. [+]
1295 TC 1/ 307 Et foy muy bõo rey et muy dereytureyro, et temia muyto a Deus, et era muyto ardido enas fazendas. [+]
1295 TC 1/ 308 Et elle, quando chegou a sua madre cõ muy grande onrra, desque foy ant ' ella, gradeçeu muyto a merçee que Deus llj fezera et disso que nõ tĩjna por bẽ de tẽer presos os reis, mays que tĩjna por bẽ que se fossem para suas terras. [+]
1295 TC 1/ 310 Et uos, senor, deuedelo de fazer, por que e seruiço de Deus et por que perdoe eu a Rrodrigo de boa uoẽtade. [+]
1295 TC 1/ 312 Andados dous anos del rreynado del rrey don Fernãdo, que foy ena era de mil et çĩquaẽta et çĩco anos, auendo el rrey as andãças boas que uos disemos, o diaboo, a que pesa do que he seruiço de Deus et do bẽ que Deus da ao home, traballouse muyto por meter mal et andar buliço et mal desaguisado; et guisou com̃o metese mal ontre el rrey don Garçia et el rrey don Fernãdo, seu yrmão. [+]
1295 TC 1/ 312 Mays nõ quiso Deus. [+]
1295 TC 1/ 314 Et, jndo polo camj̃o fazendo muyta esmolla et muyto bẽ a ppobres por amor de Deus, et yndo asi pelo camjno achou hũu gafo lazerado en hũu tremedal, que iazia dando uozes et dizendo que o tirasse ende por amor de Deus. [+]
1295 TC 1/ 314 Eu sõo San Lazaro, que te faço a saber que eu sõo o gafo a que tu fezisti muyto bẽ et (a) muyta onra por amor de Deus. [+]
1295 TC 1/ 314 Et, polo bẽ que me tu polo seu amor fezisti, outorgati Deus hũu gran dõ: que, quando o bafo que ante sonasti te uẽer, que todalas cousas que começares en lides ou en outras cousas que todalas acabaras conpridamente; asi que a tua onra creçera mays cada dia et seras temudo et reçeado dos mouros et dos cristaos, et os eemigos nõ tj poderã enpeeçer; et moreras morte onrada en tua casa; et nũca seras uençudo, ante seras sempre uencedor, ca ti outorgou Deus sua bẽeyçõ cõ tãto et fays sempre bẽ. [+]
1295 TC 1/ 314 Et Rrodrigo leuantouse da cama et ficou os geollos en terra et fezo sua oraçõ contra Deus, et gradeçeullj quanta merçee llj fazia, et rogando a Uirgẽ Sancta Maria que rogasse o seu fillo beeyto que llj ouuesse en guarda o corpo et a alma et todos seus feytos. [+]
1295 TC 1/ 314 Desi enderençou seu camjno para Sanctiago et fezo sua romaria muy bẽ et muy cõpridamente, fazendo muyto bẽ por amor de Deus et de Sancta Maria. [+]
1295 TC 1/ 316 Destas parauoas pes[o]u muyto a Rrodrigo et diso a dõ Martin Gonçaluez: -Sodes bõo caualeyro, mays estas parauoas nõ sõ para aqui, ca este preito pelas maos o deuemos a li[ur]ar ca nõ per parauoas uãas, et todo o poder este en Deus et de ende a onra a quẽ quiser et a quẽ entender que sera mays seu seruiço. [+]
1295 TC 1/ 325 Enos xvijte ãnos del rreynado del rrey don Fernando, pois que ouue tomado estes lugares, auendo muy grã curaçõ de ganar Coinbra, foyse en romaria a Sãtiago, por cõseio de Rrodrigo de Biuar, por que ll[e] disso que lla ajudaria [Deus] a ganar, et de tornada que querria que (ll)o fezese y caualleyro, que y coidaua a rreçeber caualaria. [+]
1295 TC 1/ 325 Et quando chegou a Sãtiago jouue tres dias en oraçõ, et rrogou a Deus que o guardase de mal et que lle leixase conprir aquelo que deseiaua. [+]
1295 TC 1/ 325 Et era bispo, que auia leixado seu bispado por seruir mays conplidamente a Deus. [+]
1295 TC 1/ 325 Et, elle teendo esta perfia, prougue a Deus que se adormeçeu, et apareçeulle San tiago cõ hũas chaues ẽna mão, et dissolle cõ muy alegre contenente: - [+]
1295 TC 1/ 329 Este sancto om̃e cõpose muyto bem de muytos sanctos que rreçeberom marteyro por amor de Deus, et scripueo muytas cousas proueytosas de sancta jgleia. [+]
1295 TC 1/ 331 Et el rrey, cõ muy grã saña, foya logo çercar, et poselle muytos engeños et fezolle tãta prema, ata que foy voentade de Deus que lla derõ. [+]
1295 TC 1/ 331 Et el rrey dõ Fernando gradeçeu muyto a Deus quanta merçee llj fazia en acabar tã alta cousa et reçebeu el rrey moro por vasalo. [+]
1295 TC 1/ 333 Et os bispos, com̃o erã omes bõos et entendudos, c[o]uberõ o rrogo del rrey, et disserõlle que yriã a rrecadar esta meseiaria, por que entendiã que era seruiço de Deus et onrra da cristãdade. [+]
1295 TC 1/ 335 Et os bispos, quando esto oyrom, ouuerõ seu consello d ' estar tres dias en oraçõ et en jaiuũ, que Nostro Senor Deus, pola sua merçee, lle mostrasse algũu miragre per que veesem ende cõ onrra. [+]
1295 TC 1/ 335 Seruos de Deus, nõ he sua uoentade que leuedes daqui os corpos das sanctas uirgees Santa Justa et Sancta Rrufina, ca esta çidade a de seer conquerida dos cristãos et quer(ẽ) que fiqu[ẽ] y por consolamento da fe catolicha. [+]
1295 TC 1/ 335 Et elles gradeçerõ muyto a Deus a merçee que lles fazia et pedirõ por merçee ao santo cõfesor que lles mostrase sua supultura. [+]
1295 TC 1/ 335 Et el rrey foy muy espãtado polo muy fremo[so] miragre et arrepeedeuse polo que lles auia dicto et quiserallo tomar; mays nõno pode fazer, ca, tal ora com̃o o pensou, nõno pode mays veer, et foy mouudo seu entendemento en al, et seu daquilo que coydou. [+]
1295 TC 1/ 335 Et entõ mouerõ os bispos cõno corpo de Sancto Esydro et tomarõ seu camino, fazendo Deus por elle muytos miragres, hu quer cõ elle chegauã. [+]
1295 TC 1/ 337 El rrey dom Fernando estando muy alegre polo bẽ que Deus lle fezera en cobrar tã sancta cousa, por consello da rreyna, sua moller, leuou(o) al rrey dom Sancho, seu padre, do moesteyro de Oña para Sancto Esydro de Leõ Et elle estando en esto, o papa Hurbãno fezo cõçello. [+]
1295 TC 1/ 337 Ca toda quanta onrra uos Deus deu toda este perduda, se esto passa. [+]
1295 TC 1/ 337 Et, senor, tal sodes uos que Deus uos ama muyto et nõ querra que a uosa onrra desperesca. [+]
1295 TC 1/ 343 Andados XXXtaVco ãnos del rreynado del rrey dom Fernãdo -quando andaua a era en mĩll et oyteenta et noue ãnos; et [o] a[no] da encarnaçõ en mĩll et çinquaenta et hũu ãno; et [o] do enperador Enrique en tres - este (el) rrey don Fernando, seendo ia de boos dias, se ante sse traballara por seruir a Deus et por fazer bõas obras, mays se traballou ende adeante de fazer cousas que prazi[ã] a Deus. [+]
1295 TC 1/ 343 Outrosy a rreyna dõna Sãcha nõ se traballaua meos hũu pouco de fazer bõas obras et seruir a Deus, que era dõna de grãde entendemento et mujto aguçosa en todo bem. [+]
1295 TC 1/ 344 Et aa rreyna, quando o soube, pesoulle muyto de curaçõ; et rrogou atãto el rrey et tãto lle soube dizer de muytos exemplos boos, dizendo[lle] que nõ minguase nẽhũa cousa en seu estado, o que nũca el minguara, et agora ẽna çima que nõ quisese Deus que os omes boos lle trauasem en ello, senõ que leixaria mao exemplo de sy. [+]
1295 TC 1/ 346 Et elle(s) fazendo este(e)s bees et outros muytos que nõ [son] contados, et fazendo linpa vida [et] onrrada, [et] teendo todo España sub seu senorio, asy cristiãos com̃o mouros, muy longo tempo, que se nõ ousauã a enfestar hũu senorio contra outro nẽ ousauã nẽ auyam coydado de al se nõ do seu, seendo ia com̃o ençima de sua vida, et que Deus demãdaua por el, estando hũu dia en oraçõ, apareçeulle o cõffessor Sancto Esydro. [+]
1295 TC 1/ 346 Et disolle o dia et a [o]ra en que auia a morrer, por que se aperçebesse de se confessar [et] de fazer enmenda dos seus pecados, et que se nẽbrase de sua alma por que desenbargadamente fosse ante a façe de Deus. [+]
1295 TC 1/ 348 Et disse a seu padre que nõ podia de dereyto fazer esta partiçõ, ca os rreys godos fezerõ antigamente costotyçõ que nũca fosse partido o senorio d ' España, mays que fose sempre de hũu senor; et por esta razõ nõ podia nẽ deuya fazer esta partiçõ, poys que a Deus aiũtara en elle, ca elle a auya d ' auer, ca era o mayor herdeyro. [+]
1295 TC 1/ 349 Et pose a coroa [en]a cabeça ante o corpo de Sancto Esydro, et chamou a Deus dizendo asy: - [+]
1295 TC 1/ 349 Et tomou panos de çil[i]çio a c[a]rõ do corpo et fezo sua oraçõ de cabo contra Deus, et cõfessou quantos erros auya feytos contra Deus. [+]
1295 TC 1/ 349 Et depoys mandouse leuar a Sancta Maria d Almãçone en romaria et jouue y tres dias, chorando en peedença, rogãdo a Deus et a Santa Maria que lle ouuesse merçee, et que ella que rogasse a seu fillo bẽeyto por elle. [+]
1295 TC 1/ 350 Conta a estoria que, depoys que finou o muy noble rrey dõ Fernando, o Mãno, viuio a rreyna dona Sancha dous ãnos, fazendo muyto bem et bõa vida muy sancta, seruindo a Deus en todos seus feytos, ca foy muy onrrada et muy entenduda et moy amiga de seu marido, et conselloo sempre bem. [+]
1295 TC 1/ 350 Et delles Deus pareyso. [+]
1295 TC 1/ 350 Onde conta o arçebispo don Rrodrigo que el rrey dõ Sancho, andando per seu senorio, parou mentes ẽno muy grã torto que lle fezera el rrey seu padre en lle partir os reynos que Deus en elle ajũtara, que deui[ã] seer seus, et que nõ auya ende se nõ a terca parte aynda nõ bem conplida. [+]
1295 TC 1/ 351 Andados dous ãnos del rreynado del rrey dõ Sancho, poys que andou per seu rreyno et assessegou a terra et fezo cortes en que lles ou torgou todas as cousas que lle demãdau[ã], por auer os curações delles, cõ grãde esforço et cõ grã fortoleza que tijna no curaçõ, traballouse de yr contra os mouros por seruir a Deus et acreçẽtar a sua sancta fe. [+]
1295 TC 1/ 351 Mays pero quero fazer esto que el rrey de Saragoça me envia dizer; ca en cabo, se me mentir, eu verrey sobre elle et fio sobre a merçee de Deus que se nõ podera amparar. [+]
1295 TC 1/ 354 Et por ende rrogo a Deus que çedo seya deserdado. [+]
1295 TC 1/ 356 Et el rrey dõ Afonso dise que o nõ mandaua nẽ pasaria a jura que fezera al rrey s[eu] padre, ca se tijna por pagado cõ aquello que lle Deus quiso dar. [+]
1295 TC 1/ 365 Et, quando vyo seu senor vençudo, pesoulle muyto, pero começoo d ' esforçar, dizendo que nõ desse nada por ende, ca o choro et [a] lidiçia todo he en Deus. [+]
1295 TC 1/ 365 Et, se(u) Deus quiser, o grã plazer que elles ouuerõ tornarselles a en pesar. [+]
1295 TC 1/ 365 Et todo o poder he en Deus para [o] conplir asy, se sua voentade for. [+]
1295 TC 1/ 366 En outro dia de manaa, estãdo el rrey dõ Alfonso muy loado dos seus et seg[u]ro cõ sua gente, porlo bẽ que Deus lle fezera, chegou el rrey dõ Sancho muy rrauyosamente. [+]
1295 TC 1/ 366 Et ysto conplirey cõna merçee de Deus. [+]
1295 TC 1/ 368 Mays diz dõ Lucas de Tuy que se forõ cõ plazer del rrey dõ Sancho et foy voentade de Deus. [+]
1295 TC 1/ 374 Andados sete ãnos do rreynado del rrey dõ Sancho -que foy ena era de mĩll et çento et sete ãnos, quando andaua a encarnaçõ de Nostro Senor Jhesu Cristo en mĩll et saseenta et IX ãnos, et o emperio d ' Emrrique en XVIIJto - poys que as gentes forõ chegadas en Sam Fagũdo ao dia que el rrey mandou, alcou as mãos a Deus et gradeçeulle muyto a onrra que lle fazia, et disse: -Beeyto seia, Senor, o teu sancto nume, que me desche os rreynos que forõ de meu padre. [+]
1295 TC 1/ 377 Et, se uos quiserdes teer comigo, coydolla eu a emparar, cõna merçee de Deus et cõna uosa ajuda. [+]
1295 TC 1/ 377 Senora, gradescauos Deus quanta merçee nos fezestes en vijr a noso conçello, ca nos v[o]sos vasalos somos et foramos du uos mandarades. [+]
1295 TC 1/ 379 Et elles consellarõno que se tornasse para el rrey, ca mellor era ficar ena terra et seruir Deus ca nõ de se yr para mouros et deseruillo. [+]
1295 TC 1/ 384 Senor, deuos Deus vida et saude, et leixeuolo complir. [+]
1295 TC 1/ 388 Et peço por merçee a Deus que me aia merçee aa mjna alma. [+]
1295 TC 1/ 391 Et, se algũu a na vila que desdiga o que eu digo, lidalo ey (cõ elle) et cõna merçee de Deus ficarã por quaes eu digo. [+]
1295 TC 1/ 392 Et elle[s] estando asi asperãdo en Deus (et) osmau[ã] que se o soubese ante doutro ca nõ delles que seria peor. [+]
1295 TC 1/ 392 Poys como lle deuo negar a merçee que mj Deus faz? [+]
1295 TC 1/ 397 Et entõ responderõ todos que nõ auya y nẽhũu que o soubese, nẽ lle prouguese, nẽ fosse en seu consello de o fazer, nẽ prouguese a Deus. [+]
1295 TC 1/ 399 Loado seia Deus, ca vençudo he hũu dos çĩco caualeyros. [+]
1295 TC 1/ 402 Et aqui rogo a Deus et aa uirgẽ Sancta Maria que, se nũca o mandey nẽ me plougue ende tal morte moyra qual el morreu, pero que mj auya tolleyto o reyno. [+]
1295 TC 1/ 404 Et amaua muyto a Deus et temyao muyto. [+]
1295 TC 1/ 405 Et, estando ẽno Espital do Temple, seruindo os pobres sete ãnos polo amor de Deus, (et) nũca ende quise venyr ata que Nostro Senor Ihesu Cristo lle fezo merçee que deu fogo nouo na sua lanpaa, en dia de çinquasma, per mão dos angeos. [+]
1295 TC 1/ 409 Et en outro dia foyse muy alegre para Toledo, polo bem et a merçee que llj Deus fezera en auer amor tã conplidamente cõ el rrey dom Alfonso. [+]
1295 TC 1/ 414 Et, os que comjgo quiserdes yr, de Deus aiades bõo galardõ. [+]
1295 TC 1/ 414 Martin Antolines, ydeuos a Burgos et falade cõ Vidas et cõ esses judeus que se venã logo para mj̃. [+]
1295 TC 1/ 414 Et, se Deus mj der consello, eu llo desfarey muyto agina. [+]
1295 TC 1/ 414 Et, quando chegarõ os judeus disellis com̃o tĩjna ali muy grãde algo en ouro et en aliofre et en pedras preçiosas, et como o mandaua el rrey sayr da terra et que o nõ queria leuar consigo, et que llis rogaua que lli enprestassem algũu auer sobre aquelas arcas, ca o auja mester, con que se fosse. [+]
1295 TC 1/ 414 Et os judeus erã muy ricos et fiauã muyto eno Çide, por que non acharã en elle nũca mentira por cousa que li ouuesẽ de dar nẽ de tomar. [+]
1295 TC 1/ 416 Do engano que o Çide fezo aos judeus [+]
1295 TC 1/ 416 Conta a estoria que os judeus reçeberõ as arcas do Çide, con tal condiçõ que elles que as gardassẽ ata hũu ano. [+]
1295 TC 1/ 416 Et, quando o Çide vio os [s]eus paaços destroydos et as suas gentes et os portaes et os curraes, tornouse contra ouriente et ficou os ge[o]llos a Deus, et disse: - [+]
1295 TC 1/ 416 Sancta Maria, madre de Deus, damj poder per que possa emparar a Sancta fe catolica et possa destroyr [os ẽemigos della], et gãane delles per que faça algo aos amjgos et aos uasallos et a todolos outros que comjgo uã. [+]
1295 TC 1/ 416 Quero que sabades tanto de mjna fazẽda [que], cõ a merçee de Deus, tornaremos a Castela cõ grande onra et cõ grã gaãça. [+]
1295 TC 1/ 418 Et o Çide seyu logo da cama et ficou os geollos et fez sua oraçõ, logo que se espertou, et gradeçeo muyto a Deus a merçee que lle fazia. [+]
1295 TC 1/ 419 Et gradeçeo muyto a Deus. [+]
1295 TC 1/ 422 Et entõ o Çide ficou os geollos en terra et gradeçeu muyto a Deus a merçee que llj fazia. [+]
1295 TC 1/ 424 Et o Çide nõ avya se nõ a ajuda [de] Deus, en que fiaua muyto. [+]
1295 TC 1/ 424 Et sayamos a elles que, cõna merçee de Deus, vençelos emos. [+]
1295 TC 1/ 425 Loado seia Deus que asy [o] mostrou oge aqui. [+]
1295 TC 1/ 429 Et Deus nos a feyta moyta merçee, et conuẽ que llo gradescamos bem et disy senorio, por que nõ digã en Castela que sempre nos dormimos. [+]
1295 TC 1/ 429 Outrosy que saude[de]s mjna moller dõna Xemẽna et mjnas fillas et dizedelles que me vay muy bẽ, loado seia o nume de Deus, et que soo são. [+]
1295 TC 1/ 429 Et saudademe o abbade dom Sancho et dadelle çinquanta marcos, por tal que rogue a Deus por nos. [+]
1295 TC 1/ 431 Senor, deuos Deus vida et saude por muytos anos et boos, et leixeuolo conprir. [+]
1295 TC 1/ 432 Et alçou as mãos a Deus et gradeçeulle a merçee que lle fazia. [+]
1295 TC 1/ 435 Et fio en Deus que nos querra creçer a onrra et (a)o algo, ca (ca) çẽto caualeyros de nos os vençerã. [+]
1295 TC 1/ 447 Et pola grã uertude de Deus vençeu dõ Aluar Fanges et deu hũa muy grã ferida cõna espada eno rrostro a Ben Adfange, et foy muy maltreyto et muy quebrãtado. [+]
1295 TC 1/ 452 Andados vijnte et hũu ãno del rreynado del rrey dõ Afonso, veẽdo os bees que llj Deus fazia et com̃o llos aduzia aa mão, ordenou de fazer cortes en Toledo. [+]
1295 TC 1/ 452 Et [en] aquellas cortes ouue cõsello cõ todos os do rreyno; et departirõ todos, cõ grã pensamento de todos, rrazoando cõmo pela muy grã merçee de Deus fora ganada et cõquerida a çidade de Toledo et que, cona aguça del rrey era chegada a aquel tempo en que estaua; et com̃o era de leuar adeante o seu feyto para [seer] a vila dos cristiãos. [+]
1295 TC 1/ 455 Et por ende eu tomarey emenda para mj̃ et para uos guardarey todo o uosso dereyto d[o] torto que uos fezerõ; que bem sabe Deus que nõ foy mjna voentade. [+]
1295 TC 1/ 458 Et, en elo falando muytos omes bõos de ordim -asi com̃o arçebispos et bispos et muytos outros religiosos -, auẽerõse, por quanto o feyto era de sanctidade et seruiço de Deus, en esta maneyra: que fezes[ẽ] hũa gran fogueyra en meyogoo da plaça (de) hu lidarõ os dous caualeyros, et [que] trouxe[ssẽ] dous liuros boos, (el) hũu del ofiçio frãçes et outro del ofiçio toledano, et que os metessem eno fogo. [+]
1295 TC 1/ 458 Desy os prelados et a clerizia esteuerõ en oraçõ, rrogando a Deus muy omildosamente. [+]
1295 TC 1/ 462 Et o arçebispo dõ Bernaldo ordinou sua jgleia de clerigos maos et viles et pobres; et, quando soube da cruzada que o papa prehegaua, por seruir mays conpridamente a Deus tomou todas as cousas que llj erã mester et pos sinal da cruz en seus panos. [+]
1295 TC 1/ 464 Et ontre tanto liurou Deus o papa et os cardeaes do carçer et fugirõ per mar a Pulla. [+]
1295 TC 1/ 464 "Geliseo, o papa de Rroma, seruo dos seruos de Deus, ao amado fillo dõ Bernaldo, arçibispo de Toledo et primado das Españas, saude et apostolica beeyçõ. [+]
1295 TC 1/ 464 Et depoys seyrõ ende cõ onrra, com̃o auemos contado et forõ fondament(ad)os de suas jgleias, ca fezerõ muy santa vida et acreçentarõ muyto enos fiees de Deus. [+]
1295 TC 1/ 466 Conta a estoria que o muy noble rrey dõ Afonso, tenendo que lle fezera Deus moyto bem et moyta merçee ena conquista de Toledo et ẽnas outras cousas que começara que auia acabado, foysse para Castela et leuou cõsigo o primado dõ Bernaldo, segũdo diz o arçebispo dõ Rrodrigo. [+]
1295 TC 1/ 471 Graças a Deus, por que a ena villa muytos que semellã aquel alão, que dam vozes et r[ẽ]gẽ com̃o elle. [+]
1295 TC 1/ 481 [Et], senor, se Deus por nossos pecados nos deu esta andança maa agora, darnos a outra bõa, quando for sua voentade. [+]
1295 TC 1/ 492 Conta a esto[r]ia que, quando entendeu o Çide que, poys que el rrey de Denja fezera avij̃ça cõ Alulpo, que se perderia Valença, (et) osmou en seu curaçõ que, se a elle ouuesse, que faria seruiço a Deus cõ ella et que poderia mantẽer a custa muy grande. [+]
1295 TC 1/ 492 Et enviou suas cartas al rrey dõ Afonso en que llj enviaua pedir por merçee que teuese por bem que ficasse cõ elle aquella gente, et que faria seruiço a Deus cõ ela, et que gaãnaria dos mouros cõ que a manteuese; et, cada que a ouuese mester, que uerria a seu seruiço sen custa nẽhũa, et que tãta guerra faria aos mouros et os quebrãtaria en tal maneyra que poderia per hi cobrar toda a terra dos rreys mouros. [+]
1295 TC 1/ 495 Et por ende rrogamos a Nostro Senor Deus que nos de poder sobre ti, por que entendas que nõ somos taas com̃o molleres. [+]
1295 TC 1/ 495 Et por esto nõ deçeremos das bestas ata que te tomemos aas mãos et ueiamos os teus deus, et os coruos, et as cornellas en que tu crees; ca fiando tu en elles lidaras tu conosco. [+]
1295 TC 1/ 495 Et nos nõ creemos ontre nos senõ en hũu uerdadeyro Deus, que nos vingara de ty. [+]
1295 TC 1/ 495 Et Deus pola sua merçee vingue de ti as suas jgleias que tu quebrantaste". [+]
1295 TC 1/ 495 Saluenos Deus, conde. [+]
1295 TC 1/ 498 Et, quando acordou, começou a contar a sua maa uentura dizendo que auja Deus yrado, por que queria yr contra o seu seruo; et, poys que asi era, que queria seer preso conos seus, ante ca nõ tornar a sua terra, et que se queria meter enas maos do Çide da boa uentura. [+]
1295 TC 1/ 498 Et o Cide foy muy alegre et ficou os geollos en terra et gradeçeu muyto a Deus a merçee que lli fezera en acabar tã grã feyto com̃o aquelle, et os outros que auja acabados. [+]
1295 TC 1/ 510 Conta a estoria que en esta sazõ chegou ao Çide o algozil de[l] rrey de Saragoça cõ muy grande auer que llj enviaua para quitar os catiuos, por grã doo que auja delles et por auer galardõ de Deus. [+]
1295 TC 1/ 510 Et o Çide foy conbater en outro dia o outro arraual, et prougue a Deus et ouue(ra)o d ' entrar. [+]
1295 TC 1/ 519 Et fezerõ oraçõ a Deus que os ajudasse et que ouuess[ẽ] bõa andança contra o Çide, et elles que salrriam da vila rroubar o rreal. [+]
1295 TC 1/ 519 Et os mouros entenderõ que era Deus contra elles. [+]
1295 TC 1/ 522 "Valẽça, Valença, vẽeron sobre ti muy grandes pesares et estas en ventura de te perder; et, se escapares desta, sera muy grã marauilla aos que te [vir]em; et, se Deus fezo merçee a algũu lugar, fagalo a ti que te nõ percas asi, senõ sera por nos(tr)os pecados et polos teus atreuementos grandes. [+]
1295 TC 1/ 522 Et elle disse que nõ queria con elles nẽhũa cousa, senõ viuer cõ elles [en] jgualdade et que se tĩjn[a] en lugar de hũu delles, et que se elles aujã coyta que asi fazia elle, que asaz auja que ueer eno [seu]; et que nõ saberia elle dar cõsello a omes que estauã desauij̃dos; mays que se acordassem todos en hũu et que se partissem dos fillos de Habuagid de nõ fazer nẽhũa cousa per seu consello et que tomassem bẽ a el; et, quando el uisse que se traballauã de maos feytos, que elle que os sacaria ende quanto podesse, et guisaria com̃o uiuessẽ en paz et en asesego, ca en quanto creerã seu consello bem sabi[ã] com̃o passarã; et que fiaua por Deus que os sacaria daquella prema et [que] ouuesem paz cono Çide et que non ouuessem guerra cõ elle nẽ cõ outro nẽhũu. [+]
1295 TC 1/ 543 Et o Çide enuioulhis dizer que llj dessẽ a vila, assi com̃o poserã cõ elle, senõ que juraua a Deus et a Sancta Maria que, se hũa ora passase de mays do prazo, que lljs nõ terria a postura que cõ eles auia, et demais que mataria os arrafees; pero con todo esto pass[ou] hũu dia de mays do prazo. [+]
1295 TC 1/ 544 Et logo aa ora abrirõ a porta ao meyo dia et ajuntousse toda a gente da uila; et semellaua que seyã das fossas, assi com̃o dize o do pregom que sera o dia do juizo, quando sayrã os mortos das fossas et uerrã ante a maiestade de Deus, assi seyã todos demudados. [+]
1295 TC 1/ 546 Et, pois que mj Deus fezo tãta merçee que mha deu, gradescoll[o] muyt[o]. [+]
1295 TC 1/ 546 Et uehede agora qual he o seu poder, ca o dia que eu p[ou]sey sobre o castelo de Jub[a]la nõ auia y mays de quatro panes, et fezomj Deus tãto bẽ que gaaney Ualẽça et, se eu fezer justiça, leixarma a Deus lograr; et, se nõ fezer justiça, tollerma a mais çedo. [+]
1295 TC 1/ 546 Et, desque esto passou, espedirõsse dele et diserõllj que o mãteuesse Deus eno seu seruiço por muytos ãnos et boos. [+]
1295 TC 1/ 547 Mays fio de Deus que eu ho farey tornar a morauedi. [+]
1295 TC 1/ 549 Et, pois que Deus mj deu a çidade de Valẽça, nõ quero que aia y outro senhor senõ eu. [+]
1295 TC 1/ 549 Este conselho rrefez e d ' entender, ca bẽ sabemos todos a grã treicõ que fez contra seu senhor eno matar; ca, com̃o quer que au[ia]mos prema con ele, nõ au[ia]mos atãto mal nẽ atãta lazeira como depois que matou seu senhor; mais que, poys que o Deus a este tẽpo chegou, que o lazeire. [+]
1295 TC 1/ 549 Et guisade como o metades en poder do Çide, ca eu sey que llj fara Deus ẽ elo muy grã prazer. [+]
1295 TC 1/ 552 Et ficou muy assessegado cõ o que llj Deus ajudara a gaanhar con muy grã lazeira, elle et todas suas gentes. [+]
1295 TC 1/ 555 Et passey muyta lazeira por auer Valença; et, pois Deus mha quis dar, queroa para mj̃ et para os meus, que mha ajudarõ a gaanhar, saluo o senhorio del rrey dom Afonso de Castela, meu senhor, que mãtenha Deus por muyto tẽpo et boo a seu seruiço; et, pois que uos sodes en meu poder, para eu fazer o que mj quiser dos corpos et dos aueres et das molleres. [+]
1295 TC 1/ 555 Mais eu tenho por bẽ et mãdo que todos os mais onrrados que moredes ena vila, en uossas casas et en uossas herdades, et nẽhũu de uos nõ tenha mays dhũa besta muar, et que nõ husedes d ' armas nẽ as tenades, senõ quando eu mãdar; et a outra gente que s[a]ya morar eno arraual da Alcudia, hu eu soya pousar; et que aiades duas mesquitas, a hũa ena uila et a outra eno arraual; et que aiades uossos alcaydes et uosso alguazil assi com̃o os ey postos; et que aiades uossas herdades et que mj dedes ende o dizimo dos fruytos; et a justiça que seia mjña; et eu que mãde lauar moneda qual me quiser; et os que quiserdes ficar comjgo a esta condiçõ, [ficade]; et os outros yde a Deus tã solamente conos corpos, ca eu (nõ) uos mãdarey poer en saluo. [+]
1295 TC 1/ 558 Et chamou dom Aluar Fanges Mynaya et Martin Antolines et falou cõ eles, et rogoulhis que, pois Deus llj fezera tãta merçee a el et a eles, en todalas cousas que começarã, et disse assi: - [+]
1295 TC 1/ 558 Pois mj Deus quiso fazer tãta merçee et nos quis dar en que uiuessemos, querouos rogar que uaades a Castela a el rrey dom Afonso, meu senhor, et quero que llj leuedes do bẽ et da merçee que nos Deus fez, que llj leuedes duzẽtos caualos enselados et enfreados. [+]
1295 TC 1/ 558 Et dizedellj o bẽ et a merçee que mj Deus a feita, et com̃o soo a seu seruiço cõ Valença et cõ quanto ey. [+]
1295 TC 1/ 558 Et mandoullis dar trezentos marcos d ' ouro et outros trezentos de prata para quitar as arcas da area que enpenorara en Burgos aos judeus, et que lljs dissessem que llj perdoassem polo engano que lljs fezera, ca [con] coyta lho fezera; ca Martin Antolines fora ende ajudador. [+]
1295 TC 1/ 558 Pero louuado seia senpre o nume de Deus que lli leixaua quitar a uerdade. [+]
1295 TC 1/ 561 Com̃o dõ Aluar Fanes et Martin Antolines quitarõ as arcas que os judeus tĩjnã [+]
1295 TC 1/ 561 Et eles disserõ que lli desse Deus muyta vida et muyta saude por muytos tẽpos et boos, et que lli desse Deus poder que exalçasse a fe de Ihesu Cristo, ca eles se tijnã por pagados do que o Çide lljs enuiara. [+]
1295 TC 1/ 561 Et, depois que foy sabudo pela çidade de Burgos o bẽ et a mesura que o Çide fezera contra os judeus, en lljs quitar as arcas da area et das pedras, teuerono por muy grã marauilla. [+]
1295 TC 1/ 561 Et nõ quedauã falando ena mesura do Çide et da sua lealdade, beeizendo[o] et rogando a Deus por elle, que lli acreçentasse a onrra. [+]
1295 TC 1/ 561 Et ela et as fillas [que] gradeçe[ssẽ] muyto a Deus, por quanta merçee lli fezera, et que auia gaanado dos mouros peca de castelos et a muy noble çidade de Valenca, hu queria leuar ela et suas fillas; ca o Çide enuiaua por elas, et que bem cuydaua, des que as uisse, que toda sua uoõtade seria conplida. [+]
1295 TC 1/ 561 Quãdo esto ouuirõ, dona Xemena et suas fillas ficarõ os geollos en terra et gradecerõ muyto a Deus a merçee que llj fazia, a ele et a elas, en lljs dar o senhorio de Valença. [+]
1295 TC 1/ 565 Amigos et parentes et vassalos, louuado seia o nume de Deus, padre espirital, que quanto ey eno mũdo, todo o tenho en Valença. [+]
1295 TC 1/ 565 Pois sayamos aos mouros et nõ nos douidemos; ca, cona merçee de Deus, uẽçelos emos. [+]
1295 TC 1/ 565 Et, quando eles esto oyrõ, disserõ todos a hũa uoz que fariã quanto ele mãdasse, et que çertos erã que os vençeriã, cona merçee de Deus. [+]
1295 TC 1/ 565 Nõ aiades medo nẽhũu mentres eu for uiuo; ca, cona merçee de Deus, eu cuydo a matar estes; et, cõ muy grande auer que tragẽ, casarey uos, mhas filhas, muy onradamente. [+]
1295 TC 1/ 565 Et fio por Deus que aqueles atanbores ante uos os farey tãger. [+]
1295 TC 1/ 566 Et da outra parte auia muy gram pesar por Aluar Saluadorez, que ficaua en poder dos mouros; mais fiaua en Deus que outro dia o tiraria. [+]
1295 TC 1/ 566 Cide, louuado seia Deus et a uossa bõa uentura, outros feitos mayores ca este auedes acabados; et bẽ fio ena merçee de Deus que assi acabaredes este. [+]
1295 TC 1/ 566 Et en esta maneyra fio, pola merçee de Deus, que os uençeremos. [+]
1295 TC 1/ 566 Et ouuirõ y a missa et caualgarõ eno nume da Trinidade, por que, os que morressẽ ena fazenda, fossem mais desenbargadamente ante Deus. [+]
1295 TC 1/ 574 Et ponoo enas mãos de Deus, que faça y a sua merçee. [+]
1295 TC 1/ 576 Et rrogo a Deus que lli praza deste casamento et que aiades ende plazer, por que meto en uossas mãos os condes de Carrõ. [+]
1295 TC 1/ 586 Et rresponderõ: -Çide, nõno teuesse Deus por bẽ que nos ficassemos ena uila; mais yremos uosco aa fazenda et guardaremos o uosso corpo com̃o se fossedes o conde dom Gonçaluo, nosso padre. [+]
1295 TC 1/ 587 Et diz a estoria que Deus mostraua tal graça eno Çide que nũca o uija mouro primeyramente que nõ tomasse dele medo. [+]
1295 TC 1/ 587 Vay, di a teu senhor el rrey Bucar que lli nõ darei Ualença, ca muy grande afam leuey pola gaanhar; et nõna gradesco a ome do mũdo, senõ ao meu Señor Ihesu Cristo et aos parentes et aos amigos que mha ajudarõ a gaanhar, et punarey por mãteela; et dizedelli que eu nõ soo ome para iazer çerrado et, quando ele nõ cuydar, ala llj yrey eu dar batalla; et, assi com̃o el trage XXIX rreys, ouuesse traiudo quantos mouros a en pagaismo, cona merçee de Deus (en que) eu creo a uençelos. [+]
1295 TC 1/ 589 Et eles respõderõ todos a hũa uoz que llis plazia et que fiauã ena merçee de Deus et pola sua bõa uentura que os uençeria et anpararia Ualẽça, que gaanhara cõ muy grã traballo. [+]
1295 TC 1/ 593 Et fio per Deus que, mentre me uos assi ajudardes, que anpararemos Valença, que eu gaaney cõ muyto trabalho. [+]
1295 TC 1/ 595 Et o Çide nõ foy pagado desta rresposta et estranoua muyto, et disse que nõ falassem mais en elo, que nõ queria Deus, que os condes nõ uijnã de tal sanguj que nẽhũa maa cousa fezessem, nẽ llis uerria aa uoõtade de o cuydar, sequer el rrey dom Afonso os casou cõ elas; et, quando de tã maa uentura fossem que o diaboo os quisese tomar que fezessem algũa maa cousa, caro llis custaria. [+]
1295 TC 1/ 596 Et elas todauia dando uozes et chorando muy rrigiamente et acomẽdandosse muyto a Deus et a Sancta Maria, que llis ouuesse merçee. [+]
1295 TC 1/ 599 Pois que os condes forõ idos daqu[e]l lugar, hu desonrrarõ as fillas do Çide, suas molleres, Ordono, seu primo, que os uijna aguardãdo, oyo as uozes que elas dauã et foy contra elas; et, quando as achou iazendo en terra tam maltreytas, ouue muy grã pesar et fezo muy gram doo por elas, dizendo que pesase ende a Deus por tam grã torto com̃o "uos, mjñas primas et mjñas senhores, auedes rreçebudo, ca nõ merecestes cousa por que, nẽ uijdes de sanguj polo fazer, per que este mal ne outro uos deuerã fazer uossos maridos". [+]
1295 TC 1/ 600 Nõ quisese Deus que muas nẽ panos, que assi fossem gaanados, eles quisesem. [+]
1295 TC 1/ 600 Louuado seia Deus et a bõa uentura do Çide; muas et panos aueremos para as leuarmos onrradamente a sseu padre; mais uos fezestes mal et (e) sen guisa en desonrrar taas molleres et fillas de tal padre, et nõ pode tardar muyto que uos nõ uenha ende mal et desonrra. [+]
1295 TC 1/ 603 Et destas donas feridas et desonrradas fezo Deus muy onrradas rreynas. [+]
1295 TC 1/ 604 Et tal feito com̃o este, senhor, somos çertos que pesa a Deus de çeo et deue a pesar a uos, senhor, que sodes ena terra do uosso senhorio. [+]
1295 TC 1/ 604 Et nõ queirades, senhor, que eno uosso tẽpo seia o Cçide desonrrado; ca, louuado seia Deus, senpre o guardou de desonrra ata agora; ca el rrey uosso padre, desque o fez caualeiro ena çidade de Coinbra, senpre leuou sua fazenda adeante; [+]
1295 TC 1/ 604 [et] depois mãteuella el rrey dom Sancho, uosso yrmão, a que Deus perdoe; et uos, senhor, desque reinastes, senpre lli fezestes merçee ata aqui; pois, se a uossa merçee for, ençimadello agora. [+]
1295 TC 1/ 604 Ben sabe Deus que da desonrra do Cide mj pesa muyto; et, quanto o mais ouço, tãto mj mais pesa ende; ca a y muytas rrazões por que [mj] deue a pesar: primeiramente polo meu, desi polo do Çide, desi polo de suas fillas; mais, pois que uiuas som, nõ e tãto o mal; ca, se foron desonrradas a torto elas, nõno mereçendo, podem seer uingadas a dereito, assi com̃o a mjña corte mandar. [+]
1295 TC 1/ 607 Par Deus, mjñas sobrinhas, sabe Deus uerdade et uosso padre et uossa madre, ala hu esta cõ que o eu faley, quanto mj pesou et rreçehey muyto a uossa uijda cõ aqueles desleaes. [+]
1295 TC 1/ 607 Et elle et nos porremos y consello, en tal maneira que, se Deus quiser, seredes ende bem uingadas. [+]
1295 TC 1/ 607 Pero do que Pero Uermudes lli cõtara (o) que passara con el rrey don Afonso ya tomãdo plazer, por que lli enuiaua mãdar que fosse aas cortes, ca fiaua ena merçee de Deus que aueria ende dereito do muy grã torto que rreçebera, nõno mereçendo. [+]
1295 TC 1/ 609 Senhora, nõ choredes, ca uossas fillas leixo en Molina viuas et saas, et dom Aluar Fanges cõ elas; et, se Deus quiser, bõa uingança aueredes ende, se pelo Çide nõ minguar; ca el rrey dom Afonso a muy grã sabor de nos dar ende dereito. [+]
1295 TC 1/ 609 Pero Uermudes, nõ seiades tã queixoso, ca o omẽ queixoso cuyda a adubar bem a sua fazenda et paraa por ende peyor; et çerto seede que, en quanto eu poder, que nõ ficara per mj̃; et fio por Deus que eu tomarey ende uĩgança et que tãta merçee me fara Deus (et fio tãto Deus) que nõ morrerey ata que a ueia et seia uingado ende. [+]
1295 TC 1/ 609 Et yrey a suas cortes muy de grado, en tal maneira que pese ende muyto aos que me mal querem; et, se Deus quiser, moueremos daqui atal dia que a tẽpo do plazo seiamos en Toledo. [+]
1295 TC 1/ 611 Senor, Deus uos de vida et saude, ca enos uossos paaços nõ cae de pousar nenhũu, senõ uos; mais, se teuerdes por bẽ, pousarey enos de Sam Seruande et sera mais sen noio; ca uẽ comjgo muy grã gente. [+]
1295 TC 1/ 615 Et el rrey disse: -Çide, tal sodes uos et tãta merçee uos fezo Deus ata o dia d ' oge que, se me quisesedes creer et seer mãdado, terria eu por bẽ que uos asentassedes comigo; ca quen reis uençe cõ rreis deue a seer. [+]
1295 TC 1/ 615 Senhor, nõ plouguesse a Deus; mais serey aos uossos pees, ca feitura et merçee soo del rrey dom Fernãdo, uosso padre, et del rrey dom Sancho, uosso yrmão, a que Deus perdoe, et uosso. [+]
1295 TC 1/ 617 Et fezo Deus merçee que uos tirou de suas mãos et uẽestes [a]as mjnas, et eu ben andant[e] en uos cobrar". [+]
1295 TC 1/ 622 Senor, loado seia Deus et a uosa merçee, eu sõo entrego de mjnas espadas et de meu auer. [+]
1295 TC 1/ 622 Et, senor, nenbrarllis deuera com̃o eram mjnas fillas et com̃o mas demandastes uos para elles, et quan onradamente llas eu dey, per uosso mandado, por molleres; et, senor, nõ conoçerõ a Deus nẽ a uos nẽ a mj̃ nẽ aa bõa andança en que erã. [+]
1295 TC 1/ 622 Pero, loado seia sempre o nume de Deus, que, desque ouue caualo et armas ata aqui, nõ os condes de Carrõ, mays de uos afora nõ a rrey cristião que se nõ teuesse por bem entrego de casar con [ca]da hũa das mjnas fillas, demays estes aleyuosos. [+]
1295 TC 1/ 622 Et, cõna merçee de Deus et cõna uossa que teno et o seu mal que elles fezerõ contra Deus et contra uos, cõna uerdade que prometeron a suas molleres, eu os decenderey da onra en que som, en tal maneyra que eu et mjnas fillas ficaremos onrados; ca mellores omes ca elles ey eu uençudos; assi que se uossa merçee for, dentro a Carrõ os yrey çercar ata que os tome presos pelas gargantas, et leualos ey a Ualença, hu tomẽ pẽedença do pecado que fezerõ. [+]
1295 TC 1/ 623 Ben deuedes entender que errauades en ello por mj o pedir nen rogar, poys que tĩjnades en curaçõ de as desonrar, com̃o dizedes que as leixastes; ca, poys ysto tĩjnades en voentade, a outro deuerades dizer que uos andasse en este casamento ca nõ a mj̃; ca nõ era eu para uos buscar ataas barregãas, nẽ seria cousa guisada de me ende trameter de tã maos feytos et tã sen Deus. [+]
1295 TC 1/ 625 Cala, Diego Gõçaluez, ca ena tua boca nũca Deus poso uerdade nẽhũa; et demays es grande et er es couardo et mao, ca nõ as curaçõ. [+]
1295 TC 1/ 625 Et dixi ao Çide que tu mataras o mouro; et sabe Deus, des esse dia ata aqui, que nũca o de mj̃ soubo ome do mũdo nẽno coydaua a dizer; mays a tua grã maldade que a en tj et o grã desconoçemento que fazes contra o Çide mj faz dizer a muy grã couardia que a en tj aqui ante noso senor el rrey, que aqui esta. [+]
1295 TC 1/ 627 Boca maa en que Deus nũca poso uerdade, com̃o ousastes soltar a [lengoa] en falar na barua do Çide? [+]
1295 TC 1/ 629 Senor, Deus uos manteña en seu seruiço por muyto tempo et bõo, por que que julgastes dereyto com̃o rrey dereytureyro et senor natural; et reçebo uosso juyzo. [+]
1295 TC 1/ 629 Senor, peçouos por merçee que tenades por bẽ que seia eu hũu dos que am a lidar por uos; (et) que por tal me teño eu et tal he o feyto que elles fezerõ que fio ena merçee de Deus que tomarey ende dereyto. [+]
1295 TC 1/ 631 Loado seia o nume de Deus, por que quiso que a desonrra que uos foy feyta, en razõ de uossas fillas, que uola quiso tornar en onra; ca ante erã molleres de fillos de condes et agora seram casadas cõ fillos de rreis, de que atenderã a seer reynas, que seram muy mellor casadas. [+]
1295 TC 1/ 632 Et, senor, eu querome yr para Ualença, ca a ia dias que me parti ende et ey medo que sse querram alçar os mouros en este tẽpo ca aca [estou], cuydãdo que nõ tenho tã bem mina fazẽda com̃o, louuado Deus et a nos, tenho. [+]
1295 TC 1/ 633 Nõ queira Deus, Çide, que o tome, ante uos daria outro mellor, se o podesse auer; ca mellor enplegado e en uos ca nõ en mj̃ nẽ en outro nẽhũu, ca [co]n este caualo onrrades [a] Deus [et] a uos et a nos et a toda a cristaidade polos bõos feitos que cõ ele fazedes. [+]
1295 TC 1/ 634 Senhor, Deus uos guij; et çerto seede de todo en todo que nos faremos de tal maneira, cona merçee de Deus et cona sua ajuda, que sem uergonça uaamos ante uos; et, se per nossos pecados nos a al de contecer, nũca pareceremos ante uos uiuos nẽ mortos; ca mortos podemos seer, mais nõ uençudos. [+]
1295 TC 1/ 634 Et o Cide entõ mãdoos tornar para el rrey, rogando muyto a Deus que os guiasse et llis ajudasse a conprir sua demãda, assi com̃o el sabia que demãdaua dereito. [+]
1295 TC 1/ 635 Et, cona merçee de Deus, dereyto aueremos deles. [+]
1295 TC 1/ 639 Et el rrey, quando o oyo, gradeçeo muyto a Deus, por que auja muy grã vinga[nça] dos que muy gran desonra reçebera, elle et o Çide. [+]
1295 TC 1/ 640 Muy grande foy a alegria que o Çide ouue cõ estas nouas, et alçou as mãos contra o çeo [et] beey[ze]o o nume de Deus por la gram vengãça que lli dera dos que grã desonra llj fezerã. [+]
1295 TC 1/ 640 Et ficarõ os geollos en terra et loarõ muyto o nume de Deus por que llis dera vingança dos que llis fezerã muy grã desonra. [+]
1295 TC 1/ 640 Et oyto dias durarõ as grandes alegrias que o Çide fezo en Valença, pola boa andança que ouuerã et porla grã vingãça que Deus llj dera dos que llj fezerã muy grã desonra. [+]
1295 TC 1/ 646 Et dissollj que se fazia marauillado por o que llj auja dito; ca, bẽ asi com̃o dizia que acaeçera aos messegeyros que vĩjnã a el, a primeyra uez que o vira que tã grã medo ouuera da sua catadura que por hũa grã peça nõ podera falar; et, segũdo el coydaua, esto nõ era al senõ graça que llj dera Deus contra seus ẽemjgos, por que todos tomassem medo da sua catadura. [+]
1295 TC 1/ 649 Et os jnfantes disserõ que llj desse Deus muyta vida et muyta saude por muytos anos et bõos, et que lli(s) gradeciã muyto o que llis prometia et a onrra que llis fazia, et que o tĩjnã en lugar de padre, et que sempre catariã a sua carreyra et seriã a sua onra et a seu mandado, com̃o de tã alto ome et tã onrrado com̃o elle era, et que se tĩjnã por muy onrados polo diuido bõo que cõ el aujã. [+]
1295 TC 1/ 650 Et deu sua bẽeyçõ a suas fillas et acomendoas a Deus, que as guiasse. [+]
1295 TC 1/ 651 Et traballouse de seruir a Deus et de fazer cousas que llj prouguessem; et acrecentou a sancta fe catolica. [+]
1295 TC 1/ 651 Et enmendou os erros que fezera contra Deus, ca elle entendeu que ia pouco era sua vida; et por ende se tĩjna conas obras de Deus. [+]
1295 TC 1/ 652 Senor, loado seia sempre o nume de Deus, que uos trouxe a este estado, que sodes senor de Ualença, hũa(s) das nobres çidades d ' Espana. [+]
1295 TC 1/ 652 Et fezomj Deus tãta merçee et deumj tal engeno et tã sotil que aprendj aliamja et toda a leenda dos mouros, que foy hũu dos mays onrados alfaques que ouue en Valença ata aqui. [+]
1295 TC 1/ 652 Et daqui adeant[e] quero viuer vida de cristão et quero conprir a parauoa que disso o Sancto Auangelio: leyxar moller et fillos et quanto eno mũdo ey et seruir a Deus et a sua sancta ley, en quanto poder et mj durar a forteleza eno curaçõ. [+]
1295 TC 1/ 653 Conta a estoria que conposo Abenalfarax, hũu mouro sobrino de Gil Diaz, en Valença, et diz que çĩco anos foy o Çide senor de Ualença; et que en estes çĩco anos nũca sse en al traballou, senõ [en] seruir a Deus et asesegar os mouros que erã eno seu senorio, en tal maneyra que, tã aueudos erã conos cristãos, que semellau[a] que sẽpre viueram en hũu. [+]
1295 TC 1/ 655 Pero tãta merçee ti quer Deus fazer, que a tua gente vença et desbarate rrey Bucar, et que tu, seendo morto, uençeras esta batalla, por onrra do teu corpo. [+]
1295 TC 1/ 655 Et esto sera cona ajuda do Apostolo Sanctiago, que enviara Deus aa fazenda. [+]
1295 TC 1/ 655 Et puña de fazer enmenda a Deus de teus pecados et seras saluo. [+]
1295 TC 1/ 655 Amjgos et parentes et va salos leaes, bem sabedes os mays de uos com̃o rrey don Afonso me ouue deytado da terra per duas uezes; et os mays de uos, por uosa mesura, fostes comjgo et aguardastesme sempre; et fezonos Deus tanta merçee a mj̃ et a uos, que vençemos muytas lides de cristãos et de mouros. [+]
1295 TC 1/ 655 Et sabe Deus que as dos cristãos forõ mays per sua culpa ca nõ per meu grado, querendomj estoruar seruiço de Deus et ajudando os ẽemjgos. [+]
1295 TC 1/ 655 Pero seede çertos, cona merçee de Deus, [que] eu uos consellarey como os uençad[e]s en cãpo et com̃o gaãnaredes muy gran preço et muy grande algo. [+]
1295 TC 1/ 657 Et, desque llis ouue ysto dito, asentouse aos pees do bispo et ali ante todos fezo sua confessõ gẽeral dos seus pecados et de todas as erranças que auia feytas contra Deus. [+]
1295 TC 1/ 657 Et por ende a primeyra cousa que auedes a fazer, depoys que eu for finado, seia esta: lauade muy bem o meu corpo cõ agua rosada et cono balsamo muytas uezes; ca, loado seia Deus, limpo o teno doutra suzidade para reçeber o seu sancto corpo cras, que sera o postrimeyro dia da mjna vida. [+]
1295 TC 1/ 657 Et nõno douidedes, ca Deus mo a outorgado. [+]
1295 TC 1/ 658 Primeyramente mandou a sua alma a Deus; et mandou que o seu corpo fosse enterrado eno moesteyro de San Pero de Cardeña; et mandou y cõ seu corpo muy bõos herdamentos, per que oge este dia he mellor seruido o lugar et mays rico et mays onrado. [+]
1295 TC 1/ 658 Et o Çide demandou ao bispo que llj desse o corpo de Deus et reçebeo muy deuotamente, os geollos ficados, chorando ante todos. [+]
1295 TC 1/ 658 Desi asentouse ena cama et fezo sua oraçom a Deus et a Sancta Maria et a San Pedro, dizendo asi: - [+]
1295 TC 1/ 658 Et, quando ysto ouue dito, o nobre barõ de[u] sua alma a Deus Nostro Senor sen mazela de todo pecado. [+]
1295 TC 1/ 668 Et (de) toda sua vida era seruir a Deus et fazer muyto bem, aly hu era mester. [+]
1295 TC 1/ 669 Et quanto el auya de fazer ẽno reyno todo o fazia per consello de sua tia; ca ela era muy bõa et muyto entenduda et muyto amiga de Deus. [+]
1295 TC 1/ 669 Et fezo Deus miragres por elle. [+]
1295 TC 1/ 671 Et acaesçeu hũa uez que, fazendo hũa festa, asi com̃o soyã, que sse ajũtarõ y mu[y]tas gentes, et judeus et mouros por veer o corpo do Çide. [+]
1295 TC 1/ 671 Et prougue a Deus et acordou. [+]
1295 TC 1/ 674 Et por ende, primeyramente polo de Deus, et por onra do Çide, meu bisauolo, mando que a leixem. [+]
1295 TC 1/ 674 Mays agora leixa a estoria a falar do Çide Cãpeador, que Deus perdone, et torna a falar del rey dom Afonso, o seteno. [+]
1295 TC 1/ 678 Et os bispos et a outra clerizia estando assi os geollos fitos, chorando et beeyzendo muyto o nume de Deus pola grã marauilla daquel miragre, (et) beuerõ dela et collerõ dela en redomas de uidro por testemoyo. [+]
1295 TC 1/ 679 Desque esto ouue dicto, demandou o corpo de Deus et reçebeuo muy bem et muy deuotamente, os geollos ficados, chorando dos ollos cõ muy grã deuoçõ, arepintindosse muyto dos seus pecados. [+]
1295 TC 1/ 679 Et Deus perdoe a sua alma. [+]
1295 TC 1/ 684 Et roubauã as jgleias, et mandaua tomar os tesouros delas, et fazia outros muytos males, que erã muy sen Deus; et quebrantaua as cruzes et tomaua a plata delas et o ouro et as pedras preçiosas et as outras noblezas que achauam. [+]
1295 TC 1/ 684 Et por este feyto pesou muyto a Deus et aos omes. [+]
1295 TC 1/ 685 Et asy reynou el rey dom Afonso, loado seia Deus, sem perigoo das suas gentes. [+]
1295 TC 1/ 685 Et por ende quiso Deus tomar enmenda dele, et foy uençudo en aquela fazenda et morto. [+]
1295 TC 1/ 688 Et el rey sacou sua oste et foy sobre ela; et posellj seus engenos, et prougue a Deus et tom[ou]a. [+]
1295 TC 1/ 689 Conta a estoria [d]os reys de Portugal et diz que o conde dom Anrique, de que uos ia falamos de suso, a que el rey dõ Afonso dera a sua filla por moller, era ome dereytureyro et temya muyto a Deus; et era ardido et muyto atreuudo. [+]
1295 TC 1/ 696 Rogouos, senor, que amedes et onredes uossa moller, mjna neta, et que nõ tomedes duda en esta razõ; que nõ uiue ẽno mundo rey nẽ emperador, que ende al quisesse dizer, que llo nõ coomyasse muy caramente, cõna merçee de Deus et cõna ajuda do emperador, meu genro et meu senor, que aqui esta. [+]
1295 TC 1/ 696 Loado seia Deus, por que mj quiso dar [por] moller filla de alto om̃e [et] de tal lugar, et neta de gram cabedel, com̃o uos sodes, conde dom Ramõ. [+]
1295 TC 1/ 696 Et foy teuda por muy santa, por que, mentre uiueu, fezo muy bõa vida et amou muyto a Deus. [+]
1295 TC 1/ 699 Et logo outro dia gram manaa armarõsse os cristãos, et os mouros veerom da outra parte, et lidarõ muy fortemente; et prougue a Deus que forõ os mouros vençudos y et mal andantes, segũdo que o prometera o santo confessor. [+]
1295 TC 1/ 699 Et, cõna merçee de Deus et con ajuda delles preso(la) a vila. [+]
1295 TC 1/ 701 Nõ prouguesse a Deus, meu yrmão, que a terra, que uos uosso padre deu, que a eu queyra para mj̃, nẽ que fillo de meu padre, com̃o uos sodes, faça menagẽ dela a om̃e do mũdo; [+]
1295 TC 1/ 703 Et o arçebispo gradeçeuo muyto a Deus, et deu a[o fr]ey[re] suas ajudas. [+]
1295 TC 1/ 703 Et prougue a Deus que nõ ueerõ os mouros daquela uez, que auyam medo. [+]
1295 TC 1/ 703 Et ouuerõ muytas lides cõ mouros et, pola merçee de Deus, forõ sempre bem andantes contra elles. [+]
1295 TC 1/ 703 Et este foy o primeyro abade que ouue en Fiteyro; et, depoys que morreu, foy soterrado eno moesteyro de Çirnelos, çerca de Toledo, et faze Deus muytos miragres por elle. [+]
1295 TC 1/ 713 Et çerto seede que desta uez que nõ tomarey de uos nẽhũa cousa; mays outra uez uerrey que uos farey mayor seruiço, que tomarey de uos quequer que me derdes; ca, loado seia Deus, eu teño de uos cõ que uos seruya, et ey voentade de o fazer. [+]
1295 TC 1/ 716 Et os omes boos ouuerõ seu acordo com̃o p[o]sessem rrecado ẽno rreyno, por rrazõ daquelle feyto tam mao et tam sem Deus. [+]
1295 TC 1/ 716 Aynda, Afonso, coydando estas ẽno mal que as feyto, de que tomou Deus muy grã deseruiço? [+]
1295 TC 1/ 716 Et el dissolle com̃o era mandadeyro de Deus, que vĩjna a el cõ seu mãdado a dizer[lle] aquello. [+]
1295 TC 1/ 716 Et el rrey ficou os geollos en terra et pedio[lle] por merçee que rrogasse a Deus por el. [+]
1295 TC 1/ 716 Tã grã sana a Deus contra tj, por este pecado, que o demandara a ti et a teu rreyno. [+]
1295 TC 1/ 716 Et daly adeante temeu Deus et fezo bõas obras et enmendou muyto sua vida, segũdo que uolo contara a estoria adeante. [+]
1295 TC 1/ 718 [Et el rey gradeçeuo muyto a Deus et acorreu a vila], c[a nõ era] entõ bem çercada. [+]
1295 TC 1/ 725 Et el disso que nũca Deus quisesse que elle teuesse en aquella guisa o fillo do emperador. [+]
1295 TC 1/ 726 Et iouue y desacordado bem meyo dia, et pero comũgou ante dela terra et acom[en]dou sua alma a Deus. [+]
1295 TC 1/ 731 Et tã bem obrou depoys que sse teue Deus por seruido delle, et mostroullo en cabo de seu rreyno, que llj deu tã grã vingança com̃o oyredes adeante; ca depoys nũca começou cousa onde seysse senõ cõ muy grande onrra; que, pola muy grande omildade que el tomou contra Deus, (et) lle fezo moytas mercees; ca en tempo esteue depoys que ouue guerra cõ el rrey de Leõ et cõ el rrey de Nauarra et cõ el rrey d ' Arãgon et cõ Miramamolim de Marrocos, et cõ todos pode, et a todos vençeu, et todos o temerõ et o rreçearõ. [+]
1295 TC 1/ 733 Com̃o el rey dõ Afonso de Castella enmendou sua fazẽda et seruio a Deus [+]
1295 TC 1/ 733 Et el rrey don Afonso, por fazer emenda a Deus et por cõsello da rreyna dõna Leonor, sua moller, (et) fezo o moesteyro de Santa Maria a Real das Olgas de Burgos, et herdoo muy bem et deulle muytas liberdades, por que e o moesteyro mellor seruido et mays onrrado, et sera para sempre. [+]
1295 TC 1/ 733 Et çerca del fezo o espital, et deu y muy grandes rrequezas, por que dam oge dia de comer aos pobres que se y acaesç[ẽ]; et boos leytos en que iazcam et en que am a pẽsar dos enfermos ata que seiam sãos; et os que y morrerẽ que os subterrem (beendes) y bem et onrradamente; por que o nume del rrey, que en sua vida foy muy boo, aia sempre preço en este mũdo, et que rroguẽ a Deus por elle que llj de pareyso. [+]
1295 TC 1/ 734 Et el rrey, quando o soube, pesoulle moyto et troixe preytesia cõnos da vila, que llj dessem a custa que y auya feyta, et que os desçercaria, en esta maneyra: que yria contra os mouros et que lidaria cõ elles et deytalos ya da terra; et, se Deus o troyxese cõ saude, que el rrey de Ynglaterra que os liu[r]ase per batalla, senõ que llj dessem a vila chaamente et a terra, et fossem seus vasalos. [+]
1295 TC 1/ 738 Et chegouse y muy grã gente, et todos cabjã ena villa; mays, tantas erã as gẽtes et departidas enas lenguagẽes, que faziam muytos males et muytas soberuas pela uila, et matauã os judeus, et faziã muytas cousas desaguisadas. [+]
1295 TC 1/ 740 Mays, logo que o entenderõ, os cristãos collerõnos todos, et pasarõ muy bem cona merçee de Deus Aguadiana, et albergarõ essa noyte en dereyto de Calatraua, que tijnã os mouros muy basteçuda de omes et d ' armas, et per somo das torres muytas signas et pendões de muytas colores. [+]
1295 TC 1/ 744 Conta a estoria que, elles estando en este pensamento, chegou hũu ome pela merçee de Deus en semellança de pastor, et demandaua polos rreys a muy grã presa; mays, com̃o quer que el pastor semellase, çerto angeo foy et mandadeyro de Deus. [+]
1295 TC 1/ 744 Et esto teuerõ os cristãos por boo sinal et que llj fazia Deus grã merçee. [+]
1295 TC 1/ 745 Et aa alua do dia diserõ os prelados suas missas, et comũgarõ todos os que quiserõ tomar o corpo de Deus. [+]
1295 TC 1/ 745 Et nenbreuos o boo prez que perdestes ẽna de Laroos; et por Deus cobradeo oge, ca oge podedes fazer enmenda [a Deus], se en algũu tempo lle caestes en torto. [+]
1295 TC 1/ 745 Chamaruos am fyllo de puta, mays nõ fillo de traedor; ca fio por Deus que en tal guisa obrarey eu, que nõ auerey ende uergonça. [+]
1295 TC 1/ 745 Et ẽno nume de Deus entremos ẽna batalla. [+]
1295 TC 1/ 745 Et en meyo do cural deçeu o Miramolim, et cõ elle moytos rreys et moytos altos omes, et os vellos da sua ley, que estauam orando et rrogando a Deus. [+]
1295 TC 1/ 749 Et, estando en jsto, envioullj dizer don Diego que fosse tomar a onra da batalla, que Deus llj queria dar; ca logo seria uençuda sol que el chegasse. [+]
1295 TC 1/ 754 Et tornousse cõ elles para Toledo, du forõ muy bem rreçebudos dos cristãos et dos mouros et dos judeus, que seyrõ fora da vila cõ jograres et cõ estor mentos. [+]
1295 TC 1/ 754 Et os arçebispos conos bispos et cõna clerizia [reçeberõnos] cõ muy grã preçiçõ, loando muyto a Deus por quanta merçee llis fezera, et por que os tragia sãaos et cõ muy grande onrra. [+]
1295 TC 1/ 756 Et entõ veẽo a maladura de Deus en Espana, que foy o ãno tã mao et tam apertado que cayã os omes mortos de fame, pedindo pam et nõ llo dauã; ca, pero llj el rey fazia muyto bem et muyta merçee, et lles daua muyto por Deus, nõ podia poer consello. [+]
1295 TC 1/ 757 Et esto lles durou ata as oytauas de Sam Johan, que pola merçee de Deus ouue froyto ena terra. [+]
1295 TC 1/ 758 Et, el yndo para as vistas, [que] queria ordenar com̃o fosse sobre Gascona, enfermou en hũa aldea a que dizem Guterr Moños, que he [çerca] de Areuol; et, estando muy coytado, confessousse et rreçebeu o corpo de Deus de mão do arçebispo dõ Rrodrigo. [+]
1295 TC 1/ 758 Et Deus perdone a la sua alma. [+]
1295 TC 1/ 759 Et esta jura fezo a dom Rrodrigo, o arçebispo de Toledo, que lla tomou, et a dom Telo, o bispo de Palença, et a dom Mourys, o bispo de Burgos, que se nõ teuesse aquelo que prometia que ouuesse a yra de Deus et fose traedor por elo. [+]
1295 TC 1/ 765 Mays peço a Deus por merçee que llj pese ende polo torto et polo mal que mj o conde faz et me busca. [+]
1295 TC 1/ 771 Et elles tijnã que o podiam muy bẽ fazer, ca estauã y dous mil caualeyros muy bem guisados; mays a rreyna nõno quiso cõsentir, et disse que Deus nõno quisese que seu fillo lidasse cõ seu padre. [+]
1295 TC 1/ 771 Et el rrey dõ Fernando envioulle dizer et rrogar que lle nõ corresse a terra, nẽ llj fezesse tãto mal; et que deuya (auya) auer muy gram prazer pola gram merçee que Deus lle fazia en dar a seu fillo rreyno et terra onde lle veera ia muy grã guerra et muyto dãno, et ende adeante nõ lle uerria ende se nõ seruiço et ajuda. [+]
1295 TC 1/ 771 Et ela disso que nũca o Deus mays quisesse, que ela tornasse cõ el mays a pecado. [+]
1295 TC 1/ 771 Et o rreyno que o queria para seu fillo, el rrey dom Fernando, a que o Deus dera et os omes boos da terra. [+]
1295 TC 1/ 782 Et plo[u]gue a Deus que acharõ hũa alcaria muy bõa et muy bem castelada. [+]
1295 TC 1/ 786 Et foy a fazenda muy ferida d ' ambas as partes, pero prougue a Deus et vençerõ os cristãos, et durou o acalço bem çĩco legoas, ferindo et matando, (bem) de guisa que se perderon y bem vijnte mil mouros, ontre mortos et catiuos. [+]
1295 TC 1/ 789 Et os mouros quiserõ coblar a vila, mays nõ quiso Deus que tamano vagar ouuessem. [+]
1295 TC 1/ 799 Don Abehũc começou a mesurar a oste dos cristãos; et, poys bẽ ouue osmado et entendudo quanta gent[e] podia seer et quanta a pressa, et vio que se nõ poderi[ã] teer en cãpo nẽ se llj podi[ã] defender -ca sen falla asy pareçia a quen quer que hũu poder et o outro visse, saluo o poder de Deus que he grande, que acorre aos seus - (et) mãdou logo ficar suas tendas eno oliuar, ontre os cristãos et a uilla. [+]
1295 TC 1/ 799 Mays, desque os cristãos forõ todos confessados et perdoados et acomendados a Deus, don Aluaro enviou dizer ao jnfãte, que estaua ena çaga, que se uẽesse et se fezesẽ todos tropel, com̃o aujã ordeñado. [+]
1295 TC 1/ 801 Que uos poderia dizer et cõtar as gaãças que alj forõ feytas et gaãnadas aquel dia, nẽ quam grandes forõ as boas andanças que Deus aos cristãos fezo y? [+]
1295 TC 1/ 801 Et todalas outras gentes ao comunal forõ y todos muy boos et fezerõ muyto bẽ: tã conprida foy a merçee que lles Deus y quiso fazer et llis fezo, et o acorro aynda que lle enuiou. [+]
1295 TC 1/ 801 Mays por muyto que cõno outro caualeyro, seu contrario, trauarõ clerigos nẽ omes d ' ordem nẽ o jnfante dom Afonso nẽ dõ Aluar Perez, nõno quiso fazer nẽ por Deus nẽ por outro rrogo nẽhũu, saluo a hũu preyto: que, se sse lle leixasse abraçar, que lle perdoaria para sempre. [+]
1295 TC 1/ 801 Et o outro nõ sse quiso meter en aquella aventura, ca estaua a morrer a seruiço de Deus. [+]
1295 TC 1/ 801 Et assy prougo a Deus que o quiso ordenar, que caualeyro de quantos dos cristãos erã nõ morreu y, fora aquel solamente que perdoar nõ quiso. [+]
1295 TC 1/ 801 Et esto pareçeu com̃o miragre de Deus, por que todolos omes do mũdo deuẽ tomar emxemplo desto, de nõ entrar en nẽhũu tal feycto, sem perdoar a todo ome que lle perdom pedir. [+]
1295 TC 1/ 806 O meu consello he este: que, poys que aqui estamos, que façamos o sinal da cruz et que nos acomendemos a Deus et a Sancta Maria et [ao] apostolo Sanctiago, et punemos de acabar ysto por que aqui ueemos en seruiço de Deus; et, se nõ podermos deytar as escaleyras de corda, poñamos estas de fuste et punemos en subir per ellas; et s[ub]ã os mellor algaraujados que ouuer ontre nos, et uaã uestidos com̃o mouros, por tal que, se se acharẽ cõ os mouros, que os nõ conoscã et que cuydẽ que som mouros com̃o elles; et estes punẽ de sse apoderar da primeyra torre que acharẽ, ata que a outra gente suba. [+]
1295 TC 1/ 806 Quando el rrey dõ Fernando chegou a essa çerca de Cordoua, peça auja ia que dõ Aluar Perez iazia dentro ena Eixerquia en ajuda dos cristãos, et dõ Pero Martĩis, seu yrmão, a que os mouros chamauã alfatas, por que era romo, et outra gẽte da fronteyra de pee et de caualo, et das outras terras de Castella et de Leom et de Estremadura, que ueerõ y a aquella uoz por seruir a Deus et a el rrey, et por gaanar algo, et por ajudar seus cristãos; et outrosi freyres das ordĩjs, que erã y a seruiço de Deus. [+]
1295 TC 1/ 806 Mays acorreu Deus al rrey dõ Fernando en com̃o agora oyredes: aquel rey Abehũc [era ome] que se reçeaua de cometer grandes feytos, por que as mays uegadas que os cometia era uençudo et achauasse ende mal; et por esta razõ, com̃o quer que a el dissessem que el rrey dõ Fernando tĩjna pouca gente consigo, nõno pode creer, ca tĩjna que tal ome com̃o el rrey dom Fernando et tã poderoso que nõ vĩjna ali con tã pouca gente. [+]
1295 TC 1/ 806 Et uos deuedes a saber que, poys que Abehũc foy morto, foy o senorio dos mouros daaquen mar partido en muytas partes et nõ ouuerõ hy hũu rrey sinalado sobre si, com̃o ata alj ouuerõ: asi quiso Deus guardar el rrey don Fernando, per que conprisse et acabasse o seruiço de Deus que auja começado. [+]
1295 TC 1/ 806 "Deus ajuda! [+]
1295 TC 1/ 806 "Et el rey dõ Fernando logo mandou poer a sua signa real çerca da cruz de Nostro Senor Deus. [+]
1295 TC 1/ 814 Mays esse bispo dõ Iohan, cõ os outros bispos sobredictos, deyta[d]a fora a suzidade de Mafomad, (et) çercarõ arredor toda aquella mesquita, espargẽdo agoa bẽeyta per ella com̃o deujã; et outras cousas enadendo y, que o dereyto de sancta jgleia manda, et restolarõna desta guisa -et restolala he tãto com̃o para seruiço de Deus -. [+]
1295 TC 1/ 814 Aquel bispo don Johan, en uoz do arçebispo de Toledo, fezo aquel alimpamento ata que, cõ os outros bispos, tornou aquella mesquita de Cordoua en jgleia; et alçou y altar a onra da bem auenturada Uirgẽ Maria, madre de Deus; et cantou y missa altamente com̃o de alta festa et muy ordinadamente sermonou y, segũdo o saber que el auja et a graça de Deus llo posera na sua boca. [+]
1295 TC 1/ 814 Et os romeus que vĩjnam et as oyam, et sabiã a razõ delas, gabauã en suas uoentades por ende a Deus enas suas santidades; et cõ grande alegria que aujã ende gabauãse a seus santos et gabauã el rrey dõ Fernãdo et bẽeyziano, et rogauã todos a Deus por elle que llj desse vida et que o manteuesse. [+]
1295 TC 1/ 814 Et essa nobre rreyna dona Beringuela muy alegre por aquillo, que seu fillo [el] rrey dõ Fernando auja cõquerido a cidade de Cordoua, asi com̃o ela pẽsaua de seu fillo el rrey por consello et por ajuda de quantas cousas ela auja que a el conprissem, asi pero ela estaua alonge fezo suas graças muytas et muy grandes a Deus, bẽeyzendoo muyto o seu nume, por que a antiga di[n]id[ad]e, destaiada en cristiãos porla mj̃gua dos principes, era cobrada a España porla sabedoria dela et porla aguça del rrey don Fernando, seu fillo; ca esta nobre rreyna dona Berĩguela, asi com̃o conta a estoria, asi enderençou et [c]riou a este fillo dõ Fernando en bõos custumes et boa[s] manas sempre, que os seus bõos ensinamentos et os seus bõos custumes et as suas boas aguças que [lle] ela ensinou doces com̃o mel, segũdo diz a estoria, nõ çessarõ ne quedarõ de correr sempre ao curaçõ a este rrey dõ Fernando, et cõ [t]etas cheas de uertudes lle deu seu leyte, de guisa que, macar que el rrey dõ Fernando era ia barõ feyto et firmado en ydade de sua força conprida, sua madre, a rreyna dona Berĩguela, nõ quedou nẽ quedaua de lli dizer et ensinarlle aguçosamente as cousas que praziã a Deus et aos omẽes. [+]
1295 TC 1/ 814 (H)E esta nobre rreyna dona Beringuela que mesuraua dantes as cousas et as vija, [et] seguia enas boas obras de seu padre, rrey don Afonso de Castella que [nunca] foy guastad[eyr]o de rreyno, et que sempre ouue uertudes et as obras delas - (que) sempre foy cõ Deus. [+]
1295 TC 1/ 814 Et por ende diz a estoria que roguemos a Deus por ela, que a guarde por longos tempos, et lle de a ueer as cousas que an de uĩjr et lle praza, et seer auondada de feytos de bẽ, ata que ell[a] de o bẽ auẽturado espirito ao seu redemidor. [+]
1295 TC 1/ 819 Gregorio papa entrado a carreyra de toda carne, fascas que morreu; ca a carreyra de toda carne esta he, que toda alma que en carne viua, per força da natura que llj pos Nostro Senor Deus, a de yr aa morte; et por ende diz: [+]
1295 TC 1/ 822 Et esto podera el fazer, saluo ende o poder de Deus, que salua et defende et acorre a seus creẽtes: ca nõ estauã y entõ omes que a defender podessem, ca erã ydos cõ dõ Tello en caualgada a terra de mouros; ca en Martos nõ auja a este tempo a forteleza que agora y a. [+]
1295 TC 1/ 822 Façamos de nos tropel, et metamonos per meyo destes mouros, et prouaremos se podemos passar per elles et acorrer aa pena [et] a nossa senora; et bẽ fio por Deus que o acabaremos; ca, se o cometemos, nõ pode seer que alguus de nos nõ pass[ẽ] da outra parte. [+]
1295 TC 1/ 842 Et prenderõ y muytos mouros et mouras; et de todalas cousas passou que el quiso et de todo seyu onrado; et nũca se a grã uiço quis deytar, saluo seruir sẽpre a Deus et en sujugar os seus descreẽtes. [+]
1295 TC 1/ 843 Muy chorada foy de caualeyros pobres, a que ela fazia muyto bem; et esta era toda cõprida serua et amjga de Deus. [+]
1295 TC 1/ 843 A numeada dos seus bẽes et das suas boas obras et das nobrezas desta(s) foy espargido per todo o mũdo; ca esta foy eixẽplo de toda bondade, aa qual aia Deus merçee et piedade, cuia serua et amjga uerdadeyra era, et a faça herdeyra eno seu rreyno cõ os seus fiees. [+]
1295 TC 1/ 846 Et el rrey dõ Fernando, partido de Carmona, passou a uao Agua do Alquiuir a muy grã perigoo de si et de suas gentes; pero mandou fazer sarçes, que poserõ aa entrada, pelos tremedales grandes que y auja; et quiso Deus et passarom peado, pero sen gran dano. [+]
1295 TC 1/ 848 Os cristãos se virõ en muy gran coyta et pero esforçaronse eno seruiço de Deus en que andauã et ena boa uentura del rrey don Fernando, [et] vençerõ aa çima et gãanarõ tres galees das dos mouros, et queimaronllis hũa et quebrantarõ duas, de guisa que os mouros forõ desbaratados et vençudos. [+]
1295 TC 1/ 854 Et os freyres vironse cõ elles en gran coyta et forõ muy [a]fr[õt]ados, pero esforçaronse en Deus et en el rrey dõ Fernando, et en ventura boa que os guiaua, et cometerõnos a ferir tã de rrigeo que os mouerõ et fezerõnos tornar espadoas et leixar o campo, et leuarõnos asi arrancados hũa gran peça do dia; pero deteendoxilles a lugares, fezeron en elles gran mortaldad[e], enos de caualo et enos de pee. [+]
1295 TC 1/ 859 Et tã brauamente os forõ ferir et asi os quiso Deus ajudar, que os fezerõ uoluer a fugir. [+]
1295 TC 1/ 867 Los mouros quiseronse tener et parar rigios, mays bem pareçeu que nõ era Deus da sua parte: atã de rrigeo os foron ferir os cristãos que os mouerõ. [+]
1295 TC 1/ 869 Enganados nos a Garçia Perez; vedes com̃o a passada a põte elle; mays faranos entrar el oge en tal lugar que aueremos mester o ajudoyro de Deus; et, por que me reçeaua eu del, dixe que non passasse nẽgũu a pontezela; et, poys asi he et nõno podemos ende tornar, vaamos acorrerlle, ca esto a fazernos he, ca en outra guisa mal nos estaria, se tã bõo caualeyro com̃o Garçia Perez he se perdesse oge per nossa mĩgua. [+]
1295 TC 1/ 871 Et, estando asi muy tristes, quiso Deus et acorreullis aa ora cõ bõo uento, muy mays rigeo ca nõ o de começo. [+]
1295 TC 1/ 871 Mays quiso Deus que llj nõ fezerõ dano de que se muyto sentissem. [+]
1295 TC 1/ 884 Dia era d(esl)a tralaçõ de Sant Isidro de Leõ, arçebispo que foy de Seuilla, ena era de mĩll et CC et LXXX et vj ãnos, quando andaua o ano da encarnaçõ de Nostro Senor Ihesu Cristo en mĩll et CC et xlviijo, quando esse nobre et bẽ auenturado (el) rrey don Fernando, de que a estoria muytos bẽes a cõtado, entrou en essa dicta cidade de Seuilla, capital de todo esse senorio da Andaluzia, hu foy recebudo cõ muy gran preciçõ dos bispos et de toda a clerizia et de todalas outras gentes, cõ muy grandes alegrias et cõ muy grandes vozes, loãdo et beezendo et dãdo graças a Deus, et gabando os feytos del rrey dõ Fernando; et entrou asi desta guisa esse bẽ auenturado rrey dõ Fernando dentro ena jgleia de Sancta Maria. [+]
1295 TC 1/ 886 Et quiso Deus et conpriose sua uoentade et o que el quiso. [+]
1295 TC 1/ 886 Des aqui leue Deus adeãte seu bõo prez, a onra sua et da sua naturaleza. [+]
1295 TC 1/ 888 Desque o nobre rrey dõ Fernando foy asesegado en sua villa et ouue gouernado o seu curaçõ da conprida alegria et da boa çima que uyo que llj Deus quiso dar en premja de seu traballamento, começou o primeyro a refrescar a onrra et a loor de Deus et de Sancta Maria, sua madre, a sella arçebispal, que antigo tempo auja estado erm[a] et uazia et era orfaa desse diuinal pastor; et foy y ordinado calongia muy onrada, a onra de Sancta Maria, cuio nume essa nobre sancta jgleia leua; et herdoa esse nobre rrey dõ Fernando logo de grandes et de boos herdamentos de villas et de castellos et de lugares muy ricos et muy rigeos et de outras muytas et grandes requezas. [+]
1295 TC 1/ 890 Desque el rrey dõ Fernando ouue gãanada Seuilla, et a ouue poblada et aforada et asesegada bem, et ouue y ordinadas todas suas cousas a onrra et a nobleza del et da çibdad[e] et de seu reyno et a seruiço de Deus et a prol et a guardamento dos pobladores, gãanou depoys Xeres, Midina, Alcala, Beger, Sancta Maria del Porto, et Calez, que iaz dentro eno mar, Sanluca del Pechã, et ata Arcos et Librixa; et todo do mar aaco gaanou, del[o] per conbatemento, [et] de[lo por] preitesia que llj trouxerõ, que xi llj ouuerõ a dar, saluo Nebla que se llj teue cõ Abeamafom, que era rrey dela, et Eznalfarag, que derõ logo ena preitesia de Seuilla. [+]
1295 TC 1/ 890 Et ali forõ acabados et afirmados os dias et os tempos da sua uida (et) que llj Deus prometera, et pereçidos os seus aguçamentos dos seus altos feytos, enos quaes feytos et ena qual vida elle, mentre uiuio, sempre seruiu a Deus lealmente. [+]
1295 TC 1/ 890 Galeas et baixees mandaua fazer et laurar a gran pressa et guisar naues, auẽdo gran feuza et grande asperança [ena gran merçee] que llj Deus aca fazia; teẽdo que, se ala passasse, que poderia conquerer grandes terras, se a uida llj durasse algũu tempo, per com̃o o a uentura ajudaua et llj era guiadeyra en quantas cousas começaua; et, macar todo esto daca, que elle gãanado auja de mouros et tornado a poder de cristãos, (et) eno seu poder era et o auja conquisto et metudo en seu senorio, nõ se tĩjna por entregado n[ẽ] sse tĩjna que seu conqueremento era cousa que elle a muyto deuesse teer, se o mar nõ passasse. [+]
1295 TC 1/ 890 Et as suas nouas uoauã et erã espargidas alẽ mar, de como sse guisaua para passar ala et ir sobre elles; et o hũu porlo que sabiã en com̃o el gãanara a terra toda aca et de como o Deus et a(a) uentura guiaua, et de com̃o se guisaua para passar ala, tremjã todos ant ' el et erallis muy grã mal et aujã grande espãto. [+]
1295 TC 1/ 890 Et por esta razõ et por toda maneyra et por qual era en si en todos seus feytos contra Deus et ao mũdo, era en todo guisado, fora de uiuer et de cõquerer mays que nõ ui[u]e[u] nẽ conquereu, se o Deus por bem teuera, ca per elle nõ ficara nẽ ponto de o elle nõ auer a curaçõ, se llj Deus a vida mays alongara. [+]
1295 TC 1/ 890 Mays o que [lle] foy prometudo et outorgado ouue de seer, et al nõ, por que nõ pode estorçer do laço da morte, nẽ desuiarse della, a qual a todos he comunal et ygual a uoõtade et ordinamento de Deus; nõ a rey nẽ enperador nẽ ome da mayor alteza que seer pode, que aa morte possa fugir nẽ desuiala nẽ asconder; morte a todos he comunal, mays n[õ] a am en hũu igual todos; ca, pero todos passã, hũus a am mays forte ca outros: os huus am a morte esquiua et afrontada et a gran desonrra, et outros muy onrrada et cõ sazõ. [+]
1295 TC 1/ 890 Diz a estoria que este rrey dõ Fernando [poys que] tãto ouue poiado et ouue gãanado tal prez et ouue sua onrra [chegada] ao lugar que uos contado auemos, et que foy muy amado et muy onrado de Deus et dos terreaes, que llj quiso dar espaço et uagar per que podesse acabar sua conquista tã alta et tã rica et tã grãada como acabou, et de acabar outrosi mereçemento para mereçer reynar con el eno seu reyno. [+]
1295 TC 1/ 890 Exalçador de cristaissimo, abaixador de pagay[s]mo, muy omildoso contra Deus, muy obrador de suas obras et muyto usa[do]r dellas, muy catolico, muy ecclesiastico; muyto se pagaua da jgleia, muy receador de en nẽhũa razõ yr contra ella nẽ passar contra os seus mandamentos. [+]
1295 TC 1/ 890 Muytos bẽes ouue en si que nõ sõ aqui retraudos; en Deus teue todo seu tẽpo et seus ollos et seu curaçõ, por que el foy teudo sempre de o ajudar. [+]
1295 TC 1/ 893 Et, poys que este sancto et ben auenturado rrey dõ Fernando vio que era conprido o tenpo de sua vida, et que era chegada a ora en que auja a finar, fez trager y o seu Saluador, que e o corpo de Deus, et a cruz en que esta a sua significaçõ del Nostro Senor Ihesu Cristo. [+]
1295 TC 1/ 893 Et demandou primeyramente a cruz, et pararõlla deant[e], et ĩclinouse muyto omildosamente contra ella et tomoa enas mãos cõ muy gran deuoçõ, et começoa a orar, nenbrandollj quantas peas sofrera Nosso Senor Ihesu Cristo por nos, cada hua sobre si, et en como as reçebera, beyiandoa muytas uezes, ferindo enos seus peytos muy grandes feridas, chorando muy forte dos ollos, et culpandose muyto dos seus pecados, et maẽfestandoos a Deus, et pedindollj perdõ, et creendo et outorgando todas creẽças uerdadeyras que a todo fiel cristão conuẽ creer et outorgar. [+]
1295 TC 1/ 893 Desi demandou o corpo de Deus, seu Saluador, et pararonllo deante outrosi; et el teendo as mãos juntas contra elle cõ tã grande omildade, chorando muy de rigeo, dizendo parauoas de muy gran creença et de gran door. [+]
1295 TC 1/ 893 Desque o sancto rrey ouue conprido todas estas conuenauilles cousas de grã creẽça que elle fezo, recebeu o sancto corpo de Deus de mão do dicto arçebispo [don Rramõ] de Seuilla. [+]
1295 TC 1/ 893 Poys que o corpo de Deus ouue reçebudo, com̃o dicto auemos, fezo tirar de si os panos reaes que vistia, et mandou et fezo chegar y seus fillos derredor de si todos, que forõ estes, os que da rreyna dona Beatrix, sa moller a primeyra, ouue: don Afonso, que foy o mayor et herdeyro de seus rreynos, et dõ Fradarique, et dõ Enrique, et dõ Fillippe, et dõ Manuel; et dõ Sancho, que era logo enpos este et era arçebispo de Toledo, nõ se acertou y, nẽ dona Berĩguella, que era monia enas Olgas de Burgos. [+]
1295 TC 1/ 895 Conprido et dito todo esto que o santo et ben auenturado rrey dõ Fernando, et a saluamento de sua alma [et a] cõprimẽto dos sacramentos de sancta jgleia fezo, et de todalas outras cousas que dictas sõ, diz a estoria aynda del(o) que, poys que seu Saluador, que he [o] corpo de Deus, ouue reçebudo, et adorada a cruz, et ouue tirados de si os panos reaes, com̃o dissemos, que foy chegada a ora en que seu Saluador enviaua por elle; et el, desque a ora entendeu que era chegada et uio a sancta conpaña que o estaua atendendo, alegrouse muyto, dando ende grandes graças et grandes loores a Nostro Senor Ihesu Cristo, demãdãdo a candea que todo cristão deue a teer en mão ao seu finamento; et deronlla; et, ante que a tomasse, tendeu as mãos contra o çeo, et alçou os ollos contra o seu criador, et disse: - [+]
1295 TC 1/ 895 Et todos, chorando muyto dos ollos, recudirõ que rogauã a Deus que llj perdoasse, ca delles perdoado ya. [+]
1295 TC 1/ 895 Desi, muy simplemẽte et muy passo, jnclinou seus ollos et deu o espiritu a Deus. [+]
1295 TC 1/ 896 Et bem pareçeu depoys a tẽpo que porlo seu reçeamento et porlas grandes uertudes que Deus quiso por el mostrar. [+]
1295 TC 1/ 896 Et hũ[a] gran merçee lli fezo Deus sempre estremad[a]mente: eno seu tẽpo ano mao nẽ forte tẽpo a España nõ uẽo, et sinaladament[e] ena sua terra. [+]
1295 TC 1/ 896 Aquel [uer]dadeyro poderoso Deus -que a este seu [sancto] seruo rey deu sen et saber et ualer et p[oder] de todas estas onras de suso ditas [mere]çer et acabar en este mũdo morta[l et] auer as outras do rreyno perdurauil - l[eixe] elle sempre uiuer et durar en aquella fol[gãça] que llj Deus ouue apparellada; et a [nos] leixe de tal guisa peseuerar pel[a de]reyta carreyra, per que merescamos auer [parte] cõ el en aquella sua sancta folgãça d[e clari]dade, que nũca escureçe nẽ her[da en] nẽhua tristeza, mays sempre pr[azer et dul]çor et alegria. [+]
1295 TC 1/ 896 Bẽeyto seia Deus que aca[bando] todas onras et de tãtos bẽes que o l[eixou] uiuer. [+]
1295 TC 1/ 896 Miragres que Deus f[ez por] lo sancto rrey dõ Fernando, que iaz(ia) en Se[uilla, de]poys que foy finado; porla qual razõ [as gentes] non deuẽ duldar que santo confir[mado de] Deus nõ seia, et coroado eno cor[o çelestial] en cõpaña dos seus sanctos seruos [+]
1295 TC 1/ 898 Conta a estoria que este rrey don Fernãdo foy muy bõo rrey et muyto amigo de Deus. [+]
1295 TC 1/ 900 Este rrey dom Affonso pobrou Ouedo et ffezo y aa honrra de Deus a jgleja de Ssan Saluador et posso y xij altares aa honrra dos doze apostolos. [+]
1295 TC 1/ 900 Mentre el esto andou ffazendo, prougo a Deus que cobrarõ os cristãos a peña de Ssancto Esteuõo et meteosse en ela o conde don Garçia Fferrnandez et anparoua o mellor que pode. [+]
1300 XH I, 0/ 3 Et fezorõ desto muytos libros, que som chamados estorias, enque contarom dos feytos de Deus, et dos profetas, et dos santos, et outrosy dos rreys, et dos altos omẽs, et das caualarias, et dos pouóós; et diserõ auerdade de todaslas cousas et nõ quiserõ nada encobrir, tamben dos que forõ bõos como dos que forõ máos. [+]
1300 XH I, 0/ 3 Onde por todas estas cousas eu dom Afonso, por la graça de Deus rrey de Castella, de Toledo, de Leon, de Galliza, de Seuylla, de Cordoua, de Murçia, de Iahem et del Algarue, fillo do moy nobre rrey dom Fernando et da moy nobre [rreyna] dona [Beatriz], despois que [fige] ajuntar moytos escritos de moytas estorias dos feytos antigóós, escolly deles os mays verdadeyros et mellores que ende soyue; et fiz ende fazer este libro, et mandey en el poer todoslos feytos senalados tam bem das estorias da Biblia, cõmo das outras grandes cousas que acaesçerõ [perlo] mũdo, despoys que foy começado ata agora em este tempo enque somos. [+]
1300 XH I, 0/ 4 Das obras que Deus fezo ẽnos primeyros seys dias. [+]
1300 XH I, 0/ 4 Quando noso señor Deus criou ẽno começo o çeo et a terra et todaslas cousas que en elles som, segundo queo cõta Moysem que foy sancto et sabio, et outros moytos queo acordam cõ el, departyo et fezóó todo em seys dias desta [guisa]: [+]
1300 XH I, 0/ 4 O [terçeyro] dia ajuntou todaslas agoas que su o çeo som: os mares et as outras agoas doçes de rrios et de fontes; et quando as agoas forõ apartadas et ajuntadas em hũ lugar, paresçeo oseco que he dito terra; et criou estonçes Deus ẽna terra as eruas et as aruores de todas naturas. [+]
1300 XH I, 0/ 4 Et disy bendisoos Deus, et disolles que cresçessem, et arrequeçessem, et enchessẽ a terra, et quea aseñorasem su oseu poder; et bendizendóós bendiso as anymalyas da terra em elles. [+]
1300 XH I, 0/ 4 Despois desto todo, catou noso señor Deus todas las cousas que avia feytas et vyo que erã moy bõas. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Acabados os çeos et a terra et todaslas aposturas delles, complio Deus ẽno septimo dia toda sua obra que fezera. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Et esto he, segũdo diz Beda ẽna Grosa, que daly adeante que nõ [fezo] Deus criatura nj̃hũa de nouo. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Et bendiso Deus oseptimo dia por que quedara em el de toda sua obra que criara por quea fezesse. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Et asi cõmo contã as estorias, pera tyrar alguũs de [dulda] que por ventura poderiã aqui [duldar], [dizẽ] que estas pallauras [postromeyras] se podem entẽder asaz: que criou Deus ẽno começo as materias de todas las cousas que forõ, et son estas o çeo et a terra, donde tyrou as outras criaturas, et as departio despoys, et as fezo acabadas todas ẽnos seys dias cõmo dito he. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Et contou vos Moysen ẽno que ja he dito da estorya, que fezera Deus ao omẽ mays nõ vos diso ajnda donde et cõmo; et começa amostrar rrazõ dello en estas pallauras de andeant. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Estas cousas que avemos ditas son as gearações do çeo et da terra de quando forõ criadas ẽno dia enque Deus criou o çeo et a terra, et outrosy todaslas aruores et as eruas ante que naçesem en ella nẽ leuasem semente nẽ froyto, ca nõ chouera Deus ajnda sobrela façe da terra, nẽ era ajnda estonçes feyto o omẽ quea laurase; mays dera Deus ẽna terra hũa fonte que sobia et rregaua toda afaçe della, et [mãtyña] se a terra desta [guisa]. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Onde formou noso señor Deus despoys desto o corpo do omẽ de limo [de] terra et espirou em el spyramẽto de vida; et foy o omẽ feyto et acabado cõ alma viua. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Et plantara Deus logo de começo hũ lugar moy viçoso contra oriente. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Et criou Deus ali da terra vmorosa toda aruore que ao omẽ podese tẽer viçoso. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Onde tomou Deus ao omẽ et adusóó et posóó em aquel Pareyso do deleyto, que obrase y todo bem et que laurase et ogardase; et mandoulle et disolle que comese de todaslas froytas do Parayso senõ da [aruore] de saber obem et omal, ca se daquel [comesse] logo morreria de morte. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Aqui departe mẽestre Pedro et diz sobre estas palauras, queo omẽ ante que daquela froyta comese daquela aruore que nõ era mortal nẽ poderia morrer, que atal ofezera Deus; mays depoys que da froyta daquela aruore comese quese tornaria mortal; et esto diz que queren dizer aquelas palauras que noso señor diso aAdan, quese daquela froyta daquela aruore comese que morte morreria, dizendo quesendo quese tornaria mortal, oque nõ era antes nẽ fora despoys se daquela froyta nõ ouvera comydo. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Diso Deus estonçes: [+]
1300 XH I, 0/ 5 Nõ he bem queo omẽ seja soo; et adusolle a essa ora dantel todas las anymalyas que formara da terra por veer cõmo as chamaria et que nomẽes lles diria; et Adam chamou [per] seus nomẽes acada hũas dellas et aqueles ouverõ despoys; et ontre todas nõ avia nj̃gũa en quese el deleytase, et deulle Deus ajudoyro queo semellase cõmo agora oyredes. [+]
1300 XH I, 0/ 7 Andados [seis] dias de quando omũdo fora criado foy feyta amoller et fezoa Deus por estas [rrazoens]: [+]
1300 XH I, 0/ 7 Estonçes meteo sono en Adam et adormentóó ẽno Pareyso; et el dormỹdo tomou Deus hũa das costas de Adam, et encheo ali de carne olugar dondea tomara, et fezo daquela costa amoller; et desi [adusoa] aAdam et mostroulla; et Adam quandoa vyo diso: [+]
1300 XH I, 0/ 7 "Et ajnda estonçes [non] avia y Deus dada ley [njgũa] de njhũa cousa, et diso asi Adam cõmo profetando: [+]
1300 XH I, 0/ 7 "Et deu Deus Eua aAdam por companeyra; et Adam et [Eua] eram ambos desnũus, mays nõ aviã ende vergonça, ca nõ se viam de [guisa] queo entendesem. [+]
1300 XH I, 0/ 7 Et desque forõ en Pareyso nõ gardarõ omãdado de Deus, mays, porlo consello do diabro queos enganou falando aEua em fegura de serpente, comerõ daquela froyta da aruore do medeo do Pareyso dequelles Deus defendera que nõ comessem senõ [que] [morte] morreriam. [+]
1300 XH I, 0/ 7 Et desque Adam et Eua vierõ aaquel lugar de val de Ebrom, hu os Deus enviaua acharõ y moy bõa terra, et Adam cõ suas mãos et cõ fustes arrancaua as eruas et mouya aterra, mays agrande traballo dessy; et pero laurauáá omellor que el podia, et semẽtaua [daquelas] semẽtes quelle Deus dera pensando quelle nasceriã et colleria ende froyto donde gozase cõmo laurador que traballaua por ello; mays aterra mays lle criaua cardos et espyñas et outras eruas et cousas danosas queo estoruauam que [nõ] oque el semẽtaua; et avia Adam grande dolor et tristeza dello et era moy triste por que de seu traballo nõlle vjña froyto cõmo el coydaua quelle deuya vĩjr. [+]
1300 XH I, 0/ 7 Mays aly em val de Ebrõ morarõ em [hũa] grande coua et bõa que acharõ y, ca segundo dizẽ os scritos, que semellaua que Deus afezera pera elles, et ajnda dizẽ que ally forõ suterrados quando morrerõ. [+]
1300 XH I, 0/ 7 Et noso señor Deus por que sabia que fose esto osmado desta [guisa], por gardar que se elles fosem quese nõ comprise oque pẽsauã, ca se ao Pareyso tornasem et en el entrasem et daquela froyta daquela aruore de saber obem et omal comesem, nũca despoys poderiã morrer, et esto nõ queria Deus que asy fose, et poso Deus ẽna entrada do Pareyso hũ angeo cõ hũa espada de fogo ẽna máo que nũca ja mays ala leyxase entrar anj̃gum, nẽ aelles, nẽ aoutro omẽ seo Deus nõ fezese; et Adam et Eua tyrarõse deste acordo entẽdendo que era loucura, et morarõ em ese lugar de val de Ebrõ, et laurarõ et traballarõ, et aly vyuerõ segundo quelles acaesçeo, et y fezerõ suas [geerações] cõmo diremos agora. [+]
1300 XH I, 0/ 9 "Erde omẽ, ", et convem asaber queo diso [per] Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 10 Et cõ este Abel nasçeo outra yrmãa de hũ parto, asi cõmo cõ Caym asua; et esta ouvo nome Delbora, que diz tanto cõmo seguydeyra, por que segyo aseu [yrmão] Abel, ca asi cõmo dizem [algũus] viueo pouco com el, pero outros contam que viueo moyto, et que tanto cõmo sigideyra quer dizer Delbora, non por que ella siguyse de morte a seu yrmão, mays por queo segio en justiçia et en bondade amando aDeus; ca departẽ que tanto viueo que alcançou aseu yrmão Set que nasçeo moytos ãnos despoys que Delbora et que ella casou cõ el. [+]
1300 XH I, 0/ 10 Ca era Abel omẽ dereytureyro en todos seus feytos, et amaua moyto justiçia, et sempre pensaua que se algũ torto ou mal fezese que Deus queo veeria et quelle pesaria, et nẽbrabase dello moyto. [+]
1300 XH I, 0/ 10 Mays foy pastor Abel et Caym labrador; et amoytos dias despoys plougo aambos de fazer a Deus sacrifiçios cada hũ daquelo que traballaua ẽna terra et de que se seruya; et daquíse leuãtou arrazõ por que Caym matou a Abel desta [guissa]. [+]
1300 XH I, 0/ 11 Caym, ẽno seu sacrifiçio que fazia aDeus, ofereçealle mõollos de espygas de messe et tomaua oque estaua açerca das carreyras que era rroso dos gãados et dos veados dos mõtes, et do pysado das bestas; et outrosi das postromeyras çeueyras dos mõtões, por que era mays liuyão et de todo opeor, tam bem ẽna messe cõmo ẽna çeueyra. [+]
1300 XH I, 0/ 11 Et esto era todo cõ maliçia de nõ dar nada do bõo aDeus nẽ aoutro; et ajnda eso que daua faziao de maa [voõtade] de [guisa] que se nõ pagaua Deus dello, nẽ cõ ello, nẽlle plazia cõ el . [+]
1300 XH I, 0/ 11 Et Abel offereçia do mellor leyte, et mays puro, et mays limpo, et [os primeyros] cordeyros, et mellores, et mays limpos, et grossos, et os mays [saos] de toda agrey, et outrosi dos outros gãados; et todo moy de grado et de moy bõa voõtade, et esto he oque mays plazia a Deus ẽnos sacrifiçios, et ẽnas offerendas, et ẽnas esmolnas. [+]
1300 XH I, 0/ 11 Et por queo fazia el do mellor et de moy bõa voõtade, plougo a Deus cõ o sacrifiçio del, et catou ael et aos seus dões, et rreçebeos por la bõa voõtade de Abel; mays a Caym, por la maldade que vya en el, et ẽno tallente [do] seu coraçõ [et] en suas offortas desapostas, nõ curou del nẽ dellas; de mays que diz aescritura que comya ante queo sacriffiçio fezesse cõmo omẽ gargantõ e glotõ, enque semellaua que despreçaua oque fazia et que queria fazer prazer asy mẽesmo ante que aDeus. [+]
1300 XH I, 0/ 11 Et por ende acreçentaua Deus aAbel en seus feytos, et amauao mays que aCaym; et quando avyam afazer seus sacrifiçios enviaua Deus fogo do çeo que ençendese osacriffiçio de Abel et nõ ho enviaua ao de Caym. [+]
1300 XH I, 0/ 11 Caym quando vyo que tam bem ya com Deus aseu yrmão, et ael tam mal, ouvo grande envidia de Abel, et creçiolle grande [saña] aademays cõtra el, et mudouselle a façe et abayxoa contra terra. [+]
1300 XH I, 0/ 11 Diso estonçes Deus aCaym: [+]
1300 XH I, 0/ 12 Da rrazõ que Deus diso aCaym por la morte de Abel. [+]
1300 XH I, 0/ 12 Andados çento et quinze ãnos - pero diz Metodio que çento et trijnta - de quando Adã fora feyto, matou Caym a Abel et pesou moyto aDeus cõ este feyto que fezera tã máo [Cayn] em Abel; et disolle noso señor Deus: [+]
1300 XH I, 0/ 12 Demandoulle [a esa] ora Deus [moy] afycadamente que fora de seu yrmão Abel. [+]
1300 XH I, 0/ 12 Caym foy sanudo por ello et rrespondeo brauamẽte, et diso aDeus: [+]
1300 XH I, 0/ 12 "Maltrouxo estonçes Deus aCaym et disolle: [+]
1300 XH I, 0/ 12 "Caym quando esto oyo diso aDeus: [+]
1300 XH I, 0/ 12 Essa ora deytou fora daquela terra Deus aCaỹ, et foyse dende el et sua moller Calmana cõ el. [+]
1300 XH I, 0/ 12 Et diso [estonçes] Cayn anoso señor Deus: [+]
1300 XH I, 0/ 12 "Aua queme tu deytas da façe da terra et da tua, et eu asconder me ey ante ty, et andarey errado et fugido [perla] terra, et Pareyso aque chamarõ despoys Edom, pero nõ morarõ aly, mays ficarõ em outra terra açerca dy aque diserom despoys por nome Nod; et Nod, segundo os Despoemẽtos dos nomẽes proprios que som ẽna Biblia, quer [tanto] dizer em nosa lyngagẽ cõmo cousa que nõ he estabele et que nõ esta queda, asy cõmo Cayn, que despoys que foy yrado de noso señor Deus et deytado da quela terra enque estaua cõ Adam et cõ Eua et seus yrmãos, nũca despoys esteuo asesegado nẽ quedo em hũ lugar, nẽ asua cabeça ẽno seu corpo del a cõmo quer que ya tyña cõmo os outros omẽs nẽ o seu corpo ẽna terra, nem aquela terra Nod ensy mẽesma entrelas outras cõmo avemos [departydo]. [+]
1300 XH I, 0/ 12 Et el foy oque primeyramẽte partio aterra por termynos; et aos omẽs que eram ajnda simplez et nõ sabyam njhũ mal, ensynaua os el amoytas sabedorias de artarias et de maldades; et por leuar [deles] entre seus pobõos [provou] os cõ esta mẽestria, et buscoulles os pesos et as mydidas de todas cousas que apeso ou amydida se podem vender ou dar; et nõ catandoas em Deus, nẽ em feyto de bõa alma, nẽ de bondade, mays pensando que [per] esto poderia moyto mays aver; et ensynaua aos seus seer soberueos, et ladrões, et jogadores aengano, et garções, de moytas molleres, et saber todos de moyto engano et de moyta rreuolta, et de todo outro máo costume. [+]
1300 XH I, 0/ 17 Et opylar dos ladrillos perdeuse ẽno diluvio de Noe, et o da pedra ficou. [+]
1300 XH I, 0/ 20 Et [hum] dia tomou seu arco et seu moço queo gyase cõmo soya, et foy ao monte por matar [algũus] veados cõmo outras vezes; et conta mẽestre Pedro que nõ por comer as carnes delles, ca diz que ante do deluvio que nõ [avyam] ajnda em vso de comer carne nẽlles fora mãdado de Deus, mays queo fazia Lamec por sabor que avia da caça cõmo soya, et por las pelles dos veados de quese vestia; ca ata odeluvio nõ se vestirõ os [omes] de al saluo de pelles, ca nõ avyam ajnda tãto donde et [demays] queo nõ sabyam fazer, asy cõmo diremos adeante. [+]
1300 XH I, 0/ 20 Et Lamec andando acaça et seu moço cõ el, atravesaua Caym de hũa parte do monte pera aoutra por hũ carreyro que vyña por esse monte, et todo era veloso, et cuberto de cabelos cõmo anymalia, andando sempre fogindo et morando omays sempre ẽnos mõtes et por los ermos; et asy ya fogindo et tal andaua toda vya ca dito avemos cõmo lle dera Deus que nũca podesse estar quedo em hũ lugar; et desque passou mẽteosse em hũa mata, et hũas molleres acõtesçeo que pasauã estonçes por essa carreyra, et acharõ aCaym et maravyllarõse de tal cousa, et el [outrosy] quando as vyo esteuo quedo hũ pouco et catou pera ellas, et ellas quando virom tal omẽ et tã estrayo, et os ollos todos cubertos de cabelos das pestanas et ajnda afaçe, ca tã longos erã os outros cabelos de todo ocorpo em sua [guisa], et espãtarõse del et deron vozes; omoço et Lamec oyrom as vozes, et omoço pregontoulles que aviam; ellas diserõlle que viram hũa [anymalia] velosa, cõmo besta estraya quelles atrauesara acarreyra, et quese metera ally en aquela mata; et el disolles quelle mostrasem o lugar, et ellas tornarõse cõ elles et mostrarõlle onde se metera, et desy forõse logo sua carreyra. [+]
1300 XH I, 0/ 22 Por que matey eu aCaym cõ amyña chaga et ao moço cõ omeu lyuor, esto he cõ amaldade da [myña] saña, sabede que sete vezes sera vengada amorte de Abel, et sete vezes penado por ello [Cayn] queo matou; et poso Deus por pẽna que oque matase aCaym que sééria por ello penado [seteẽta] vezes. [+]
1300 XH I, 0/ 22 Sobre esto diz Josepho ẽno segundo capitolo, que Lamec era omẽ sabeo, et sabya as cousas de Deus sabeamẽte, et por que vya que el jazia su apẽna de Caym enque caera Caym por la morte de seu yrmão Abel et el por la de Caym, dizia esto asuas molleres; doendo se el do feyto que fezera, et ellas quese doessem ende asi cõmo el; oal que por lo medo de ellas seerẽ penadas porla morte del, seo [matasem], et ajnda ellas sete tãto mays que el por que matara aCaym, et que duldariã ellas delle fazer [njhũ] pesar, nẽ deo matar, nẽ ajnda sofrer [anjhũ] queo matase, et [escarmẽtaarlas] asy desta [guisa], et ajnda por lo deuedo que avya cõ ellas de gardar las que nõ caesem em tal morte nẽ em tal [pena], ca erã [maos] todos los seus, asy cõmo diz Josepho, et ho avemos nos dito. [+]
1300 XH I, 0/ 23 [cõmo el tomara destes] Pero sobresto dizẽ que nõ ha dolor tã grande nẽ tã longo por moyto que dure, que atẽpo nõ passe et ho omẽ nõ oluyde; diz Josepho ẽno segundo capitolo que atãtos ãnos cõmo erã pasados, morto Abel et desterrado Caym, que veẽdose Adam sem fillos, et sem outra [cõpaña], et senlleyros el et Eua, que coydaua algũas vezes em aver outra gẽeraçõ, et que era em grande estreytura cõ myngoa de fillos et cõ desejo deles; et viase da outra parte em grande tristeza, asy cõmo diz Strabo, ohũ por la promyssom et jura que fezera, de nõ passar asua moller seo quebrãtasse, aoutra rrazõ por quese nẽbraua quelles disera Deus cresçede et enchede aterra, et seede [moytos], em ella, et seo nõ fezese, et aquela jura et promyssom pasasse, que cayria em grãde erro cõtra Deus outra vez. [+]
1300 XH I, 0/ 23 Et que estando em tal dulda, et em tal pressa et pensamẽto, quese nõ sabya dar consello nẽ sabya que fezesse; mays noso señor Deus, [asi] cõmo departẽ os despoedores sobre este lugar, dizẽ que el nõ teuo por bem nẽ por bõa aquela promesa et jura, et enviou aAdam dizer [per] hũ angeo que sayse daquela dulda et que jouvese cõ sua moller Eua, et ouvese seus fillos em ella, ca do [tyñagẽe] que el faria em ella daly adeante avya anasçer ofillo de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 24 Segundo diz Moysem et outros, andados çento et trijnta ãnos de quando omũdo fora criado, et de [mays] os seys dias das obras de Deus, fezo Adam a Seth et quando aquel fillo vyo Adam, segundo conta Moysem ẽno quarto capytolo do Genesis, diz que diso Adam: [+]
1300 XH I, 0/ 24 "Deu me Deus outra semẽte por Abel, ao qual me matou Caym. [+]
1300 XH I, 0/ 24 "Et em esto diso Adam quelle dera Deus aSeth. [+]
1300 XH I, 0/ 24 Sobresto diz Josepho ẽno segũdo capytolo da estoria da Antiguydade dos Judios, que ouvo Adã despoys desto fillos et fillas moytos [ademays], et que foy hũ destes seus fillos dentrellos outros este Seth; et que deste digamos que foy bõo et dereytureyro em todos seus feytos asy cõmo era seu yrmão Abel, em cujo lugar odeu Deus a seu padre Adam. [+]
1300 XH I, 0/ 25 Et diz sobresto Jeronymo ẽna Glosa, que Enos , segũdo ho ebrayco, tanto quer dizer ẽna nosa lyngagéé cõmo omẽ; et departe et diz ajnda mays mẽestre Pedro que esto he por que sayo Enos rrazoado et forte, et que entre todoslos outros omẽs do seu tempo, el foy [omays] rrazoado et mays esforçado pera chamar onome de Deus; et el ho chamou primeyro et achou palauras de oraçõ pera ochamar et rrogar; et ajnda conta em este lugar o ebrayco que este Enos, cõ desejo de véér afegura de Deus, que el fezo primeyramente ymagẽes aaonrra del, por las bõas rrazões que del oyra aseu [avoo] Adam et aseu padre Seth, et as aprendera delles; et queo fezo por tyrar dos omẽs aoluydança que [avyam] da rrenẽbrãça de Deus, et [avyuar] los por quese nẽbrasem del, et oadorasem et gardasem [mays], et [coñosçessem] mellor oseu fazedor. [+]
1300 XH I, 0/ 26 [Ẽno] dia que Deus criou o omẽ, et ofezo aasua ymagem et semellança. [+]
1300 XH I, 0/ 26 Onde viueo Adam çento et trijnta ãnos segũdo Moysem, et segũdo Josepho duzentos et trijnta, asy cõmo ja he dito; et fezo Adam aasua ymagẽ et asua semellança hũ fillo, cõmo Deus fezera ael aasua, et este fillo foy oque disemos aque posera nome Seth; et Adam foy feyto aaymagẽ et sémellança de Deus, et Seth aa de seu padre Adam. [+]
1300 XH I, 0/ 26 Sobre esta rrazõ diz Jeronymo ẽna Glosa que Adam foy feyto de dia et em claridade, por que catase em Deus toda vya, et se rreuéésse ẽna sua ymagẽ et ẽna sua semellança, et sé tornase sempre aarrazõ quelle Deus dera, et que entendese por ella obem et omal, et departisse [ontrela]; et departĩdóó, que fugisse ao mal, et que amase obem, et se tornasse sempre ael; et amãdóó, que [gardasse] em ello asemellança de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 26 Et mentre que Adam [vjueo] obediente a Deus, diz que rreteuo ensy asemellança de Deus, et esto era nõ séér mortal, et esta he bõa rrazõ et cõ gisado. [+]
1300 XH I, 0/ 26 Mays despoys que sayo da obediençia et quebrãtou oseu mãdado, diz Jeronymo que tirou Adam emsy a semellança de Deus, et tornousse terreal, asy cõmo mortal; et despoys que el foy terreal que fezo fillos de qual natura se tornara, et convem asaber que terreal, terreal he, et mortal, mortal he, cõmo el era. [+]
1300 XH I, 0/ 26 Et diz que foy padre nobre et dereyturo em todo bem, por [esta[s]] duas rrazões, aprimeyra por las cousas que lle [ensynara] Adam seu padre, daquelas quelle disera Deus ẽno Pareyso et que aprendera el aly ẽna vista do Pareyso, et por las que vira ẽno [soño] mentre quelle tomara Deus acosta et fazia della amoller, et rreteuóó todo ende; asegunda por que disera Deus aAdam por lo angeo, que por lo fillo que avia afazer, vĩjria todo obem; et Adam disóó aSeth. [+]
1300 XH I, 0/ 27 Destes [lyñages] de Seth, conta Josepho, que ouverõ o ensynamento das cousas çelestiaes, da astrologia et dos outros saberes liberaes, de Deus, et aapostura deles, primeyramente, por lo que aprenderã de seus padres, a segũda, que estes saberes destas cousas ouverõ elles por que forõ sotiles et amadores de Deus quelles dou esto asaber, et por queos elles acharom primeyramẽte por Deus et desy por sua suteleza, et elles ante que outro. [+]
1300 XH I, 0/ 27 Et os que deçenderõ de Seth, que asy cõmo começarõ aaprender de seu padre Seth et de Adam, quelles lo cõtara cõmo o aprendera de Deus, que acharõ osaber das estrelas et de todo o çeo et de todoslos sete saberes liberaes, et do saber da fisica que [he] osaber que [ensynã] as naturas das cousas, et da metafisica, que osaber que mostra [coñosçer] aDeus et as outras creaturas spyrituaes. [+]
1300 XH I, 0/ 29 Este Enoc, asy cõmo cõta Moysem ẽno quinto capytolo do Genesis, et Josepho ẽno terçeyro libro da Antiguydade dos Judios, et mẽestre Pedro em sua Estoria, et outros moytos que falam delo, andou cõ Deus et complio os seus mãdados. [+]
1300 XH I, 0/ 29 Despoys acabo destes ãnos, segundo conta Josepho, foyse para Deus onde diz que asua fim nõ he achada em escrito. [+]
1300 XH I, 0/ 29 Moysem mostra que non paresçeo et queo leuou Deus; mẽestre Pedro rrozõa et diz queo passou Deus ao Pareyso do deleyto, ata çerto tẽpo por que [veña] despoys açerqua afim do mũdo cõ Elyas aconverter as gẽtes aDeus, et lidar sobre esto cõ [o Ante cristo]. [+]
1300 XH I, 0/ 29 Pero sobre esta pasada deEnoc ao Pareyso departem os judios, et dizẽ que esta pasada nõ foy nẽ ha fezo Deus por la santidade de Enoc, et dizẽ que outros ouvo, [y] antes et [depoys], mays santos que el, mays que Deus queo ordenou asy por que foy Enoc septima gẽeraçõ, asy cõmo desçendem de Adam por [liña] de Seth, et Lamec outrosy foy outra septima gééraçõ, asy cõmo desçendem de Adam por [la lyña] de Caym; et que asy cõmo aquel Lamec, septimo ẽna gééraçõ de Caym, foy omẽ máo moyto aademays, outrosy este Enoc, septimo ẽna geeraçom de Seth, foy moyto bõo omẽ. [+]
1300 XH I, 0/ 29 Et fezo Deus esto em este Enoc por mostrar que asy cõmo este era o septimo de Adam et o passara Deus ao [Parayso] porla bondade del, que outrosy ẽna [septyma] ydade que sééra logo em pos esta sesta ydade en que agora somos, que passada [afym] que rresusçitara Deus os omẽs et leuara os seus santos aasua gloria, et enviara ao Inferno os que forõ [maos] cõmo Lamec septimo ẽna outra [lyña]. [+]
1300 XH I, 0/ 30 Deste Matussalem [departẽ] os seteẽnta trasladadores asy: dizẽ que viueo despoys do deluuyo [quatorze] ãnos, mays nos nõ achamos por nẽgũ escrito que el ẽna arqua fosse, nẽ queo passou Deus ao Pareyso cõmo aEnoc. [+]
1300 XH I, 0/ 30 Outros dizẽ queo pedyo seu padre Enoc a Deus, et queo touo consygo ẽno Pareyso ata que passou odeluvyo, et despoys queo envio aaterra. [+]
1300 XH I, 0/ 30 Ajnda dizem algũus esta outra rrazõ: que foy el hũ dos maestres que fezerõ aarqua de Noe, et despoys que [soubo] arrazõ do deluvyo, et cõmo quer que el creese por ventura que sééria o deluvyo ou nõ, cao oyam dizer os omẽs et moytos osabyam, mays nõ o podiam créér, [dizẽ] que fezo este Matussalem em hũ costado da arca quando labraua em ella hũ estogo de hũa camareta para sy, apegada ẽno costado da arca, mays que nõ entraua dentro ẽna arca, et avia aentrada de fora; et esto queo nõ vyo Noe, nẽ nẽgum de seus fillos nẽ de suas molleres; et desque começou odeluvyo avijnr, acolliansse todas las anymalyas aarca aNoe, et dizẽ que tomou Matussalem sua vianda que [tiña] ascondida et prestes; et estando Noe ẽna presa de tomar as anymalyas que metesse ẽna arca [cõmo] lle mãdara Deus, diz que Matussalem que se collera em aquela camara, et çarrou moy bem sua porta [per] onde entrara; et goaresçeo aly do deluuyo, et ajnda dizẽ que vio Matussalẽ ocoruo et apoõba que enviara Noe. [+]
1300 XH I, 0/ 31 "Este nos dara conforto de todas nosas lazeyras et do traballo que leuamos por [nossas em] esta terra, aque Deus maldiso. [+]
1300 XH I, 0/ 32 Andados seysçentos ãnos de Noe et [mj̃ll] et seysçentos et seteẽta et quatro de quando Adam foy feyto, veẽo odeluvio gẽeral que matou todas las cousas viuas que su o çeo erã, asaluo ende Noe et as outras cousas que forõ cõ el ẽna arca por mandado de Deus, cõmo diremos. [+]
1300 XH I, 0/ 32 Et Moysem, poys que ja dito ha das rrazões desta ydade por entrar áás da segunda que dura de Noe ata Abraã, pom de começo arrazon do achaque por que fezo Deus o deluvio; et he çerta cousa que veẽo esto por la fremosura das molleres do [lynagẽe] de Caym, cõmo oyredes aqui. [+]
1300 XH I, 0/ 32 Onde diz Moysem asy ẽno sexto capitolo do Genesis que começarã ja os omẽs acresçentarse et seer moytos por la terra em aquel tempo; et sabede que Moysem et os outros santos Padres et sabeos que desta estoria falam, que chamã em este lugar omẽs aos do lynagẽe de Caym que seyrõ todos mááos; et dizẽ fillos de Deus aos de Seth et de seu lynagẽe por que erã dereytureyros et rreligiosos, cõmo omẽs de ordem et de moy santa vida, et ajnda mays que nõ os padres da lyña. [+]
1300 XH I, 0/ 32 Et os fillos de Seth vyam aquelas molleres do lynagẽe de Caym cõmo erã moy fremosas, et [começarõ] a poer as voontades et os corações aparar mẽtes em ellas; et Adam sabia cõmo ellas [eram] de máo sangre et eram máás por sy, et que faziã máos fillos et de máos feytos; por que de mao padre et de mao sangre vynã ellas, et que taes séériam os seus fillos et a deseruyço de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 32 Et nos tẽemos que Caym por seu corpo que nũqua tornou aEbrõ despoys que dende fogio ante afaçe de Deus, mays que morou [em] terra de Nod, a aqual despoys chamarõ Caỹnod do nome del, et aly o matou Lamec, fillo de Matussalem seu trasneto, et y jaz. [+]
1300 XH I, 0/ 32 Et dizemos que podo chegar a [Ebrõ] o seu lynagẽe creçendo et [vijndo] poblando aterra, et os fillos de Deus, que erã os do lynage de Seth, veendo as fillas dos omẽs, que tanto quer dizer que erã do lynage de Caym, cõmo erã moy fermosas, pagarõse dellas et codiçiarõ as, et tomarõ as por molleres, et de todas ellas quaes elles escollyam. [+]
1300 XH I, 0/ 32 Et por esta rrazõ veendo Deus a fraqueza da naturaleza dos omẽs, assy cõmo oconta Moysem ẽno sexto capytolo do Genesis, et diz lo Jeronymo ẽna Glosa sobre este lugar, diso Deus: [+]
1300 XH I, 0/ 32 "Et diz ajnda Jeronymo sobresta rrazon ẽna Glosa, et diz que estas palauras de Deus que querem dizer que anatura do omẽ era ensy tam flaca que nõ poderia despoys sofrer a Deus, et que oque aqui faziam de mal que aqui queria que o pagassem et padesçessem, et que lle lo nõ terria pera os penar onde durara a pena pera sempre, et que diso aquesto Deus por rrazõ do deluvyo que queria fazer enqueos mataria logo a todos por los maes que faziã, et que o faria com esta pena pasadiza et nõ cõ aquela que nũqua a de faleçer cõmo fezera ao diabro; et que des Noe endeante que nõ seeria a [a] vida do omẽ [mays] de çento et víj́nte ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 32 Et estes forõ aos que diserõ gigantes, et ouverõ este nome de ge que dizẽ en grego por terra, et genyty em latim por engendrados; et segũdo esto, gigantes tãto quer dizer cõmo engendrados de terra, et nõ por que elles nasçessem de terra, mays por que queriam séér señores de toda aterra et de todas las outras cousas, et seguyr oterreal, et que atorto nẽ adereyto outro señor senõ elles nõ ouvesse y; et Deus por esso vééndo amalyçia dos omẽs [cresçer] cada dia, et yr de mal ha peor, et veendo cõmo oseu coydado et [o] coraçõ delles era dado aentẽder todo mal et maliçia em todo tempo, touo que pẽna lle jazia em aver feyto ho omẽ. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et Noe touo o castigo de seu padre pera seer dereyteyro et bõo, et amou sempre aDeus et touo toda via cõ El. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et em todo esto danousse toda a terra et foy corrõpyda contra Deus et chẽa de toda maldade et nemyga. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et Noe, segũdo conta Josefo, nõ podendo sofrer os feytos dos máos omẽs, et tenya por mal todo aquelo enque elles andauã leyxando os bõos costumes de seus padres et a [coñosçença] que elles ouverã sempre cõtra Deus, et trauallauase quanto el podya de os castigar, et os tyrar de máá carreyra, et tornar los et trager los aabõa. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et quando vio queo nom queriam créér nẽ castigarse por el, et via outrosi as molleres de Caym, apoderadas delles ouvo moy grãde medo que se mays contra elles contendesse em aqueles castigos, acõmo quer que el era omayor et señor, queo matariã ael et asua moller et aseus fillos et asuas [cõpañas]; et tomou aela et aelles et foyse morar aoutra terra, et leyxou aquel lugar por que quanto se el mays traballaua em castigar los tanto se elles mays trauallauã de fazer as cousas que pesassem aDeus, et maltrager et desonrrar a Noe [et] asuas [cõpañas]; et foyse dende quanto mays podo. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Destes males pesou moyto aDeus. et asanousse, et chamou estonçes a Noe queo temya et oamaua, et por queo achaua bõo et dereyteyro ontre todas aquelas [cõpañas], et escolleo ontre todos pera lle dizer sua voõtade do que queria fazer, et disolle que toda aterra que era danada cõ maes, et con pecados, et cõ nemygas quese faziam em ella; et por ende que avya voõtade de destruyr todaslas creaturas que en ella fezera, tam bem aos omẽs cõmo aas bestas et todas las outras cousas, et quea queria poblar de outros omẽs doutro lynage enque nõ ouvese estas maldades, et que aqueles de quea poblaria quelles myngoaria aavida, que nõ viuessem tantos ãnos cõmo viuerã os outros ata aqui, et mỹgoando cada dia, que verria atempo que toda [a mayor] vida do omẽ que seeria çento et vijnte ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Sobre este tempo da vida departe mẽestre Pedro ẽna Estoria, et diz que estes çento et víj́nte ãnos que conta Moysem queos poso Deus ao omẽ de vida, pera quese rrepentysse do mal que fezesse et que pera esto som; ca, segundo diz outrosy mẽestre Pedro, despoys do deluvio ouvo y moytos que viuerõ moyto mays de çento et víj́nte ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et diz Jeronymo queo diso nosso señor Deus aNoe víj́nte ãnos [ante] que el começasse aarca afazer, et durou ofazer dela çento ãnos et que em estes cento et víj́nte ãnos quese rrepentyrom os de Seth. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Pero diz Estrabo queo ãno méésmo enque Noé começou afazer aarca quelle diso esto: que se em estes çento [ãnos] se fossem rrepentyndo que bem lles dera Deus de mays os víj́nte, mays cada dia acresçentauã ẽno mal et queos destroyo Deus aos çento ãnos, et diz que [poys] que em estes nõ se começarõ amellorar que nõ ouvo coydado delles [emader] nẽ de asperar los, os outros víj́nte ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et por esto lle mandou Deus que fezesse pera sy hũa arca de madeyros bem dolados et aplanados de maneyra quese ajuntassem moy bem [hũus] cõ [os] outros, et que labrasse esta arca amaneyra de [arconjo], segundo diz mẽestre Pedro. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Mays esta feytura postromeyra era mays aposta et mellor pera nõ se apoderarẽ y tanto os ventos nẽ as ondas do deluvio de Deus, que seriam tam grandes cõmo nũqua forã nẽ pensamos que sejam nũqua. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et esta feytura mellor et mays aposta era para se acabar em hũ couado, cõmo foy mandado quese acabasse aarca et se acabou; et aarca deuedes saber que he [a igleia] dos [fiees] de Deus et ocouado he Ihesu [Cristo] enquese acaba toda [a igleia]. [+]
1300 XH I, 0/ 38 Andados seysçentos ãnos de quando Noe nasçera et [mj̃ll] et seysçentos et seteẽta et quatro de quando Adam fora feyto, acabada aarca cõmo dito he, diso Deus a Noe cõmo enviaria agoas sobrela terra de deluvio, segũdo conta Moysem, et que mataria todaslas cousas viuas que el su o çeo fezera, et destroyria cõ estas todaslas outras cousas da terra, et que porria seu pleyto cõ el. [+]
1300 XH I, 0/ 38 Sobre este lugar diz mẽestre Pedro que nomeou Deus aqui aNoe os omẽs aseu cabo et as molleres aseu; et diz queo fezo por dar aentender que ẽno tẽpo da tormẽta et dos outros peligros quese deue o omẽ gardar da achegança da moller. [+]
1300 XH I, 0/ 38 Et por que quiso noso señor Deus que ficassen outrosy sementes das outras anymalias que poblassem despoys do deluvio a terra, et ouvessem os omẽs donde se mantẽer et viuer, et seruyr elles a Deus, mandoulle que metesse cõsigo ẽna arca de [todaslas] [anjmalias] da terra, de cada natura dellas dous et dous, macho et femea, et que esto [meesmo] fezesse das aves; mays das anymalyas brauas et que naturalmẽte nõ eram antes pera comer las o õme, que metesse ende senos pares de cada natura, macho et femea; et das outras que segundo sua natura fossem pera [comer], et que som mãsas et limpas que metesse sete pares de cada natura, dous et dous, macho et femea; et que estas seriã despoys pera [comer] pera omẽ, et pera ellas meesmas que comeriã as hũas das outras; que segundo diz mẽestre Pedro sobre este lugar et outros cõ el, ata este deluvio passado nõ forõ outorgadas ao omẽ nẽgũas anjmalias que comesse, et mãdou lle [queo] ofezesse [agyña], que acabo de sete dias daquel enque el esto mãdaua, trageria odeluvio et choueria sobrela terra quareẽta dias et [quareenta] noytes, et destroyria de sobre afaçe da terra todas quantas cousas El fezera. [+]
1300 XH I, 0/ 39 Fezo Noe moyto apressa todaslas coussas quelle mãdara Deus; et labrãdo ẽna arca el et seus fillos cada día, et pero se alongara das outras gentes asy et sua morada, cõmo he dito, nõse alongou tanto por queo ala nõ fossem véér [cõpañas] dos outros de Seth, que erã os seus; et aNoe plazialle cõ elles, que em todos aqueles çento ãnos nũca quedou de predicar et de castigar atodos los que ael vynam; et chegauãse aly moytos, o hũ por el que era cabeça [do] lynagée, o al por la fama et por lo nome daquela arca que oyam quese fazia, obra tam maravillosa quanto nũca oyram doutra. [+]
1300 XH I, 0/ 39 Et el amoestauaos quese partissem dos casamẽtos de Caym, et da[s] maldades et pecados que [faziã], et da máa vida enque estauã contra Deus; et quese nẽbrassem de seus padres et parentes que andarã em [seruyco] de Deus et acabarã em el, et oencomẽdarã aelles et os ensinarã que o fezessem elles asy. [+]
1300 XH I, 0/ 39 Et que ala onde fossem por las terras queo disessem aos outros que aly nõ vynã, et seo asy nõ fezessem que Deus queria tomar dereyto et vingãça deles, et que atodos los [omẽs] varões et molleres máos, et ajnda bõos seos y avia, et [a] todas quantas [anjmalias] ẽno mundo avia et em el erã et quantas obras ẽna terra fezera, que todo esto destroyria apouco de tempo, et todo esto fazia por la maldade dos omẽs; et que ẽna pena que el sobre elles enviaria que todos, maos et bõos, et as outras cousas [yriam] ygoalmente em ella, et que os omẽs et as anymalias morreriã y, senõ moy poucos omẽs et moy poucas cousas das outras viuas de cada natura, que El queria saluar daquel peligro [enque] ficassem as semẽtes dos linagees de cada hũa dellas, por que despoys que aquelo fosse passado que poblassem aterra et amãteuessem. [+]
1300 XH I, 0/ 39 Et elles quando esta rrazõ oyam aNoe [rriansse] delo, et tynãlle por escarno oquelles dezia, et rrespondiãlle que cousa poderia séér aquela conque Deus matase todas las cousas cõmo el dizia, et [rrijanse] del et nõ [ocriam]. [+]
1300 XH I, 0/ 39 Et pregontauãlle outrosy que era aquelo que aly labraua et el dizialles que fazia aly hũ lauor quelle Deus mãdara, mays nõ [lles] descobria ende pera quea fazia, temẽdose que quando vissem averdade do deluvio et das agoas, queselle collessem aarca nẽ se metessem em ella [per] força ou omatassem quando lles lo el quisesse defender; et elles tynãllo por [vaydade]. [+]
1300 XH I, 0/ 39 Et quando Noe ouvo acabada aquela obra [de aquela] arca de todo, cõmo lle mãdou Deus, cõplio os seysçentos ãnos de sua ydade. [+]
1300 XH I, 0/ 39 Et por que as maldades dos omẽs nõ myngoauã ẽna terra por castigos nẽ por espantos, mandou Deus aNoe que entrasse ẽna arca; et entrou [Noe] cõ [todaslas] cousas quelle mandara, et vynãsse as [anymalias] da terra et as aves aarca [porla] voõtade de Deus et [porlos] angeos queas tragiam aly por mãdado dEl segundo conta mẽestre Pedro, que vynã asy cõmo [veerã] ante Adam outra vez por quelles chamasse acada hũas seus nomẽs. [+]
1300 XH I, 0/ 39 Et asy dizẽ sobre este lugar mẽestre Pedro et outros, que de todas las [outras] anymalias meteo aly Noe como lle mandara Deus; mays dizẽ queas que dentro sua agoa podem viuer et das quese criam de algũa cousa podrida ou de algũa outra cousa que por semente de gééraçom de macho et de femea non viesem, cõmo as [avellas], as vespas, as moscas, os vermẽes et as outras cousas taes cõmo estas, quese nõ entende que as Deus mãdase aNoe meter ẽna arca, nẽ el nõ as meteo em ella. [+]
1300 XH I, 0/ 40 Et oebrayco chama nysam aaquel mes, et he aquel aque nos dizemos mayo, segũdo oespom mẽestre Pedro, et os gregos lle dizẽ diom; pero achamos em outros escritos feytos sobre odepartimento destas rrazões que Moysem diso nysam por lo mes de abril et que este [estabelesçeo] el por primeyro mes ẽnas leys quelle Deus dou. [+]
1300 XH I, 0/ 40 Et diz mẽestre Pedro que este pojamẽto da agoa que fora tanto em alto por que tam [altos sobirã] os fumos dos sacrifiçios queos de Caym fezeram aos ydolos, et quese lauasse da suzidade de aqueles fumos oayre; et estouo daquela [guisa] a terra coberta das agoas çento et quareenta dias por tal que morressem [todaslas] anymalias da terra et as [aues] do çeo, saluo ende Noe sóó et as outras cousas viuas que erã cõ el ẽna arca por mãdado de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 41 Andados seysçentos et hũ ãno de quando nasçera Noe, et [mj̃ll] et seys çentos et seteenta et çinque de Adam, et despoys quea vengãça que Deus ordenou sobrelas maldades dos omẽs foy [cõplida] em elles, et ajnda em [todaslas] outras cousas, nẽbrouse de Noe nosso señor Deus et enviou spyrito de vento sobrela façe da terra, et espargeo as [nuves] et tirou as de sobre ella, et çarrarõ se as fiestras do çeo et quedou odeluvio de suso, et çarrarõ se outrosi as fontes do [avismo], et as agoas que da terra seyram tornarõ se por aqueles lugares [per] onde [sayrom], segundo dizẽ os sabeos sobre este lugar et myngoarõ et começarõ [ho] despoys dos seys çentos et çinquoeenta dias, et tantos avia que entrara Noe cõ suas cousas ẽna arca. [+]
1300 XH I, 0/ 41 Et este foy aquel de quẽ Moysem, que [dou] a ley [aos judeus], falou em sua estoria et o escriuyo. [+]
1300 XH I, 0/ 43 Et despoys desto asperou Noe sete dias, et acabo deles envioa outra vez, et ella foyse, et voou aalonge, et achou a terra descoberta, et aruores em ella, et pousou em hũa olyueyra; et por Deus queo fazia, cortou dela hũ rramo pequeno cõ seu pyco, et tomou aquel rramo cõ suas follas em sua boca, et tornousse cõ el aarca, et chegou y aavespera. [+]
1300 XH I, 0/ 44 De cõmo Noe sayo da arca por mãdado de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 44 Mays por todo esto nõ quiso seyr ata que el ouvesse mãdado de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 44 Et, passados dez et sete dias do segundo mes do outro ãno, nẽbrousse Deus de Noe et fallou lle et disolle asy: [+]
1300 XH I, 0/ 44 "Et Noe fezóó todo ẽna sayda da arca cõmo fezera ẽna entrada, asy cõmo lle mãdou Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 44 De Noe et do [sacrifiçio] que fezo aDeus. [+]
1300 XH I, 0/ 44 Et logo em pos esto labrou hũ altar, et alçóó aly aaonrra de Deus logo açerqua da arca; et tomou de aquelas anymalias limpas que touera, et fezo delas sobre aquel altar sacrifiçio queymado, et offeresçeo a Deus, et [fezolle] esta oraçõ, segundo diz Josefo: [+]
1300 XH I, 0/ 44 "Señor Deus verdadeyro et poderoso sobre todaslas cousas, pydo te merçede por la moy grande piedade et mesura que enty a, que poys queos máos son penados que nos nõ [percamos] de cabo nos et as outras anymalias, as quaes oteu ordenamẽto touo por bem deas saluar do deluvio et leyxarlas aavida; et rrogo te por [lo] estado dos que agora somos et seeram daqui adeante que tal destroymẽto cõmo este que nũca oenvies sobre elles; et aestes poucos que leyxaste por la tua bondade, et ajnda por ventura por que nõ achaste em elles tanta maldade, por que quiseses que ontre os outros pereçessemos que nos prometas este dom et nos faças esta merçede: que [nos nõ] mates mays cõ morte de deluvio. [+]
1300 XH I, 0/ 46 De cõmo noso señor Deus asegurou os omẽs doutro tal deluvio. [+]
1300 XH I, 0/ 46 Nostro señor Deus vééndo este sacrifiçio de Noe bem feyto et cõ moyta vmyldança et cõ bõa voõtade, pagouse et plougolle cõ el, et rreçebeo osaboroso olor del. [+]
1300 XH I, 0/ 46 Sobre este lugar diz mẽestre Pedro ẽna Estoria Escolastica que diso noso señor Deus esto a Noe, por que ajnda os quatro tempos do ãno nõ forã tam cõplidamẽte departidos ata aly cõmo oforõ estonças quandoo Deus diso, nẽ tomarã as nuves agoas nẽ as rreçeberã ensy ata odeluvio. [+]
1300 XH I, 0/ 46 Et semella queo gardou Deus todo pera este deluvio. [+]
1300 XH I, 0/ 46 Pero amoestou noso señor Deus aos omẽs, segundo cõta Josefo ẽno quinto capytolo, que por rrazõ da morte de Abel et da maldade de Caym, queos amoestou aly quese gardasem de matar omẽ et de fazer nẽgũa máa cousa por [que] caessem [em] pẽna general, et nõ de deluvio asy cõmo esta vez, mays em algũa outra maneyra. [+]
1300 XH I, 0/ 46 Et departe Gregorio ẽna Glosa sobre o [novemo] capitolo do Genesis, que outorgou Deus aos omẽs que despoys do deluvio que comessem carne, lo vno por la terra que nõ ficara tã plantada despoys das agoas, nẽ tã chãa cõmo era antes, nẽ seeriã os omẽs tã abondados de viandas, o al por que forom os omẽs daly endéante moy mays flacos que antes; et por esto despoys do deluvio comerõ os omẽs as carnes asy cõmo comyam antes as froytas et as eruas. [+]
1300 XH I, 0/ 46 "Eu demãdarey o sangre das vosas almas da mão de [todaslas] bestas, et asy cõmo eu demãdarey o voso sangre aqual quer queo esparger, tam bem abestas cõmo aomẽs; outrosy se algũ de vos esparger sangre doutro omẽ, del ademãdarey eu, et o seu sera espargido por el; et esto nõ seja teudo por maravilla, que aaymage de Deus he feyto o omẽ. [+]
1300 XH I, 0/ 47 Deste sacrifiçio que disemos de Noe, conta Josefo que moytos dias ofezera Noe anoso señor Deus; et asio cõta mẽestre Pedro em sua Estoria et diz que este sacrifiçio cada dia ofazia Noé a Deus, pedindolle que, poys aquel deluvyo era passado, que nũca cõ outro os penasse nẽ atormẽtasse aelles nẽ aa terra; et segundo diz Josefo ẽno quinto capitolo, que noso señor Deus amaua [moyto] aNoe por la justiçia que achaua em el, et [avyao] prouado por bõo em todas las cousas, outorgoulle de aquela vez estes dões cõmo avedes oydo: que creçessem, et arrequesçesem el et seus fillos, et poblasem a terra, et fossem señores della, et de [todaslas] outras anymalias que su o çeo som; et que comessem de todas las carnes das anymalyas lynpas, cada hũ cõmo as quisesse et delas ouvesse desejo; mays que se gardasem sobre todaslas outras cousas de matar omẽ a omẽ. [+]
1300 XH I, 0/ 47 Et por que ontre todas estas rrazões nõ avia Deus dada segurança aNoe ajnda do deluvio, disolle despoys adeante, asy cõmo odizẽ Moysem et Josefo et os outros todos: [+]
1300 XH I, 0/ 47 Et diz Josefo [que] touerõ elles que aquel arco [de Deus] que era yris, et asy [he]; que em latym yris dizemos por arco. [+]
1300 XH I, 0/ 47 Et diso adeante Deus aNoe, que quando El cubrisse a terra de nubes, et anublasse, que paresçeria em ellas aquel seu arco, et que el se nẽbraria logo do pleyto que avia cõ os omẽs et cõ as outras anymalyas, et que aquesto lles daua por synal do seu pleyto, et da sua postura que [poyna] cõ elles, afirmãdolles que daly adeante nõ se temessem de [deluvjo] ca bem lles terria opleyto quelles prometya. [+]
1300 XH I, 0/ 47 Et, segundo diz Josefo, noso señor Deus despoys que acabou estas palauras et rrazões cõ Noe, calouse; que de aquela vez nẽ ajnda outra depoys, segundo coydamos et achamos, nõ ouvo mays palauras [ontre] elles. [+]
1300 XH I, 0/ 49 Et todo esto faziam el et seus [fillos] [perla] terra açerca donde sya aarca, nõ se ousando alongar della por que estauã escarmẽtados et [avyam] medo quelles vẽeria ajnda outro deluvyo, pero queos avia Deus ja segurados, et labrauã todos et faziã aly seus fillos. [+]
1300 XH I, 0/ 49 "Et bem dito seja Deus oseñor de Sem et seu seruo seja Canaã; acresçente Deus outrosi aJafet et more ẽnas tendas de Sem et seu seruo seja [Canaam]. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Da vida dos omẽs Sobre esto, por que diso noso señor Deus a Noe que seeria de aly adeante avida do omẽ çento et vijnte ãnos -et nẽgum nõ teña que ẽna palaura de Deus aja nẽgum erro nẽ ho a aquẽ bem aentender - et por que vyueo Noe despoys do deluvio trezẽtos et [cinquoeenta] ãnos, queremos nos dizẽr aqui oque achamos departido sobrelo. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Et cõta Josefo sobresto ẽno quinto capytolo, que quando catarmos [a vida] dos omẽs de agora et avyda dos antygos, que nõ teñamos que erro nẽgũ ha em viuerẽ tãtos ãnos os omẽs do primeyro tempo; que diz queos omẽs do primeyro tẽpo moytas rrazões avyam por que viuessem tanto: ahũa por que erã rreligiosos et faziã santa vida cõmo frayres, et erã outrosi mays açerca da feytura de Deus, et oyram mays palauras das que Deus disera aseus padres et aseus parentes, et as aprenderã elles et as sabyam; demays que nõ comyam em aquel tẽpo senõ froytas et eruas et poucas cousas outras, et mays ajnda que ata [o deluuyo] nũca comerã carne nẽ beberam vyño, et desto nẽ doutra cousa nõ comerõ nẽgũa cousa sobeja, por que de leue nũca enfermassem que por ello viessem amorte nẽ myngoassem nada de sua vida. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Demays que diz Josefo que aqueles primeyros omẽs que erã mays açerca de Deus, et quese traballauã dos feytos et dos saberes enque erã as vertudes das cousas et os nobres et grandes proes; et que esto era osaber da astrologia, et da geometria, et de todoslos saberes liberaes et dos outros; et que em escodrinar as vertudes desto que era tã alta cousa et tam noble et tam proveytosa, que por los trager aas vertudes puras et çertas quese nõ poderia fazer em menos de seys çentos ãnos, et que tanto dura oãno grande. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Et que por estes bẽes de quese traballauã quelles dou noso señor Deus tam longas vidas enqueo podessem fazer et complir. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Et nõ tã solamẽte odiz Moysem ẽna Biblia et os [judeus] em seu ebrayco, mays ajnda outros moytos sabeos doutras terras, et doutras lyngages et ajnda doutras créénças, achamos que falam desta rrazõ, et dam testemoyo que foy asy, esto tã bem em barbaros cõmo [em] gregos. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Agostim, Jeronymo, Beda et outros - que dizẽ que aqueles çento et vijnte ãnos de vida que Deus diso queo õme avia aviuer daly adeante, que forõ pera os asperar enque fezessem penytençia, et doutra [guisa] moytos ha y que vyuẽ ajnda agora çento et vijnte ãnos et ajnda algũus mays. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Et achamos mays pera esto, et dizemos que por seer dito que nõ [vjua] o omẽ mays de çento et víj́nte ãnos que he cõ rrazõ et cõ [guisado], que otempo et as cousas tẽporaes que som flacas, et nos somos cada dia cansados, segundo ho ordenamẽto que Deus poso ẽnas naturas das cousas tẽporaes et falediças. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Et ajnda sobre esta rrazõ achamos que filosofos ha y que [pensam] [[que]] omũdo, queo contem todo, que por esta meesma maneyra vay, et que acansar [a] et afalesçer, et despoys séér [rrenouado] em mellor natura, cõmo sera dos omẽs ẽno dia do seu rresuçitamento; et esto sera quando Deus quiser. [+]
1300 XH I, 0/ 53 Moysem ẽno Genesis nẽ em outro lugar nõ achamos que disese nẽgũa cousa que Noe mays fillos ouvese daqueles tres que avemos dito; mays léémos do bispo Metodio, martere, que jazendo preso ẽno carçere ondeo tyña oPrinçepe da terra, que pedio mercede anoso señor Deus quelle mostrasse çertamente averdade dos primeyros omẽs et das suas generações. [+]
1300 XH I, 0/ 53 Et conta desto mẽestre Pedro ẽno trasllado da sua Estoria, ẽno capytolo das generações de Adam, que descobrio estonçes aly aMetodio toda averdade noso señor Deus por lo Espyrito Santo; et falou Metodio de Noe despoys desto em estas rrazões, et diso asy: [+]
1300 XH I, 0/ 53 Et Yonjto porla entrada do saber das estrellas de que oyra falar aseu padre Noe, et oaprendera del -que segundo achamos porlos escritos todos os santos Padres souberõ logo de começo moyto dos saberes das cousas çelestiaes, et aprenderõno elles de Adam et despoys [hũus] dos outros cõmo forõ vijndo por la lyña - et oal por merçede quelle Deus quiso fazer, et lle dou aly dom de sabedoria, [asi] cõmo diz mẽestre Pedro ẽno capytolo que fala do ordenamento dos fillos de Noe et de Nẽprot, que achou este Yonyto açiençia da [astronomya]. [+]
1300 XH I, 0/ 55 Andados duzentos et [triijnta] ãnos de Noe despoys da arca et do deluvio, -et morando ajnda Noe et seus fillos em Armenja em estes montes [Cordiçeyro], et Boris, et Ozile ẽnos quaes pousou aarca, por plazer de Deus, segũdo diz mẽestre Godofre - Nemprot, fillo de Cus, fillo de Cam, sayo grande omẽ; asy que diz aestoria ẽno Panteom que avia dez couedos em longo ẽno corpo, et cõmo era grande de corpo, asy era grande de coraçõ, et moy soberueo et moy valent amãos. [+]
1300 XH I, 0/ 55 Et sobre olynagéé deste Nẽprot, achamos foy descordado ontrelos sabeos que desta estoria falam, de qual dos fillos de Noe vyña por lyña [dereyta]; os [hũus] dizẽ que foy dos de Sem; et diz Metodio et conta que foy Nẽprot forte omẽ et máo, forçador, et matador, et apremeador dos omẽs ante Deus, et que foy dos fillos de Yray, filla de Eber, que foy dos de Sem. [+]
1300 XH I, 0/ 55 Et por departyr este desacordo mẽstre Pedro em sua Estoria diz sobre ello assy: que este Nẽprot cõ grãde codiçia dese aseñorar et rreynar sobre os omẽs, que soubo de Yonjto cõmo lle ya moy bem em ouriente, et cõmo Deus lle dera osaber da [estremonya], et sabya por el as cousas que avyam de vijr et as dizia et as ensynaua. [+]
1300 XH I, 0/ 56 Et cõmo quer que Deus dera segurança aNoe doutro deluvyo nõ se asegurauã ajnda bem os fillos nẽ se ousauã alongar da arca pera em outro lugar fazer morada, por que se por ventura acaesçesse que viesse outro deluvio, quese poderiã coller aella; pero despoys que virõ cõmo seu padre Noe avya enviado tam longe da arca cõmo de Armenya aoriente aYonyto seu fillo, [a que el] tam grande bem queria, et viansse cõ rreys et que erã ja [cõpañas] tam grandes que era forte cousa, et enchyam aquelas terras onde estauã, et nõ cabyam em ellas; et de mays acontesçeo lles esto, et touerõ no por moy bõo synal, que [nẽgũa] de quantas chuvias Deus fezera ẽna terra em tantos ãnos cõmo elles aviã aly morado, que nũca os rrios sayram da madre que por aquela terra corriam, enque elles comarcauã de [guisa] que quisessem fazer semellança de tal deluvio et forõse asegurando, et ouverõ aqueles seus rreys seu acordo ontresy, et despoys cõ suas [compañas]; et diserõ: ¿pera que moramos aqui em estas serras onde nõ avemos agoas nẽ froytas nẽ as herdades pera os pães, [laurar] aabondo cõmo o averemos ẽnos chãos? et que desçendesem daqueles montes altos [aos] vales et aos cãpos hu averiã bõas moradas et [agoas] et do al que quisessem. [+]
1300 XH I, 0/ 57 Et segũdo cõta ojudio ẽno primeyro libro dos quinze do seu Libro Mayor queos chama y gigantes et diz que sua voõtade era de deytar os deus ende fora que som os aos angeos, et seer elles señores, pero sobre todo, se viesse odeluvyo queriã esta torre fazer por queos nõ alcançasse nẽ chegasse aelles nẽ podesse Deus cõ elles et quese podesem elles aly defender dEl, et esta era a sua grande loucura; que elles aprenderam de Noe queo outro deluvio pasado que pojara quinze couedos sobre omays alto mõte do mũdo, cõmo avemos ja dito, et que aquela torre quea coydauã elles fazer tã alta que omays que ella averia em alto sobre aqueles quinze couedos que nõ seeria em conta, segundo diz Josefo ẽno seysto capitolo; hu mostra aly Josefo que amultydue daquela gente que toda estaua prestes pera fazer os mãdados de Nẽprot, et teer por graue oseruyço de Deus, ca asy os avia enssynados et ensandentados Nẽprot ẽna loucura desto et em soberuea asy cõmo oel era em [descoñosçer] osseu Deus queos fezera; et dezialles que toda quanta bõa andança avyam que por seu syso lles [vjña], et nõ porlo bem fazer nẽ porla merçede de Deus, et se [rrequizas] et bẽes aviã quelles nõ arrequeçiam por la piedade de Deus, mays por la sua forteleza deles. [+]
1300 XH I, 0/ 57 Et pesou moyto aDeus da sua máá entençõ et máo siso, et [do] seu mao feyto; et desqueos vyo asy enlouqueçer, acõmo quer queo meresçiam, segundo diz Joseffo ẽno seysto capytolo, nõ quiso destroyr los todos ajuntados, empero queo nõ temjã, et sabyam cõmo todos los outros erã mortos ẽno deluvio pouco tẽpo avja. [+]
1300 XH I, 0/ 57 "Desçendeo Deus por véér atorre et açidade que aviam começada afazer os fillos de Adam. [+]
1300 XH I, 0/ 57 "Et diz mẽestre Pedro ẽno capitolo da torre de Babel [se] desçendeo Deus por véér atorre ou por buscar maneyra enqueos penasse. [+]
1300 XH I, 0/ 59 Despoys que Deus catou aquela obra diso: [+]
1300 XH I, 0/ 59 "Mẽestre Pedro departe ẽno capytolo desta torre Babel et diz queo diso Deus aos angeos. [+]
1300 XH I, 0/ 59 [Seuylla] Casandra, segundo rreconta della Josefo ẽno seysto capitolo, diz ende asy: seendo todoslos omẽs de hũa lyngagéé fezerõ hũa torre moy alta pera sobyr [per] ella ao çeo, mays os deus enviarõ ventos que estoruarõ atorre et adestroyrõ; et partyrõ acada hũ alyngagéé que era antes comunal atodos, et diz que de tal [guisa] foy partydo que nẽgũ de quantos se aly açertarõ, nõ ouvo y quẽ hũa lyngagéé todo enteyro rreteuese nẽ que soubesse dizer nome nẽ palaura de toda cousa, menos de nõ aprender et tomar delo algũa ajuda de outro seu [viziño]. [+]
1300 XH I, 0/ 59 Sobre esta rrazõ fala et diz mẽestre Pedro ẽno departymẽto de hũa lyngagéé em moytas, et diz que nõ fezo y Deus cousa de nouo nẽgũa, por que as rrazões et as sentẽças das palauras hũas ficarõ em todas las gentes mays quelles partyo Deus aly as maneyras et as formas de dizerlas, de [guisa] que nõ soubessem os [hũus] oque deziam os outros nẽ oque queriam, et quedaria logo aobra. [+]
1300 XH I, 0/ 59 Daquel campo de Senáár et dos que y vierõ diz Estio, que aqueles que forõ librados dos saçerdotes tomarõ as rreliquias de Jupiter, et vyerõ cõ ellas aSenáár de Babilonya; et chama aqui Estio saçerdotes aaqueles que forõ librados do deluvio porla arca, que ficarõ dos santos Padres do Vello Testamẽto por la merçede de Deus oque elles nõ catauã; et aDeus chamaua Jupyter segũdo que Estio era gentyl, et esto fezerõ elles desconosçendo aseu Deus por que forõ aly partydos. [+]
1300 XH I, 0/ 59 Onde diz Moysem ẽno [onzemo] capitolo queos partyo Deus daquel lugar por todas las terras desta [guisa]: que quando hũ demãdaua ladrillos daualle outro bytume, et quando algũ pedia bytume outro tragialle agoa, et se algũ pedia agoa outro tragia algũas ferramentas que y tynam ou algũa outra cousa, de [guisa] que nũca hũ daua oque o outro pedia, et quedarõ de fazer açidade et atorre. [+]
1300 XH I, 0/ 59 Estonçes, quando virom os lynages dos fillos de Noe quese nõ entẽdiam [hũus] aos outros, entenderõ que esto avertude de Deus et oseu poder ofazia, et nõ poderia séér outra cousa esto fazer; et leyxarõ de fazer atorre et açidade; pero açidade ficou essa ora ẽno estado enque estaua, que ẽna torre soa lles acontesçera osynal. [+]
1300 XH I, 0/ 67 Et fazemos lo por estas tres rrazões; ahũa por que prouado he que nasçerõ asy; a outra por que achamos ẽno Genesis que bendiso Deus aNoe et atodos [estes] tres fillos ygoalmente, que nõ tyrou ende anẽgũ nẽ omellorou em ello, mays diso atodos ajuntados: [+]
1300 XH I, 0/ 67 "Creçede et arrequesçede et enchede aterra, et syruã vos todas las outras creaturas que su o çeo som"; aterçeyra que achamos escrita que cõmo quer que léémos ẽno Genesis que maldiso Noe aCam, que porla onrra queo bendisera noso Señor Deus cõ el [et] cõ os outros seus yrmãos, que nõ maldiso aNoe el ensy, mays ẽnos fillos, et disolle [estas palauras], segundo conta mẽestre Pedro: [+]
1300 XH I, 0/ 70 Et os outros seys yrmãos outrosy poblarom, mays nẽgũa cousa nõ achamos deles, [nẽ dos feytos deles] senõ os nomẽes soos; mays as suas çidades, cõmo quer que nõ som conosçudas agora, [enpero] terras ouverõ, et çidades fezerõ elles et outras poblas. Ẽna batalla de Tyopia, segundo diz Josefo, asy cõmo cõtaremos adeante, queas destroyrom os [judeus], et, segundo diz mẽestre Pedro ẽna sayda [do] Egypto pera aterra [da] promyssom as destroyrõ. [+]
1300 XH I, 0/ 70 Dos outros sete yrmãos cananeos aque chama Josefo [os] dous postromeyros, ao hũ Syneso et ao outro Samareo, nõ achamos nos ẽnos libros da Santa Escritura nẽ ajnda em outros que ajamos leudos ata aqui, outra cousa nẽgũa senõ os nomẽs deles; et pero segundo conta Josefo todos estes poblarõ cõmo os outros, et todos ouverõ suas terras [coñosçudas] et apartadas et todos fezerõ çidades et outras poblas, mays diz queas destroyrom despoys os judeus cõmo destroyrõ as dos fillos de Mezrraym, et mostra que foy porla rrazõ que maldiso Noe aCam ẽna sayda da arca. [+]
1300 XH I, 0/ 72 Teuerõ despoys os judeus que vynã de Eber, que foy da lyña de Sem et outrosy os de Jafet, que quanto dos de Cam podesem leuar ou tomar da terra ou doutras cousas quer por batalla, quer por força, et ajnda prenderlos et tomarlos por vasalos peyteyros et por seus seruos, que nõ faziam pecado nẽ erro nẽgũ, que seu padre Noe, que fora padre de todos, dos [hũus] et dos outros, lles leyxara esto por erdade. [+]
1300 XH I, 0/ 72 Et sobre todo o grande espanto que vẽeo sobre elles ẽno lauor da torre, que dizẽ que tam grande et tam rrezio foy aly ovento queos angeos y aduserõ por mandado de Deus, que os tomou, et aos [hũus] derribou da parede ẽna anchura do lauor della, os outros afondo da torre en terra, et ajnda queos leuou aalonge [perlo] ayre et que os leyxou [despois] caer et que morrerõ aly [moytos]. [+]
1300 XH I, 0/ 72 Et diz que os ladrillos leuaua empero estauã ja asentados et secos et apresos cõ obytume, que era engludo, de maneyra queos juntaua et os prendia [hũus] cõ os outros quese nõ desjuntauã por nẽgũa cousa que seja senõ por aquelo que avemos dito, contam os que desta rrazõ falam que este feyto era de Deus, contra cujo poder et voõtade nõ ha força nẽguã que poder aja. [+]
1300 XH I, 0/ 72 Que diz queos arrebatou ovento et rreuolueos et dou com elles em terra, deles aalonge, deles açerca, atodas partes; et diz que se por este espanto et medo et pauor tam fforte nõ fosse, que por ventura tanto os avya rreuoltos et tornados Nẽprot em loucura contra Deus quese nõ tornarã nẽ leyxarã de fazer aquelo que aviam pensado et começado ata queo comprissem por obra. [+]
1300 XH I, 0/ 74 Depoys torna esta rrazõ enque os judeus destroyrom aqueles sete pouõos dos cananeos cõ todas suas gentes et poblas et suas terras por fondo do terreo, que cousa do mũdo nõ ficou de todos elles nẽ do al senõ as terras acháándas et ermas. [+]
1300 XH I, 0/ 74 Et poblarom as despoys os judeus cõ outros omẽs de suas [cõpañas] et cõ outros das terras et das çidades et dos pouóós de arredor. [+]
1300 XH I, 0/ 76 Estes Iynages et terras et pouõos, que avemos dito segundo dizẽ Moysem et Josefo et mẽestre Pedro, ouverõ os tres fillos de Noe segũdo suas géérações cada [hũus], et suas lengages, et seus rregnos, et terras apartadas em suas gentes; et estas som as compadas de Noe segundo suas nasciões Et daqui donde he dito forõ espargidas et partidas todas las gentes, segundo queas noso Señor Deus partyo et espargeo de Babel, et de Babylonya, et de Senáár [per] todo omũdo, et todaslas terras que som su o sol destas gentes et de Yonjto, cõmo he dito, et dos que delles vierõ, destes forõ et som. [+]
1300 XH I, 0/ 83 Et diz mẽestre Pedro que departidos los mãdou Deus entrar ẽna arca aos varões primeyros em seu cabo, at aas molleres em pos elles em seu cabo. [+]
1300 XH I, 0/ 84 Sem, oyrmão [mayor], quando se partirõ huũs de outros ẽno cãpo de Senáár el vẽeo cõ sua [compaña] de sua casa contra olugar que entendeo que poderia séér omedio do mũdo, et chegou aaquela terra [a] que agora dizemos Judea, et semellou ael moy bõa terra de todas cousas et em medio do mũdo et aamão de todas las outras terras, et ficou em aquel lugar onde he agora açidade de Jerusalem açerca do val de Ebrom, por que aprendera de Noe, seu padre, que Adam, et Eua, et Set, et os outros da lyñage que aly forã suterrados; et ajnda dizẽ [algũus] que vẽeo Sem aaquel lugar por consello de Noe, seu padre, que sabya por esperito de Deus que em Sem ficaria alyña dos lyñages, donde avia anasçer Ihesu [Cristo], et tomaria morte et passiom et rresusçitaria, et que seria lugar comunal aly de todo omũdo que era em çirco da terra pera os queo aly quisessem [vĩjr] véér et adorar, et fezo aly sua pobla; et segũdo dizẽ posolle nome Luza, et este foy oprimeyro nome quea çidade de Jerusalem ouvo. [+]
1300 XH I, 0/ 87 Prymeyramẽte os omẽs nõ [crijam] em Deus, nẽ [tynã] créénça nẽgũa, nẽ orauã a Deus, nẽ aoutra cousa, nẽ avyam molleres apartadas, nẽ catauã nẽ dauã nada por aver fillos conosçudos, nẽ casauã. [+]
1300 XH I, 0/ 87 El estes da lyña de Adam, ata esta santa Maria et Ihesu [Cristo] logo, et toda via ouverõ bõos costumes et bõa créénça, et créérõ em Deus [saamente] et verdadeyramẽte, que por outra [naneyra] nõ quisera Deus que santa Maria deles viesse, nẽ queo seu Fillo, saluador do mũdo, tomasse dela carne; et avida destes et os dias cõtaos aestoria, et [porlos] ãnos deles vay contada aestoria da santa Escritura et todas las outras estorias dos feytos do mũdo. [+]
1300 XH I, 0/ 89 Aqueles omẽs que disemos que buscarõ primeyramente aarte do teçer donde se vistisem, et labrar aterra, et semear, et coller, et comer as carnes das anymalyas et das aves, começarõ apensar ẽnas creaturas das cousas pera se tomarẽ et averẽ algũa creẽça; et catando pera terra vyam em ella algũas pedras claras, et [fermosas], et fortes, et coydauã, et diziã que aly era Deus et bayxauã se [cõtra] ellas et adorauãnas; et [despois] de todos estes, vierõ outros adeante quese vestirõ mellor, que teçerõ os panos cõ mayor et mellor mẽestría et arte que [os] outros dantes; et buscarõ tynturas de colores de moytas [guisas] pera os [tyngir] et colorar doutra [guisa], aalende da color que aviã natural; et por que nõ sabyam fazer casas nẽ as poderiã fazer em cada lugar, por que avyam de andar de terra em terra cõ seus [gaãdos] bus candolles toda vya mellores paçeres, et começarõ afazer tendas de panos sobrepostos em varas et em madeyros enque morassem, et sayam se das choças et morauã ẽnas tendas que leuauã cõsigo de lugar em lugar cõ seus gáándos. [+]
1300 XH I, 0/ 89 Et estes hu andauã ẽnos lauores et por los montes cõ os gáándos pararõ mentes aas eruas et áás aruores, et virõ cõmo cresçíam et se leuãtauã por sy [da] terra contra o çeo et pensarõ em ello et creerõ que [eram] creaturas mays chegadas aDeus que as pedras, que jaziam sempre quedas et frias, sem toda natura de alma, et nũca se mouyam nẽ caesçiam senõ seas mouya ou caentaua outro, nẽ [cresciam] nẽ floresçiam, nẽ faziã nẽ leuauã froyto de quese gouernasem os omẽs et as outras anymalyas, cõmo ofaziam as eruas et as aruores. [+]
1300 XH I, 0/ 90 Outrosy estes pararõ mentes aas creaturas enque lles seus parẽtes et seus mayores leyxarõ sua creẽça, et catarõ áás anymalyas, et por queas virõ cousas vjuas et quese movyam por sy de hũ lugar aoutro, et faziã fillos que erã et nasçiam taes cõmo ellas, hu logo [as] adorarõ cõmo ẽnas outras anymalyas faziam, et despois as aves, dizendo que paçiam ẽnas aruores et ẽnas eruas, et comyam delo, et por esta rrazõ créérõ que estas creaturas eram mays açerca de Deus que aquelas outras que avemos ditas; et leyxarõ por estas rrazões de adorar as [outras] et adorarõ aestas. [+]
1300 XH I, 0/ 90 Et forõ outros ajnda mays em estas rrazões quanto mays vynã em pos os outros, et entẽdendóó por estas rrazões; aprimeyra [porlo] que aprẽderã dos outros que vierã ante que elles, a segunda por lo que elles sotelezauã, et despoys desto pararõ mẽtes aas aves et virõ cõmo uolauã et passauã em pouco tẽpo grãde termyno de ayre, et de terra, et de agoas quando ellas queriam ou lles acaescia, et nõ de pe nẽ as leuãdo nẽgum mays ellas por suas alas et por seu aruydio ofaziã et veẽdo cõmo se alçauã por sy de terra ẽno ayre et pojauã moyto em alto contra o çeo; et por estas rrazões que erã mays nobles cousas et mays chegadas aDeus que quaes quer cousas das outras que avemos ditas, et leyxarõ de adorar as outras cousas que adorauã antes et adorarõ as aves. [+]
1300 XH I, 0/ 92 Et estes pararõ mẽtes atodaslas cousas aque orauã os que vieram et nasçerã ante que elles, et virõ que aquelas cousas que adoraram os vellos antigóós ante deles, que todas eram creaturas quese leuãtarom dos elamẽtos et em elles se criauam et se mãtynam, et nõ durauã longo tẽpo; et pararõ mentes cõmo durauã moyto os elamẽtos, et cõmo nasçiam delles todas las outras creaturas et anymalias da terra et do ayre, et que elles as gastauã todas et as feyçiam, et que este poder et esta natura queos elamẽtos aviã mays grande que as outras cousas, que Deus lles lo dera et ofezera em elles mays aasua semellança que opoder nẽ anatura das outras [anjmalias] et das creaturas que nõ am rrazõ, et que mays se chegaua este poder et esta naturaleza aDeus que [o] das outras creaturas que dissemos, et por estas rrazões estes omẽs -que primeyros fezerõ casas de pedras et enfrearõ as bestas et as enselarõ - começarõ de orar os elamẽtos, et primeyramẽte oelamẽto da terra por quea vyam et sabiam mays da sua calidade et do seu poder que dos outros elamẽtos. [+]
1300 XH I, 0/ 92 Et diziam que amayor cousa que Deus fezera que aterra era, por que todos los corpos das cousas que nasçem et cresçem et se criam, que sayam della mays que doutro elamẽto et que mays grande natureza aviam todos los corpos cõ aterra que com outro elamẽto por quese tornã em ella et ella os criaua, et os gouernaua, et os destruya, et em cabo que todos los corpos tornauãsse em terra et em ella ficauã, et por esta rrazõ [a adorauã]. [+]
1300 XH I, 0/ 92 Et despoys destes vierõ outros et diserõ que se por mayoria fosse, que mellor et mays grãde era oelamẽto do ayre queo da terra et da agoa, et demays que por este elamẽto se alumeauã todaslas cousas et que por el mostraua cada hũa cousa de que color era et de que fegura, et ajnda mays que todas las cousas que rrespirauã que del ou por el rreçebyam os rrespiramentos da vida, que som mellores et mays nobles que os corpos, et que mays açerca dos çeos que som as seedas de Deus et dos angeos era oelamẽto [do] ayre queo da terra nẽ da agoa, et leyxarõ por esto de adorar aestes outros dous elamẽtos et adorarõ ao ayre. [+]
1300 XH I, 0/ 92 Et fazemoslo nos outrosy dizer ajnda por estas outras rrazões: aprimeyra por queo achamos escrito de bõos omẽs que forõ sabyos; asegũda por que téémos que he [rrazom] dereyta aque nos moue adizerlo, que [acomo] quer que [gentijs] eram aqueles queo faziã, enpero bõos omẽs forõ, que pero que erã alongados da verdadeyra creẽça de Deus, nõ leyxauã toda via por esso apojar de hũa cousa em outra, cõmo de grado a créénça de mellores cousas. [+]
1300 XH I, 0/ 92 Et ajnda em estas rrazões ouvo y outras gentes que vierõ despois destas, et começarõ ẽno tẽpo delas, et estudarõ, et buscarõ et acharõ que avia y aalende desto outras mays cousas mays altas et mays nobles de creẽças ante que chegasem aDeus. [+]
1300 XH I, 0/ 94 Et teuerõ que estas sete estrellas erã ja mays altas, et mays çelestiaes, açerca de Deus queos elamẽtos; et leyxarõ de adorar aqueles et adorarõ a estas estrellas. [+]
1300 XH I, 0/ 94 Et outrosy ao primeyro dia da semana aque chamarõ os [gentijs] Sol que nos os [cristiaos] por onrra et rrenẽbrãça de noso señor Ihesu [Cristo] et Deus quelle dizemos [domj̃go]. [+]
1300 XH I, 0/ 96 Das maneyras dos deus dos [gentijs]. [+]
1300 XH I, 0/ 96 Et tãto cresçeo et vẽeo amáo siso ofeyto dos ydolos et das creẽças deles et do seu adorar, queos omẽs cõ grande et desmesurada codiçia de aver, que encomẽdauã acada cousa seu Deus quella gardasse, et faziam ydolos aaqueles deus cõmo adona Çeres, [deessa] das messes, et adona Paalla, [deessa] das [olyuas], et de saber, et de batalla, et adona Diana, [deessa] de caça et de castidade, et aVenus, [deessa] de fermosura, et aBaco, deus dos [vyños], et outrosi de todaslas outras cousas; et cõ grande loucura adorauã [a] estes ydolos em lugar de verdadeyro Deus Et quando achauã algũ omẽ ou moller que [ouvesse] cõplidamẽte algũa destas mañas, quer bõas quer máás, chamauãlle deus ou [deessa] daquela maña que avia, et [faziãlle] logo ydolos et adorauã os cõmo ofaziã, aaventura, quando o omẽ avya bõa ventura ou saya bem andante em algũa cousa. [+]
1300 XH I, 0/ 96 Et começarõ afazer templos, asy cõmo casas de oraçom, et fezeronos aaqueles ydolos; pero tẽplo tãto quer dizer cõmo catamẽto em Deus, porque aly catam os omẽs em Deus et nõ deuẽ aly outra cousa catar, nẽ [penssar], senõ nẽbrarsse de seus pecados et erros et confesar sse et [rrogar] aDeus [quellos] perdõe, et gardar sse atodo seu poder de fazer outros. [+]
1300 XH I, 0/ 98 Os outros orauã aqual quer [das] planetas aque queriã orar em aquel tẽpo teendo que aquel era seu deus; et estes erã gardadores dos ydolos et daquela sua ley que elles avyam, et mostrauã aas gentes que aly vynã em rromaria, que mays valya orar aos çeos et aas estrelas, donde vyna aforça aos elamẽtos méésmos, que nõ aas cousas que deles se fazíam enque elles [crijam]. [+]
1300 XH I, 0/ 98 Pero ontre estes ouvo y outros [algũus] omẽs leterados et sabyos, et entẽderõ por lo seu saber et por la sua rrazõ que nõ [eram] moytos deus nẽ poderia séér mays de hum Aquel que da força et vertude atodas las cousas et nẽgua outra cousa nõ da aEl poder; et diserõ que nõ [cõuyña] nẽ era rrazõ dereyta de orar senõ aaquel sóó; et ensynarõ aas gentes que aquelas ymages et orações que faziã aos çeos et aas estrellas que de creaturas erã et feytas acreaturas; et que mellor era fazer las aAquel que as criara todas. [+]
1300 XH I, 0/ 98 Et ontre todos estes nos achamos que aquel queo mellor entendeo et mostrou ẽno seu tẽpo que foy Abraã, et de cõmo oel fazia plougo moyto aDeus, onde quiso que el et os do seu linage fossem seu pobóó apartadamẽte; et por esso os mãdou çircondar, et daly sse começou aley dos judios. [+]
1300 XH I, 0/ 99 Et Agostym et [meestre] Pedro dizẽ que nõ he aqui de catar aordem de cõmo nasçerom, mays osynyficamẽto da dignydade que avia de séér, enque vençeo Abraã ante Deus por seus feytos aseus yrmãos. [+]
1300 XH I, 0/ 103 Et todos adorarõ aas creaturas, et creerom em ellas, et fezerõlles seus sacrifiçios, cõmo estes faziã aly ẽno mõte Palatyno [aa deessa] Palas, saluo ende os padres, et os rreys, et os outros omẽs bõos que vierõ por la lyna de Adam et de Noe aAbraã, et dende a Santa Maria et aIhesu [Cristo], que creerõ bem os mays de todos et catarõ por noso señor Deus, pero que ouvo y [algũus] moy errados. [+]
1300 XH I, 0/ 115 Et cõmo estonçes Assiria era oprinçipal et mayor rreyno em oriente et ajnda estonçes em todo omũdo, tomarõ os outros das terras enxẽplo daquela ymage, et começarom outrosy cada hũus afazer suas ymages, os hũus de [seus] padres, os outros de seus parentes et [amjgos], et algũus dos seus rreys, et outros daqueles [a que] chamauã seus deus pera adorarlos aly, et fazerlles sacrifiçio, et rrogarlles cõmo aseus deus por las cousas que aviã mester, et aas vezes por las tẽpestades dos rrelampagos et dos tóós, et dos ventos rrezeos et sensabores et danosos, et dos outros peligros que lles vynã do çeo et do ayre, et dos enamygos da terra. [+]
1300 XH I, 0/ 115 Et departe [Rramyro] ẽnas [Entrepretações] da Biblia, que este nome Bel tãto quer dizer cõmo deus vello, ou omẽ gastador, ou comedor, ou deus quea velleçe. [+]
1300 XH I, 0/ 115 Outrosy Belial, segũdo Rramyro, tãto quer dizer cõmo sem jugo -diz sem jugo ao que nõ he sujugado ou apremeado, [asi] cõmo sem premea - ou sem deus, ou çega estreytura, ou çego lume, ou fillo traspassadeyro, ou fillo rrenegado, ou escomungado. [+]
1300 XH I, 0/ 115 Belfagor, outrosy segundo Rramyro tanto quer dizer cõmo omẽ ou varõ quea abertura que téémos por deseyxado ou deus vello quese abre et fendese, cõmo quese deseyxa ou deus de velleçe, ou deus quese deseyxa, ou velleçe grande, ou boca, ou osso mays de çima de açerca ocoyro, ou symulacro de deosto; et symulacro he dito por ymage de ydolo. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Dos quatro rreynos prinçipaes do mũdo fala Paulo Orosio ẽno começo do segundo libro, cõmo por prologo, et diz asy, que bem entende el, et ajnda nos outrosy cõ el, que nõ ha nẽgum omẽ [a que se] possa asconder que Deus fezo ao omẽ em este mũdo; onde diz queo mũdo rreprende ao omẽ por que pecou, et rreprendeo desta guysa: que por apremer et apremear a nossa destenperança, quee esta terra enque viuemos castigada cõ mẽgoa das outras anymalias, que nos nõ cria dellas tãtas quantas avemos mester pera comer et pera os outros seruyços, et outrosi que se nos faz ella [manyna] ẽnos froytos quea de dar, quenos nõ da tantos quantos nos aviamos mester, et mantem nos myngoados por lo noso pecado. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Mays diz Orosio, poys que creaturas somos de Deus, que por dereyto somos nos despenssamẽto de Deus, ou suas creaturas de que El ha aauer merçed. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Onde diz que aqueles queo nõ léérõ queo sentẽ, et os queo léérom queo [coñosçem], que toda potestade ou poderio de Deus he, et de Deus vem toda ordenãça. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Et outrosi Orosio diz adeante que sse de Deus som as potestades et os poderios, que moyto mays som seus os rreynos et os poderios de quese criam et sayem; et diz que se os rreynos menores departidos ontresi jazem em este deuedo et em esta ordenãça aDeus, quanto cõ mayor dereyto lle he teudo algũ rreyno moy grande, [a que] toda potestade et poderio dos outros rreynos he sumetydo et lle obedesçe. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Et sobrelo ordenamẽto destes señorios departe outrosy, que ajnda [destes] méésmos rreynos queo nõ entendem os omẽs nẽ podem dizer cõplidamente [a ordenãça] deles de cõmo os ordenou Deus, et sobre todo por que quiso asy ordenar estes prinçipados dos quatro rreynos mayores que os outros, et aeles ontresy mays altos agrados departidos os [hũus] dos outros, et os poso porlos quatro cruçiaes do mũdo, assy cõmo porlas quatro prinçipaes partes do mũdo; cõmo orreyno de Babilonja em Asia ẽna parte de oriente, quese começou em este rrey Nyno empero que Nẽprot, seu avóó, et Belo, seu padre, rreynarõ aly primeyros, mays enpero nõ despoys que este foy prinçipal rreyno do mũdo. [+]
1300 XH I, 0/ 122 Et agora, poys avemos dito das estorias da segũda ydade, et dos feytos que em ella [cõtesçerõ], diremos daqui adeante das rrazões da terçeyra ydade; et contaremos as estorias et as outras cousas que em ella forõ feytas, et as que ende acaesçerõ por los ãnos de Abraã, et despoys por los outros lynages que vierõ despoys del ẽna lyña ẽno lugar que aver podermos os seus ãnos por verdadeyra conta, et onde falesçerẽ estes, contaremos [perlos] da catyuydade enque os [judeus] forõ ẽno Egyto, et em pos esses [perlos] dos juyzes de [Yrrael], ata rrey [Dauyd] vse acabou esta ydade. [+]
1300 XH I, 0/ 124 Et estas duas contas segũdas, ahũa segundo os judios, aoutra segũdo os [traslladadores], achamoslas asy contadas et postas de mẽestre Pedro ẽno Libro das Géérações do Vello Testamẽto; et Metodio outrosi conta as ydades por [mjllares] de ãnos, et da hũa [mjllaria] acada ydade, et se mays ãnos [veẽ] y nõ os conta et se menos nõ os toma nẽ em outra [coñosçida] nõ enade, nem faz al senõ que conta [mj̃ll] ãnos acada ydade, et diz que [mj̃ll] ãnos som hũa ydade do mũdo; mays esta conta nõ semella çerta et esto asyo outorga mééstre Pedro ẽna Estoria; ẽno capitolo que vem primeyro despoys do de Sem, et da sua gééraçõ; et diz outrosy da cõta que Moysem [faz] destes ãnos, por que Moysem delo tẽpo desta estoria des lo começo ata [aqui] nõ curou tanto em dizer çertos os ãnos do tempo, cõmo em aduzer et trager as [geerações] todas dereytas et ajuntadas desde Adam ata Abraã, ẽno qual se começou acreẽça daquel Deus que he hũ et verdadeyro Deus, et fazedor de todaslas coussas, et que Moysem apartou aestoria em poucas rrazões ata este lugar. [+]
1300 XH I, 0/ 126 Adeante ẽno [dozemo] capitolo conta outrossy Moysem cõmo noso señor Deus mãdou aAbraã [qu[e]se] saysse daquela terra. [+]
1300 XH I, 0/ 127 Et cõ esta dulda, que vem aqui do ãno enque nasçeo Abraã, pom outrosy Agustim sua demãda ẽna Glosa que se ouvo Abraã omandado de Deus quese fosse pera terra de Canaã ẽna vida de seu padre Tare, se despoys; et sobresto tragem [Agustym], et Beda, et mẽestre Pedro, et Jeronymo, et outros suas rrazões bõas, enque departem esta dulda et atyram ende. [+]
1300 XH I, 0/ 127 Mays estas rrazões et departymẽtos, de cõmo ho elles rrazoam et departem et acabam, leyxamos lo nos agora aqui [perao] dizer et departyr adeante ẽno lugar onde nosso [señor] Deus mãdou aAbraã sayr da terra, por que ho ãno do seu [nasçemento] prouasse, segundo Agustim et os outros, porlo ãno do mãdado de Deus; et de aquela seyda et aquel ãno da seyda, por lo [do] seu [nasçemẽto]; et he pera aly esta rrazõ. [+]
1300 XH I, 0/ 128 "Señor nos entendemos et véémos [per] aquela estrella, que ẽno teu tempo omẽ de taes feytos et de tal poder víj́nra, que por el et por lo seu cõsello et os seus feytos, et porlos de aqueles que del víj́nrã, seras perdido tu et teu rreyno, et serã destroydos et desfeytos os teus deus que tu adoras, et ajnda te dizemos mays: que este feyto he daquel Deus que fezo todaslas cousas et as tem em poder; et por que duldamos ẽnas cousas que ante am de vĩjr, dizemos te que nõ sabemos seo querra El desuyar. " [+]
1300 XH I, 0/ 130 El rrey quando aquela rrazom oyo aos estreleyros, pesoulle moyto, et foy moy triste et sanudo pero nõ contra elles; et por quelle diserõ ẽna rresposta aquela dulda que nõ sabiam seo queria Deus desuyar, foy el alegre et guarido; et ontre moytas cousas que pensou afazer por aquesto desuyar se séér podese, achou que seria bem matar os nenos, et fezo logo pregóar por todos seus rreynos, Babilonja et Caldea, que toda cousa por el rrey et porlos rreynos et os seus deus, que adorauã que aviã todos aséér destroydos, et por quese esto todo [desujasse] antes. se séér podese. [+]
1300 XH I, 0/ 130 "Señor, gardarey teu [mandado], et se Deus quiser eu me gardarey bem que nõ faça fillo, donde aja opesar et amazela et veja del atristeza que veẽ os outros queos em este tẽpo fezerom. [+]
1300 XH I, 0/ 130 Et despoys que foy Abraã moço grandezillo, el rrey tyrou odecreto que avia posto et dado da morte dos nenos; et asegurousse Tare, et esto foy quando o sol foy posto, et tyrou sua moller et seu fillo da coua; et quando [forom] fora da coua, catou Tare ao çeo et vio aestrella de Jupiter estar sobrela cabeça de Abraã; et foy Deus fazendo bem aafazenda de Abraã, et começou logo aléér et aaprender osaber das estrellas, et sayo em suas palauras et em seus feytos moyto amygo de Deus et seu seruo; et começou logo adizer que nõ erã nada os ydolos senõ loucura et vaydade; et predicaua que hũ era oDeus que criara [todaslas] cousas do mũdo, et as fezera, et as mãtyna, et as [tyña] todas em poder, et que nõ [erã] moytos deus cõmo as gentes loucas diziã et os faziam, et os adorauã; et predicaua avnydade de Deus, et desdezia os ydolos, et viltauaos. [+]
1300 XH I, 0/ 130 "Fillo nõ te descubras tu tanto em estas rrazões, que todo aquel que he sóó et nõ mays de hũ et desdiz et quer desfazer acreẽça et aley que hũa grande terra tem, et [toda a] gente, et seu prinçipado, et onrrã, et gardã esta ley toda agente por bõa, contra moytos vay; quea gente enflaquẽta et aluoroça ao prinçepe ẽno seu señorio, quando querem tomar ou acordar [en] outras creẽças que el nõ tem; ante quea outra [creença] seja asessegada ẽna terra, os hũus tẽndóó por bem, et os outros por mal, leuãtansse pelejas et véém y feridas et mortes, et mudamẽto de senorio; porque ondese muda créénça forçado he dese mudar oseñorio; et se te nõ gardas el rrey et agente entender team, et leuãtarseam contra ty et matarã aty et anos cõtigo, por que te terrã por louco et sandio, et mays querrã que moyras tu sóó et nos ajnda contigo, ante [ca] tu meteres toda sua terra em rreuolta et em destoruamẽto; mays tu tem ateu Deus em teu coraçõ et tua créénça, et [adoroo] et syrueo et El te fara moy grande merçede, et [te] dara moy bõo acabamẽto ao que dizes et aesto que fazes. [+]
1300 XH I, 0/ 130 "Abráám oya as palauras [de] seu padre et ascoytauao cõmo apadre, mays nõ de feyto, et quanto mays lo el castigaua, tanto mays el predicaua hũ Deus verdadeyro fazedor et señor poderoso de todaslas cousas. [+]
1300 XH I, 0/ 132 Et por ende diz que foy mayor de todoslos outros da sua sazõ por vertude da sua sabedoria que el avia, et outrosy diz que todoslos omẽs bõos pensauã moyto em Deus em [moytas] maneyras; et el foy tam poderoso em sabedoria, et em palaura, et em obra, que el sóó podo mays que todos los outros pera mudar et tyrar opensamẽto et error que elles todos tynam de Deus, et fazer los créér nouamẽte doutra guisa. [+]
1300 XH I, 0/ 132 Ca el foy oprimeyro quese atroueo adizer, ante que todos, que hũ era Deus oque criara todaslas cousas; et das outras cousas tẽporaes dizia - lles suas rrazões et eram estas: que as cousas temporaes, acõmo quer que dam bõa ventura et prazer aos omẽs que dellas bem vsam, pero que por lo mandado daquel que cria todaslas cousas, erã dadas atodos et por el as aviam os omẽs et nõ por sy; et dizia outrosy que aqueles bẽes que nõ estauã em seu estado por la sua vertude propria, ou por lo seu poder, mays por lo poder et mãdado daquel queas cria et da todaslas cousas. [+]
1300 XH I, 0/ 132 Et ajnda sobresto rrazõa de Abraã Josefo, que sabya esto Abraã et queo julgaua por la natura da terra et do mar, et mostraua que estes obedisçiam a Deus, et outrosi por aquelas cousas que contesçem ẽno sol et ẽna lũa [per] moytas vezes, et sobre todo por aquelas que paresçem ẽno çeo, et som sempre sobre todaslas outras; et que por la vertude dAquel que sempre esta ante toda cousa, et toda cousa [sempre] ante El et por la prouysom do seu ordenamẽto, quese ordenauã todaslas cousas que ẽno mũdo son, et ajnda diz mays, que aqueles [a que] as cousas tẽporaes do mũdo no vynã asy cõmo eles queriam et tam bem et lles erã tollidas queas nõ aviam, que manyfestos viesem de outorgar que nõ ajnda aquelas cousas que erã mester, sem quaes elles nõ se poderiam mãteer, queas nõ podiam aver por lo seu poder deles; et som estas aquelas méésmas que aquel Deus sóó criador dou pera Seruyço dos omẽs, segundo aforteleza et opoder do seu mãdado, et cujo bem et plazer soo he de darlle nos [solamẽt] onrra et graçias, que a El esto lle comple et nõ [mays], que nõ ha mester dos bẽes dos omẽs Aquel que os da aelles. [+]
1300 XH I, 0/ 132 Et dauasse Abraã todo aDeus, de dito et de feyto, tanto que seu padre nẽ seus parentes, Nacor et os outros seus amygos nõno podiam tyrar dello de nõ fazer esto cõtra Deus et préégar dEl et pregoar lo ontre os seus amygos et em seus ajuntamẽtos de companas ondeos faziam. [+]
1300 XH I, 0/ 134 De cõmo prouou Abraã aseu padre Tare acréénça de nosso señor Deus [uerdadeyro perla] vaydade dos ydolos. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Tare, padre de Abraã, empero que era bõo et hũ dos padres da lyña bõa et dereyta, compõyasse cõ os da terra enque moraua, et ẽnas mays cousas fazia asy cõmo vya fazer aelles, et avynasse cõ elles de [guisa] quelle [queria] bem sua vizindade; et esto por bem oteuerõ os santos, estando el bem cõ Deus, que asyo fazia el; pero acõmo quer que el ẽna sua voõtade [crija] hũ Deus, cõ vergonça de seus vizinos et dos outros çidadaos [tyna] ydolos em sua casa, cõmo oyredes adeante queos tragia Rrachel, moller de Jacob, que foy outrosi tam santa patriarca cõmo oydes et furtou os ella aseu padre Laham quando se queria [vĩjr]. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et dizẽ ajnda que era Tare entallador das ymages delles, et que el fazia as ymages et queas vendia aos outros, asi cõmo fazẽ agora [algũus] suas ymages dos nossos santos et entalladuras doutras cousas em [moytas] feguras et as dam por dineyros; et estauã todas aquelas ymages em casa de Tare, [en] hũa camara, et avya y ymages dos elamẽtos, et ymages das planetas, et outras de aqueles [a que] os [gentijs] chamauã deus. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Pero achamos que terras avia y que adorauã em fegura de touro o ydolo Neptuno [oa qual] tynã os seus [gentijs] por deus das agoas, cõmo oyredes adeante ẽnas estorias do Egipto, de Apis otouro de essa terra, ca acharedes queos [gentijs] em moytas feguras adorauã ajnda deus, segũdo terras et créénças departidas em hũa terra em hũa semellança, et em outra terra em outra. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et chamauã aaymage este nome Neptuno, quandoa [avjam] mester, et diziam que aquel era deus dos mares et das outras agoas. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et diz mays obispo Lucas em esse capitolo, por que jazia Caldea açerca de [Babilonja], que queria séér dela señor el rrey Nẽprot; et elles nõ oqueriam rreçeber, et ouvo abuscar mẽestria por onde podesse cõ elles, et começoulles apredicar dos deus et ensynarlles adorar ofogo, et por esta maneyra vençeos et rreçeberõno por rrey. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et aly avia ymage de carneyro enque adorauã [aa planeta] de Jupiter; et outra de coruo enque adorauã aplaneta do sol; et outra de cabrõ enque orauã ao Baco aque chamauã deus dos [vjños]; et [outra] de çerua enque orauã aaplaneta da lũa; et outra de vaca blanca por la dééssa Juno, quee oayre de juso; et outra toda de peyxe que era por Venus, aque elles chamauã dééssa de amor et de apostura; et outra ymage de cegoña et em esta adorauã aplaneta de Mercurio aque elles chamauã deus do triuo ou dos primeyros tres saberes liberaes; et em esta fegura, por que dizem que asy cõmo aquela ave ha oseu colo longo enque proua as cousas que come et sente aly qual sééra sáá et qual enferma, et osaão passao ao corpo et todo oal cõ quese nõ acha bem et entende quelle empéésçera et lle nõ sera [sãao] rretem ho ẽno colo, quea tem longo, et nõno quer comer, et aas vezes de medio da garganta, et outras vezes de fondo della, ho envia et deytao fora; et dizẽ os filosofos que tal deue séér osabedor, de longo colo, que ante pese, et cate, et pensse apalaura quea de dizer ante quea diga. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Mays esto leyxamos de dizer agora aqui [porlo] contar adeante onde vos diremos destes deus dos [gentijs] por queo som as planetas et os elemẽtos, et por quelles derõ estes nomẽs, segũdo queo conta santo Agustym ẽno libro da Çidade de Deus, todo moy cõplidamente. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Do que diz em latim Ovidio do [transfeguramento] de seus deus: [+]
1300 XH I, 0/ 134 Os gygantes leuãtarõse contra os seus deus, que eram aqueles que aqui nomeamos et os outros que adorauã por las outras terras; et foy esto ẽno tẽpo de Abraã et de Ysáác et del rrey Jupiter de Creta, segundo conta mẽestre Godofre ẽna outaua parte do Pãteom, -et esto foy aamaneyra que oystes dizer queas géérações de Noe faziam atorre de Babilonya pera se defender em ella doutro deluvio se viesse et sobir por aly ao çeo -; et [aq[ue]la] estoria he esta et esta aquela, senõ quea contam os seus autores dos [gentijs] doutra [guisa] em algũas [rrazoes] quea y que mudam em outra maneyra, cõmo vos diremos agora aqui. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Diz [Ovjdio] ẽno primeyro libro do seu Libro mayor que os gigantes cõmo [erã] moy grandes de corpos et de corações, que ouverõ envidia et despeyto dos seus deus, queos nõ preçauã tanto cõmo elles queriã, et pensarõ cõmo se poderiam vengar deles, et diz que segundo que [eram] moy valentes que tomarõ os mõtes aas mãos, et que aviam ja posto omõte Essa sobre omõte Pelyo, et ao mõte Oleripo sobre omonte Ossa, cõmo faziam os outros dos ladrillos segundo a Biblia diz queo faziam pera [sobyr] por aly aos çeos. et aqueles seus deus deytarlos fora et elles rreynar y; et os deus quando virõ que de aquela maneyra alçariam torre de loucura ao çeo, et que se daria a cousa a mal cõmo os gigãtes queriam, vierom ante queo feyto se acabasse et desbaratarõlles todo quanto aviã feyto et obrado, et desboluerõ todo omõte de sobre ho outro monte, et derribarõlles toda a obra et achãarõna em maneyra que toda afezerõ ygoal cõ aoutra terra, et [quaerom] os gigantes todos que estauã em çima labrando agrande pressa, et quaerom todos em terra et morrerõ que nõ ficou nẽgũ viuo, et sayo deles o sangre, et espargiosse porla terra, et andaua bolindo cõmo viuo et envolujasse ẽno poluo da terra; et diz [Ovjdio] que aquel sangre tomou corpos aly da terra, et viuerõ aqueles corpos et forõ gigantes cõmo erã de primo. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et segundo diz hũ doutor dos frayres menores quese traballou de tornar as [rrazoes dOvjdio] mayor ateoligia, diz que falou [Ovjdio] aqui encobertamẽte et por semellança, et daquelo que el diso que viuera aquel sangre em aquela [guisa], diz ofrayre que nõ poderia al séér senõ queos do lynagéé de aqueles que ficauã ẽna terra, moços pequenos ajnda, que despoys que forã cresçendo et se vestirom dos bẽes de seus parentes, cõmo se [enbestia] aquel sangre da terra de seus mayores, cõmo diz [Ovjdio], et apoderarõse da terra estes cõmo erã poderosos seus primeyros parentes et estes que ouverõ [a forteleza] et os talentes de aqueles padres, et empero diz que nõ erã tã grandes de corpos nẽ tã valentes amãos cõmo elles, et despoys que forõ moytos leuãtarõse contra seus deus et lidarõ cõ elles, et diz queos vençerõ et que Jupiter et os outros deus que fugirã ao Egipto, et hũ delles, que avia nome Tyfoueo ogrande gigante, foy tras elles, et elles cõmo erã moy sabedores por lo saber que sabiam das estrellas et por la arte magica, quee osaber dos encãtamẽtos, et osabiam elles todos moy bem, trasfigurarõse em aquelas feguras que disemos por se encobrir dos gigantes queos nõ achassem, nẽ os podessem tomar; et em tal [guisa] sse mudarõ que aqueles queos vissem que creessẽ que aquel carneyro de Jupiter que verdadeyro carneyro era, et outrosi que cada hũa das outras [anjmalias], em cujas feguras disemos queos adorauã os [gentijs], por ydolos dos seus deus. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et segũdo oespoẽ os autores dos [gentijs] et dos outros mẽestres, Mercurio tãto quer dizer cõmo deus dos mercadores, et outrosi era deus do tribóó ontrelos [gentijs] -et som otriuio, agramatica, et auyaletyca et arrectorica -, et esto por que era el [mays] complido mẽestre destes tres saberes que outro ontre seus [gentijs], et he outrosi Mercurio nome de aquela planeta que anda açerqua do sol que nũca se del parte de noyte nẽ de dia, et he hũa estrella pequena, et bem pode véérla aly [perlo] dia claro oquea bem catar. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Em este lugar espõ ofrayre et diz que el rrey Jupiter que fogio ao Egyto ante os [gentijs], que quer [signjficar] anoso señor Ihesu [Cristo] que fugio ao Egyto ante amaldade dos judios, et os outros deus que erã cõ Jupiter et forõ aly [trasformados], que dam aentender asanta Maria madre de Ihesu [Cristo] et nosa Señora et aJosep et aos outros omẽs que consigo leuauã quando fugirõ ala cõ Ihesu [Cristo], ca nõ paresçe rrazõ que elles sóós fossem; et os gigantes que erã os judios et Trifoueo ho grande gigante que ya em pos elles que foy rrey Herodes, cujo poder ya tras [Ihesu Cristo] ao Egipto ata ondeo Deus sofreo; et que noso señor Ihesu [Cristo] sééndo Deus verdadeyro tomou carne et forma de seu seruo, que tal semellança lle pertẽesçia de tomar de fegura de carneyro ou de cordeyro [anjmal], qual oferesçiam et osacrificauã ẽna sua fegura ẽna vella ley, ata que El vẽeo daquela vez em carne atoller as feguras et ficar os omẽs ẽna verdade em que somos oje das feguras. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Das outras planetas et dos deus nõ dizemos agora aqui mays. [+]
1300 XH I, 0/ 139 Et por quee cousa moy ajuntada ao fogo omester dos ferreyros, fezerõ os [gentijs] deus da ferraria cõmo das outras cousas, por mostrar aly ao deus do fogo cõmo lle queriã bem por lo seu feytor; et chamarõno Vlcano. [+]
1300 XH I, 0/ 139 Et faziã aaquel Vlcano sua ymagem cõmo de ferreyro, et onrrauãno moyto em Caldea et adorauãno por amor do fogo aquẽ elles tynã por seu deus. [+]
1300 XH I, 0/ 139 Et Abraã contẽdia toda via cõ seu padre et cõ seus yrmãos quese partissem dos ydolos et de suas feyturas et ymages, dizendolles que por quanto os faziam et os tynã em casa, que grande [pecado] era, poys elles em Deus [crijã], et contendendo Abraã cõ Tare seu padre nõ podia cõ el, por que Tare nõ sse queria de todo esto quitar por la vergõça dos viziños em cuja vizindade moraua et queriase cõ elles [avijnr] et estar bem et desy cõpoersse cõ Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 139 "Padre et meu señor: nõ omandase Deus ¿et eu enque? [+]
1300 XH I, 0/ 141 "Aynda [departe] mays sobresta rrazõ: que nosso señor Deus quando criou todaslas cousas ẽno começo do mũdo, et fezo y os angeos, logo ordenou os bõos et poso os por suas ordẽes em seus lugares ẽno çeo, et estabelesçeos y de guysa que cõmo quer queos de libre arvidro fezo et ossom elles, diz que nũca vam daly a nẽgũa cousa senõ quando el mãda yr ao que el quer. [+]
1300 XH I, 0/ 141 Et outrosi os máos angeos qual ora [caerom] tã forõ asentados em lugares conosçidos [donde] nõ am de yr anẽgũ lugar, nẽ podem senõ por mãdado de Deus que os solta alguas vezes pera mal fazer por los nosos pecados quando som grãdes, et nos partimos de Deus por elles, et véém elles estonçe et achando nos partidos de Deus et desemparados, et fazem et buscam nos omal que podem et quelles Deus sofre; et [poñamos] que venam et queyram entrar em aquelas ymages dos ydolos, et ajnda que entrẽ -oque nõ he, por que sééria contra natura nõ [vijndo] por mãdado de Deus - onde nõ ha gargãta ou polmõ ou os outros estormẽtos et nẽbros que forõ feytos pera ello, cõque el possa y falar, et esto nõ he nẽ pode séér; et se afegura do ydolo for doutra ymage que nõ seja de omẽ, se he de carneyro, poñamos que veña oespiritu máo, et entre et fale, ¿podera fazer al senõ braadar, segũdo que braada ocarneyro ?, çerto nõ al; et se for de cabrõ outrosi nõ fara senõ braadar, et se for de touro mudiar ou rreburdiar, et se for de çegona, ferir [cõ] os pycos et fazer aquel som que ellas fazem como taboezillas. [+]
1300 XH I, 0/ 141 Et desto nõ poderia séér al senõ se viesse por vertude et myragle de Deus seo el quisesse fazer por algũa rrazõ, mays nõ por poder daqueles espiritos. [+]
1300 XH I, 0/ 141 Et os bõos angeos nũca ataes cousas véém ca andam por mãdado de Deus, et El quando os envia dalles suas feguras moy claras et moy fremosas, ou quaes pertẽesçem aas visões que vam fazer que tomã elles enque se mostram et parescam aaqueles aque os El mãda yr. [+]
1300 XH I, 0/ 141 Demays quando noso señor Deus fezo todas las creaturas esto touo pera sy apartadamẽte, que outro espirito nẽgũ senõ el sóó que nõ podesse entrar em nẽgũ corpo allẽo. [+]
1300 XH I, 0/ 141 Onde, segundo todas estas rrazões que avemos ditas, os ydolos nõ am nada daquelo por que as gentes neyçias et enganadas os adorã; et sobre todo queos espiritos maos nõ vam anẽgũa cousa se nõ por soltamento de Deus, cõmo he dito, asy cõmo quando véém aos encãtamẽtos et aos espirimẽtos que prouã os sabios por queos solta Deus aaqueles espiritos por los nomẽes de noso señor Deus que El quer que ajam sua vertude et seu poder et sua onrra; et esto cõplese ajnda quando oespirimẽto se faz cõ ordenamẽto das estrellas que pertẽesçem pera ello. et otẽpo he estonçes. [+]
1300 XH I, 0/ 141 "[Amjgos], nõ nos [deteñamos] mays sobre esto [en] estas rrazões, et bem crééde que de todoslos bẽes que Deus quiso em este mũdo, et fezo, et dou, que nõ ha hũ ẽnos ydolos, et [veem] deles todoslos maes; logo paresçe et he synal de máo siso, et mj́goa de bõo, et perda dos corpos, et morte das almas, et perder de todo em todo a Deus quee todo obem, et por moy pouco tempo que nos em este mũdo avemos aviuer, ajnda que sabamos que nos matarã por ello os caldeos, nõ deuemos por ende créér nẽ fiar ẽnos ydolos, ca nõ som nada, nẽ nos partyr de Deus que fezo anos et atodaslas cousas, et todo otem em seu poder, et o mãtem, et destroyrloa et desfazerloa quando El quiser; [+]
1300 XH I, 0/ 141 [nem] os padres donde nós víj́mos nũca nos mostrarõ feyto de ydolos nẽno seguyrõ elles, et nos outrosi nõ corrõpamos anosso señor Deus cõ elles, nẽ [o sañemos] por que nos faça perder abõa [lyna] enque estamos; et [aqui vos] acabo agora [myñas] rrazões. [+]
1300 XH I, 0/ 141 "Em este lugar fala obispo dom Lucas ẽno quinto capitolo da segũda ydade, ẽna rrazõ da ymage que fezo el rrey Nyno aBelo seu padre, et diz que despoys que as gentes começarõ dea adorar et tẽer por seu deus, por que erã aly defendidas et amparadas, et que por aquelas torpedades et pecado que aly faziam os omẽs em leyxar aDeus et adorar ao ydolo, que vynam os espiritos máos et faziam açerca da ymage hũas semellanças de escarnos aos omẽs, et elles tynãlo por vertude et maravillauãse delo, mays nõ diz Lucas que ẽna ymage [entrasem] aqueles espiritos máos, mays diz que arredor della ofaziam. [+]
1300 XH I, 0/ 141 "Bem he quanto tu disiste et eu outorgoo por [mj̃] et por toda [nosa compaña]; et eu nõ fazia esto senõ por me avíj́nr cõ meus vezinos et estar bem cõ agẽte ontre [que] viuemos et moramos, et cõpoernos cõ Deus que sabe as nosas bõas entẽções et voõtades que [nos] téémos cõtra El, et veeredes agora, que este feyto sonara et oque farã el rrey et os nossos vizinos contra nos por ello. [+]
1300 XH I, 0/ 141 "Tare, oque tu oyste dizer do feyto do deluvio general, que matou todaslas cousas saluo ende Noe et os outros que Deus quiso gardar [pera] viuer cõ el ẽna arca, et oque aprendiste despoys do departimẽto de hũa lenguage em seteẽta et duas, que foy feyto sobrela rrazõ da torre de [Babylonya], et ho espargimẽto de todaslas gentes que aly forõ ajuntadas et despoys forõ daly espargidas [per] todo omũdo, et todo esto vẽeo por rrazõ dos ydolos et dos [grãdes] pecados que faziã os omẽs; et em aquel departimẽto que foy feyto das lenguages, asy cõmo foy agente tyrada da lenguage que antes avia, asy esteuerom todos cõmo em hũ ponto de séér tirados de todoslos sentydos que antes aviam, et asy cõmo de novo lles vierõ os sentidos et sysos que despoys ouverom, et todos ficarõ asi cõmo loucos por la loucura [en que contendiam] contra Deus, saluo ende aqueles da lyña de que tu vẽes de Noe et de Sem et dos outros dende aty; et ficou em nos aquel primeyro lengage, et obõo sentido, et obõo siso pera conosçer Deus; et as gentes partyndosse neyçias et loucas de Babel et de Senáár, nũca ouverõ acordo de catar por seus deus despoys, et fezerõ sempre toda cousa que seus corações queriam, [et lles derõ] et cõ os moytos bẽes quelles dou Deus et os viços que tomauã y por codiçia de mãteerlos et quelles nõ myngoassem, buscarom suas ymages que fezerõ, et ydolo nõ quer al dizer senõ ymage, et diserom algũus; [+]
1300 XH I, 0/ 141 "Quẽ esta ymage tover em sua casa creçerlleam as rriquezas, et oque [touer] esta outra nõ myngoara do que ouver mentre [quea] touer"; et outrosi asi diserõ das outras ymages ẽnas outras cousas et passarõ os omẽs estas loucuras aas pedras aque dizem preçiosas, et creçiam toda via as gentes [en] estas loucuras dos ydolos et oluydauã aDeus; et estas cousas tu as deuyas saber todas mellor que eu et ensynarlas anos. [+]
1300 XH I, 0/ 141 Et esto que tu véés de teu fillo, de Deus vem, que nos quer fazer merçed et ante que váámos apeor quer nos tornar dala, et castigarnos et mãtéér nos ẽna bõa lyña, ca omáo costume pouco apouco vay [vijndo] et se aprende sesse logo nõ castiga, et despois he moy máo de leyxar; et estes [gentijs] ontre que moramos senos fezerẽ mal por esto, Deus nos dara delles grande dereyto et nos lo acabara em bem. [+]
1300 XH I, 0/ 141 Et tu nõ paras mentes cõmo em esta terra ha moytos omẽs bõos vellos et auçiãos, et cááos ja, et nẽgũ deles nõ te dizer de Deus os bẽes que te teu fillo diz del, sééndo moço, mays esto nõ marauylla, ca Deus nõ cata vello, nẽ moço, nem mãçebo, enque poña oseu espirito, mays pono em aquel em quese El quer et em qualquer tempo; et rrogo te que teñas por bem de perder [asaña] queas contra teu fillo et creamos em Deus verdadeyro cõmo deuemos, et porla carreyra que [o] teu fillo diz. " [+]
1300 XH I, 0/ 145 Do feyto de Aram cõ el rrey Nẽprot et de como lle com el acontesçeo Abraã, despoys que quebrantou as ymages de seu padre, começouse adescobrir de todo dizendo que hũ era oDeus verdadeyro et nõ mays, et todo oal que erã ydolos et vaydade et descreẽça. [+]
1300 XH I, 0/ 145 Et, segundo diz Josefo ẽno outauo capitolo, Abraã foy oprimeyro omẽ do mũdo [quesse] atreveo adizer que hũ era Deus fazedor de todaslas cousas et poderoso delas; et diz que el foy oprimeyro quese descobrio apréégar esto, et onde quer que ydolos achaua aque podese chegar, quebrãtauaos todos cõmo quebrãtara os de seu padre. [+]
1300 XH I, 0/ 145 Et forõse maravillando del et de seus ditos todos los da çidade de [Vr et] os outros da terra; et vynam moytos oyrlo et pagauãse moyto de quanto dizia, et moytos deles yamse partyndo dos ydolos por quelles predicaua que Deus, que todaslas cousas criara et as [tyña] em poder, et este era hũ sóó verdadeyro Deus, et que todaslas outras cousas ajnda que tragem os omẽs abõa andança, dizia que aquelo queo nõ aviam os omẽs por sy, et aquelas cousas que erã dadas aos [omes] que por mãdado de Deus lles vjnã et nõ por seu poder nẽ força deles, nẽ por seu saber, nẽ por sua vertude do omẽ; et mostraua lles esto por las naturas das cousas et por moytas prouas et rrazões, et todoslo aviam por moy sabedor, et achegauãsse moytos ael. [+]
1300 XH I, 0/ 145 Et em todo esto forom sonãdo por toda aterra estes feytos de Abraã tanto que chegarõ as novas ante el rrey, dizendolle quea gente quese ya [aluoroçãdo] contra os ydolos et cõtra acréénça deles quelles el [rrey] dera, et lles ensynara aorar, et conque os [tiña] quedos et apagados atodos; et que perderia el em esto; et desto pesou moyto ael rrey, et nẽbrouse moyto do que oystes quelle diserõ os seus estreleyros da estrella, et foy tam [sañudo] quelle vẽeo em coraçom de matar Abraã, et seu padre, et toda sua [cõpaña]; et leyxou de fazer esto cõ medo de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 145 Et Abraã começoullo a dizer moy atrebudamẽte, empero temperamẽte cõmo ante rrey, et contou lle todaslas rrazões dos ydolos et da loucura et vaydade deles, cõmo oystes queo avemos contado aqui et moyto mays; et disolle todoslos deuedos que noso señor Deus ha cõ as criaturas et opoder quea sobrelas; et fezo desto moy grande sermõ ael rrey et aseus rricos omẽs et atoda sua corte. [+]
1300 XH I, 0/ 147 Tare et Adiara temẽdose del rrey que era forte et sabio das estrellas, et pensando queo saberia el por outra parte, nõ lle ousarom [emcobrir] averdade, et diserõlle todo: otẽpo enqueo fezerõ, et cõmoo encobrirõ et todas las cousas desto contarõ por via ordenaria ael rrey; et cõmo quer queo manyfestauã por lo medo que aviam del rrey diz aquela sua estoria queo [manyfestarõ] fiando ẽna vertude et merçed de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 147 Os hũus dizem que Tare quelle nõ quiso dar seus fillos et que el et sua moller et seu fillo Nacor quese escusarõ omellor que poderõ; et Abraã et Aram que sayrõ mays fortes em suas palauras para téér et créér de todo coraçõ acreẽça de Deus sem toda cõfeyta, et diz queos mãdou logo aly rrecadar el rrey aestes ambos et mãdou fazer hũa grande fogeyra, tam grande cõmoa faziã os caldeos et ajnda mayor, pera os fazer pasar por ella, et mãdou tomar por força aAram et aAbraã et dar cõ elles em aquela fogeyra; et Abraã sayo della em saluo, et Aram cayo de guysa que nõ podo [ende] sayr et morreo aly, et sacarõ ho dende morto os seus, et suterrarõlo em essa çidade [Vr] de Caldea hu morauã el et seu padre et seus yrmãos. [+]
1300 XH I, 0/ 147 Et da rrazõ deste fogo de Aram et de Abraã diz mays et doutra fegura mẽestre Godofre ẽna outaua parte do Panteom, et conta que estes fillos de Tare que nõ queriam yr adorar ofogo, nẽ passar por el cõmo faziã os outros de Caldea ajnda quelles mãdauã passar por el; et estonçes que se leuãtarõ contra elles esses de Caldea et queos ençarrarõ em sua casa deles et queos çercarõ arredor et posserõlles fogo, et ofogo desque foy apresso aacasa diz que foy tanto que queymou as casas et os omẽs que dentro eram et perdeuse alla Aram, et morreo aly empero era omẽ bõo, et dereyteyro, et sayo em saluo Abraã. [+]
1300 XH I, 0/ 147 Et dizẽ que chegou aly o angeo [de] noso señor Deus et tomou Abraã et tyrou ael do fogo et librou ho daquela morte. [+]
1300 XH I, 0/ 147 "Ego som dominus deus tuus qui aduxite de [Vr] caldeorum" et esto quer dizer asi ẽno noso lenguage: [+]
1300 XH I, 0/ 147 "Eu som oteu señor Deus quete tyrey do fogo ou da çidade [Vr] dos caldeos. "Et quando Abraã sayo da fogueyra, quelle [nõ fezo] mal nẽgũ ofogo, maravillouse moyto el rrey et mandóó leyxar daly adeante, et quelle nõ fezessem nẽgum mal nẽ cousa algũa cõ quelle pesasse, et chamou Abraã que viesse ael, et falou cõ el et disolle asy segundo cõta oaravigo: [+]
1300 XH I, 0/ 147 "Di tu ao teu Deus quelle farey eu sacrifiçio de quatro [mj̃ll] vacas. [+]
1300 XH I, 0/ 147 "Mẽtre vos touerdes acreẽça que agora avedes, nõ rreçebera Deus voso sacrifiçio. [+]
1300 XH I, 0/ 147 Et andou Abraam daly adeante seguro por la çidade et por la terra et predicaua toda via Abraã ofeyto da [vnydade] de noso señor Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 149 Et departem sobresto que segũdo acreẽça de noso señor Deus, que todo otẽpo des do começo do mũdo aaca he partido em tres tẽpos: et ao primeyro diserõ otẽpo de antes da ley, et ao segundo, otẽpo da ley ou ẽna ley, ao terçeyro otẽpo de despoys da ley, ou tẽpo de graça; et oprimeyro destes tres tẽpos durou, segũdo dizem [hũus], deslo começo de Adam ata Moysem; et outros dizẽ que ata Abraã, empero omays çerto he ata Moysem. [+]
1300 XH I, 0/ 149 Et por mostrar os santos Padres queo feyto de Abraã, -que mostrou et nomeou primeyramẽte hum Deus sóó, criador de todaslas cousas, que el começou [creẽça] et maneyra de ley et acabou em ella -, et que ouvo parte em estes tres tẽpos, et por esto queo chamarõ primeyramẽte [Rram], que nõ semella nome cõprido, et da aentẽder otẽpo de ante da ley enque nõ avia cõplimẽto de créénça pera o omẽ séér saluo; et por quelle chamarõ despoys Abram quee nome mays cõplido quese entende otẽpo da ley enque ouvo mays cõplimẽto pera entrar omẽ em ley et em creẽça [por que viese despoys mellor aa creẽça]et abõo camyno que avia de víj́nr pera séér saluo; et por lo nome terçeyro quelle diserõ despoys Abráám, quee nome cõplido de todo, danos [aentẽder] otẽpo de despoys da ley, ou otẽpo de graçia quee esse méésmo em quea todo cõplimẽto de ley et de fe, et enque fezo noso señor Deus Ihesu [Cristo] ao [vmanal] lynage graçia de [seer] saluo todo aquel que cõplidamẽte em El créér et gardar asua ley. [+]
1300 XH I, 0/ 149 Et Tare cõ solaz et sabor de seu fillo Aram, por que avia aquela çidade nome cõmo el, ficou aly et fezo sua morada el et sua [cõpaña]; et Abraã predicaua ẽnas poblas, et [perla] carreyra, et onde lles acontesçia de pousar, dizẽdolles que era hũ Deus verdadeyro sóó, criador de todaslas cousas. [+]
1300 XH I, 0/ 149 Et conta Josefo desta vida de Tare et diz que viueo tam pouco por quese encurtava ja avida dos omẽs, et quese fazia cada dia mays pouca, et que asy foy yndo ata ageneraçõ de Moysem; et despoys de Moysem que forõ as vidas dos omẽs otermyno dos çento et [vijnte ãnos] que oystes que nosso señor Deus estabelesçera, et [diz] que tantos viueo Moysem, çento et [vijnte] ãnos. [+]
1300 XH I, 0/ 158 Et segundo diz Eusebio ẽno libro do conto dos ãnos, ẽna rrazõ de [Abram], andando ella por las terras ya fazendo torres ẽnas mays grãdes alturas dos mõtes et dos outeyros donde fosse mayor avista das terras; os [hũus] dizem que cõmo atalayas pera fazer fortelezas pera gardar aterra; outros dizẽ que por rrazõ do deluvio, se acaesçesse de [vĩjr] quese acollessem aly as [cõpañas] de aquelas terras et que guaresçessem aly; et paresçe que esta rreyna tragia ajnda osiso et aloucura da soberuea del rrey Nẽprot, avóó de seu marido, de [que] oystes [(que oystes)] que começara [torre] cõ que Deus nõ podese cõ el. [+]
1300 XH I, 0/ 158 Et as gentes que estauã em [algũus] lugares por onde [quer que esta] esta rreyna ya se nõ faziã guerras et viviam em paz, et os ella asy achaua, tã cruel et tam sem mesura era ella, queos mataua todos dizẽdo que nõ aviã coraçõ, et [quea conpaña] et oprinçepe que [coraçõ] nõ aviam que mays valyam mortos que vivos, et que os lugares que tynã enbargados et ocupados ẽno mũdo viuẽdo queos leyxasem morrẽdo aoutros que verriã em pos [ellos] et [estes], por ventura, que séériã de mellores corações; et que oprinçepe ou outro omẽ qual quer quanto de mellor coraçõ et mays viuo et ardido he, que tanto mellor entende et coñosçe obem et omal, et aDeus, et tanto mays dereytamẽte vay [a qual] deles quer ou aaquel quelle acaesçe. [+]
1300 XH I, 0/ 165 Et demays se Deus quiser que verra moy bõo fillo herdeyro et empos aquel outros moytos; ca Deus, que da soude aos rreys et aaoutra gente quandoo meresçẽ, asyo ordenou moytas vezes segundo queo aprendemos dos nosos auçiãos, que por hũ rrey que veña máo ou myngoado em algũa cousa, asy cõmo agora he este noso señor; despoys da Deus empos este moytos et bõos rreys cõplidos de toda sabedoria, et esto faz El por mostrar oseu grãde et nobre poder, et asua merçed, que de máo pode fazer séér bõo cõmo oque he poderoso em todas las cousas; demays, que fica orreyno ẽnos nosso aluydrio et ẽno noso ordenamẽto; et nos sejamos bõos vassalos et ayos verdadeyros et fiees et [mãteñamoslle] orreyno em justiça et em paz, et nõ lle danemos delo nada, nẽ façamos nẽgũas cousas por queos seus dereytos sejam [mynguados] em nẽgũa [guisa], ca se el sysso ouvesse cõplido el nos lo faria fazer cõmo ofezerõ aqueles donde el vem. [+]
1300 XH I, 0/ 165 Et sobresto casemos nosso señor el rrey cõmo lle convem em seu dereyto, et fique el cõ suas [gardas et cõ seus] seruẽtes em sua villa et em sua casa, et ande ajnda por los rreynos por donde el quiser cõmo rrey et señor; et Deus querendo fazer nos ha bõo fillo erdeyro que de tal lynage he, acõmo quer quea natura aja errado em el. [+]
1300 XH I, 0/ 165 Et desto todo plazera moyto aDeus este feyto, et fara anoso señor moyto bem et merçed et anos cõ el et su oseu señorio por la maneyra queo nos fezermos, et ajnda acharedes que por esta lealdade nos terram as outras gentes por mellores et temernos am temẽdose que Deus sééra cõnosco por ello et El asyo fara. [+]
1300 XH I, 0/ 167 De cõmo Abraã predicaua hũ Deus em [Mesopotamja]. [+]
1300 XH I, 0/ 167 Abráám morando em Aram, et predicando toda via ẽna çidade et ẽnas terras de aderredor hũ soo Deus criador de todaslas cousas, cõmo avemos dito, quebrantaua os ydolos cada queos aver podia, et estoruaua os omẽs et desviaos deles em quanto el podia et sabia et quando selle [guisaua]. [+]
1300 XH I, 0/ 167 Et os primeyros que creerõ logo oque el dizia de Deus forõ Sarra, sua moller, et Loth, seu sobriño, et por esto se forõ cõ el aCanaam et os outros de suas [compañas]. [+]
1300 XH I, 0/ 167 Et tanto ya descobrindo et poblicãdo as [predicações], que por todaslas terras sonaua, et leuãdoa rrazõ que el preegaua aapeor parte por escarneo, diziam que preegador era leuãtado de novo, que predicaua outro Deus et outra creẽça et nõ aque eles tynam et críj́am: et moytos contrarios [creçerõ] aAbraã et em elles avia grandes omẽs, et começarõ amaltragerlo et dizerlle moyto mal , et em tal maneyra queo nõ podia ja sofrer el, por que eram em ello contra el, segũdo diz Josefo ẽno septymo capitolo do primeyro libro, os de Mesopotamya et de Caldea, et começou apenssar cõmo sse fosse daquela terra. [+]
1300 XH I, 0/ 167 Et ata esta sazõ morara Abraã em terra de Caldea et de Messopotamya, et estudiara y ẽnos saberes da arte aresmetica, quee osaber do cõto [et] da geometria que mostra osaber de mesurar et medyr as cousas do çeo; et era Abráám moy sabeo destes saberes et doutros, mays que todos los outros mééstres que avia ontre todos os caldeos; et por estes saberes vẽeo el aconosçer que cousa era Deus et fazerlle as cousas que ael praziam et nẽgum nõ pode aDeus conosçer senõ for sabedor ou se sse nõ [traballar] deo seer. [+]
1300 XH I, 0/ 167 Sobre esta rrazõ diz omoy sabio Aristotele que semellar omẽ aDeus que nõ he al [senõ] saber as cousas complidamẽte, et obrar bem, et por esto vem ho omẽ aseer com Deus rraçoeyro et herdeyro em aquela sua gloria que nũca ha de falesçer. [+]
1300 XH I, 0/ 167 Et esto fazia Abraã ca sabia moyto et traballaua sempre em bõas obras; et por que el era tam bõo et tam justo cõtra Deus, asy cõmo diz Josefo, amóó Deus [mays] que aos outros omẽs daquela sazom, ca empero que [algũus] outros [nomearom] Deus antes que Abraã nõ achamos quese afirmassem em ello; et foy el oprimeyro quese [atreveo] a dizer et afirmar et mostrar aas gentes que aquel hũ sóó era Deus oque criara todaslas cousas, et sem El que nẽgũa cousa nõ poderia séér et que outra creẽça nõ era nada senõ asua; et catou Deus por esto abõa bondade et voõtade de Abraã que avia contra El et nõ quiso que morasse ontre aquelas máás gentes, et segundo diz Josefo [leuãtauã] se contra el et buscabam lle moyto mal por esta verdade quelles dizia et mostraua; et estando el em pensamento desse tornar aterra de Babilonya et de Caldea ou cõmo faria, rrenẽbrousse del noso señor Deus et faloulle. [+]
1300 XH I, 0/ 167 Et de algũas vezes que oyredes em esta estoria que falou noso señor Deus aAbraã esta foy aprimeyra, et disolle asy, segũdo conta Moysem ẽna Biblia ẽno deçimo capitolo do Genesis. [+]
1300 XH I, 0/ 170 De cõmo mãdou Deus aAbraã quese saysse de sua terra et de ontre seus parentes. [+]
1300 XH I, 0/ 170 Da promessa que prometeu Deus aAbraã et [de] cõmo el fezo em [Canaã]. [+]
1300 XH I, 0/ 170 Andados do rreynado de Assyria çento et dez et sete ãnos et de Sytionja noveẽta et sete ãnos, et dos tebeos do Egyto seteẽta et çinque, [rreynãdo] em Assyria el Rrey Zameys, et em Sytionya el rrey Telsyom, et os tebeos ẽno Egyto, Abraã sééndo de seteẽta et çinque ãnos de quando nasçera, segũdo diz Eusebio ẽno grego et Jeronymo em latim, ẽno traslado que fezo daquela rrazõ de Eusebio, foy [Abraã] em esta ydade dereyteyro et meresçedor delle falar nosso señor Deus, et faloulle et fezolle sua promesa cõmo oystes; [+]
1300 XH I, 0/ 170 [a qual promessa] he posta ẽna Santa Escritura, et autentica et moy nomeada ẽna santa [igleia] cõmo cousa moy senalada et moy cõtada por çertos ãnos conosçidos, et por rrazõ desta [promessa] acontesçeo despoys ho Testamẽto et ajnda os [Testamẽtos] que som ontre noso señor Deus et nos Et ficarõ et morarõ Nacor et Melca et suas [cõpañas] em aquela çidade de Aram que disemos; et moraua estonçes Loth em Mesopotamya em hũ lugar aque diziã Eutot; et Abraã quando ouvo asayr da terra foy por el et trouxóó cõsigo. [+]
1300 XH I, 0/ 170 Et tomou sua moller Sarra et aquel seu sobriño Loth, et os outros nõ oquiserõ créér pera se cõ el vijnrem daquela terra cõmo se el saya et [vjña] por mãdado de Deus, et leyxou os, et tomou el estes queo creerõ et todo quanto aviam el et elles; et sayrom de Aram et forõse pera terra de Canaã; et quando chegarõ aaquela terra nõ morarom logo ẽna entrada dela, segũdo diz Moysem, cõmo fezerõ em Messopotamya quando vierom de Caldea, que logo esteuerõ et morarõ em Aram, mays Abraã asy cõmo [vyña] passou toda aterra ata aoutra parte dizendo sempre et predicando avnydade de Deus, et cõmo El sóó era criador de todaslas cousas et poderoso delas, et el hũ soó Deus et nõ outro senõ El. [+]
1300 XH I, 0/ 170 Et estonçes aparesçeo noso señor Deus ha [Abraã] et disolle: [+]
1300 XH I, 0/ 170 "Abraã em sua tristeza que avia quanta quer que era, cõmo oque saya dos lugares enque moraua et avia [coñosçidos], et viasse em terra estraya et el estrayo et [provolle] moyto cõ as palauras, et cõforto de noso señor Deus et cõ aquela promessa tam grande quelle daria aquela terra, et sobre todo quando obendiso et lle diso que de seu lyñage sayria por que seeriam benditas todas las gentes. [+]
1300 XH I, 0/ 170 Et foy moy alegre, et alçou logo aly hum altar aaonrra de noso señor Deus, et fezo logo aEl seus sacrifiçios em el, et segundo diz a Glosa nõ oleyxou por medo do fogo dos caldeos [nẽ] por temor dos poderosos de Canaã, dizendo queo deytariã em outro tal fogo: et chamou aly onome de Deus et alabóó; et despoys leuãtouse daly, et passou adeante, et foyse contra hũ monte que vay contra ouriente da çidade de Betel, que diz a Glosa que foy despoys ẽna sorte de [Benjamym]; et aaquela çidade diserõ primeyramẽte Luza, quee tanto cõmo almendra; et aly poso sua tenda et segundo se el asentou [tyña] de parte de ouçidente aquela cidade Betel et de oriente aÇidade Hay. [+]
1300 XH I, 0/ 170 Et Betel, segundo departe Rrabano ẽna Glosa, quer dizer tanto cõmo casa de Deus; et despoys diserõlle Betauẽ, et esto quer dizer al, ca Betauẽ tanto quer dizer cõmo casa de ydolo, et Hay quer dizer ollo ou fonte. [+]
1300 XH I, 0/ 170 Et fezo logo Abraã outrosy aly aDeus outro altar et oferesçeo seus sacrificios em el ao nome de hũ Deus et hũ fazedor et criador et nõ mays, et alabóo; et yndo adeante foy ata que passou hũa grande parte da terra, sayndo contra medio dia. [+]
1300 XH I, 0/ 172 Et diz Josefo quese traballaua desto Abraã por estas quatro rrazões: aprimeyra por que ouvessem el et suas [compañas] por onde se mãteer et pasar aly bem em aquel tẽpo tam mao; asegunda por oyr os clerigos sabedores daly et aprender deles oque diziam de Deus; aterçeyra que se achasse alguũs que creesẽ em Deus, mellor et mays cõpridamẽte que el que [tevesse] aquela créénça; aquarta senõ achasse ẽno Egyto quẽ créése em Deus tã bem cõmo el quelles mostrasse averdade et lles la fezese entender et creér. [+]
1300 XH I, 0/ 173 Et Faraom tomara aSarra pera ssy et [tyñaa] em sua casa, et traballaua sse de aver cõ ella por que fose sua moller, mays nõ quiso Deus, ca, segundo conta [oarauygo], diz asi: áámoller que asy era pera el rrey Faraõ [triijnta] dias et ajnda mays ha tynam em poder as molleres priuadas del rrey fazendolle baños et méézinãdoa cõ moytas et [bõas] oluras et afumaduras todos aqueles dias et afeytandoa que fose pera el rrey; et diz Agostym ẽna glosa queas donzelas hũ ãno; et que cũpla aamoller hũa vez que for em poder daquelas priuadas oque sol acaesçer aas molleres ao mes, por tal quea dem lympa ael rrey, et se acaesçesse que [enprenasse] que nõ ouvesse y nẽgũa dulda que era fillo del rrey, et por ende queos sangres dos rreys sempre [fossen] limpos et lyndos de todo enterdito et suzidade. [+]
1300 XH I, 0/ 173 Et mentre que aquelas molleres esto faziã aSarra Deus noso señor [enbargou] aFaraõ cõ moytos pleitos de seu pouóó quelle acontesçerom em aquela sazõ, segũdo diz Josefo; et desque passarõ os pleytos estoruóó cõ grãdes enfirmydades que dou ael et aos de sua [[casa]], segundo conta Moysem. [+]
1300 XH I, 0/ 173 Et quando Faraõ adoesçeo daqueles males, mãdou [aos] clerigos da sua ley que fezesem sacrifiçios por el aseus deus quelle desem soude; et despoys que elles fezerõ osacriffiçio ouverõ rresposta, segũdo contã os arauygos, que acontesçera esto ael rrey por la moller que tomara asem rrazõ et sem dereyto aAbraã, que era omẽ estrayo, et diserõ esto ael rrey et empero nõ sááua. [+]
1300 XH I, 0/ 173 Et conta Abul Ybeyt que foy desta guysa: que Faraõ logo cõmo touo tempo tendeo amão pera adeytar em Sarra por la chegar assy, et queselle encolleu amão, et selle fezo tal cõmo se fosse seca; et despoys que vyo queo nõ sááuam os seus deus, diz que rrogou aSarra que rrogase [ella] ao seu Deus queo sáásse; et ella fezóó et logo foy sãao el rrey , et nõ trabou mays dela. [+]
1300 XH I, 0/ 175 Oytéénta ãnos avia Abraã quando entrou ẽno Egyto et morou y çinque ãnos, et aaseyda dende desta guysa cõplio oyteẽta et çinque ãnos de quando nasçera; et foy ese odezeno ãno de quando noso señor Deus lle mãdou sayr de sua terra et lle fezo oprometemẽto que avemos dito. [+]
1300 XH I, 0/ 180 "[oobyspo] Acoreo, tu eras moy nobre varõ auçião et dado asantydades et mostras et provao atua ydade et moy bem entendo quete amã os deus, [rrogote] eu et pydote que tu quenos digas et nos departas os começos da gente do Egyto, et os ensynamẽtos das poblas daqui; et outrosi os costumes das vosas orações et as feyturas et as maneyras dos vosos deus, et todo aquelo que esta estoriado por seus entallamẽtos ẽnas entradas dos vosos tẽplos vellos, et dynos esto et demostra nos todo oque he et os deus que [mays] querem seer conosçidos dos omẽs et onrrados deles. [+]
1300 XH I, 0/ 180 Et oque oy de meu genrro me aduso aqui aestas vosas çidades et rreynos do Egyto, mays empero outrosy me trouxo y avosa grande fama et os sabios daqui; et eu em medio das batallas [en] que andey et ando, sempre pensey et contendy ẽnas zonas ou çintas das estrelas do çeo, et ẽnos corpos çelestiaes, et ẽnos deus, et party os tẽpos do ãno; de guysa os contey que, por la conta de Endoxo ofilosofo, em aqueles dias aque [dizẽ] faustos, nõ sera vençida aconta do meu ãno. [+]
1300 XH I, 0/ 181 Mays eu penso que en dizer de todoslos deus, et de todoslos çelestiaes corpos et contar los todos, que sera [esto] obra que aplazera aDeus ou ao menos que deue plazer aos quea oyrem; et as santas leys em [ellas] seerẽ mostradas aos pobõos de qual quer cousa que ellas sejã [teño] que moy bem he et deue de plazer atodos aqueles queo oyrem. " [+]
1300 XH I, 0/ 186 Et digote Çesar que moytos coydarõ da fonte do Nylo et do seu nasçer, mays se eu tamano poder ey de partyr tam grande contẽda cõmo he esta do nasçemẽto do Nylo, segundo penso, despoys do deluvio mouerõse as venas da terra, et ferirõse em hũ, et nasçeron ende hũas agoas que nõ forã ante do deluvio et estas nõ as fazendo Deus mays criandose ellas por avíj́mẽto, ou por natura. [+]
1300 XH I, 0/ 187 Mays direy eu os teus rrios et demostrarey oteu nasçemẽto ou asua rrazõ, et he esto que direy ocomeço dela cõmo he et cõmo se acaba em aquela maneyra en que Deus, encobridor das tuas agoas, te me dou asaber. [+]
1300 XH I, 0/ 189 Et Abraã chamou onome de Deus sobre aquel altar que primeyro fezera et alabou aly aDeus por criador de todas las cousas, et que el sóó era Deus et nõ outro. [+]
1300 XH I, 0/ 189 Et diz Moysem ẽno trezeno capitolo quese rregaua cõmo oparayso de Deus, ante que Deus destroyse aSodoma et aGomorra; ca era estonçes essa terra moy fermosa et moy [saborosa] de viuer por moytas et bõas eruas et [moytas] aruores que avia y, que dauã [froytas] de moytas naturas de que os omẽs [comyam], et outrosi moy bõos pascos pera os gáándos, que rregauasse toda por pe ante que Deus destroysse aSsodoma et aGomorra por la maldade dos que em ellas morauã, que erã moy maos omẽs, cõmo diremos adeante. [+]
1300 XH I, 0/ 191 Despoys que Loth foy [partydo] de Abraã aparesçeo noso Señor Deus aAbraã em aquel lugar méésmo et disolle: [+]
1300 XH I, 0/ 191 "Quãdo esto oyo Abraã, adorou aly aDeus et desçendeo daly contra hũ lugar aque dizem val de Mãbre, [açerca] da çidade que avia nome Ebrom, que era outrosy chamada em ebrayco Çirianth Arbe , que segundo departe mẽestre Pedro quer dizer tanto cõmo çidade de quatro: et dizem em ebrayco cariat por çidade et arbe por quatro, por que forõ y soterrados Adam, et Abraã, et Ysaac, et Jacob cõ estas quatro suas molleres: [+]
1300 XH I, 0/ 195 Estonçes se compliam çinquoenta ãnos que nasçera Loth; et esse ãno meesmo tyrou Abraã da prijom ael et atodos los outros que cõ el forã presos, et rreçebeo aly grande onrra Abraã em aquel feyto; et acabarõ se outrosi em essa sazõ çinquoéénta ãnos queo nosso Señor Deus tirara do fogo dos caldeos, cõmo he dito de suso. [+]
1300 XH I, 0/ 195 Et esto deste ãno jubileu durou sempre ontre los judeus, mentre elles ouverõ poderio et mãdarõ terra. [+]
1300 XH I, 0/ 195 Et diz Josefo ẽno dozeno capytolo do primeyro libro, que ẽno feyto daquesta lide mostrou Abraã que as fazendas nõ sse vençem por multidũe de omẽs mays por esforço de corações, et por forteleza de lidadores, et por bõa ordenãça et siso et sobre todo [per] Deus que sempre aja asperãça em El omẽ ẽnas tribulações, hu [tamaña] hoste cõmo aquela daqueles quatro rreys, vençeo aajuda et merçede de Deus, cõ [trezentos] et dez et oyto omẽs darmas, et cõ aqueles tres amygos, Manbre, [Escol] et Aner, et nõ cõ mays. [+]
1300 XH I, 0/ 196 Quandose tornou Abraã daquel vençemento que fezera, sayo ael rrey Bara de Sodoma ahũ lugar aque dizem val de Rrey -et he ẽna [careyra] que vay aaçidade de [Solyma] -; et Melchisedec rrey dessa villa aque estonçes diziã Solyma -et chamarona despoys Salem, et agora he aquela aque dizem Jerusalem, et poblaráa este Melchisedec et fezo y hũa casa pera fazer sacrifiçio et oraçom aDeus - et sayo outrosi arreçeber Abraã. [+]
1300 XH I, 0/ 196 Et este Melchisedec, rrey dessa villa, foy o primeyro rrey et obispo de Deus em Jerusalem; et por que era rrey dou seus dões aAbraã, cõmo asi cõmo oystes, et por que era bispo bendisoo et diso asy: [+]
1300 XH I, 0/ 196 "Bemdito seja omoyto alto Deus que fezo os ceos et a terra et bendito seja Deus que quiso que Abraã vençesse seus [ymijgos]. [+]
1300 XH I, 0/ 196 "Et estonçes, por que era Melchisedec byspo, asy cõmo disemos, doulle Abraã os dezimos de todo o que tomara et ouvera [em] aquel encalço daqueles çinque rreys et de suas hostes; et, segũdo diz mẽestre Pedro et outros em aquela ora se começou primeyramẽte aadar os dezimos aDeus, quando os dou aquela ora Abraã aMelchisedec; ca antes desto, deslo tẽpo de Abel, fillo de Adam, ata esta sazom que disemos, nõ dauã senõ as [primyçias] tam solamẽte. [+]
1300 XH I, 0/ 196 Et Abel começou adar as [primyçias] aDeus, et Abraã os dezimos, et a primeyra casa de oraçõ fezoa este byspo Melchisedec et o primeyro sacrifiçio de pam et de vyno, segundo conta mẽestre Pedro ẽno capitolo do vençemẽto de Abráám, et deste presente do bispo Melchisedec. [+]
1300 XH I, 0/ 196 Outrosi Job fezo moytas [vezes] aDeus sacrifiçio de pam et de [viño] por seus fillos, et foy omẽ gẽtil do lynage de Esau, et ante do tẽpo dos judeus; desto se proua asaz queo sacrifiçio do pam et do [viño] que [ante] foy feyto queos judios, et nõ ouvo deles ocomeço; et segũdo diz Josefo deste Melchisedec dizẽ [algũus], et estes som dos judios, que foy Sem, ofillo de Noe, et que viueo ata otẽpo de Ysaac, fillo de Abraã. [+]
1300 XH I, 0/ 196 Et el rrey de Sodoma, do qual disemos que viera el Abraã rreçeber, rrogoulle quelle dese os omẽs et as molleres que erã de sua terra que tollera el aos de Assyria, et que todo oal tomasse pera si; et rrespondeo Abraã et alçou as máos aDeus et diso: [+]
1300 XH I, 0/ 196 "Eu juro par Deus que fezo o çeo et a terra, que da correa dos çapatos ata ho omenor fyo que y aja, nõ tomarey [pera mj̃] de quanto teu he, et nũca diras que tu [enrrequintaste] Abraã, mays pero assaluo ende quete nõ posso dar aquelo que comerõ os omẽs que forõ em [mjña] ajuda, nẽ oque cayo em sua parte aManbre, et aEscol, et Aner, que forõ comygo et me ajudarõ. [+]
1300 XH I, 0/ 197 De cõmo aparesçeu Deus ha Abraã et lle falou. [+]
1300 XH I, 0/ 197 Todas estas cousas acabadas, asy cõmo dito he, plougo moyto aDeus por que assy vençera Abraã seus [ymijgos], et aparesçeolle em visiom de noyte, et disolle asi: [+]
1300 XH I, 0/ 197 "Disolle noso señor Deus: [+]
1300 XH I, 0/ 197 Abraã creuo todas estas palauras quelle diso [nosso] Señor, et ofeyto da sua lide cõ aqueles quatro rreys, et apartida do rroubo cõ obispo Melchisedec et com Bara, rrey de Sodoma; et cõmo [crija] aDeus todas las palauras quelle dizia, et toveron o todos por omẽ dereyteyro et que fezera dereyto et bẽ quantos souberõ queo fezera, et por que ouvo fe ẽno quelle diso Deus, foy teudo por leal. [+]
1300 XH I, 0/ 197 Et alende desto disolle noso Señor Deus: [+]
1300 XH I, 0/ 197 "[Abbraã] fezo cõmo lle mãdou noso Señor, et partio todas estas cousas por medio, cada hũa delas, saluo ende as aves queas nõ partio, et poso hũa meatade em dereyto da outra de cada hũa delas, que asy omãdara fazer ael noso Señor, at estaua asperando cõmo lle mãdaria Deus fazer este sacrifiçio. [+]
1300 XH I, 0/ 197 "Et esta foy [hũa] parte do seu synal que Deus quiso mostrar aAbraã daquelo que lle prometeo et lle diso estas palauras que avemos ditas, et despoys se cõplirom as outras cousas que diso, cada hũa em seu tẽpo asy cõmo oyredes adeante. [+]
1300 XH I, 0/ 197 [et] asy cõmo foy acabado o sacrifiçio et cõplida hũa parte do synal daquelo que Deus prometera aAbraã firmou Deus pleyto cõ el. [+]
1300 XH I, 0/ 199 De cõmo se entendem estas palauras que Deus diso ha Abráám. Ẽno que Deus diso aAbráám primeyramẽte queos do seu lynage seeriam pelygrinos et estrayos em terras alleas, esto foy verdadeyra palaura, por que elles forõ sempre pelygrinos et estrayos, andando porlas terras alleas, de hũa em outra, ata que tornarom aaquela que Deus prometeo aAbraã et aelles por herdade. [+]
1300 XH I, 0/ 199 Et oal que foy dito, que [despois] de Abraã ata quatroçentos et [triijnta] ãnos se compliria oque aly avia prometido, et esto foy asy, que do dia que Deus mãdou aAbraã quese saysse de sua terra et se fosse aaquela quelle El mãdaria, cõmo odisemos ja, ata que os fillos de Isrrael entrarõ ẽna terra da promyssom ouvo quatroçentos et [triijnta] ãnos segundo contã Eusebio et outros moytos. Ẽno al que diso adeante que jariam quatroçentos ãnos em [seruydũe] et que seriam atribulados, esto asisse cõplio, ca sempre em aqueles quatroçentos ãnos forõ em [seruydũe] et em poder alleo, et dos ymíj́gos ou [daqueles] queos aviã amandar, et sofrerõ moyta [premja] et moyta lazeyra et traballo asaluo ende os quaréénta ãnos que andarõ [perlo] deserto; et pero aly penarõ et lazerarõ moyto, ca aly morrerom todos senõ Josue et Calefe. [+]
1300 XH I, 0/ 199 Et da outra palaura que diso noso Señor que El julgaria aaquelas gentes que mal lles fezessem, esto asy foy, que aos do Egyto, queos toverõ [enseruydũe] et os apremearom, julgóós El cõ os synaes et cõ os mallamẽtos que diremos adeante, et outrosi todos los [ymijgos] deles quiso Deus que fossem destroydos et vençidos dos judios, ata queo elles [perderom] por sua culpa, segundo contaremos adeante em seu lugar. [+]
1300 XH I, 0/ 199 Et da outra palaura que diso queas gentes daquelas terras averiã meresçido por que el lle las tolleria, asy foy, ca tantos forõ os maes et os pecados que fezerõ aquelas outras gentes, et tanto se arredarõ de conosçer aDeus, que por ende lles [tolleo] noso señor Deus aquelas terras et dou as aos fillos de [Ysrrael] queo [coñosçiam] et guardauã asua ley. [+]
1300 XH I, 0/ 200 Andados oytéénta et oyto ãnos de quando Abraã nasçera, et çento et [triijnta] do rreynado de Assiria, et noveẽta do de Sityonja, et oyteẽta et oyto [do] de Egyto, [rreynãt] em Assyria el rrey Zemeyz, et em [Syçionya] Telsiom, et ẽno Egyto os tebeos, et em Elam et em outras partidas de Asya, et em Sodoma os nove rreys que disemos, Abráám ata este tẽpo nõ avia fillo nem filla de sua moller Sarra et rrogaua aDeus que lles lo desse cõmo lles prometera, et cõmo el asperaua et avia fiuza ẽna sua merçede. [+]
1300 XH I, 0/ 200 Sobresto rrespondeo Deus [aAbraam] et disolle: [+]
1300 XH I, 0/ 200 Et por mãdado de Deus diso Sarra asseu marido: [+]
1300 XH I, 0/ 200 "Poys que Deus me fezo [manyña] et nõ quer que eu aja fillo, toma tu esta myna [mãçeba] et pode seer de averes fillos della et eu [rreçeberlos] ey por meus. [+]
1300 XH I, 0/ 200 "Menãcoria ey de ty, ca moy grande torto me fazes; eu te dey amyna serua por que ouvesses tu et ella fillos, et desque vio que era prene despreçame, et aviltame, et paresçe me que tu nõ curas dello, et esto julgueo Deus ontre myn et ty. [+]
1300 XH I, 0/ 200 Et quando foy ẽna carreyra ou camyno de Sur, quee ẽno deserto açerca de hũ poço que avia aly, aparesçeolle oangeo de Deus et disolle assy: [+]
1300 XH I, 0/ 200 "Tua señora te fezera moyto bem et merçede, et tu nõ lle gradeçias, et eras de máo [coñosçer] et desmesurada em teus feytos cõtra ella, mays nõ [faças] asy, ca Deus parou mentes aalazeyra et ao traballo que tu sofrias, et nõ lle sayas de mãdado, et tornate et [nõ] passes mays pera aca, et esto he oque Deus queria et se al fezeres cõtra El morreras. [+]
1300 XH I, 0/ 200 "Tu eras Deus que me viste. [+]
1300 XH I, 0/ 200 "Et daly poso Agar nome aaquel lugar: opoço do que viue et que me vio; et esto dizia ella por que Deus, que viue por sempre, vira as coytas dela et dera consello [a elas], mays os omẽs da terra [chamãlle o poço] de Agar; et he este poço ontre dous lugares, que dizẽ ao hũ Cades et ao outro Barach. [+]
1300 XH I, 0/ 200 Estonçes Agar tornousse pera sua señora Sarra, asy cõmo lle mãdara oangeo; et ouvo seu fillo cõmo lle foy dito, et posolle nome Ysmael cõmo lle avia mandado oangeo; et segundo contã [algũus] este foy oprimeyro omẽ aque Deus [mãdou] poer nome ante que nasçesse, et esto contesçeo em moy poucos despoys. [+]
1300 XH I, 0/ 202 De cõmo Deus prometeu fillo aAbraã et aSarra et lles mellorou os nomẽs. [+]
1300 XH I, 0/ 202 [qvando comesçou] Abraã aséér de novéénta et nove ãnos, [aparesçeolle] estonçes noso señor Deus et [disolle]: [+]
1300 XH I, 0/ 202 "Eu [sõo] Deus todo poderoso sobre todaslas cousas, et faz oque te Eu mãdar et sey cõplido de bõdade, ca Eu quero põer meu pleyto contigo et cõ aqueles que de ty víj́nrã, et acresçentarey moyto teu línagem, ca de ty sayrã moytas gentes. [+]
1300 XH I, 0/ 202 Et por ende nõ quero que des aqui adeante te chamem Abraã, mays Abrafam, ca seras padre de moytas gentes et moytos rreys auera em teu [lyñage] [a que] darey aterra que aty promyti, et serey seu señor et seu Deus deles, et elles serã meu pouõo; et opleyto que porrey cõtigo gardarloas tu et todos aqueles que de teu lynage vierem. [+]
1300 XH I, 0/ 202 Et diz Josefo quelle mãdou essa ora asi cõmo ja mãdara que çircondasse asy, et aseus fillos et [(et)] atodos los de sua [compaña] et sua gééracõ, et por esta conosçençia fosem departidos et conosçidos das outras gentes; et desta çirconçisom cõtaremos [adeãt] hu falaremos da de Ysáác, hu Abraã conplio este mandado de Deus; et sem esta rrazõ poemos outra por que foy esto feyto. [+]
1300 XH I, 0/ 202 Noveẽta et nove ãnos avia Abraã quandose [çircondou] et Ysmael, seu fillo, treze; et asi se cõplio opleyto que noso señor Deus posera cõ Abraã. [+]
1300 XH I, 0/ 204 Despoys de todo oque avemos dito, paresçeo noso señor Deus aAbraã ẽno val de Mãbre açerca da aruore que [desemos] su que morauã el et Sarra et sua [cõpaña], et mostrouselle em esta guysa: sya Abraã aaporta de sua tenda et alçou os ollos, et catou, et vio víj́nr açerca dessy tres que coydou que eram omẽs et elles eram angeos. [+]
1300 XH I, 0/ 204 Sabeas [verdadeyramente] que nõ ha nẽhũa cousa ẽno mũdo que máá seja de fazer ao poder de Deus, et eu tornarey aqui cõmo te digo, daqui ahũ ãno, et Sarra, tua moller, avera fillo. [+]
1300 XH I, 0/ 204 "Et Sarra quando esto oyo, cõ medo que ouvo negou que nõ rriyra, et disolle noso señor Deus que falaua cõ Abraã pero que Abraã nõ coydaua que noso [senor] era: [+]
1300 XH I, 0/ 205 Et pero que esto era verdade dizia noso señor Deus, que sabe todaslas cousas, que ajnda véér et prouar se era asy et El [veẽdoo] queria ajnda saberlo; et esto fazia por dar anos enxẽplo, que nõ creamos as cousas máás que nos diserẽ ata que nõ sabeamos se som [verdade] de feyto. [+]
1300 XH I, 0/ 205 Et Abraã estaua açerca de noso señor Deus et disolle: [+]
1300 XH I, 0/ 205 Tu es Deus que [deues] julgar toda a terra em dereyto et bem, et Señor ¿se por ventura forẽ çinquoeenta omẽs bõos ẽna çidade, perderseam estes cõ os máos? [+]
1300 XH I, 0/ 205 "Et sobre todo esto diso Abraã anoso Señor Deus: [+]
1300 XH I, 0/ 205 Quando esto ouvo dito noso Señor Deus partiosse de Abraã, et tornou se pera seu lugar Abraã. [+]
1300 XH I, 0/ 206 "Se tu em esta villa as fillos, ou fillas, ou [yrmãos], ou [algũus] omẽs que tu ames , tiraos daqui logo, [que] nos queremos destruyr este lugar por lo pecado et maldade que fazem os que ende morã, et mandou nos Deus queos [destroysemos] todos. [+]
1300 XH I, 0/ 206 "Sayde aca, váámos nos daqui et nõ tardedes, que Deus quer destroyr este lugar. [+]
1300 XH I, 0/ 206 "Traballa de guaresçer et nõ morreras cõ os mãos de Sodoma, ca Deus te quer gardar; et pensa logo de fogir porlos mõtes et nõ te pares en nẽgum lugar açerca daqui, nẽ cates tras ty por nẽgũa cousa, senõ perderteas tu cõ os destas çidades. [+]
1300 XH I, 0/ 208 Et esto fezo Deus cõmo bõo juyz que julgou dereyto, et [mãdou] logo cõplyr ajustiçia do juyzo, cõmo rrey, et emperador, et [señor]; et mandou mays ajnda: que toda aquela terra fose seca por sempre, que em todoslos termynos destas çidades sobre ditas nõ nasçe aruore nẽ erua, nẽ se criase y outra cousa nẽgũa que prol podesse téér, nẽ fazer anẽgũ omẽ, nẽ aoutra anymalia; et en esta maneyra, segũdo conta meestre Pedro, dou Deus noso señor mays grande pẽna aos de Sodoma et daquelas outras çidades que aos que matou cõ odeluvio. [+]
1300 XH I, 0/ 208 Ca os omẽs daly, segundo conta Orosio, tam maos erã, et tam mal feytores em aquel feyto de seus corpos, que nõ gardauã os santuarios nẽ os lugares onrrados, nẽ catauã as festas, nẽ as suas ydades enque erã cada [hũus] deles pera fazer aquela maldade et pecado, nem faziam departimẽto ontresi de nõ pecar: qual quer omẽ cõ qual quer outro, ovello cõ omoço, omãçebo cõ ovello, et todos [hũus] cõ outros; et que por este pecado tam grande et tam máo enque todos vsauam, queos [m[a]tou] Deus atodos em tal maneyra, que nõ quedou delles semẽte, nẽ quiso que ficase delles, nẽ de sua gééraçõ. [+]
1300 XH I, 0/ 209 Et por esto et por aquelo que avemos contado que elles quiserã fazer aos angeos em casa de Loth, foy Deus cõtra elles moy sanudo, et choueo sobre elles et sobre toda sua terra fogo ardente, et xufre [emçendido] que queymou aquelas quatro çidades cõ seus pobõos, que nõ quedou deles nẽgũ omẽ nẽ moller pequeno nẽ grande, em toda a terra. [+]
1300 XH I, 0/ 209 Et por que ante queas destroyse Deus rregauãsse as terras de Sodoma, et daquelas outras çidades da agoa do Jordam, asi cõmo [oparayso] de Deus, et cõmo terra do Egito do rrio Nylo, de cõmo vem aSegor, segundo conta Moysem ẽno trezeno capitolo do Genesis, departe aly Paulo Orosio, esto foy por que os moradores daquelas çidades aviã moy grandes abondamẽtos de todaslas cousas, ho hũ [porla] caentura do sol, quee cõmo natura [de] fogo, et por lo moy bõo rregamento do rrio Jordam, et nõ agradesçiam esto a Deus, nẽ conosçiam quelles Deus dera estes bẽes aly, nẽ que por El os aviam, et errarõ tam de máá maneyra queos matou Deus cõ aquelas duas cousas: ahũa por la caentura do sol quelles criaua aquelas cousas, enviou sobre elles, et sobre a terra, et sobre todaslas suas cousas aqueles rrayos, et aquel fogo do çeo queos queymou todos; et por la agoa que aviã pera rregar queos [enrriquiçesse et despois] queo ouvo queymado et tornado em çíj́nsa et em poluo, diz queas sufondou et fezo sayr agoa dos abismos que todo aquelo cobrio et ajnda oje esta feyto lago, et esta agoa quee tal -diz - que asy cõmo aoutra et acaentura do sol criauã aly todas cousas, que asy estoruarõ despoys aly este fogo et esta agoa quese nõ criem y. [+]
1300 XH I, 0/ 209 Et em outro dia seguẽte, despoys queo destroymẽto destas çidades foy feyto, leuãtouse Abraã daquel lugar donde avia estado et falou cõ noso señor Deus et por que El lle disera oque queria fazer sobre aquelas çidades, catou Abraã contra Sodoma, et Gomorra, et contra todos los termynos delas, et vio sayr ẽno ayre feyscas et moxenas da terra [asi] cõmo de forno que arde: et por [estes] synaes que via entedeo que Deus destroya aquelas [cidades] et crééo quese nẽbrara del, et librara aLoth, seu sobrino daquel destroymẽto. [+]
1300 XH I, 0/ 212 Quando se ya de Sodoma [Lot] cõ sua [conpaña], castigaua oangeo por mandado de Deus atodos, que nẽgũ por rroydo que oyse nem por maravillas que visse que nõ tornasse acabeça atras, et amoller de Loth [tornaua] catar atras moytas vezes, et cataua aquela çidade de Sodoma cõ grande pesar, et coydado et dolor que avya della, por seus amygos que morauã y por que asy peresçiam; et por aquelo quelle Deus avia defendido que nõ catasse atras, et ella passou oseu mãdado et quebrãtoo, et logo foy feyta hũa ymage de pedra sal, tam grande cõmo ella era, et aly se quedou en esse lugar méésmo hu foy tornada, cõmo se fosse outra pedra que nasçesse aly da terra. [+]
1300 XH I, 0/ 212 Sobre esta rrazõ conta hũ autor em hũ libro que cõposo das estorias da nossa ley et das falas dos gentíj́s -et trage as estorias cõtra as falas et palauras, cõmo desputam as hũas contra as outras, et vencem as estorias aas fablielas ou falas; et olibro ha nome Teos que diz ogrego por Deus, et dolus que diz olatym por engano: et quer esto seer tanto cõmo libro ou rrazões que falam de Deus et dos enganos dos ydolos dos gentíj́s - et diz que asi foy da moller de Loth et asylle contesçeo cõmo aqui he contado, onde diz desto este latim por seus verssos: [+]
1300 XH I, 0/ 212 Et Loth cõ suas fillas foysse pera Segor: et moraua y, mays com desejo de omẽs, que nõ via nẽgum anẽgũa parte senõ asuas fillas, nẽ ellas senõ ael, avia nojo, et ẽno destroymento das outras çidades cõ ogrande rroydo quese aly fezo que vyña do çeo, todoslos daquela çidade Segor, omẽs et molleres cõ seus moços forõse pera as outras çidades que nõ ficou aly nẽgũ, et ala se perderõ todos cõ os outros, que asy oquiso Deus; et outrosi cõ myngoa de vianda, et demays cõ grande espanto de aquela çidade Segor enque morauã quese estremesçia aas vezes -et afirmao Jeronymo que asy acontesçia -, et ouvo asayr se daly et foy por hũ mõte cõ sus fillas, et aly morou cõ ellas em hũa coua; et aesta çidade de que contamos enque moraua Loth diz que ouvera estes tres nomẽs: [+]
1300 XH I, 0/ 212 Bala, Salisa, Segor; aalende estes nomẽs achama Ysayas a bezera brincante, et [despois] de todo esto lle poserõ nome a çidade de Palmo, segũdo conta mẽestre Pedro ẽno capitolo destas çidades: et diz que mẽtre que Loth ficou em ella quea gardou Deus, mays despoys que el sayo dende que logo tremeo aquela terra aterçeyra vez, por que avia tremydo ja duas vezes, et quese sufondou toda açidade essa ora et tornouse em lago cõ as outras. [+]
1300 XH I, 0/ 212 Et ellas aviã aprendido queo mũ [do] se [avia] acabar por fim de fogo, et pensarom que por ventura aquel fogo que destroyra aquelas çidades fora aquela fim; et que asi cõmo ẽno tẽpo de Noe, Deus, por los pecados dos omẽs, matara todas las cousas viuas cõ odeluvio, senõ aNoe et aquelas outras cousas que forõ ẽna arca cõ el por mãdado de Deus, que por estas se cobrase [despois] olinage dos omẽs, et ellas coydarõ que outrosi por esta fim do fogo queymara Deus todos los outros omẽs do mũdo, et que leyxara aellas et aseu padre cõmo aNoe et asua [cõpaña] por rrecobrar por ellas ho humanal lynage. [+]
1300 XH I, 0/ 212 Sobre este feyto diz asi mẽestre Pedro ẽno capitolo de Loth, que dizem os judeus que esto nõ he de créér que Loth podese fazer fillos em suas fillas daquela [guisa]; et dam estas duas rrazões por que: aprimeyra dizem quea natura das cousas odefende que nẽgum omẽ queo nõ sente que nõ pode auer que véér cõ moller pera aconosçer [carnalmẽt]; et que Loth, se bebedo estaua, que [non] poderia cõ suas fillas aver esto que [dicto] he, cao nõ sentyria nẽ osentya. [+]
1300 XH I, 0/ 215 Et Abraã que moraua ontre os cananeos, ouvo outrossy moy grande espanto deste feyto, et fezo por ende aly hũ altar cõ sua moller Sarra, et adorou [sobrel] aDeus, et fezolle aly seus sacrifiçios et demãdoulle que faria; et ouvo rresposta dEl quese fosse daquela terra de Cananea el et sua moller; et asyo fezerõ. [+]
1300 XH I, 0/ 215 Et lançãdo conto aesto Abraã, conta aestoria da Biblia que se forõ el et Sarra sua moller do val de Manbre, hu falara cõ noso Señor Deus; et foyse contra parte de medio dia, et morou ẽno [deserto] de Cades et de Sur, aly onde Moysem despoys tirou as agoas da pedra, asy cõmo diremos adeante, et daly sayo et foy cõmo [pelygrino] aGerara, que som [hũus] lugares da terra [a] que dizẽ Palestina. [+]
1300 XH I, 0/ 215 Mays dou estonçes noso Señor Deus hũa grande enfirmydade a [Abymelec] por que nõ acabase opecado que queria fazer contra Sarra et cõtra Abraã, et despoys veẽo nosso Señor ael em soños et disolle: [+]
1300 XH I, 0/ 215 "Et [Abymalec] nõ se achegara ajnda aSarra et diso aDeus: [+]
1300 XH I, 0/ 215 Et rrespondeo Abraã et diso ael rrey que coydara em seu coraçõ quando aly viera que os omẽs desa terra que nõ temyam aDeus, et queo matariã por sua moller por que paresçia ajnda bem; et diz sobre esta rrazõ meestre Godofre que amoller fermosa peligro he de seu marido et que por esso diso Abraã que era Sarra sua yrmãa. [+]
1300 XH I, 0/ 215 "Et diz mẽestre Godofre que em cabo de todo esto que rrogou el rrey aAbraã que se algum nojo lle fezera quelle perdoase et rrogasse aDeus por el; et Abraã fezóó et rrogou anoso señor Deus et pediolle merçede por Abymalec et por toda sua [cõpaña]. [+]
1300 XH I, 0/ 215 Aessa ora nosso señor Deus por lo rrogo de Abraã dou soude ael rrey et asua compaña; et parirõ as mãçebas del rrey, segundo conta mẽestre Pedro en ocapitolo da yda de Abraã aGerara, et mẽtre que el rrey tovo em poder aSarra, moller de Abraã, nẽgũa cousa nõ se emprenou que femea fose em toda acasa deste Abymalec rrey. [+]
1300 XH I, 0/ 215 Agora leyxamos aquy arrazõ del rrey Abymalec et diremos logo de Abraã et de Sarra et de seu fillo quelles Deus prometera. [+]
1300 XH I, 0/ 218 [visytou] Deus aSarra et fezo sua merçede aAbraã et aella, asy cõmo lles prometera, et cõplio lles lo. [+]
1300 XH I, 0/ 218 Et Sarra foy [prene] estonçes et pario hũ fillo emçima de sua velleçe, em aquel tẽpo que lles Deus disera. [+]
1300 XH I, 0/ 218 Et Abraã poso nome aaquel seu fillo Ysaac, et çircondoo ẽno outauo dia que nasçeo, et aYsmael, seu fillo et de Agar, çircondou ese dia, mays avia Ysmael treze ãnos ja que nasçera; et por esta rrazõ de Ysaac çircondam agora os judios aos oyto dias de quando nasçem, senõ [en] terra de Arabia quese nõ çircondam senõ aos treze ãnos por rrazõ de Ysmael, donde elles vierõ, que quando Deus mãdou aAbraã que çircondase assy et atodoslos de sua [cõpaña] et o fezo el, diz que avia ja Ysmael treze ãnos cõmo he dito, et foy el çircondado estonçes. [+]
1300 XH I, 0/ 218 "Et segundo mẽestre Godofre diz foy ella moy alegre et fezose moy louçaa por quelles nasçera fillo varõ, asy cõmo Deus lles avia prometydo. [+]
1300 XH I, 0/ 219 Aquela ora oyo noso Senor Deus avoz do moço, et diz [aqui meestre] Pedro ẽno capitolo desta deytada quea voz do neno ou ochoro da madre por el quese queria morrer -et ochanto quea madre fazia por el, et enviou hũ angeo do çeo que diso aAgar: [+]
1300 XH I, 0/ 219 Nõ ajas medo; leua te et toma omoço que oyo Deus avoz del et oteu dolor, et omoço viuera et del verrã grandes gentes. [+]
1300 XH I, 0/ 219 "Estonçes abrio lle Deus os ollos et vio ella hum poço cõ agoa açerca de sy et foy ael et encheo aquel odrezillo dela, et deu ao moço abeber. [+]
1300 XH I, 0/ 220 Et conta logo Moysem aos dez et seys capitolos do Genesis, que diso noso Señor Deus aAgar, [segũdo] que avemos dito, que averia fillo varom et quese tornase pera sua señora Sarra et quelle obedisçesse et quea seruyse, et quando parise que aaquel fillo que lle chamase Ysmael. [+]
1300 XH I, 0/ 220 Sobre esto diz mééstre Pedro ẽno capitolo desta sayda de Agar que onome do omẽ de quese lee que primeyramẽte foy demostrado de noso Señor Deus que este nome Ysmael foy, et de mays todo aquelo que diz Moysem queas mãos ou poder deste moço seria contra todos et as mãos de todos ou os poderes, contra el, departe mẽestre Pedro em esse capitolo que se entende de Ysmael aquesto desta guysa, quee dito por seus fillos [Codar] et os outros que diremos adeante que forom fortes omẽs, et de [que] sayrõ fortes [cõpañas] de gentes, et conquistarõ atodos seus viziños, et deronlles sempre moyta maa folga et contẽda, et elles aelles, et ouverõ nome primeyramẽte de Agar os agarenos. [+]
1300 XH I, 0/ 220 Et departe sobre esto meestre Pedro que esto diz Metodio dos fillos de Ysrrael, por que diz que tẽpo verra que sayram estas gentes hũa vez, et toda aterra conqueriram, et gáánarla am, et téérla am em seu poder seys semanas de ãnos, ou tantos ãnos cõmo som os dias de sete semanas, et veẽ [per] conta quareẽta et nove ãnos; et que acarreyra daquelas gentes sera chamada carreyra de angustura por que Deus chamou aYsmael padre deles onagro, et dito vos avemos que he; et matarã estas gentes por las terras aos saçerdotes, et farã estrabariças dos santuarios, et dormyram aly cõas molleres ẽnas [igleias], et atarã os cabestros das bestas aos moymẽtos dos santos; et esto verra por la maldade et pecados dos [cristiaos] que estonçes serã, de quẽ he profetizado, et serã ẽnos postromeyros dias dos omẽs amadores dessy méésmos et estonçes se complira esto quee dito por Ezechiel oprofeta: [+]
1300 XH I, 0/ 220 "Et dos costumes de Ysmael diz Abul Ybeit, [ho] aravigo, ẽno capitolo de Abraã, que avia Ysmael dez et seys ãnos quando lle mandou seu padre quese sayse fora de toda aquela terra, et que oprimeyro omẽ que fezo arco et tirou cõ el que Ysmael foy; pero segũdo as palauras que desto diz mẽestre Godofre ẽna outaua parte do Panteom, paresçe queo arco que açerca dessy oachou Ysmael aly ẽno deserto, asy cõmo se Deus llo enviase [perlo] angeo cõ quese mãtouesse aly em aquel deserto de Faram; et ajnda segundo dizem [algũus] y achou cõ aquel arco hum estormento, et seu esqueyro, et sua ysca, et seu pedernal em el; et cõ esto goaresçeo et mãtouo asy et asua madre aly em aquel deserto, em quanto aly viuerõ. [+]
1300 XH I, 0/ 222 Et Abraã vééndo que plazia aDeus cõ as rrazões de Sarra, desfezo ocasamẽto et enviou daly ofillo, et forõse daly aquela ora el et Agar, et foyse Agar cõ el chegando ao Egyto et doulle moller da terra donde era natural, et casoo y; et segundo diz Abul Ybeyt ouvo ella nome Zayda, filla de Maçac, fillo de Omar Agarfamy, [omẽs bõos] ẽno Egyto, et foy hũa grande parte deste casamẽto por lo que sabyam de seu padre Abraã, et que oyam dizer del, et conosçiam outrosi asua madre Agar que fora mãçeba de Faraõ et era sua natural; et ajnda dizem [algũus] que esse Faraõ Çadufe ocasou por amor de Abraã et de Agar sua madre. [+]
1300 XH I, 0/ 223 "Bem véémos que Deus he contigo et te garda [en] todos teus feytos; agora quero queme jures por El que nõ faças mal amyn, nẽ ao lynage que demj́ vier, mays que faças bem et mesura contra mj́ cõmo eu fiz cõtra ty; et em aquela terra quete eu dey que poblases de novo, quando tu et tua conpaña viestes primeyramẽte [a mj̃], [que faças bem em ella et nõ mal. ] [+]
1300 XH I, 0/ 225 Todas estas cousas acabadas cõmo he dito, et estando Abraã aly em Bersabéé, noso Señor Deus por lo asañar, chamóó duas vezes de aquesta guysa et disolle: [+]
1300 XH I, 0/ 225 "Et disolle Deus: [+]
1300 XH I, 0/ 225 "Et mãdou Deus aAbraã que aly lle fezesse sacrifiçio do fillo sobre hũ dos mõtes daly quelle el mostraria, et aquel mõte ha nome monte de visiom cõmo dysemos daquela terra, por quee mays alto et paresçe mays de longe et oveẽ mays de longe que todoslos outros montes daquela terra, et outrosy os que em el estam veẽ mays alonge que doutro lugar de toda aquela terra, segundo conta mẽestre Pedro. [+]
1300 XH I, 0/ 225 Et este lugar mostrou Deus aAbraã et aly lle mandou sacrificar ho fillo, et aly foy feyto despoys otẽplo de Salomõ, segundo dizẽ os judios; et oaltar deste templo foy posto em aquel lugar meesmo hu Abraã fezera ho outro altar pera sacrificar y seu fillo aDeus. [+]
1300 XH I, 0/ 225 Et [este] he omõte de que noso Señor Deus mãdou aos judios quelle nõ fezessem sacrifiçio em outro lugar senõ em aquel, et de todas estas cousas mostraremos adeante cõmo acõtesçerõ. [+]
1300 XH I, 0/ 225 Et Abraã, despoys que oyo [este] mandado de Deus, leuãtouse de noyte et tomou seu fillo et dous [seruentes] cõ el, et hũ asno [en] que leuaua aquelas cousas que avia mester [pera] fazer osacrifiçio, et pera sua despesa, et nõ quiso dizer nada asua moller nẽ asuas cõpañas por tal que o nõ estoruasem de complir o [mãdado] de Deus; et foysse pera omõte et forõ aqueles dous seruẽtes cõ el, et andarõ duas jornadas, et yam tallando da leña mays seca et mellor pera osacrifiçio. [+]
1300 XH I, 0/ 225 Outros dizem outrosi por que os dias forõ tres que se entẽde que noso Señor [Deus] dou tanto tẽpo aAbráám por que ouvese enque pensar, et enquesse ha rrepentyr. [+]
1300 XH I, 0/ 225 "Fillo, Deus quee poderoso de todaslas cousas, El nos lo dara, se omyldosos formos et de bõo coraçõ viermos ao [sacriffiçio]. [+]
1300 XH I, 0/ 225 "Estas palauras ditas chegarõ ao lugar que Deus avia mostrado aAbraã pera fazer osacrifiçio quelle mãdara. [+]
1300 XH I, 0/ 225 "Fillo todaslas orações et todoslos sacrifiçios que eu soybe et poyde fazer anoso Señor Deus por aver aty, todoslos [fige]; et el oyu me et douteme ẽna myña velleçe et de tua madre, et esto foy marabilla; et despoys que El te me dou crieyte omellor que eu poyde et castiguete et mostreyte os mellores costumes que eu soybe, et nũca me tove por mellor andante que aasazõ que que te vy ajuntado pera te leyxar por meu herdeyro, et sobre todo esto era eu moy mays alegre por que fuste feyto por la voõtade de Deus, et esto teuerõno por marauylla. [+]
1300 XH I, 0/ 225 Et poys que nasçiste, morreras et sayras desta vida, nõ cõmo os omẽs, et eu que [sõo] teu padre carnal oferezco te aDeus, padre de todos quee espyritual, et cõmo te nos El dou de víj́nres tu aeste mũdo por maravilla, asy quer que sayas ende, nõ cõmo os omẽs, mays outrosy por maravilla; et eu penso que El te julgou por dereyto pera nõ morrer de enfermydade nẽ em batalla, nẽ por outra ocasiom nẽgũa daquelas por que morrẽ moytos dos outros omẽs, et de mays quer rreçeber atua alma cõ orações et com sacrifiçios et averla pera sy consygo; et por que te eu castiguey bem et te ensyney os costumes et as cousas que soybe que [plaziã] a Deus, El me dara [galardom] et avera coydado [demj̃] et mãteer mea em myña velleçe. [+]
1300 XH I, 0/ 225 "Ysaac despoys que vyo que seu padre estaua tam forte et tã aficado ẽno mandado de Deus, ouvo grãde sabor delo, et destas palauras que el diso et oyo as de coraçõ, et rrespondeulle desta guysa: [+]
1300 XH I, 0/ 225 "Padre, grande sem rrazõ seeria se eu nõ obedisçesse ao queme tu [mãdases] fazer; et grande dereyto fora que nõ fosse eu nasçido, se ojuyzo de Deus et oteu [desprecasse], et se eu fosse desobediente aa vóóntade de Deus et áátua et ao mandado de ambos. " [+]
1300 XH I, 0/ 227 De cõmo Deus librou de [morte] aYsáác ẽno sacrifiçio. [+]
1300 XH I, 0/ 227 Quando estas palauras ouvo ditas Ysaac jouvo quedo sobrelo altar ẽna leña, et asperou amorte de grado; estonçes tomou seu padre moy agyña ocoytelo pera odegolar, et aaquela ora chamou do çeo hũa voz do angeo de noso Señor Deus et disoIle: [+]
1300 XH I, 0/ 227 "Em este lugar diz mẽestre Godofre que proua Deus ao justo por que paresca abondade et avertude do seu coraçõ por los bõos feytos et obras, por que tomem del enxemplo os outros et façam bem. [+]
1300 XH I, 0/ 227 Et tomou Abraã aquel carneyro et fezo sacrifiçio del a noso Señor, em lugar [de] seu fillo que entendeo que esto plazia aDeus. [+]
1300 XH I, 0/ 227 Deste carneyro falarõ os santos Padres et os outros sabios; et os [hũus] diserõ queo criara Deus ali da terra nouamẽte, os outros dizẽ que nõ, mays queo adusera aly doutra parte, et afirmã que despoys das obras dos seys dias que Deus criou nẽgũa cousa de novo tal. [+]
1300 XH I, 0/ 227 Mays segundo [dizem] os santos Padres entẽdese por Abraã apersona de Deus padre, et por Ysáác apersona de Deus fillo -et este he [nosso] Señor Ihesu [Cristo] quee señor comunal atodos, de prinçepes, et de prelados, et de pobóós que nõ era cabrõ se quer quee ocarneyro mellor [oferenda] et mays lynpa, et téémos que pertéésçe mays aapersona do fillo de Deus ocarneyro que nõ [ocabrõ] por quee oferenda mellor et mays lympa, et nos dizemos cõ Moysem et cõ Aquila et cõ Symaco [asi] cõmo elles diserõ em pos esto: estaua hũ carneyro preso dos cornos em hũa rrede dizemos que foy carneyro et aduzido aly doutra parte et criado de novo, cõmo diz Rrabano, et dizemos queo nõ estorua aquela rrazõ que Deus nõ criou nẽgũa cousa [despois] dos seis dias, ca em criar Deus [este] carneyro nõ era criar cousa de novo, et téémos que criar cousa de novo seeria se criase algũa anymalia ou cousa doutra feytura que nõ as que forõ criadas, et feytas em aqueles seys [dias], mays ocarneyro ẽnas obras dos seys dias he, et foy feyto en oseysto dia enqueo foy ho omẽ, et por que dizemos que este carneyro que de novo foy criado et tragido aly doutra parte. [+]
1300 XH I, 0/ 227 Et por esta merçede tam grande que noso Señor Deus mostrou et fezo aAbraam et aYsaac aly, chamou Abraã aaquel lugar; o Señor ovéé, et em latim lle diz Jeronjmo aos vijnte et dous capitolos: [+]
1300 XH I, 0/ 227 Dominus uidet ; et conta mẽestre Pedro sobre este lugar que desta palaura "oSeñor o véé" que ficou hũa palaura de prouerbio, ou façaya ontre os judios quando se algum vee em algũa pressa ou coyta diz: "oSeñor, ou Deus o véé, " asy cõmo: [+]
1300 XH I, 0/ 227 "Deus me acorra et me garde em esta pressa et coyta enque [sõo], " cõmo fezo aAbraã et a Ysaac ẽno mõte Dominus uidet ; et esta palaura de aquesta façaya diz que ajnda anda ontrelos judios et aquel lugar sempre asy ouvo nome despoys. [+]
1300 XH I, 0/ 227 "Aquela ora Abraã et seu fillo Ysaac, despoys que virõ tanto bem quanto nũca coydarã de tã grãde merçede quelles Deus fazia, et oyrõ tantos et tã bõos prometemẽtos começarõ se de abraçar et beyjar opadre et ofillo cõ grãde alegria. [+]
1300 XH I, 0/ 230 Et forõ aqueles fillos de Nacor et de Melca oyto, et ouverõ estes nomẽs: oprimeyro foy Hus, et deste veẽo Job, segundo dizẽ, et que foy omẽ que amou Deus et sofreo moyto por El, asy cõmo diremos adeante, pero [algũus] contã que Job desçendeo de Esau et foy quarto del, mays cõ aoutra rrazõ primeyra outorga Jeronymo et aqui diz mẽestre Pedro que erram os que dizem que de outro lugar desçende Job senõ deste Hus, fillo de Nacor, et por ende foy dito esto: [+]
1300 XH I, 0/ 230 [Uiuerõ] Abraã et Sarra et sua cõpaña ẽno deserto de terra do poço de Bersabéé moyto avondadamente em aquela sazõ que y morarõ, despoys que se Abraã tornou do sacrifiçio que quisera fazer [de] seu fillo Ysáác, que noso Señor Deus daualles todaslas cousas que aviam mester. [+]
1300 XH I, 0/ 230 "Señor, rrogamos te que nos ouças: tu [eras] profeta de Deus et mays grande et mellor ontre nos. [+]
1300 XH I, 0/ 230 "Quando Abraã esto oyo agradesçeo aDeus et ael et ajnda ao pouóó da terra por que o loauã todos et diziã que fazia esto moy bem, et diso a Esrom ante todo seu pouóó: [+]
1300 XH I, 0/ 230 Viueo Sarra çento et vijnte et sete ãnos, segundo conta Moysem aos víj́nte et tres capitolos do Genesis, et morreo ẽno val de Mãbre, andados de [noso padre] Adam, segundo Moysem diz et Jeronymo dous mj́ll et quatroçentos et vijnte et sete ãnos; et de Noe mj́ll et quareenta et hũ; et do deluvio quinẽtos et quareenta et hũ; et do departymẽto das lenguages quatroçentos et quareẽta et hũ; et do rreynado de Assyria çento et seteẽta et nove; et do de Sytionya çento et cinquoenta et oyto; et de quando Abraã nasçera çento et [trijnta] et sete; et do dos tebeos [çento et trij̃ta] et sete, et de Ysáác, fillo de Abraã et de Sarra [trijnta] et sete; et do ãno do prometemẽto de noso Señor Deus a Abraã seséénta et dous; et rreynaua em Assiria el rrey Aralio; et em Sytionya el rrey Egidro; et ẽno Egyto olynage dos tebeos. [+]
1300 XH I, 0/ 233 Abraã era omẽ de grande ydade et sempre fora Deus cõ el em todos seus feytos, et avia grande sabor de casar aYsáác, seu fillo, ante que el morresse. [+]
1300 XH I, 0/ 233 "Eu [sõo] moy vello et de longo tempo, et vejo queos meus dias som poucos, et queria casar aYsáác, meu fillo, ante queme finasse; et poys que tu as en garda et em poder todaslas myñas cousas, dame atua mão aca et pona sub omeu muslo et jura me por lo Deus do çeo et da terra que se eu finar antes que el case que nõ lle des moller das fillas dos cananeos ontre que viuemos, mays que vaas [aMespotamya], nossa terra, donde nos somos naturaes, et onde he onosso lynage , et que daly lle des moller; mays Ysáác nõ se váá daqui et em esta terra fique, ca Deus la dou amj́ et el ha erdara. [+]
1300 XH I, 0/ 233 "Eso te defendo eu moy fortemẽte, que nũca tu tornes omeu fillo aaquel lugar por que Deus do çeo et da terra quee meu señor, falou comygo et tirou me de casa de meu padre et da terra donde eu nasçi et disome: [+]
1300 XH I, 0/ 233 Mays tu vay et faz oque te eu mando, que Deus enviara oseu angeo ante ty quete guyara, et tu tomaras daly moller pera meu fillo por lo seu guyamẽto, et por esta rrazõ te defendo que nõ tornes tu [omeu] fillo donde Deus mãdou amj́ sayr, et se algũa moller daly nõ quiser cõtigo [vĩjr], tu nõ seras teudo da jura. [+]
1300 XH I, 0/ 234 "Noso Señor, que [eras] Deus de meu señor Abraã, pido te merçede que Tu sejas oje comygo, et que sobre este mãdado por que eu veño que mostres oje aquy atua piedade sobre meu señor [Abraam]; et eu estou aqui açerca deste poço et as fillas dos da çidade [vĩjram] agora aqui por agoa; et faz tu señor que aquela aque pedir agoa que ma de, et aquema der et diser: [+]
1300 XH I, 0/ 234 Eliezer calaua et paraualle mẽtes; et por los feytos que ella fazia queria saber cõmo Deus lo avia guiado em seu camjño por aquelo aque viera. [+]
1300 XH I, 0/ 234 "Señora, dime cuja filla es, que te de Deus moyta bõa ventura. [+]
1300 XH I, 0/ 234 "Bendito seja Deus señor de meu señor Abraã, que fezo [mjsericordia] et touo verdade ameu señor assy cõmolle prometeo et guyou amyna carreyra dereyta acasa de Nacor, yrmão de meu señor. [+]
1300 XH I, 0/ 235 Entra em nome de Deus anossa casa que ja aparelley apousada pera ty, et [faz] bõo lugar pera teus camelos. [+]
1300 XH I, 0/ 235 "Omeu Señor Deus, [em] cujo seruyçio eu [sõo], el enviara oseu angeo cõtigo, que te guyara et tomaras moller do meu lynage et de casa de meu padre pera meu fillo Ysaac; et quando tu aos meus parentes fores et lles esto diseres, se elles nõ tea quisere dar, tu tornarteas sem culpa et seras quito da jura. [+]
1300 XH I, 0/ 235 "Et eu vim aqui cõmo me meu señor mandou, et desçendy açerca de hum poço que he fora desta çidade aque vam as molleres daqui por agoa; et estando em aquel lugar fige [myña] oraçom aDeus et dixe asy escontra El: [+]
1300 XH I, 0/ 235 Estonçes tomey eu de [myñas] joyas que tragia et deyllas et bendixe aDeus, et agradesçillo por que me guyara tam bem aeste lugar donde eu leuase ha meu señor Abraã moller de seu [lynage] pera seu fillo Ysaac, ca Abraã et Nacor yrmãos eram et fillos de Tare, et estes moços netos som de Nacor et parentes de Abraã, et esta moça he aquela por queme enviou meu señor Abraã quea leuase por moller pera seu fillo Ysaac. [+]
1300 XH I, 0/ 235 "Aqueste feyto por Deus veẽo et nos nõ podemos aqui fazer al senõ oque El quer; ves aqui Rrebeca, tomaa et leuaa, et seja moller do fillo de teu señor, asy cõmo Deus lo manda. [+]
1300 XH I, 0/ 235 "Et desque esto oyo Eliezer [deytouse] em terra et orou aDeus et desy leuãtouse et tomou seus vasos de plata et de ouro, et vestidos moy nobles, et dou os aRrebeca; et dou [outras] moytas joyas asua madre et aseus yrmãos de Rrebeca, et fezerõ logo aly seu pleyto de todo ofeyto, et desque firmarom opleyto do casamẽto comerõ et beberom todos ajuntados, et dormyrõ aly todos aquela noyte. [+]
1300 XH I, 0/ 235 "Rrogo vos queme nõ detenades, ca Deus enderençou omeu camyno, et por ende leyxade me yr pera meu señor que ey feyta grande tardança em este camyño, et esto foy porlos grandes lodos quese fazẽ em esta terra de [Mesopotamja] ẽno tẽpo das chuvias, et outrosi por lo nojo et estoruo dos moy grandes [poluos] que se fazẽ ẽno tẽpo da seca, et da outra parte por los moytos ladrões que andam ẽnos mõtes daqui, quee grande peligro et estoruo pera os omẽs que andam camyño; demays que meu señor Abraã he omẽ de grandes dias et queria me eu tornar pera el omays agina que podesse cõ orrecado daquelo aqueme enviou ante quese finasse ou Deus fezese del oque tovesse por [bem]. [+]
1300 XH I, 0/ 235 "Nosa yrmãa es, bẽdiga te Deus et te faça cresçer em mj́ll mjllares de gente, et seja oteu lyñage señor sobre as portas de seus ymíj́gos. [+]
1300 XH I, 0/ 235 "Et despoys Rrebeca [ffezo] delo suas graças aDeus et encomẽdouse asua madre et aseus yrmãos et atoda sua compaña, et despoys caualgou ella et suas donzelas [emçima] de seus camelos, et forõse cõ Eliezer quese tornaua agrande pressa cõ grande alegria pera seu señor Abraã. [+]
1300 XH I, 0/ 237 Et plouvo moyto cõ ella a Abraã et rreçebeoa moy bem, et fezolles suas bodas moy grandes et moy bõas, et moy cõplidas de todas las cousas que fezerõ ende mester; et todas las cousas forõ feytas aly com Deus, et cõ moytos auçiaos, et cõ moyta santydade; et em esta maneyra ficarõ Ysaac et Rrebeca casados por marido et moller, [per] mão de seu padre, opatriarca Abraã. [+]
1300 XH I, 0/ 237 Casou Ysaac cõ Rrebeca andados de Abraã, seu padre, çento et quareenta ãnos, et de Sarra, sua madre, çento et [triijnta], et seseẽta et çinque do [ãno] enque Deus prometera aAbraã que averia este fillo, et quaréénta ãnos de quando Ysaac nasçeo, [rreynante] em Assiria el rrey Aralyo, et em Sytionya el rrey Egidro, et ẽno Egipto os tebeos. [+]
1300 XH I, 0/ 238 Sobre arrazõ deste casamẽto de Abraã et de Çetura, madre destes terçeyros fillos de Abraã, departem moytos de moytas maneyras: os [hũus], asy cõmo Josefo et outros, nõ dizem ende al senõ que casou Abraã cõ Çetura despoys de morte de Sarra; os outros dizẽ que aquela Çetura que era Agar, aque foy mãçeba de Abraã et de Sarra, aquela de quem el ouvera antes aYsmael, cõmo avemos contado, et que casou Abraã com ella por esta rrazõ, segundo diz mẽestre Pedro ẽno capitolo deste casamẽto et da morte de Abraã, et por que Abraã era omẽ de Deus et por que non tovesem os omẽs que el andaua em garçonya buscando bodas novas, et lle nõ posfaçassem delo, que enviou por Agar ao Egipto, hu ella moraua cõ seu fillo Ysmael, et quella aduserõ, et casou cõ ella, et esto por onrrar aseu fillo Ysmael [aque] el queria moy bem, et fazerlo fillo de casada oque era antes de barregãa. [+]
1300 XH I, 0/ 238 Et segundo cõta mẽestre Pedro ẽno capitolo desta rrazõ, em sua vida apartou Abraã aYsáác destes outros fillos et dou aYsáác toda quanta rrays [gaañara] et avia, cõmo afillo erdeyro, et quanta terra lle prometera noso Señor Deus, que nõ lle tolleo ende nẽgũa cousa. [+]
1300 XH I, 0/ 238 [despois], por que plougo aDeus, fezo em sua moller Sarra aYsáác, seu fillo lyndo; et desy, morta Sarra, casou cõ Çetura; et coydam [algũus] que aquela Çetura que foy Agar, et dizemos que pode séér, et de aquestas tres molleres Sarra, Agar et Çetura, et de suas generações verdadeyra he aestoria, comoa escriuyrõ os santos Padres et os outros omẽs bõos et sabios, et nos cõtamosla asi. [+]
1300 XH I, 0/ 243 Et cõ medo da morte tomou aquelas espetadas [da] carne et bayxoas ajuso su as boyteres et ellas quando virõ acarne susy tornarõ avoar ajuso, et desçenderõ cõ el et pousarõ em hũ mõte aque dizẽ ẽno aravigo Jaual Adufal -et tanto quer dizer ẽna nosa lynguage cõmo omõte do fumo -, et partiose Nẽprot desta guysa da loucura [en] que andaua que dizia que por algũa mẽestria et arte soberia ao çeo et veeria hu estaua o [Deus] de Abraã, et conosçeo opoder de Deus mays queo que soya et folgou. [+]
1300 XH I, 0/ 243 Andados setéénta et çinque ãnos achou Deus [a] Abraã omẽ moy entendido et dereyto pera lle falar, et faloulle, et mandou lle quese sayse de sua terra, cõmo he dito, et prometeo Deus de dar ael et aseu lynage aterra de Cananea. [+]
1300 XH I, 0/ 245 Et conta [Ovjdio] ẽno primeyro libro do seu Libro mayor que aqueste rrey Ynaco que avia hũa filla et chamauãlle Yo; et era costume dos [gẽtijs] ẽno primeyro tempo enque elles andauam em dulda em suas creenças, que chamauam deus aos rreys sabios et poderosos et chamauã aas donas sabias et poderosas déésas, et aos grandes rrios deus, et aas nobles fontes déésas, dizendo que avia ẽnos rrios et ẽnas fontes virtudes et poderes de deus et de déésas. [+]
1300 XH I, 0/ 247 Et diz ally mẽestre Godofre, que se verdade quisermos dizer em esta rrazõ, este Jano de hũa ydade foy cõ Ysáác, et rreynaua outrosi estonçes ẽna ysla de Creta el rrey Çelio, et Çelio foy padre del rrey Saturno, que rreynou y despois, et era tam bõo este rrey Saturno queo chamauã seu gentíj́s deus da terra -cõmo adeus de todo, deus do çeo -; et este Saturno que rreynaua em Creta, avia hũ fillo aque chamauã Jupiter; et ageneraçõ del rrey Jupiter [descende] desta guysa daquel aque os gentijs chamauã que era oprimeyro omẽ do mũdo, ao que nos chamamos Adam. [+]
1300 XH I, 0/ 247 Et Plutom sayo omẽ moyto bulidor et traballador, et queria mal aos máos et aos soberueos et defendialles lo onde podia: et el rrey Saturno quando esto vio doulle poder de castigar todos os maos em montes et em poblados, et fazer justiça em elles onde quer queos podesse achar; et por que era moy forte et moy brauo em ello et castigaua os máos chamarõlle os seus gentíj́s deus et rrey dos [jnfernos] et dos [jnfernaes], asi cõmo dos máos que meresçem [ojnferno] por seus feytos. [+]
1300 XH I, 0/ 247 Et outrosi ho outro seu fillo Neptuno sayo de taes costumes que mays amaua as agoas que outra cousa, et caçar em ellas as aves et andar apescar, et traballauasse de buscar et fazer engeños et estormẽtos pera andar sobrelas agoas; et el rrey Saturno, quando esto vio em el doulle opoderio das agoas et fezóó ende almyrante et rrey cõ seus dereytos; et por que sayo Neptuno mays sabedor que outro omẽ de todo ofeyto das agoas chamarõlle seus gentíj́s rrey et deus dos mares et das outras agoas. [+]
1300 XH I, 0/ 247 Et ficou Jupiter por señor et rrey do rreyno de seu padre, et segundo avia dito seu padre Saturno deo fazer rrey do çeo et do ayre assy o tomarõ daly adeante os [gentijs] por rrey, et ajnda deus do çeo et do ayre de suso, et da terra, segundo as palauras que ditas som. [+]
1300 XH I, 0/ 247 Saturno, Jupiter, Neptuno et Plutom, os quaes erã deus ontre seus gentijs, diremos ajnda moyto mais adeante em seus lugares onde perteesçer, et tornaremos acontar aqui de Yo, filla del rrey Ynaco. [+]
1300 XH I, 0/ 250 Et o sol vay moy alto em medio do firmamẽto, et acaentura he moy grande agora, et atodas partes véés aqui montes, et por te nõ queymar nẽ tostar aesta sesta tam grande vayte pera hũa desta soõbras, et terras y asesta, et ampararteas da caentura, et folgaras; et se temes de yr ala soa, cõmo andas por medo de algũas bestas saluages que andam ende y, por ventura, eu yrey cõtigo et defenderte ey, et se eu te acõpanar segura yras, ca eu [sõo] deus, et nõ ajnda qual quer dos deus, mays aquel que teño et manteño cõ [myña] grande mão et meu grande poder os çelestiaes çeptros et señorios, et eu [sõo] oque deyto os [rrayos] do çeo. [+]
1300 XH I, 0/ 250 Juno foy dona que traballou por saber as naturas da terra et do ayre et do çeo, et por ende chamarõ aella os seus gentíj́s [deessa] de todo aquelo de que a Jupiter seu yrmão chamauã deus, et casou por esto cõ ella Jupiter, que era seu yrmão, et foy [adeessa] Juno moller et yrmãa del rrey Jupiter. [+]
1300 XH I, 0/ 251 El rrey Jupiter tam sabio era, que tam bem ẽnas cousas de jogos cõmo ẽnas outras de grandes feytos, por lo seu grande saber das estrellas que escollia as cousas que aviam de [vĩjr], tã bem ẽnas hũas cõmo ẽnas outras; et sobre todo ẽnas cousas queos [hũus] dos seus deus dos gentíj́s aviam de fazer ou faziam aoutros, Jupiter sentio dantes a [vijnda] da rreyna Juno sua moller, et ante queo ella podesse véér mudou Jupiter por seus encantamẽtos et sua sabedoria aYo em jovẽca, et que semellasse vaca, et fezoa moy fermosa. [+]
1300 XH I, 0/ 252 Et el rrey Ynaco conosçeo desta guysa por los sinaes dos péés, cõmo aquela era sua filla Yo, et cõmo andaua encantada, et tornada em fegura de vaca; et [despois] que conosçeo que era sua filla pesoulle moyto, tanto que seendo rrey et deus ontre seus gentijs, com ogrande pesar que dela ouvo começou achamarse mezquino, et deytarselle sobrela çeruyz et sobre los cornos, entristeçendo todo por ella, et fazendo dolor et dizendo: [+]
1300 XH I, 0/ 252 Agora te achamos aqui et por quanto ha ja tẽpo que esto acontesçeo, yamos olvidando ho teu pesar, et agora poys que te véémos rrefrescassenos oteu dolor; et tu calas et nõ nos dizes nada, senõ suspiras et bruyas ao que dizemos, et eu nõ sabendo esto, estauate apreçebendo et buscando casamento, et asperaua de ty genrro et netos de lynage de rreys, mays agora paresçeme que oteu marido sééra do lynage das vacas et taes séérã os teus fillos, et odolor que eu desto ey nõ operderey senõ de morte, mays pero de morte nõ poso, por que [sõo] deus et nũca ey de morrer, et por ende chorarey sempre por ty. [+]
1300 XH I, 0/ 254 Desta dona se [emnamorarã] moytas vezes os deus satyros, et todoslos outros deus daquelas [montañas] et siluas, et ella atodos los despreçaua, et nõ daua por elles nada; et onrraua por señora et sua [deessa] aDiana, queos gentíj́s aviã por sua [deessa] de castidade et de caça, et asy andaua esta vestida et apostada cõmo ella; et moytos quandoa viã coydauã que ella era Diana, senõ por queas departyam as armas, que tragia Diana, a [deessa], oarco de ouro, et ode Syringa era de corno; et desta guisa entraua esta dona atodos los deus daquelas terras. [+]
1300 XH I, 0/ 254 Et hũ dia vyña de mõte Liçeo et vyoa hũ deus que avia nome Pam -et dizẽ os autores que aeste chamauã os gentijs deus das cabras -, et este tragia ẽna cabeça hũa grilanda de pyno, et começou afalar aSyringa et dizerlle suas [palauras] de donear, et sobrelas quelle avia ditas quedauã moytas outras por dizer. [+]
1300 XH I, 0/ 254 Et ella [desdeñoo] et nõ dou por suas palauras nada, et fugio por [essas montañas], et el em pos ella [porla] la tomar et forçarla ata que chegarõ ao rrio Ladom; et ella desque chegou aly, por que a enbargauã as agoas do rrio pera fugir, rrogou aas [deessas] de aquelas agoas quea tornassem em algũa cousa por quea nõ podese aver aquel deus, nẽ forçarla nẽ fazer oque queria, et acabada sua oraçõ mudarõna em canaveyras. [+]
1300 XH I, 0/ 254 Et aquel deus Pam quando chegou coydou adeytar mão dela et tomarla, et deytou mão em aquelas canaveyras, coydando quea deytaua ẽno corpo da mãçeba; et estando el aly veẽo hum pouco de vento et moveo aquelas canaueyras et fazia em ellas hũ som que dizia syrim et esto era que aquelas canaveyras [queriã] dizer ¡Syringa!, por nomear ho nome de sua señora Syringa, donde foram feytas, et aquel deus Pam foy moy onrado daquel som que aquelas [canaueyras] aly faziã, et diso: [+]
1300 XH I, 0/ 256 Et foy arreyna Juno moy sanuda por la morte de Argo, et asaña que ende ouvo nõ ha alongou moyto contra avaca, sua conbóóça et meteo lle hũ [tam maao talẽt] et [tam] mááo espanto ẽnos ollos et ẽno coraçõ que por nẽgũa maneyra nõ podia estar queda ajnda que quisesse, et segio a et fezoa correr por todo omũdo, et [despois] queo ella ouvo corrido todo chegou aas rribeyras do rrio Nylo ẽno Egyto, quelle nõ ficaua ja de correr terra [negũa] nẽ agoa mays queo Njlo; et Yo despoys que foy ẽnas rribeyras de aquel rrio bayxouse et ficou os geollos ẽna rribeyra, et alçou acara contra o çeo et cõtra as estrelas omellor que podo, et começou de gemer , et mudiar, et chorar, et querelarse cõtra Jupiter cõmo contra deus, et pedirlle merçede quelle acorresse et posesse ja fim aos seus males. [+]
1300 XH I, 0/ 256 [Mouydo] foy estonçes Jupiter por los [rrogos] de Yo, aquẽ el queria moy grande bem et avia ja moy cansada et lazerada, et chegou aarreyna Juno, sua yrmãa et sua moller, et deytoulle os braços ao colo, et rrogoa [o] mays forte que podo que tollese aYo aquelas pẽnas, et aseguro a que nũca mays lle faria pesar nẽ nojo cõ ella et que çerta (Deus mantẽna Nuno Freire Amen; mantenao Deus moito e per bem). fose delo et nõ temese nada; et porla [çertificar] mellor jurou lle por hũa lagõa quea ẽnos jnfernos aque chamã Stix. [+]
1300 XH I, 0/ 256 Et nõ era [negũ] dos deus dos gentíj́s tam alto que despoys que por aquela lagõa jurasse que nũca ja mays quebrantase ajura, et dizẽ os autores dos gentíj́s que oque [bebe] da agoa daquela lagõa que logo oluyda quanto sabe, et que ley era ontrelos deus dos gentijs seus que todo aquel que nõ gardasse ajura que jurasse et ficaua [pejuro], que avia abeber da agoa de aquela lagõa et oluydaua logo quanto sabia por que era deus et perdia adeydade et de séér deus. [+]
1300 XH I, 0/ 258 Et aquelo que el diso ẽno primeyro libro del rrey Ynaco, que era hũ rrio que [pasaua] porlo seu rreynado et el era deus dese rrio; et aquelo que dizia que Yo era filla del rrey Ynaco et quea forçara [rrey] Jupyter, et desi quea mudara em vaca; et aquelo quea dera rrey Jupiter aareyna Juno, sua moller, quella pedira; et aquelo quea rreyna Juno aencomẽdou aseu pastor Argo, que avia çento ollos quea gardasse; et outrosi aquelo que mandou Jupyter aMercurio, seu fillo, que matasse aArgo por que [poyña] aspera et forte garda sobre ella; et aquelo que Mercurio tomou cobertura ẽna [cabeça], et alas ẽnos péés, et virga de virtude ẽna mão, et foy ael em fegura de pastor, cõmo era Argo, tãgendo [se[u]] buguete, et cabras ante y tãgendoas cõ sua pertega em lugar de cayado, et se pagou Argo del quandoo oyo et asentou ho consigo, et sentouse el, et cantou; et aquelo quelle preguntou Argo do buguete que era nouo; et aquelo quelle el rrespondeo, que amara Pam aSiringa, et que era ella moyto onrrada ontrelas [dõnas] daquela terra, et que fora mudada em canaveyras ẽna rribeyra do rrio Ladom; et aquelo que Mercurio matou aArgo [com] oseu [alfangere], et ho escabeçou et dou cõ asua cabeça em terra, et sayo moyto sangre, et ensuzou todo ho lugar; et aquelo quea rreyna Juno tomou os ollos [do] seu pastor et os poso ẽna cola do [pauõ] que era sua ave; et aquelo que el rrey Jupiter rrogou aarreyna Juno, sua yrmãa et sua moller, por Yo; et aquelo que arreyna Juno ho oyo et perdeo [toda] asaña, et outorgou aseu yrmão et seu marido oque pedio; et aquelo que Yo [porlo] rrogo de Jupiter foy mudada de vaca em moller, et daly adeante dada [abõos] costumes et despoys feyta [deessa] ẽno Egyto, esto nõ oteña nẽgũ por escarno, nẽ por palaura de mẽtira por que som das rrazões do Judio, ca aquel que as suas rrazões bem catar et as entender, achara que nom som palauras váás nẽgũas delas, et os frayres predicadores et os menores quese traballam de tornarlo ẽna nosa teoligia nõ [o fariã] se asy fose, mays todo he dito em fegura et em [semellanca] de al. [+]
1300 XH I, 0/ 259 Leemos ẽnos [Jntegumentos] dos sabios que esposerõ escuros os ditos dos gentíj́s -et [Jntegumẽto] he descubrimento mantẽnate Deus Nuno Freyre; (mantẽna te Deus Nuno Freyre, Amen. ) por que departe et descobre [chãamẽte] as palauras et rrazões sobre oque quiserõ dizer em ellas os sabios dos gentíj́s enque diserõ encubertamete hũa cousa por outra -; et achamos que departẽ que por poder et saber que aviam [algũus] deles ẽnas cousas et ẽnas naturas delas, mays que os outros omẽs, chamarõ os gentíj́s seus deus aaqueles queo meresçerõ desta guysa; et qual quer rrey ou deus que elles diserõ que era rrio, diziãllo por rrazõ da fryura desa terra hu el rreynaua et da castidade das gentes dela, et dizianlle lo outrosi por séér el rrey ou aquel deus moy poderoso das rribeyras et das terras [viziñas] daquel rrio, et por que aagoa he fria de natura departe ende mẽestre Juã ontrelos outros departimẽtos desto, et diz que aagoa he madre da friura, et afriura madre da blancura et da castidade, et diz que por que as donzelas virgéés ata otẽpo de casar soem séér de fria natura et casta, mays que ẽno tempo despoys, por eso chamarõ aalgũas delas esses autores dos gentíj́s fillas daqueles deus et rreys. [+]
1300 XH I, 0/ 259 Et elles nõ falarõ em seus ditos senõ de grandes omẽs, quer fossem de máos custumes, quer de bõos, aquelas [dõnas] ou donzelas em quẽ elles quiserõ poer seus enxemplos encubertos; asi cõmo era Dampne, aquẽ amou Febo, deus do sol, asi cõmo sabedor das naturas do sol, quea chamarõ filla de Peneo, aquẽ elles chamauã rrey et deus. [+]
1300 XH I, 0/ 259 Et outrosi aesta Yo, de quẽ aqui falamos, quea amou el rrey Jupiter, cõmo he dito, quelle diserõ que era filla do deus et rrey et rrio Ynaco, et esto asy foy et todos dizem que esta Yo filla foy de Ynaco rrey de Argos de Greçia. [+]
1300 XH I, 0/ 259 Et aesta maneyra som ontresi as outras planetas, segundo departe Agustim ẽno libro da Çidade de Deus, os [hũus jnfusores] por enviadores das geerações das cousas, et estes som cõmo machos ẽnas naturas, et as planetas [rreçebedeyras] som [cõmo] femeas, asi cõmo diremos adeante em seus lugares onde acaesçerem. [+]
1300 XH I, 0/ 259 Et Mercurio ẽnas façayas, segũdo diz Rramyro, tanto quer mostrar cõmo amõtoamẽto de pedras ẽna alteza dos mõtes; et segundo diz Rramyro, Mercurio tanto quer mostrar cõmo palaura, ou rrazõ medianeyra ontre os omẽs, et que este he cõmo deus ou señor dos mercadores por que ontre os que vendem et cõpram sempre ha de andar palaura medianeyra; et foy sabedor em moytas artes, et alcançou ata otẽpo de Moysem, segundo conta Lucas; et Mercurio, segundo Rramyro quer dizer tãto cõmo abridor das çidades ou alomeador contra ocorremẽto do syno. [+]
1300 XH I, 0/ 262 A donzela Yo, filla del rrey Ynaco, asi cõmo de friura, ante que chegase ao tẽpo de casar era tẽperada em sua voõtade, et casta, et gardada; et desque veẽo aaquel tempo, yndo empos sua voõtade partiose das rribeyras et da morada de seu padre, ou do atemperamẽto da castidade, et andando aseu talente por donde ella queria vioa el rrey Jupiter, quero dizer oymíj́go apartador cõmo disemos, et enbargandoa cõ neblas, cõmo cõ promessas de palauras de vaydade, alcançoa et forçoa; et partindose ella por esta carreyra dos bõos costumes, et entrando ẽnos maos, diserõ os autores dos gentíj́s quea mudara Jupiter em vaca; et segundo queo dizẽ mẽestre Juam et o frayre, esto he quea deytou em maos costumes, cõmo de besta ou de vaca, asi cõmo diz aestoria del rrey Nabucodonosor que foy mudado em boy por lo que fazia contra Deus, como contaremos adeante. [+]
1300 XH I, 0/ 264 [Et vençerom por esta guysa os egiçiaos aos caldeos] Et sobre aquelo queos do Egyto adorauam aas planetas pararõ mẽtes aos poderes delas et virõ cõmo nũca quedauam de engendrar crianças et froytos ẽnas naturas das cousas; et querendo elles seguyr os feytos dos seus deus et semellarlos, faziam em sua terra casar atodos et que fezessem fillos cõmo criauã as planetas as cousas, et que nõ myngoasem por rrazõ de myngoa de casamẽto; et ordenarõ que deuedo nẽ ordem nẽgũa quea nõ ouvese ontrelos que casamẽto estoruasse, et fezerõ por ende aesta sua [deessa] Ysis, pero quea tynã elles por santa, que casasse; et casarona cõ hũ gygante [a] que chamauã Oseris, omẽ moy poderoso et moy sabio de moytas cousas; et por que el sabia toda quanta mẽestria, et [suteleza], et apostura avia em feytura de pãnos et chamarõ, por rrazõ do marido, aYsis [deessa] do lanyfiçio, et lanyfiçio he fiar lãa ou lyño. [+]
1300 XH I, 0/ 265 Osegundo fillo de Ysaac et de Rrebeca ouvo nome Jacob, et despoys lle chamamos nos Ysrrael, donde vierõ os ysrraelitas que agora som os judeus. [+]
1300 XH I, 0/ 266 Despoys que chegou Abraam atẽpo de nõ fazer fillo nẽ filla nẽ casar ja -et esto foy quinze ãnos ante que el finasse et avia el estonçes çento et seséénta ãnos que nasçera -, et bendiso Deus aYsaac; et moraua estonçes Ysaac açerca do poço que avemos dito aque diziam opoço do viuente et do viente. [+]
1300 XH I, 0/ 266 Mays sobre estas duas rrazões, aprimeyra da morte de Abraã, asegunda do nasçemẽto destes seus netos, fillos de Ysaac et de Rrebeca, achamos ẽnas palauras dos santos ditos que desacordam, et diz Josefo ẽno [deçimo] sexto capitolo do primeyro libro da Estoria da antiguydade dos judios, que despoys que casou Ysaac cõ Rrebeca et Abraã [cõ] Çetura, et fezo Abraã em ella seus fillos que pouco tẽpo viueo el despoys, et diz que morreo por omẽ moyto onrrado de Deus et dos omẽs, et moy dinamẽte comprido de toda virtude por lo grande estudio et firmeza que [sempre] poso ẽno amor de Deus et ẽno seu seruyço; et que foy sua vida çento et seteenta et çinque ãnos, et que forõ seus fillos Ysaac et Ysmael ao seu enterramẽto, et queo suterrarõ em Ebrom cõ sua moller Sarra, et que despoys da morte de Abraã fezerõ Ysaac et Rrebeca seus fillos. [+]
1300 XH I, 0/ 266 Et nos dizemos do tẽpo do acabamẽto de Abraã que morreo andados de quando nasçera seu fillo Ysaac seteẽta et çinque ãnos, et de quando noso Señor Deus lle mãdara sayr de sua terra et lle prometera terra de Canaã por herdade çento ãnos, et de quando el meesmo nasçera çento et seteẽta et çinque ãnos, et do departimẽto das lynguas duzentos et hũ, et do deluuyo quatroçentos et seteẽta et sete ãnos, et de Noe [mjll] et seseenta et sete, et de Adam dous mjll et oytoçentos et [vijnte] et çinque. [+]
1300 XH I, 0/ 269 Mays el bem sabia de seu padre Abraã cõmo Deus lle prometera acresçentamẽto de lynage do fillo de Sarra, et que seriam moytos os que del [vĩjriam]. [+]
1300 XH I, 0/ 269 Et cõ grande sabor de aver fillos pera seruyço de Deus, fezo sua oraçõ anosso Señor Deus et pediolle merçede moy de coraçõ, dizendolle que fezese et acabase em el oque prometera aseu padre Abraã; et Deus oyo et doulle oque prometera. [+]
1300 XH I, 0/ 269 Et segundo que diz meẽstre Pedro ẽno [capitolo] que fala do traballo et lazeyra que Rrebeca leuaua ẽna preneçe destes fillos, deuese entender asy cõmo paresçe [algũus] dos que desta estoria falarõ, et dizẽ que nõ vyña esto por estreytura do ventre de sua madre, dizẽdo que nõ podiam caber ala, mays que era esto tam solamẽte por la voõtade de Deus que mostraua ẽnos que nõ nasçerã ajnda, oque [auya] aelles de acontesçer despoys que fosem grandes cõmo ẽna primogenytura, que he aavantage queos primeyros fillos dos rreys ham, et herdam todaslas cousas de seus padres, et am poderio sobre seus parentes, cõmo em [estes] dous yrmãos foy quea ouverõ anbos, ouvoa hũ [(hũ)] por natura, et ho outro aleuou [del] por graça, et outrosy que feguraua et mostraua ja estonçes aquela lide destes dous yrmãos ẽno ventre de sua madre, et oapartamẽto que avia de [vĩjr] ẽnas geerações deles; et segũdo dizem et creẽ moytos, Jacob santificado era ja ẽno ventre de sua madre, ou firmado pera bem, et outrosi figurado et mostrado dantes ẽna contenda destes dous yrmãos ohum contra outro ẽno ventre de sua madre, queo consyntimento de Ihesu [Cristo] quese nõ ajuntaua nẽ ajunta cõ o de Belial, quee do diablo. [+]
1300 XH I, 0/ 269 Et era ja posta cõmo em [desasperança] pensando queos nõ pariria viuo, mays que ante morreria, foy pera demãdar consello aDeus sobre ello. [+]
1300 XH I, 0/ 269 Em este lugar [rrozõa] mẽestre Pedro por esplanar arrazõ, et diz que pero he dito que Rrebeca foy por demandar consello aDeus sobre apena et lazeyra que leuaua em aquela preneçe daqueles fillos, que nõ aviam ajnda esses que eram judios lugar posto onde fezessem oraçõ aDeus et lle demandassem consello, nẽ aviam a maneyra neyra dello demãdar, nẽ aviã aqueles por quẽ odemãdassem cõmo os profetas que forõ despoys. [+]
1300 XH I, 0/ 270 Do lugar donde foy Rrebeca demãdar consello aDeus sobre acoyta que avia em sua preneçe, et da visyom et rresposta que ella ouvo de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 270 Sobre esta rrazõ departe asi mẽestre Pedro, et diz que segundo as palauras que oystes ẽno outro capitolo ante deste, quese entenda que por ventura cõ consello de seu marido que foy Rrebeca cõmo em rromaria aesto ao monte Moria, hu Abraã fezera aDeus oaltar perao sacrifiçio de seu fillo Ysáác. [+]
1300 XH I, 0/ 270 "Señor Deus, se amj́ [asi] avia de acontesçer em myña preneçe et desta guysa avia de séér atormentada et penada, et por ventura morrer cõ ello, que myngoa me fazia em nom séér prene nẽ fazer fillos. [+]
1300 XH I, 0/ 270 "Et em esto quese adormeçeo aly ẽna oraçõ et rreçebeo rresposta de Deus em sonnos. [+]
1300 XH I, 0/ 270 Virgilio, Ojudio, Oraçio et outros -, dizẽ que tripoda era [(hũa)] estonçes hũa mesa de tres pees sobre que oydolo do sol et de Jupiter, que eram os mays grandes deus que elles aviam, et dauã aly as suas mays fortes et çertas rrespostas aseus rromeus et aos pouóós quelles vynã demãdar suas duldas quelles acontesçiam. [+]
1300 XH I, 0/ 270 Et diz que sobrela cama daqueles pelellos que deytou follas, et rramos de hũa aruore aque chamauã agnocasto que diz ẽna nosa linguage tanto cõmo cordeyro casto, por que dizẽ que dou Deus aesta aruore natura de fazer sonar visões, fantásticas ao que sobre ella dorme et véér antollanças mentirosas. [+]
1300 XH I, 0/ 270 Et fezóó Rrebeca por aquela rrazom que aprenderia algũa cousa, et dormyo sobre aqueles rramos et follas que se Deus merçede lle fezesse em mostrarlle algũa visom enque nõ sonnase nẽ vise nẽgũa vaydade. [+]
1300 XH I, 0/ 270 El asio rrogou aDeus. [+]
1300 XH I, 0/ 270 Et nosso Señor Deus aly lle mostrou oque avia de séér daquela lide de seus fillos. [+]
1300 XH I, 0/ 271 Et diz [meestre] Pedro sobrestas rrazões que aqual quer destas duas guisas queo ella fezo, quer ahũa, quer aaoutra, que ouvo rresposta de Deus que duas gentes tragia ẽno ventre; et entendese que padres de duas compañas quese aviã apartyr ontresi, et que lidariam [hũus] cõ outros, et que omayor seruyria ao menor. [+]
1300 XH I, 0/ 272 Rrebeca, que fora manyña [ata] aquela sazom, quando veẽo ao tẽpo de encaesçer, pario dous fillos varões, cõmo Deus lle disera. [+]
1300 XH I, 0/ 272 Et Jacob sayo omẽ mãso et laurador [da] terra, et criador de gaãdos, et moraua em tendas; et segũdo diz aestoria estes dous yrmãos poucas vezes andauã ajuntados em hũ lugar, nẽ se acõpanauã, nẽ paresçia quese amauam; et Jacob traballaua em fazer as cousas que entendia que plaziam aDeus, et Esau nõ se traballaua ende tanto, pero opadre amauao mays por que era mayor, et por que lle tragia moytas caças de que el [comja] moy de grado. [+]
1300 XH I, 0/ 272 Mays amadre queria mellor a Jacob por que era [synple] et por queo poyña Deus em sseu coraçõ, asi cõmo diz meestre Pedro. [+]
1300 XH I, 0/ 274 Andados víj́nte et dous ãnos de Jacob, et oyteẽta et dous de Ysaac, Ynaco rrey de Argos avia hũ fillo aque diserõ Foroneo, que rreynou em pos el em Argos; et este Foroneo ante que rreynase ouvo hum fillo aque chamarom Apis; et aqueste Apis pasou ao Egipto et prouou aly, et foy moy bõo, et gáánou aly rreyno, et rreynou ende; et segundo dizẽ [algũus] este foy marido da [deessa] Ysis, de [quẽ] avemos dito, et tam grãde foy abondade deste Apis et tanto forom pagados del os do Egito, que despoys que el morreo queo contarõ ontre [os] seus deus, et teendóó por deus adorarono cõmo aseu deus, et mudarõ onome del, et chamarõlle Serappis, cõmo chama a Santa Escritura Serafim ahũ dos angeos do çeo et ajnda ahũa das ordéés dos angeos; et esta ordeem he anouena quee amays alta de todas; pero he de saber que ha este departimẽto ontre ho nome do angeo et da ordéém, queo nome [do] angeo quese escriue cõ esta letera m em cabo, et dizemoslle Seraphym escrito cõ m, et quando he por nome da ordéém escriuese com n, et chamamos lle Seraphyn. [+]
1300 XH I, 0/ 275 De cõmo desçendia Ysáác ao Egyto ante afame de Canaã et lle mãdou Deus quedar em Gerara, et da rrazõ del rrey [Abymelec] cõ Ysáác cõmo acontesçeo ẽnas cousas que avemos ditas. [+]
1300 XH I, 0/ 275 Et esta yda do Egito leyxou Ysáác por quelle aparesçeo noso Señor [Deus] ẽno camyño quando ya pera ala, et disolle: [+]
1300 XH I, 0/ 275 "Aquela ora quedou Ysáác em Gerara por mãdado de Deus, et diz Josefo queo rreçebeo moy bem el rrey Abimalec por los dões et plazeres quelle [Abraã] fezera et porlas grandes amyzades que ouverõ ambos em hũ. [+]
1300 XH I, 0/ 275 "Mays pero outra rrazõ pom mẽestre Godofre sobre esto, et diz assy: que despoys que Abymelec vio aRrebeca tam fermosa et Ysaac dizia que era sua yrmãa, quea tomou el pera sy, et quiseráá aver por moller, mays queo non ousou fazer, que logo cõmo se traballou de fazerlo oyo hũa voz de Deus que diso: [+]
1300 XH I, 0/ 275 "Et aquela ora se partio el rrey dela por lo mandado de Deus, et chamou aYsáác et disolle aquelas palauras que avemos contadas, et asy doulle sua moller libre et gardada de todo erro, et doulle por esto moytos dões com ella, et onrróó moyto. [+]
1300 XH I, 0/ 277 Despoys de todo esto quedou Ysáác em Gerara et labrou et sementou em aquela terra atallente et prazer del rrey Abymelec, et colleo açento doblo do [que el] avia semẽtado aquel ãno, et bendisóó Deus, et [todas las] suas cousas yam adeante, et cresçiam fortemẽte et fezose aly moy rrico, et cresçianlle aly os [bẽes] de cada dia, ata que foy [moyto] abondado, et rrico, et moy poderoso, et aly ouvo moytas gréés de ouellas et bustos de vacas, et [cresçio] agrandes [conpañas]; et por tanto bem et merçede que Deus fazia aYsáác, mezclarõ ho os palestinos cõ el rrey por que aviã envidia del, et el rrey creyos, et çarraronlle todoslos poços que Abraã, seu padre, fezera aly pera suas [conpañas] et seus gaandos, et diso lle Abimelec: [+]
1300 XH I, 0/ 277 "Agora nos emancha noso señor Deus, et fezo nos cresçer sobrela terra. [+]
1300 XH I, 0/ 277 "Et esto asysse acabou por que aly lle aparesçeo noso señor Deus aquela noyte que y chegou et disolle: [+]
1300 XH I, 0/ 277 "Eu [sõo] oDeus de Abraã, teu padre; nõ ajas medo ca Eu [sõo] contygo; bendizer te ey et acresçentarey oteu lyñagéé por amor de teu señor et meu seruo Abraã. [+]
1300 XH I, 0/ 277 "Estonçes Ysáác fezo aly hũ altar aDeus, et alabou moyto oseu nome; et armou sua tenda et mandou aseus omẽs que cauasem et fezesem poços pera sy et pera seus gaãdos; et em este lugar vierom ael seus amygos Abymelec et Ocozar, et ficou el caudillo da caualaria de Abymelec por que virom quelle ya aly moy bem. [+]
1300 XH I, 0/ 277 "Véemos te poderoso et por ende teuemos por bem de nos [vĩjr] pera ty, et firmassemos ontre nos et ty amystança que nos nõ fezeses algũ mal, asy cõmo nos nõ tomamos nẽgũa cousa das tuas, et acõmo quer que te disemos que te foses dontre nos, nõ te [fezemos] outra cousa que te dano touese, mays leyxamos te ir em paz por la bendiçõ de Deus que vimos que era enty. [+]
1300 XH I, 0/ 280 "Fillo, tu véés cõmo eu [sõo] moy vello, et nõ sey qual dia morrerey, nẽ posso seruyr aDeus cõmo eu querria; et nõ me pesa deme eu ja finar poys aqui aDeus nõ faço serujço; et [tu] toma teu arco et tuas seetas et vay acaça, et despoys que tomares algũ venado adubao cõmo sabes queo eu quero et trage me que coma et bem dizerte ey ante que moyra, et rrogarey aDeus que sempre aja dety piedade et te ajude et seja contygo em todos teus feytos. [+]
1300 XH I, 0/ 280 Rrebeca oyo esto, et ella sempre rrogaua aDeus por Jacob, por queo amaua moyto mays que aEsau, que asy cõmo opadre amaua aEsau, asy amaua amadre aJacob. [+]
1300 XH I, 0/ 280 "Teu padre mandou aEsau, teu yrmão que fosse acaça et quelle dese acomer de seus venados et de sua caça que tomasse, et queo beyzeria de ante Deus ante que morresse; et, fillo, abeyçom do padre grande cousa he et grande rriqueza pera ofillo; toma agora meu cõsello et vay moyto apresa ao noso gáándo et trageme os mellores dous cabritos que ende achares, et faremos ateu padre deles mãjar algũ que coma que el ama moyto este manjar et comera et bendizertea. [+]
1300 XH I, 0/ 280 "Padre, voõtade foy de Deus que eu achasse tam agyña oque tu querias. [+]
1300 XH I, 0/ 280 "Atal he ho olor do meu fillo cõmo ho do [canpo], chẽo de todaslas bõas oluras aquẽ Deus bendiso. [+]
1300 XH I, 0/ 280 "Fillo, Deus te de do oruallo do çeo et da grosura da terra aabondo de tríj́go, [de] vyño et de oleo, et syruã te os pouóós et adorente os [liñages]. [+]
1300 XH I, 0/ 280 "Despoys diso escontra Deus: [+]
1300 XH I, 0/ 280 Et essa ora vio por la graçia do Espyrito Santo que esto por Deus vyña, et entendeo ho piadoso enganamento de Jacob, et por ende nõse quiso assanar, mays afirmou et outorgou oque auya feyto et disso aEsau: [+]
1300 XH I, 0/ 280 "Em forte ponto et ora eu naçi; queme meu yrmão enganou ja outra vez et leuou demj́ por engano odereyto das [avantajẽes] et das onrras da mayoria que eu deuya aaver por que sóóm omayor yrmão, et leyxou me poble; ante Deus me querelo del et buscar lle ey por ello mal, et matarlo ey se eu poder, que moy grande nemyga et mal me afeyto. [+]
1300 XH I, 0/ 280 "Esto foy mostrado aRrebeca por lo Espirito [sancto] de Deus, et soubo ella oque coydaua Esau em seu coraçõ, et enviou por seu fillo Jacob et disolle: [+]
1300 XH I, 0/ 283 Et fillo, vay bendito et [bendigate] aquel Deus que he poderoso de todas las cousas, que fezo omũdo, et faça te cresçer et arrequeçer sobre todas las cõpañas das tuas poblas et das outras, et de aty as bendições de Abraã et ao teu lyñage que de ty vier, et que tu sejas señor et natural desta terra enque agora andas estrayo, aqual El prometeo ateu auoo Abraã. [+]
1300 XH I, 0/ 283 Et el quando chegou açerca de Luza, que foy despoys açidade de Jerusalem, veẽo ahũ lugar fora de poblado por dormyr aly; et esto foy despoys quese poso o sol, et ajuntou pedras, et ygoas, et posõas sua cabeça et dormyo aly teẽdo acabeça sobre ellas; et vio em soños [hũa] escaleyra que abastaua da terra ata o çeo et vio angeos de Deus que subyam et desçendiam por ella, et em çima desta escaleyra vio estar aDeus quelle diso así: [+]
1300 XH I, 0/ 283 "Eu sõo oDeus de Abraã et de Ysáác, teu padre, et esta terra enque tu dormes Eu darla ey aty et ao teu lyñagéé, et oteu lyñage seera tam grande et tanto cõmo opoluo da terra, et [tẽera] todas las quatro partes do [mũdo], et em ty et [em] el seeram benditos todoslos lyñagéés da terra, et Eu te gardarey [per] onde quer que fores, et tornarte ey aesta terra et nõ te leyxarey daqui yr que nom acabe enty et ẽnos teus todo oque dito he. [+]
1300 XH I, 0/ 283 "Chẽo estou agora de pauor; este lugar [verdadeyramẽt] santo he et de Deus, mays eu nõ ho sabia, et ajnda digo mays: nõ he aqui al senõ casa de Deus et porta do çeo. [+]
1300 XH I, 0/ 283 "Et por la manãa, quando se leuantou, foy moy alegre cõ aquel sonno et visiom, et cõ aquelas promessas de Deus, segundo conta [Joseffo], et tomou aquela pedra enque touera acabeça et alçoa dereyta sobrelas outras em synal daquela visiom, et deytou olio em çima; et diz meestre Godofre que fezo sobre ella oraçõ, et que aaquela çidade açerca onde esto foy que avia estonçes nome Luza, que quer dizer tanto cõmo noz ou almendra, et chamoa el Betel, et segundo departe Rramyro ẽnas [Jnterpretações] da Biblia quer tanto dizer cõmo casa de Deus; et fezo este prometemẽto et diso: [+]
1300 XH I, 0/ 283 "Se Deus for comygo, et me quiser gardar em esta carreyra, et me der de comer et de [veber] et de vestyr, et me tornar bem andante acasa de meu padre cõmo me prometeo, sééra meu Sseñor; et esta pedra que eu aqui ergi em [rrenenbrança] desto, sééra chamada casa de Deus, et ofereçer lle ey aqui os dezimos de todas aquelas cousas queme el der. [+]
1300 XH I, 0/ 285 Sayo Jacob daly, et foy contra parte de oriente et foy com el noso Señor Deus, et gyóó em maneyra que veẽo enderençadamente acasa de Labam et ao al que quiso; et forõ moy alegres Labam cõ Jacob, et Jacob cõ Labam quando se virõ; et foy Jacob guyado de noso Señor Deus em sua carreyra desta guysa que contaremos. [+]
1300 XH I, 0/ 288 Et em este estado toda via vio Lia cõmo nõ curaua dela Jacob cõ ogrande et forte amor que avia de Rrachel, et rrogou aDeus quelle dese fillos por tal quea amasse seu marido. [+]
1300 XH I, 0/ 288 "Deus vio omeu quebranto et nojo, cõmo era despreçáda de Jacob et agora me querra bem asi cõmo marido. [+]
1300 XH I, 0/ 288 "Por este fillo entendeo Deus cõmo eu era desdenada et dou me outro fillo. [+]
1300 XH I, 0/ 288 "Agora loarey eu aDeus. [+]
1300 XH I, 0/ 288 "Coydas tu que [sõo] eu Deus que te [tolly] que nõ ouveses fillos? [+]
1300 XH I, 0/ 288 "Oyo me nosso Señor Deus et jolgou me cõ myña yrmãa, que me dou fillo; " et aaquel moço poso ella nome Dam. [+]
1300 XH I, 0/ 288 "Ora me yguou noso Señor Deus com Lya et esforçey. [+]
1300 XH I, 0/ 288 "Fezo me Deus merçede por que dey mãçeba ameu marido. [+]
1300 XH I, 0/ 288 "[enrrequisçeo] me Deus de bõa rriqueza, et de myña parte omeu marido séera esta vez, que seys fillos ey del. [+]
1300 XH I, 0/ 288 Et nẽbrouse estonçes noso Señor Deus de Rrachel et doulle hum fillo, et ella diso: [+]
1300 XH I, 0/ 288 "Tolleo me Deus omeu deosto. [+]
1300 XH I, 0/ 288 "Deus me de outro. " [+]
1300 XH I, 0/ 291 "Eu te rrogo queme faças hũ pouco de amor, que mores aqui comygo, ca bem entendo que Deus fezo moyto bem por amor de ty, et dy que queres quete faça et fazer lo ey. [+]
1300 XH I, 0/ 291 "Tu sabes ben cõmo te eu ey seruydo, et cõmo eras poble quando eu vym pera ty, et cõmo es agora rrico, et Deus te bendisso aquela ora que eu em tua casa entrey; et agora rrazõ he que procure et ordene myña casa. [+]
1300 XH I, 0/ 292 "Oyo esto Jacob et parou mentes, et vio cõmo Labam nõlle mostraua tam bõo gesto cõmo soya, et demays que lle dissera noso Señor Deus pouco avia: [+]
1300 XH I, 0/ 292 "Jacob estonçes donde andaua cõ seus gaãdos enviou por suas molleres Rrachel et Lya, et elas forõse pera el onde andaua cõ suas greys, et disolles estas rrazões que avemos contadas, et cõmo ho enganara seu padre et lle fezera sem rrazõ et torto sobre sua soldada mays que catara Deus odereyto et lle dera bõa vyngança ẽno feyto das colores do gáándos et disolles em cõmo lle aparesçera hũ angeo de Deus em soños et lle disera: [+]
1300 XH I, 0/ 292 "Eu [sõo] oDeus de Betel onde tu ajustaste as pedras et me feziste teu promentemẽto; leuantate, et vayte desta terra, et torna te aaquela enque naçiste. [+]
1300 XH I, 0/ 292 "Nos nõ avemos aaver nada do mouele nẽ da erdade de noso padre, et el tomou onoso preço; mays mellor lo fezo Deus que dou anos et anosos fillos todas las rriquezas del. [+]
1300 XH I, 0/ 292 Et tu faz [todaslas] cousas que te mãdou Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 292 Et de todo esto nõ sabia nada Labam, [ca] era ydo [atrosguiar] et tõder as ovellas, nẽ Jacob nõ lle quiso dizer de cõmo se ya; et despoys queo soubo Labã -et esto foy terçer dia desque Jacob partio daly - tomou seus yrmãos et outros omẽs de duas cõpañas, et armouse et foy em pos el sete dias, et alcançóó em mõte Galaant, segundo diz Josefo, et por que era tarde queo nõ quiso cometer essa noyte; et jazendo dormyndo Labam, diz que veẽo Deus ael et lle diso: [+]
1300 XH I, 0/ 292 Em outro dia por la manãa veẽo Labam aJacob et disolle avisom que vira em soños et nõ lle diso nẽgũa palaura yrada por que Deus defendera, mays começou deo rreprẽder et culpar em bõa maneyra desta guysa, segundo conta a Biblia: [+]
1300 XH I, 0/ 292 [Malo] feziste et eu agora te poderia todo esto demãdar; et nõ quero et tu nõ temas, ca Deus me defendeo esta noyte et me diso que te nõ fezesse nẽ disesse nẽgum mal. [+]
1300 XH I, 0/ 292 Mays pero poys que te vas pera tua terra et teus parentes, dime, ¿por que leuas furtados os meus deus? [+]
1300 XH I, 0/ 292 Mays catou Deus, et vio omeu traballo et fezóó mellor et castigou aty eyre queme nõ fezeses nẽgum mal. [+]
1300 XH I, 0/ 292 "Se apremeares mjñas fillas et as leyxares et tomares outras molleres, et se eu pasar aeste lugar por te fazer mal, ou ho tu penssares contra mj́, oDeus de Abráám, et oDeus de Nacor, et do padre dos que aqui estam et oveẽ julge ontre myn et ty quando nos partyrmos; et este outeyro, et este mõtom destas pedras seja ontre nos testigo delo. [+]
1300 XH I, 0/ 292 Et aquela ora firmou Jacob apostura, segundo diz Jeronymo, et jurou por lo Deus de seu padre Ysáác que de quantos tortos, et nojos, et pesares avia rreçebidos de seu sogro, que todos lle perdoaua, segundo conta Josefo, et daly adeante que amaria ael et aseus fillos. [+]
1300 XH I, 0/ 295 Jacob, do qual avemos dito quando se partio de seu sogro Labam, yase pera Cananea asy cõmo avia começado, et apareçerõlle ẽna carreyra moytos angeos de Deus et [prometerõlle] moyto bem, segundo conta Josefo, et el quando os vio, segundo diz a Biblia, diso: [+]
1300 XH I, 0/ 295 "Cõpañas de Deus som estas. [+]
1300 XH I, 0/ 295 "Et por ende poso nome aaquel lugar Manay que diz ẽna nosa linguage tanto cõmo hostes de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 295 "Envia te dizer Jacob, teu yrmão, que te vio sanudo se partio daqui, et [teuo] por bem de te leyxar a terra ata que pasasse atua saña, et asio fezo, et morou ata agora cõ seu tyo Labam em terra allea; et diz que tempo era ja de cobrar et aver teu amor, se aty aplouvesse, et agora [vense] pera ty, et trage suas molleres cõ que ala casou, et seus fillos quea feytos en elas, et mançebos, et mãçebas, ovellas, vacas, et bestas, et outras rriquezas grandes; et enviou nos aty cõmo aseu señor que te disessemos que el cõ todo quanto ha todo he teu, et vense te poer em teu poder et em tua mão, et tem por bem [de] despender contygo todos aqueles [bẽes] quelle Deus [dou] et el que aja atua graça. [+]
1300 XH I, 0/ 295 Despoys fezo aly sua oraçõ et diso [assy] contra noso Señor Deus, segũdo que diz a Biblia: [+]
1300 XH I, 0/ 295 "Deus de meus padres Abraã et Ysáác et demj́, Jacob, et meu Señor, Tu queme mandaste tornar amyña terra onde nasçi, et me feziste tanta et noble merçede quanta eu nõ meresco, nẽ te saberia pedyr, et me atendiste todo oque amyn prometiste, que passey o Jordam, cõ meu cayado et [com] ajuda de Ty em el, et esto he que tu eras a ajuda et ofazedor dela et de todo oal, et agora me torno cõ myñas compañas, et rrogo Te Señor queme gardes do poder de meu yrmão Esau que moyto me temo que mate as madres et os fillos, et Señor, Tu me prometiste queme defenderias et acreçentarias ho meu lynagéé cõmo aarea do mar. " [+]
1300 XH I, 0/ 296 De cõmo enviou Jacob seus presentes aseu yrmão Esau por aver seu amor, et passou suas cõpañas ao porto de Jabor et fezo sua oraçõ a Deus et loytou cõ oangeo quelle aparesçeu et mudoulle onome. [+]
1300 XH I, 0/ 296 Et diz Josefo et mẽstre Pedro que fezo Jacob esto cõmo omẽ sabedor et feyto abõa parte aquẽ Deus amaua et guyaua, et por [que] pareçessem os gaãdos mays et os omẽs ajnda. [+]
1300 XH I, 0/ 296 Et por esta passada ouvo nome aquel lugar daly em [deante] ovááo de Jacob, asy cõmo contam as estorias; et he [dou[s] myllare[s]] da fonte Jordam, em terra de Ydumea; et despoys que ouvo passado todo oseu quedou el sóó aly pera fazer sua oraçõ; et veẽo aly ael hũ angeo de Deus com que el luytou ata [amanãa], et diz Josefo queo angeo quelle falaua et queo esforçaua de palaura dezendolle [quesse] touesse bem, [et] que luytasse rrezio et mostraualle cõmo, et dizia lle que se cõ el podesse que era angeo forte de Deus, que asy et ajnda moyto mays poderia cõ seu yrmão Esau que era omẽ, se contra el viesse, et que oseu lynage nũca [faleçeria] nẽ naçeria omẽ de mayor força que el. [+]
1300 XH I, 0/ 296 "Nõ averas nome Jacob daqui adeante, mays Ysrrael, que quer tanto dizer cõmo luytador cõ santo angeo, ou omẽ que véé aDeus, que poys tu podiste cõ Deus moyto mays poderas cõ os omẽs. [+]
1300 XH I, 0/ 296 "Et conta Josefo que despoys que soubo Jacob que era aquel angeo de Deus quelle [rrogaua] quelle disesse de sua fazenda cõmo avia de séér et oangeo quello diso et despoys queo ouvo bendisoo em aquel lugar, segundo diz Jeronymo, et daly adeante nõ paresçeo. [+]
1300 XH I, 0/ 296 Alegrouse moyto Jacob cõ esta visiom tam bõa que vira et chamou aaquel lugar Fanuel que quer dizer tanto cõmo façe de Deus, et [vy] meu Señor façe por [façe] et [sõo] confortado. [+]
1301 SAS f. 2r/ 42 [...] coussa syñal he os [...] primeyros doens dou Deus aos profetas [...] et fazer miragres e dar a quen el tev[...] por ben [...] et molleres de quen se el pagar quen ta[...] tomasse dineiros ou algo tenporal ss[...] [+]
1301 SAS f. 2r/ 42 Onde sobre estes does se [...] vella ley assy Helysseu o profeta de [Deus] [...] huũ et avia nome Naamã et são da lepra, que he mal [...], que se lavasse sete vegadas ẽ no rryo de Jordan; et e[...] a sua carne assy como de moço pequeno. [+]
1301 SAS f. 2r/ 42 Et san Pedro le disso que [...] teu algo cõtygo seja en perdiçõ, ca tu cuydaste que o don de Deus por lo algo o avias de aver. [+]
1301 SAS f. 2r/ 42 A outra coussa spiritual he como foy dito virtudes da alma, que a façẽ santa e [.] aprazivele a Deus. [+]
1301 SAS f. 2r/ 42 Assy cognosçer a Deus e amarlo et amar os cristiaos cõ amor de caridade. [+]
1301 SAS f. 2r/ 42 Este don spiritual destas quatro cousas de vertudes he de Deus, que El da a aqueles en quen acha humildade et a quen el ten por bem. [+]
1350 HT Miniaturas/ 12 Et foy se logo Feuo, que [avia] estes dous nomẽes [Apollo] et Feuo, para seu tyo a quẽ chamauã os gentijs deus das agoas. [+]
1350 HT Miniaturas/ 16 Et a aquel cãpo chamauã Marçio, dito de Marçio a que elles chamauã deus da batalla en cãpo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 18 Et a fala et palauras que ouverom entre anbos veẽo en tal maneyra et por taes rrazões que ella o rreçebeu em seu palaçio et em sua camara prometeu lle el que casaria cõ ella quando o deus ajudase a aquel feyto a que ya, et a sua vijnda que por aly se tornaria, et que a leuaria consigo por moller. [+]
1350 HT Miniaturas/ 21 Et grãde deus he dentro en mj̃. [+]
1350 HT Miniaturas/ 21 Et se este for meu marido, eu seerey bẽ aventurada, et dita amada dos deus. [+]
1350 HT Miniaturas/ 21 Et depoys que se rrazoou, cõmo dito he, poserõ se lle de deant como en escrito ante os ollos o dereyto et a piedade et a vergonça et cuydou que era deus do amor que a ella aqueyxaua, et ja ya vençida, et paraua lle as espaldas et fugia d ' ela. [+]
1350 HT Miniaturas/ 21 Et pensaua que deus vya que nõ õme. [+]
1350 HT Miniaturas/ 23 Et derõ vozes a Jaason por lo cõfortar, et esforçarõn o que fose adeante por acabar seu feyto; ca aquelo moy ben ya, graças a Deus et estonçe cresçeu lle o coraçõ [+]
1350 HT Miniaturas/ 33 Et o amor he cousa que creçediça; et pois que eu nõ oyue ventura en ty, nõ he maravilla ¡Et aplaza a deus que saya eu ende de aquesta mẽtirosa, et que todos digã que cõ falso testemoyo culpaua eu a Jaason meu marido! ho outro dia veẽo a mj̃ hũ ospede de terra de Emonja, [tascliano ?] et apẽnas entrou el, quando lle eu dixe a primeyra palaura, et foy esta: ' ¿que faz Jaason, o meu marido? [+]
1350 HT Miniaturas/ 33 Et sabe deus que pero que me diso, que ll ' o nõ podia bem creer, enpero que m ' o jurou que tu viuo eras. [+]
1350 HT Miniaturas/ 41 Et eu coydo o a criar; se deus quiser; et depoys seja o ' que poder ' o escudeyro, des que veu o rrecado en que o moço ficaua, et cõmo o acharia se em algũa sazõ por el demãdase, et se o feyto do jnfante rrecudise a outra cousa cõmo depoys rrecudeu por saber ende a verdade. [+]
1350 HT Miniaturas/ 46 Et acordarõ que poys que se nõ podiam avij̃r, que se fosem a el RRey Jupiter, que era o seu deus mayor et seu [alcalle mayor et] de todos señor, et que este o librase todo Et depoys que se avierõ d ' esta contenda, forõ se cõ sua maçãa ante el RRey Jupiter. [+]
1350 HT Miniaturas/ 54 Et cõmoquer que el RRey Priamo avia oydo del por outros juyzos que avia dados, oyu de aquela vez moy mays; ca toda a terra falaua de aquel pleito das deesas et [do] juyzo que Paris y dera, [0] tanto que el rrey et seus fillos falarom em aquel feyto. et em pos esto apartou se el RRey Priamo com a [rreyña] Ecuba et falarom anbos em feyto de Paris, et departirom d ' esta gisa sobre ello: rrecontarõ logo o soño que a rreyna soñara, que aquel que ella parise em cõmo por el aviã de seer destroydos elles et Troya et todo o seu rreyno; et em cõmo por esta rrazõ o mãdaram matar et leuar aos montes por tal que se perdese ala et que nũca mays viuese; et outrosy em cõmo foy a criatura deytada, et cõmo foy sua ventura de nõ morrer nẽ peresçer em lugar tam ermo et tam despoblado. et sobre esta rrazom de -partirom et ouverõ grã peça de dia seu consello et seu acordo et diserom que poys que todos de aqueste jnfante falauã et elles meesmos o [aviam] oydo, que aquel pastor que dera aquel juyzo entre aquelas tres deesas que aquel era seu fillo, et que fora achado en aquelas mõtañas tam hermas onde elles ambos o mãdaram deytar por tal que morrese ende, et que nõ seria nada o que soñara a RReyna Ecuba; et agora poys que todos los pouoos dizem que el que he moyto noble et moy grande et moy fremoso et moy ensynado et moy sysudo et de moy bõas [mañas] et moy escolledor et julgador de dereyto,, tanto que bem semellaua fillo de rrey et de liñagẽe de rreys en todos seus actos; et poys que asy era que nõ aviam por que nõ enviar por el et rreçeberlo por fillo, ca a aquelo do soño da [rreyña] a que elles aviã medo moy grande diserom asy que aquel feyto do soño se de suso era ordenado et fondado et estabelesçido de asy seer et de se complir, que nõ era outro señor ẽno mũdo que o podese estraeçer nẽ desviar [senõ] aquel que o estabelesçera. et se desviado ouvese de seer por algũa gisa que aquel jnfante que morrera et nõ viuera mays, que se acomendase(n) a deus et que rreçebese(n) seu fillo; et deus que fezese de lo todo o que quisese. et des que el rrey et a rreyña ouverom este consello et acordo entre sy anbos et dous, librarõ em esta gisa; chamarõ a Ector et a todos los outros seus fillos, et contaron [lles] todas as rrazões que aviã avidas; et diserõ lles que se a elles provese et o nõ tomasen por nojo, que enviarian por seu yrmaão Paris et que o rreçeberiã por fillo. en conçello virõ os jnfantes que aquel avia de herdar et que nõ perdiam y nada, nẽ aos outros nõ lles enpeesçia nem fazia nẽgũ dãno o rreçebemẽto de Paris et todos se acharon en acordo que enviasem por el; et enviarõ logo por seus caualeyros el rrey et a rreyña, et deron lles suas cartas, et mandarõ lles que fosem por el et que o adusesem o pastor Paris, despoys que ouvo dada a sentença da maçãa ontre as tres deesas, segũdo que de suso ja avedes oydo, ficou em garda de seus gãados en çima de aquestes mõtes et vales de Astra, et fazia todas las cousas asy cõmo ante que dese aquela sentença. et acontesçeu em todo esto que dormyndo aly Paris hũa noyte ẽno meesmo lugar onde dera aquel juyzo, et veẽo a el em soños a deessa Venus, et diso lle em cõmo lle avia de acontesçer et de cõmo avia a seer rreçebydo moy çedo por fillo del Rey Pryamus et da Reyna Ecuba, et ajnda mays lle diso et o çertificou que Ector et todos los outros seus yrmaãos o rreçebiam et tomauã por yrmaão. ' Et tu yras ' -diso a deesa Juno -, ' et seeras moy bem rreçebydo. et despoys que fores ẽna graça et ẽna merçede de teu padre et de tua madre et de todos teus yrmaãos, tu me averas mester por vengança da desonrra que fezerom et foy feyta a teus parentes et estonçe te darey eu a ty a dõna que te promety, et esta he a mays fremosa criatura de que tu em todo o mundo oyste falar nem viste com os teus ollos; et quer seja casada quer outra qual quer, atal te darey eu a ty ' et ditas estas palauras, desapa resçeu Venus et foy se et Paris despertou do [sono en] que jazia et foy moyto alegre com el, et rretouo o em seu coraçom, et em [sua] voontade. et despoys de aquesto, [chegarom] os cavalevros del RRey Priamo et da RReyña Ecuba, sua moller, et de Ector et dos outros seus fillos; et el rreçebeu os moy bem et moy ensynadamẽte. et despoys d ' esto falarom elles [con] el et diserõ le o mandado a que [vjnã]: cõmo el RRey Priamo et a [rreyña] Ecuba oyram dizer que [aquel] pastor Paris seu fillo era, aquel que acharã ẽno monte et outrosi oya el que el RRey Priamo que era seu padre et a RReyña Ecuba sua madre et el rrespondeu a aqueles caualeyros que [vjnã] a el con aquel mãdado et diso lles asy: ' RRogo vos agora moyto cõmo vos sodes cavaleyros, fillos d ' algo et avedes dereyto et ben, que uos me desenganedes et me digades a verdade por que vijndes; ca nõ queria eu agora que me leuasedes [en] rrazõ de fillo del rrey, et depoys que ficase escarnjdo et perdese meu lugar que teño, et desi que ouvese de buscar outro por donde viuese et guareçese cavaleyros, eu esto vos rrogo que o nõ queyrades fazer ' et elles estonçe çertificarõ -n o por las cartas que tragiã, et lle mostrarom logo et outrosi por suas palauras et por seu menagẽe, dizendo que asy era. et Paris, poys que foy çerto et firme que asy era cõmo diziam os mãdadeyros, gisou se cõmo se fose cõ elles et enviou logo por seu amo em aquel lugar donde gardaua aqueles gaandos de el RRey Adymalet, a dizer -lle o ffeyto cõmo era et a rrazon cõmo estaua, et que lle enviaua rrogar que viesse logo aly, que moyto lle fazia mester et o pastor veẽo et falarõ anbos em rrazom d ' aquel feyto que lle el rrey et a [rreyña] enviaram dizer; et plouvo moyto d ' elo ao pastor et de quanto lle Paris d ' esto diso. et Paris preguntou moyto aficadamente a seu amo, o pastor, conjurandoo que lle disese cõmo ou [cal] maneyra o achara, cõmo quer que ll ' o avia dito algũas vegadas; et o pastor diso lle a verdade et fezo o çerto d ' elo. et en pos esto acordarõ anbos cõmo fezesem et Paris, pẽsando en seu coraçõ se lle fose menester para aquelo algũa prova ante el rrey et ante a rreyna et seus fyllos, et rrogou ao pastor, seu amo, moy fortemẽte que fose cõ el; et el outorgou ll ' o moy de grado et prouvo lle moyto. et Paris dou estonçe moy bõa conta de seus gãados a seu amo, et de toda las outras cousas que del teuera et ouvera et poserom aly todas las cousas por moy bõo [rrecado] Paris et o pastor, seu amo, que o criara et fezerõ moytos plazeres a aqueles caualeyros que vieram por Paris et dou aly o pastor a Paris, seu criado, moytas vacas et outros moytos gãados que leuasem cõ el, que ouvese que comese et que dese a quen quisese et leyxado aly todo o seu en rrecado,forõ sua carreyra et tragia cõsigo Paris, por onde andaua, hũa dõna moy filla d ' algo que avia nome Oenone; el [leuoa] (consigo) [+]
1350 HT Miniaturas/ 57 Et diso lle asy cõmo se dormyse ella: ' Ja, por deus, escudeyro et caualeyro, ¿quen sodes vos? ou ¿quen vos gyou aca? ca mays he ja passado do primeyro sono. o deus que avedes velado toda a noyte, que dar tantas vozes. [+]
1350 HT Miniaturas/ 62 Et diso lle asy: ' Aquesta ymagẽe que tu agora aqui vees he de Jupiter, aquel que he deus de todos los outros dioses, en cujo poder som todas las cousas, et am de seer para sempre ja mays. [+]
1350 HT Miniaturas/ 69 Et non seu ẽno mũdo quẽ podese contar tanta et [bõa] terra como vos avedes conquista et [destroyda] por vosa forte arte, et quantas batallas vençestes, et quantos feytos estrayos avedes [começados], et nũqua d ' eles fostes vençidos, nẽ seeredes se deus quiser. [+]
1350 HT Miniaturas/ 72 Deus, ¿quẽ oyo falar de tal coyta? [+]
1350 HT Miniaturas/ 93 Das feyturas de Elena Eleña Elena, sua yrmãa, foy espello et flor das outras dõnas, et mays noble de todas las criaturas que deus fezo en paresçer et en palaura. et sobre todas ouvo preço de apostura et beldade ca asy cõmo a rrosa vençe todas las outras flores en pareçer, asi vençia ella a todas las outras donas [do] mũdo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 103 Ca os que ante de nos foron, bem sabemos - grado a deus - que nũca lles fezerõ nẽgũa cousa que se lles tornase en desonrra se lle la quiserõ fazer, sabede que lles custou moy cara. [+]
1350 HT Miniaturas/ 104 Et acaesçeu lle asy que logo essa noyte soubo por quanto pregũtou ca o deus Apolo dou lle tal rresposta: ' tu diras aos gregos que a dez ãnos sem falla vençerã et acabarã a gerra. [+]
1350 HT Miniaturas/ 104 Et toda Troya sera destroyda et toda a gente desbaratada ' Et Achilles fezo logo escriuyr todo quanto lle aquel deus diso. [+]
1350 HT Miniaturas/ 105 Da rresposta que Achilles [cõtou] aos gregos Despoys que todo esto foy feyto, tornarõ a Atenas et Achilles contou aos gregos a rresposta que achara ẽnos deus, et cõmo lle disera que sen dulta vençeriam. [+]
1350 HT Miniaturas/ 105 Et desi contou lles quanto lle acaeçera, et cõmo lle os troyanos derã moytas dõas, et em cõmo lle rrogarã que as ofereçese aos deus et a aquel deus Apolo et soubese cõmo lles avia de acõteçer, ou se poderiã defender a Troya, ou se averiã poder de se anparar outra vez. ' Et eu enviey por lo deus ca o amaua muyto. [+]
1350 HT Miniaturas/ 105 Et maravillar se am quando oyrem dizer que eu vou con vosco mays ajnda por eso nõ -n o leyxarey de fazer ca mays me val fazer plazer aos dioses que aos terreaes. et este he todo meu entendemẽto. mays por deus, [senores], nõ leyxedes o que avedes começado. [+]
1350 HT Miniaturas/ 108 Et -par deus - tanto que fose com nosa onrra, eu queria que fosemos agora en Greçia et partidos d ' esta gerra mays enpero nõ entendades que uos aquesto digo cõ cobardeçe (nẽ) por me fazer de aquesto a afora, ca nõ he asy. [+]
1350 HT Miniaturas/ 111 Et se deus quiser, mellor se pasara este pleyto ca elles nõ pensam. [+]
1350 HT Miniaturas/ 111 Et sabede que eu nõ farey por nẽgũa maneyra o que me elles enviã dizer ca por sempre me seria rretraydo et posfaçado ¡Val deus, que soberuea et que despeyto! [+]
1350 HT Miniaturas/ 112 Et por ende se deus quiser, eu nõ serey o primeyro que d ' esto seja blasfemado, nẽ cõsentydor d ' estes feytos taes. [+]
1350 HT Miniaturas/ 112 Et nũca deus querra que se tal cousa faça ẽna çidade moy noble de Troya que senpre foy verdadeyra. [+]
1350 HT Miniaturas/ 114 Et el diso: ' σe deus me valla! eu o faço por que pode aver dez ãnos que eu chegey aqui et estoue con el em esta sua terra, et rreçebeu me cõ prazer et fezo me moyta onrra. [+]
1350 HT Miniaturas/ 116 Et sabede que nũca Deus fez ẽno mũdo pez nẽ outra cousa que tã negra fose cõmo era este RRey Perses et seu sobriño, nẽ que se cõparar podese a a sua negrura. [+]
1350 HT Miniaturas/ 119 Et sabede que despoys que o mũdo Deus formou, nũca õme oyo falar de tã grã caualaria que fose jũtada por defender hũa villa et quero vos ende dizer o cõto. [+]
1350 HT Miniaturas/ 129 Et Ector lle diso asy: ' Amygo, rrogo vos por deus que uos nõ derrãgedes et gardade -vos moy bem Ca eu vos juro sem mẽtira et vos faço bõo pleito que uos acharedes em falymẽto. [+]
1350 HT Miniaturas/ 129 Et fariamos en el grã perda se o perdesemos ' Et Eneas lle rrespondeu: ' Señor, eso todo en deus he et eu farey todo meu poder por que el nõ rreçeba dãpno. [+]
1350 HT Miniaturas/ 137 Et puxo o de tal guisa que lle quebrãtou o arçõ de -tras, et dou cõ el morto en terra, et diso asi: ' par deus, don Patrucolos, eu creo que nõ avedes ẽno mũdo amygo que por (vos) quisese vij̃r a esta terra asi cõmo vos viestes por el. [+]
1350 HT Miniaturas/ 137 Et faziã por el orações que o gardase deus de mal, et o trouxese vjuo et cõ soude aos seus amygos Monesteus, que estaua triste de seu preso que lle aviã tomado, et da moyta gẽte que perdera, cõ grã saña foy ferir aly hu veu que a batalla era mais braua et mays espesa. [+]
1350 HT Miniaturas/ 137 Et vos ben sabedes en cõmo party bem sempre cõ uosco mjña terra et meu aver et des lo dia que comygo viuestes nũca vos promety nẽgũa cousa que uos nõ atendese Et agora vos rrogo, por deus, que me dedes galardon, et que feyrades aqueles que aly veẽ que son nosos eamygos mortaes de tal guisa que me dedes vingãça do mal et desonrra que d ' elles teño rreçebido ca eu ante queria seer morto et desnẽbrado que nẽgũ de nos seer pusfaçado de cobardia ante quantos rreys et prinçepes et cõdes et duques (que) aqui son ajũtados et quando este estrayos que son [comygo] me ajudan tan sen arte, teño que moyto mays o deuedes vos fazer que sodes meus naturaes. [+]
1350 HT Miniaturas/ 137 Et a mj̃ pesara moyto mays, ¡queyra o deus asi fazer que nõ rreçebades oje mal de nosa gẽte! [+]
1350 HT Miniaturas/ 150 Et a pel he tal que deus nũca ẽno mũdo criou erua nẽ rrosa nẽ flor nẽ cousa viua de color que en ella nõ achasen [quẽ] catar -la quisese. [+]
1350 HT Miniaturas/ 182 Et depois que forõ yndo, começou Diomedes tal rrazõ: ' par deus, señora, grã dereyto faz aquel que a voso amor se se moyto del preça. [+]
1350 HT Miniaturas/ 182 Et eu terria que me faz deus moyto ben se ouvese o voso coraçõ asi cõmo vos avedes o meu. [+]
1350 HT Miniaturas/ 182 Ca vos sodes a primeyra a que eu tal rrogo rrogey et seeredes a postromeyra Et deus nũca querra que eu outra ame em mjña vida. [+]
1350 HT Miniaturas/ 182 Et asi sera o que deus quiser. [+]
1350 HT Miniaturas/ 183 Et por ende eu ben me gardarey, se deus quiser et vos sodes tã bõo caualeyro et tã preçado et tã palação cõmo me a mj̃ semella. [+]
1350 HT Miniaturas/ 185 Et se eu tã louco quisese seer que fezese cousa que aos deus nõ plougese ou lles quisese seer contrario, nõ dulto que elles de mj̃ nõ tomasen vingança. [+]
1350 HT Miniaturas/ 185 Et poys que uos comygo teño, Ja nõ ey que temer ' estonçe chegauã se os da oeste para veer a Breçayda et catauã -n a moyto et maravilauã se da sua fremosura et Diomedes foy cõ ella fasta que deçẽderõ em hum tẽdillon moy rrico que fora del RRey Faraõ, o que morreu ẽno mar RRubio quando ya pos los judeus et dera ll ' o hum seu cuñado por lle demostrar por el a fegura do mũdo et de todas las cousas estrayas et maravillosas que ẽno mũdo son, et cõmo et por qual rrazõ o mar he alto, et o mũdo onde esta et quen o sofre, et cõmo sayẽ os ventos, et cõmo chouẽ as nu(u)es, et as estrelas cõmo se mouẽ ẽno çeo et a [uirtude] d ' elas, et outras cousas moytas que seeriã grã maravilla de contar. [+]
1350 HT Miniaturas/ 279 Et se deus quiser que eu moyto viua et me da soude et se me ella atende esto que me promete, eu lle prometo et juro que libre toda sua terra de gerra et de dãno; et que faça tãto por la prol et onrra da rreyna cõmo por la [mjña] mesma. [+]
1350 HT Miniaturas/ 279 Et deus por la sua merçede me queyra dar d ' elo ben et alegria. [+]
1350 HT Miniaturas/ 288 Et fazer me as em ello grã bem et grã piedade et nũca ja deus querra que por outra moller veña o que por (mj̃) acõtesçeu ca por mj̃ son mortos moytos rreys et moytos duques et moytos prinçipes onrrados ¡mezquina! ¡en que ora tã desaventurada naçi! ¡catiua! ¡que maa nasçença a mjña foy et tã peligrosa! [+]
1350 HT Miniaturas/ 288 ¡Ay, deus! que mellor fora a meu padre nũca eu seer nada, et a myña madre que nũca viese viua a este mũdo que asi por mj̃ he destroydo et ermo ! ¡ o deus ! ¡que maa ventura veẽo ao mũdo aquel dia que eu nasçi sobre terra! ca aquel dia lançou deus ẽno mũdo plaga et gerra mortal. [+]
1350 HT Miniaturas/ 288 Et, par deus, moy mal faz el RRey Priamo por que me nõ mata ca por mj̃ he cõfondido et a perdido seu rreyno. [+]
1350 HT Miniaturas/ 288 Et mãdade me despedaçar en peças, et faredes grã dereyto et grã rrazõ eu nũca vy gente que se de ssi nõ doese et do su mal senõ esta ¡Ay, deus! ¡ que gente tã piadosa ! [+]
1350 HT Miniaturas/ 288 Et por ende rrogo a a morte que lle aplaza de a enviar pus ela moy çedo, ca os meus desejos son estes ¡Ay, deus, nõ me tardes cõ a morte! et seguirey o meu moy leal amygo, ca ja me tarda moyto et fezo mal ¡ Ay, amygo moy leal et bõo, asperade -me fasta que eu posa chegar a vos! [+]
1350 HT Miniaturas/ 345 Et el RRey Antiochas mẽteu a seu yrmão Poliçenes et por ende forõ depois todos a perdiçõ, ca Poliçenes dou sua filla Egeal a Diomedes, [0] fillo de Tideus et era neto del RRey Adestrus et esta dona avia hũ yrmão que valia moyto, et era moy nobre caualeyro, et avia nome [Asandruz]. [+]
1350 HT Miniaturas/ 356 Por que Deus quiso dar a esta duas cousas ajuntadas que nõ dou a outras moytas ca lle dou fremosura et beldade todo de consõo . Et nũca ja mays quiso oyr nẽ consentyr cousa que de maldade fose mays atendia seu marido. [+]
1350 HT Miniaturas/ 357 Et Deus quisese que asy fosen todos os outros rreys amadores das suas gentes et cõpañas. [+]
1350 HT Miniaturas/ 362 Et, por deus, o grã plazer que ey da vosa vida, nõ m ' o tornedes em pesar. [+]
1350 HT Miniaturas/ 367 Et depoys que y forõ todos ajuntados, cõtou lles seu soño et diso lles asi: ' eu jazia en meu leyto folgando et semellaua me que via hũa fegura tã fermosa que nõ a ẽno mũdo pyntura nẽ outra fegura de õme nẽ de moller que nada valuese contra a sua beldade ca o seu paresçer era entre beldade de õme et de deus, ca me semellaua que traspasaua apostura de õme Et cõmo quer que se nõ ygoalaua cõ a de deus et eu ben sey que forma de õme nõ valrria contra ello nada ca mays rresplandeçẽt era que o sol nẽ as estrelas. [+]
1350 HT Miniaturas/ 370 Et vos ([chaguey] eu ¡Ay, deus!) ¡que feyto tã mao et que desa(uentura tã grãde!)..... ña meu padre et meu (señor Don Vlixas, eu [sõ]o) Telogomus, o voso fi(llo et da RReyna Çirtes, que vos a)mou mays que a todas (las cousas do mũdo ¡Padre) et meu señor! [+]
1350 LT [1]/ 44 Et Lãçarote disso que em seu fillo nõ meteria mão sse lle ante non fezesse desonrra conoçuda. -"¡Ay!, por Deus, disse o padre, el he hũu caualeyro muy menino et nõ he tã sisudo com̃o lle sería mester, et nõ catedes uos a el, mays catade uos, se uos prouguer ao uosso bóó ssem et ao meu rrogo. -"Ora sabede por uerdade que em uosso fillo nõ meterey mão saluo se m ' o cuyta nõ fas faser. [+]
1350 LT [1]/ 44 Desy comẽdóó a Deus et mostroulle a carreyra para Seraloys, assy com̃o a amostrara ao da Ssaya Ssaya Mal Tallada. [+]
1350 LT [1]/ 49 Entõ sse fillarõ a andar et forõ falando de muytas auẽturas; et eles lle pregũtarõ: -"Sseñor, ¿conoçedes uos algũus caualeyros de casa de Rrey Artur? -"Ssi, disso ele. -"¿Et conoçedes uos -disserõ eles - Dom Lançarote do Lago? -"Ssi, disso ele, aquele conosco eu bem. -"¡Ay, por Deus!, disso Keya Destrauz, poys uos Dom Lançarote conoçedes tãto, me dizede, se uos prouguer, sse o uistes em esta terra, ca nos disso hũu caualleyro, nõ ha aynda IIIIo dias, que o viu y.-"¿Et quen foy esse caualeyro?, disso Lãçarote. [+]
1350 LT [1]/ 49 Et Queya, quando uiu o caualeyro ficar, que todó ó dia andara deante, et viu o outro caualeyro armado que a ponte guardaua, teue que o seu cõpañeyro ficaua cõ pauor do caualeyro da ponte et teuello por mal et por couardia, et nõ sse pode theẽr que o nõ dissesse a Brãdelis, et disso a Brãdelis: -"¿Nõ metedes em este caualeyro mẽtes que nosco uay? -"¿Et que he? -disso ele. -"Todo o dia, disso Queya, andou oge cõnosco, et ora, tãto que uiu o caualeyro que a ponte guardaua, uay ficãdo detras por nos meter deãte et que lle paguemos esta portagẽ. -"Verdade dizedes, [disso] Dom Brandeliz, et bẽ metedes y mẽtes, mays nõ uos ynchal, ca nos anbos, se Deus quiser, liuraremos a ponte. [+]
1350 LT [1]/ 55 El estando assy chegou a el hũu escudeyro que lle disso sem salualo: -"Senor caualeyro, ¿onde sodes uos?, ¿se sodes dos caualeyros de casa de Rrey Artur? -"Escudeyro, disso Lança[rote], ssi sóó sem falla, de casa de Rrey Artur sóó et conpaneyro da Tauola Redonda. -"¡No nume de Deus! disso o escudeyro, ca aynda oge sera ora que uos pesara muyto, et mays uos uallrria de nũca ............ de hũa tenda et começoo a tãger o mays de pre[ssa que] podo, assy que o muro todo do castelo sse começou a encher de dõnas et de dõzelas et d ' outras gentes, tanto que oyrõ o son do corno, entẽderõ que os seus caualeyros auyã d ' auer justa ou batalla. [+]
1350 LT [1]/ 60 Et un caualeyro uello que estaua ante as amẽas, et que do começo uira a batalla, et uiu que Lãçarot daua entõ mayores golpes ca o nõ começou da primeira, disso aos que estauã em derredor: -"Uos ueeredes, a boa fe, que aquel caualeyro que esta emde os uẽçera todos ou os desbaratara, et, se Deus me ualla, uẽçeria et mataria taes X com̃o eles, ca estes nossos som boos se nõ fugẽ. [+]
1350 LT [1]/ 62 Entõ entrou hũu caualleyro uello, que era seu parẽte, et dissolle: -"Armadeuos toste, ca o conbater uos conuẽ, ca dos uossos VI caualeyros que auyã a guardar o camĩo som ende os IIIIo mortos, et os outros dous son taes parados que tarde auerã sabor de fillar armas. -"¿Et com̃o e esso?, disse o senor do castelo. -"¡ Par Deus !, disso el, aly fora esta hũu caualeyro andante que el sóó em seu cabo fes esto, mays pero tãto sofreu d ' afam et de traballo que nõ poderia ia ora durar contra uos. [+]
1370 CT 1/ 217 Et nũca delles fostes maltreytos nẽ seeredes, se Deus quiser. [+]
1370 CT 1/ 218 Mays eu uos faço bon pleito et uos juro parlos deuses que nũca õme fezo tã maa pasagẽ, nẽ tã a seu dãno, cõmo elles farã, ca, sen dulta, todos serã mortos et presos. [+]
1370 CT 1/ 221 Et, Deus querendo, bon peñor nos ficará aquí de uós, ca ben mill caualleyros jazẽ aquí mortos en este canpo de taes cõmo uós, que nũca nos farã noio ẽna nossa terra. [+]
1370 CT 1/ 221 Et, se Deus quiser, ficaremos en Troya et nõ yremos a Greçia. [+]
1370 CT 1/ 226 Mays elles, porque auj́ã acabada tal guerra a ssua voõtade, rrendíã graças aos deuses, et fazíãlles grandes onrras et grandes sacrifiçios, assý cõmo era costume. [+]
1370 CT 1/ 229 Et des oymays nõ preço mj̃a uida, nẽ dou nada por mj̃a caualaría, ca os deuses poserã en uós [c]ãto ben elles fezeron. [+]
1370 CT 1/ 229 ¡Ay, Deus! ¿cõmo pode viuer mays, día nẽ ora, cõ tã grã coyta et cõmo eu posso sofrer tã grã pesar? [+]
1370 CT 1/ 229 Et sse Deus quiser, ante que moyra, auerey cõtra elles tã andãça que seerey vengado de quanto mal ey rreçebudo. [+]
1370 CT 1/ 230 Cõmo el rrey Príamos ffezo (ffezo) sacrifiçio aos deuses et ouue seu cõsello pera rrenouar Troya [+]
1370 CT 1/ 230 Et depoys que todo esto virũ, fezeron aos deuses seus sacrifiçios et suas onrras porlas almas dos mortos. [+]
1370 CT 1/ 233 Et fezeron moytos sacrifiçios aos deuses, et fezeron outrossý grandes alegrías, et asacarõ jogos de moytas maneyras a que trebellassen. [+]
1370 CT 1/ 239 ¡Deus cofonda seu amor et quen en el moy fiar! [+]
1370 CT 1/ 239 ¡Sy Deus me ajude! [+]
1370 CT 1/ 240 Depoys que todo esto ouuo feyto, Antenor foy perlos tẽplos et fez suas orações aos deuses, porque o escaparõ de morte et de moy grã coyta. [+]
1370 CT 1/ 240 Et dysso en praça que senpre lle desse Deus gerra cõuosco, sen trégoa que nũca y fosse posta. [+]
1370 CT 1/ 241 Et, señores, por Deus, traballémosnos de buscar meeziña cõ que guarescamos das chagas que tẽemos ẽnos nossos corações dos padres et das madres et dos yrmãos et do nosso bon lynagen et uosso que os gregos matarõ. [+]
1370 CT 1/ 243 Mays fe que eu deuo a Deus, o que mao quiser seer, mao siso fará de uiuer cõmjgo. [+]
1370 CT 1/ 243 Et Deus, que sabe a uerdade do mal que nos os gregos fezeron, cũpra nossos talentes en prender delles uẽgança. [+]
1370 CT 1/ 243 Et rrogo aos deuses, se a elles prouuer, que me façã tomar uẽgança dos gregos, que nos tã pouco temẽ, et nos tã pouco preçã, et nos fazẽ tã grãdes tortos et soberuas. [+]
1370 CT 1/ 243 Et eu nõ digo esto por couardía, nẽ leixedes por mj̃ de cometer o que quiserdes, ca uos ajudarey de todo meu poder, sse Deus quiser. [+]
1370 CT 1/ 246 Et poys assý he, gisemos nossa frota et, por Deus, nõ perlongemos mays este pleito. [+]
1370 CT 1/ 246 Señor, por Deus, entẽdeme agora mj̃a rrazõ que uos dyrey. [+]
1370 CT 1/ 246 Et senores, creédeme, que eu vj ende grandes tres uisiões ẽnos deuses que pregũtey, et assý mo disserõ cõmo uoslo digo per tres uezes. [+]
1370 CT 1/ 247 Et Deus cofonda a quantos creen en este adeujñador. [+]
1370 CT 1/ 249 Et Deus dalle vida escarnida ao que sse deserda cõ sua mão. [+]
1370 CT 1/ 253 Et depoys que Pares ouuo sua rrazõ acabada, espedeusse dela et foy entrar en seus naos. [+]
1370 CT 1/ 254 Et veede agora, senores, que uẽtura nos Deus dá et cõmo os leixaremos quebrãtados et maltreytos os nossos ẽemjgos, assý que senpre ende falarã, d ' aquí a mill ãnos. [+]
1370 CT 1/ 258 Et, por Deus, donas, nõ choredes, nẽ façades tal doo, ca todo assý seerá cõmo uos eu digo, que nõ faleçerá ende nada. [+]
1370 CT 1/ 258 Quanto mal et quanta desonrra nós rreçebemos, se Deus quisera, nõ fora. [+]
1370 CT 1/ 258 Et Deuslo sabe que me pesa ende. [+]
1370 CT 1/ 262 ¡Ay, Deus! ¿quen poderá sofrer o grã doo, quando hũa vir a outra seer coytada et chorosa et doorida? [+]
1370 CT 1/ 262 Grãde ben deseiara et moyto deue grãdesçer a Deus, se lle quisesse dar a morte, ante que visse aquel tẽpo que eu ey de veer, ẽno qual se mouerá mortal door et coyta et nossa maauẽtura. [+]
1370 CT 1/ 267 Elena, sua yrmãa, foy espello et frol das outras donas, et mays nobre de tódaslas que Deus fezo en pareçer, et mays paaçãa, que sobre todas ouuo prez de apostura et de beldade; ca, assý cõmo a rrosa vençe a tódaslas outras flores en paresçer, assý vençía ela a tódaslas outras donas do mũdo. [+]
1370 CT 1/ 281 Et somos aquí todos juntados por tomar ende uẽgança. por que nũca esto mays possa seer rretrahudo, nẽ rreferido, aos que depoys de nós vẽerẽ; que, quanto aos que ante que nós forõ, ben sabemos, grado a Deus, que nũca lles fezerõ nehũa cousa que sse lles tornasse en desonrra, nẽ aos que deles vẽerõ. [+]
1370 CT 1/ 281 Et eu sey ben que os deuses nos dyrã verdade sen falimento, ca el he de moy bon cõssello et moy dereyteyro, et, sse del ouuerdes boa rresposta, nõ dultedes nehũa cousa. [+]
1370 CT 1/ 283 Et don Achiles fezo sua uez seu sacrifiçio aos deuses, et acaesçeulle assý que, logo essa noyte, soubo alý por quanto y vẽo, ca o deus Apolo lle deu a rresposta en tal maneyra: - [+]
1370 CT 1/ 283 Achiles fezo logo escriuir todo quanto lle aquel deus ouuo dito, et, cõ grãde omildança, foy ficar os gẽollos ante o altar, et fezo sua oraçõ, et deulle aquelas mayores graças que podo. [+]
1370 CT 1/ 284 Et por njhũa cousa nõnos leixes partir de Troya, desque a cercarẽ, ata que nõ seia tomada et ata que toda sua gẽt nõ seia destroýda per grã crueza, ca todo assý cõuẽ de vĩjr, que nõ pode al seer, que praze assý aos deuses. [+]
1370 CT 1/ 285 Poys esto todo foy feyto, tornárõsse ha Atẽnas, et Achiles cõtou aos gregos qual resposta achara ẽnos deus, et cõmo lle disserã que, sen falla, vençeríã. [+]
1370 CT 1/ 285 Et desý cõtoulles quanto lles alý acaesçera, et en cõmo os troyaos lle derã suas dõas, et lle rrogarã en cõmo as ofereçesse alý, et soubesse de aquel deus en cõmo lles auj́a de acõtesçer, ou se poderíã defender Troya, ou sse auerýan poder de sse anparar outra uez. - [+]
1370 CT 1/ 285 Et eu enviey porlo deus, que o amaua moyto, et poys oyue dadas mj̃as oferẽdas et feytos meus sacrifiçios, estando ante o altar fazẽdo mj̃a oraçõ, díssome hũa uoz que me partisse de alý et vẽesse falar cõuosco et uos rrogasse comunalment que ja por nehũa cousa nõ uos partissedes ata que tomassedes Troya, et que matedes et destruyades tódaslas gentes d ' ende. [+]
1370 CT 1/ 285 Et poys lle praz que eu cõuosco vaa, nõ lle ey de seýr de mãdado, ca seu mal et seu dano et sua morte busca o que os deuses asaña. [+]
1370 CT 1/ 285 Mays ja por esso nõ o leixarey, ca mays me ual fazer prazer aos deuses que aos troyãos. [+]
1370 CT 1/ 285 Mays, por Deus, señores, nõ alongedes o que auedes começado, ca uós auedes bon tenpo et o uẽto qual vos cõpre. [+]
1370 CT 1/ 288 Et, par Deus, tãto que fosse nossa onrra, eu quería que fossemos todos en Greçia et partidos desta guerra. [+]
1370 CT 1/ 293 Et se Deus quiser, mellor passará este pleito. [+]
1370 CT 1/ 293 ¡Val Deus! ¡que soberua et que despeyto! [+]
1370 CT 1/ 294 Et, se Deus quiser, nũca serey brasmado destes feytos taes. [+]
1370 CT 1/ 295 ¡Val Deus! ¡que barõ et que uassalo de señor! [+]
1370 CT 1/ 297 Et desý deçẽdeusse a el, et desenlaçoulle o elmo, et queríao escabeçar. [+]
1370 CT 1/ 297 Mays Tálafus, que o amaua, quando o veu assý jazer, desçendeusse do caualo, et foy caer sobre el , et cobreo do escudo. [+]
1370 CT 1/ 297 Si Deus me ualla -disso el -. [+]
1370 CT 1/ 300 Mays sabede que Deus nõ fezo ẽno mũdo pez nẽ outra cousa que tã negra fosse cõmo era este rrey Perses et seu sobriño, nẽ que sse cõparar podesse aa sua negrura. [+]
1370 CT 1/ 303 Et desque Deus o mũdo formou, nũca home oýo falar que tan grã caualaría fosse ajuntada por defender hũa vila. [+]
1370 CT 1/ 308 Amjgos, por Deus, catade quanto mal nos fazẽ os de Troya. [+]
1370 CT 1/ 317 Amjgo, rrógouos, por Deus, que nõ derrangedes. [+]
1370 CT 1/ 317 Et por ende rrogo aos deuses que me uos tornẽ viuo et cõ soúde. [+]
1370 CT 1/ 317 Esso todo en Deus he, et eu farey todo meu poder por que el nõ rreçeba dãno. [+]
1370 CT 1/ 328 Par Deus, don Patróculos, eu creo que nõ auedes ẽno mũdo amjgo que por uós quisesse vĩjr a esta terra, assý cõmo uós uẽestes por el. [+]
1370 CT 1/ 328 ¡Por Deus, tornémonos et acorramos a Éytor! [+]
1370 CT 1/ 328 Et fazíã por el orações, que o guardasse Deus de mal et o tornasse uiuo et cõ soúde aos seus. et Menesteus, que estaua moy triste de seu preso que lle auj́an tollido et da gente moyta que perdía, foy ferir, cõ grã saña, alý hu ueu aquela batalla que era mays braua et mays dura et mays espessa. [+]
1370 CT 1/ 328 Agora uos rrogo, por Deus, que me dedes ende galardón et que feyrades aquelles que alý vẽen, que son nossos jmĩjgos mortaes, de tal gisa que me dedes uẽgança et onrra do mal et da desonrra que delles teño rreçebida, ca eu quería ante seer morto ou desnẽbrado que hũ de nós fosse posfaçado de couardía ante quantos rreys et prínçepes et cõdes et duques de grã prez que aquí son juntados. [+]
1370 CT 1/ 328 Et a mj̃ pesará moyto, mays quéyrao Deus assý gisar que nõ rreçebades oie mal de nossa gente. [+]
1370 CT 1/ 347 Mays, senores, por aqueles deuses que uos fezeron, agora uos gardade, que nõ seiades ao partir de aquesta batalla os peores et mays uiles de aquesta oste, ca mays nos ualrría de morrermos todos onrradament que hũa mj̃gua seýr de nós. [+]
1370 CT 1/ 352 Et por ende, señores, rrógouos por Deus que uos traballedes en gisa que oie en este día seia a onrra nossa. [+]
1370 CT 1/ 352 Et rrogemos aos deuses que nos façã ende auer onrra. [+]
1370 CT 1/ 356 Et uós entrament caualgade depoys cõ uossa cõpaña moy bõa que tẽedes, et leuãdo moy sysudament uossos peões; et, por Deus, nõ queyrades mays detardar aquesto que uos dygo. [+]
1370 CT 1/ 356 Et agora te uay et fays assý cõmo acordaste, et deche Deus atal poder per que possas dos gregos tomar uj̃gança qual teu coraçõ cobijça. [+]
1370 CT 1/ 363 Et moytos auj́a y que chorarõ cõ grãde alegría, et rrogauã moyto a Deus que acreçẽtasse senpre ben sua onrra et o gardasse de mal, ca el era aquel en que auj́ã asperança de seer per el uẽgados et desçerquados. [+]
1370 CT 1/ 366 ¡Ay, Deus, señor! [+]
1370 CT 1/ 379 Mays Diomedes, que era moy bõo et moy lygeyro, ergeusse moy toste, cõ sua espada ẽna mão, et defendeusse moy ben. [+]
1370 CT 1/ 384 ¿Que uos dyrey del? Çertos seede que nũca Deus fez caualeyro tã ualẽt, nẽ tã fardido, nẽ de tã grã força que o en cãpo podesse sofrer nẽ endurar hũ por outro. [+]
1370 CT 1/ 386 Mays Deus, porla sua merçee, uos queyra gardar de mal et de perígoo. [+]
1370 CT 1/ 389 Por ende uos rrogo, por Deus, que senpre ajades ende coydado et que penssedes y moyto, ca moy toste soen vĩjr grãdes auẽturas. [+]
1370 CT 1/ 403 Et poys nós este feyto começamos cõtra troyãos, por Deus, nõ lle demos nehũ uagar ata que deles tomemos uẽgança, nẽ os leixemos folgar ata que entẽdamos que elles an o peor da batalla et nós o mellor, et que os ajamos presos ou uẽçudos ou cõquistos. [+]
1370 CT 1/ 403 Et sse parardes mẽtes ẽna merçee que nos os deus fezeron, entẽderemos que por nós son et do nosso bando, ca nos anpararõ de aquel diabro espantoso et pauoroso et mao que nos cõbatía brauament et nos maldesbarataua, en maneyra que, sse durara ata agora, todos foramos mortos ou presos ou uẽçudos. [+]
1370 CT 1/ 403 Mays el fezo todo seu dereyto, ca don Tideus, seu padre, foy o caualeyro mays fardido et mays gerreyro et mellor en armas que nũca çengeu espada, nẽ que ouuo mayor prez nẽ mayor nomeada. [+]
1370 CT 1/ 408 Mays, ssy Deus uos ualla, dizédenos, se uos prouuer, ¿por que nõ auedes de nós pauor de rreçeberdes de nós dãno en esto que nos ameaçastes? [+]
1370 CT 1/ 408 Des oymays caualgade sen pauor, ca, sse Deus quiser, nõ aueredes estoruo nehũ que eu nõ seia o primeyro. [+]
1370 CT 1/ 413 Et poys y forõ ajuntados, falarõ moytas cousas et mouj́ã moytas pleytesías, mays nõ queríã os deuses que fossen outorgadas, ca nõ foy y nehũa pleytesía moujda que outorgada fosse, senõ tãto que derõ el rrey Toas por Antenor. [+]
1370 CT 1/ 414 ¡Ssy Deus uos ualla, pártasse esta guerra por mj̃ et por uós! [+]
1370 CT 1/ 414 ¡A[y], Deus, que grã ben seería que sse fezesse assý cõmo eu digo, que por nós anbos ou por cada hũ de nós escapassen de morte quantos an de peresçer en esta guerra! [+]
1370 CT 1/ 416 Et, se me os deuses dessen a morte ante da manãa, en esto seyría da coyta et do pesar en que sõo. [+]
1370 CT 1/ 417 Et a pel he tal que nũca Deus ẽno mũdo fezo erua nẽ frol nẽ rrosa que ẽno m[ũ]do uiua de color que en ela nõ achassen, se a catar quisessen. [+]
1370 CT 1/ 419 Breçayda assý guarnida et apostada, assý cõmo uos ey cõtado, espedeusse da rreýna Écuba et das outras donas. [+]
1370 CT 1/ 420 Par Deus, señora, grã dereyto faz aquel que ha uosso amor, se sse del moyto preça. [+]
1370 CT 1/ 420 Et eu terría que me fazía Deus moyto ben, sse o uosso coraçõ ouuesse assý cõmo uós auedes o meu et que eu senpre fosse uosso en tódoslos días da mj̃a uida. [+]
1370 CT 1/ 420 Et ja Deus nũca querrá que me eu traballe de amar nẽ de seruir outra. [+]
1370 CT 1/ 420 Et assý será, sse Deus quiser. [+]
1370 CT 1/ 421 Et por ende eu ben me gardarey, sse Deus quiser. [+]
1370 CT 1/ 424 Et Diomedes foy cõ ela ata que desçeu en hũ tendillón moy rrico, que fora del rrey Farõ, aquel que sse perdeu ẽno mar Rruujo, quando ýa enpús os judeus. [+]
1370 CT 1/ 447 Ca ẽno mũdo nõ ha home que o cõtar podesse, ca ben lles jogara Deus, se aquel día que Pares foy por Elena todos forã mortos. [+]
1370 CT 1/ 449 Et nõ ha cousa por que eu mays cofondudo et mays auergonçado podesse seer, nẽ por que eu podesse buscar mayor meu dãno, ca ja Deus nũca querría, nẽ o teña por ben, que eu por esto seia desmayado, nẽ tema morte, nẽ peligro. [+]
1370 CT 1/ 449 Señor, por Deus, jde agiña, et detẽede a Éytor, et defendédelle que nõ uaa oie a esta batalla, que, sse aló uay, rreçeberdes uós y grã dãno et grã perda, et el outro tal. [+]
1370 CT 1/ 453 Et rrógote por Deus que te tornes ende, et nõ deues fazer cousa cõtra mj̃a voõtade. [+]
1370 CT 1/ 454 Et ja nũca me Deus perdõe se de tal cousa nũca oý falar, que caualeyro por soño de moller leixasse de trager armas. [+]
1370 CT 1/ 457 Et pregũtou estonçe quen o matara, et cõtárõlle cõmo o feyto fora. -¡Par Deus! -disso Éytor -. [+]
1370 CT 1/ 457 Et seu yrmão Troylos fazía tãtas bõas caualarías que esto era hũa grã marauilla, ca nũca foy tal que sse a el chegasse que o nõ cõprasse moy carament, nunca Deus ẽno mũdo fezo caualeyro mays ardido, nẽ mays esforçado. [+]
1370 CT 1/ 460 ¡Ay, Deus, que grã perda et que grã mal que sse Éytor nõ podo aquel día sofrer de saýr aa batalla! [+]
1370 CT 1/ 461 ¡Ay, Deus, que uẽtura tã maa et tã crua et que s[en]tẽça tã desaposta os deuses derõ cõtra troyaos! [+]
1370 CT 1/ 471 Et este tenplo era chamado "Deus do sol" en aquel tenpo, et auía en el grandes obras et pinturas moy marauillosas et difizios muy rricos et tódaslas cousas que pertẽeçíã a tenplo rrico et honrrado. [+]
1370 CT 1/ 475 Et ia Deus nũca me perdõe se nũca uj tal marauilla: poerẽ sobre mj̃ señor et nõ mo dizerẽ ante se o quiría outorgar. [+]
1370 CT 1/ 476 Et ante grã tenpo que uós a nós chegasedes, aquí demos muytos cõsellos, et [s]en uós ante huueamos et aperçebemos do que mester ouuemos, et sen uós cõmeçamos muytas cousas que acabamos, grado a Deus; demais, sabede que este señorío nũca o pedj́ nẽ busquei et, quando mo derõ et mo outorgarõ, mais me pesou ca me prougo cõ el. [+]
1370 CT 1/ 487 ¡Ay, Deus, que grã perda et que grã destruymento de todos seus amigos et del meesmo! [+]
1370 CT 1/ 489 ¡Ay, Deus! [+]
1370 CT 1/ 489 ¡Ay, Deus, quen podese adeujnar et soubese a uerdade da fim deste pleito! [+]
1370 CT 1/ 492 Et, sen falla, se Deus me fezer tãto bẽ et tãta merçee et contra mj̃ for tã piadoso que [me] ueia entregado de Políçena, o meu coraçõ auerá pera senpre alegría conprida, et terríame por rrico sobre quantos á en Greçia et onrrado sobre quantos rreys ẽno mũdo som. [+]
1370 CT 1/ 496 Et sabede que o meu liñage bõo nũca per mj̃ será abayxado, se Deus quiser. [+]
1370 CT 1/ 497 Et dizía así: -¡Ay, Deus, que fera uentura et que estraya, que así sõo coytado d ' amor! [+]
1370 CT 1/ 497 Et, par Deus, en grã coyta uiuo et en forte uida et en forte torneo estou agora, ca eu auía bõas maneyras et perdías todas, et aprendj́ outras per que ualuese senpre meos, que me f[ige] forte et esquiuo et apartadiço, et nõ quero ia que me falẽ. [+]
1370 CT 1/ 497 Et esto nõ sería sen rrazõ, ca auería por amiga aquela que é señor da beldade et de todo bẽ, et en que eu ey todo meu bẽ et toda mĩa asperança et mĩa alegría et mĩa soúde, et en cuja mesura iaz todo meu bẽ et toda mĩa uentura, et que á mays que tódaslas outras que Deus ẽno mũdo fez en tallo et en beldade et en color et en tódaslas outras bondades, et por que me o amor tẽ tã coytado et tã amazelado, et a que eu teño p(r)intada ẽno meu coraçõ, en guisa que, quando me dela acordo, a poucas que nõ ensandesco, et estou preste de perder a uida. [+]
1370 CT 1/ 502 Et se me Deus ajude, uós perdestes agora bõo calar; et tal paráuoa cõmo aquesta nõ deuera de seýr da uosa boca, nẽ deuerades de dizer nẽ cõsintir cousa que se uos tornase en ponto de desonrra. [+]
1370 CT 1/ 502 Et por Deus, señor, nõ queirades abayxar nẽ seer de maa barata d[o] bõ prez que uos Deus dou, ca ia eu uj moytos caualeyros que gãanarõ grã prez et grand onrra et despois enpeorarõ tãto que tornarõ a grand onta et a escarno, et sua fim fuj muy ujl. [+]
1370 CT 1/ 502 Et, por Deus, moyto uos acoytastes et cõmeçasteslo muy çedo, ca en toda a hoste nõ á tã bõo õme que disese o que uós ora disestes que lle uós y nõ deuesedes trauar et esquiuar moyto tal rrazõ, et tẽerlo ende por couardo et por áuol et por ujl et por sen siso. [+]
1370 CT 1/ 506 Deus mãde que, ante que a noyte seia, uaades d ' aquí cõ tal ferida que façã por uós doo todos os da uosa parte. [+]
1370 CT 1/ 506 ¡Ay, Deus, que maas nouas yrã a seu padre et a ssua madre et a seus yrmãos et a sseus amigos! [+]
1370 CT 1/ 506 Por ende, por Deus, tornade logo aa batalla, ante que me saquen este pedaço da lança, et metede uossa puña et uoso poder en me uẽgar; ca, sse eu çerto for que sõo uengado, a mĩa alma yrá pera os dioses. [+]
1370 CT 1/ 506 Et, par Deus, eu me deuía a matar cõ mĩas mãos, et asý será çedo en toda guisa. [+]
1370 CT 1/ 506 Et ¿cõmo quer Deus que eu ujua depois de meus yrmãos? [+]
1370 CT 1/ 506 Et, por Deus, per y ferídeos, senores, brauament et façámos[los] entrar traslas barreyras, mao seu grado, et mataremos deles mais de mill. [+]
1370 CT 1/ 515 Nõ queira Deus nẽ lle praza que oie Achiles faça cousa que se lle torne en bẽ. [+]
1370 CT 1/ 516 Et logo oie, querendo Deus, yrey ueer Éutor, meu señor et meu yrmão, et a mĩa alma yrá dereytament pera a ssua, ca ia moyto me tarda que o nõ ueio. [+]
1370 CT 1/ 516 Et cõfortade todos a meu padre et a mĩa madre; et Deus, perla sua merçee, os ajude et seia cõ eles et os anpare et defenda de mal. [+]
1370 CT 1/ 519 ¡Ay, Deus, que día tã astroso et tã doorido, et que obra tã maa, et que pecado tã grande de ficar tãtos rreynos destroídos et tãtas terras ssen señor, et que torto et que perfía et que sobéruea tã grande, et que por cousa tã pouca se leuantou! [+]
1370 CT 1/ 522 Por ende, por Deus, nõ uos noje esta obra; ca, cõmoquer que algũ en ela gãane prez, mayor o gãañades uós, ca çẽ uezes tãto sse dobra a uós per cada lugar. [+]
1370 CT 1/ 522 Et, por Deus, señor Achiles, todo est[o] catade et gardade ben uosso prez; ca mays uos digo, que nõ ha aquí rrey nẽ cõde que ja en al ande falando nẽ posfaçãdo, senõ en esto. [+]
1370 CT 1/ 522 Et, por Deus, nõ uos seia graue de ẽader en uosso prez et esquiuar uosso dãno. [+]
1370 CT 1/ 522 Et esto uos rrogã de coraçõ et uos peden todos os desta oste, que, por Deus, os mãteñades et gardedes et façades cõmo ja fezestes outras uezes. [+]
1370 CT 1/ 522 Et poys uos Deus fezo tãto ben et uos quer dar tã bon prez, nõ nos seiades cõ el escasso. [+]
1370 CT 1/ 525 Et ssy uos Deus ualla, dizédeme agora ¿quaes mãgẽelas leuastes y ou quaes engeños ou quaes trabuquetes, cõ que os cõbatessedes, ou quaes forõ as armaduras outras, que soen fazer en mill maneyras pera cõbater castelos et çidades, que fezestes? [+]
1370 CT 1/ 525 Par Deus, don Vlixas, aýnde me pareçe que os nõ tẽedes gastados assý cõmo uós dizedes, ca aýnda nõ foy día que os nõ achassedes fora perlos chãos, ben hũa mea légoa, ben armados et ben gisados de batalla, querlos demãdassedes uós, quer no, ata que fosse noyte. [+]
1370 CT 1/ 525 Mays eu nũca mays por el serey malandãt, nẽ morto, nẽ preso, se Deus quiser. [+]
1370 CT 1/ 525 Et, par Deus, quantos esta guerra mãtẽedes, fazedes grã pecado; et sõo çerto que, sse moyto durardes en esta perfía, que mal uos acharedes ende. [+]
1370 CT 1/ 529 Syñer don Nástor, leixade este pleito et falade en al, ca esto nõ nos cõpre; ca, parla fe que eu deuo a Deus et a uós, se uós cõ os de Troya queredes mays lidar cõmo soedes, ben podedes aló yr sen mj̃ et sen os meus; ca eu ben entẽdo por que me esto dizedes: vós queredes que cometa eu outra uez esta soberuja et que me meta outra uez en esta loucura. [+]
1370 CT 1/ 529 Dyomedes, que en este pleito nõ falara, quando oýo o que Achiles dissera, nõ o teuo por ben et, cõ grã saña que ouuo, nõ soubo que dissesse, pero nõ sse podo calar et disso assý: -¡Sy me ajude Deus! [+]
1370 CT 1/ 529 Et, sy me Deus ajude, os que uos moueron este pleito et uoslo rrogarõ, tomárõsse a grã folía, et nõ sabíã cõmo estaua uossa fazẽda, et julgauã a uosso coraçõ perlo seu. [+]
1370 CT 1/ 529 Et cada hũ sabe o sseu coraçõ et Deus ssabe o de todos. [+]
1370 CT 1/ 530 Diomedes, nõ me marauillo de uós senpre amardes caualaría; mays pero, se o fazedes, ben sey eu por que o fazedes, porque nõ podedes y al fazer que uos mal nõ estouesse, et mal día uós forades fillo de Tideus, sse caualaría nõ fosse por uós senpre mãteúda. [+]
1370 CT 1/ 534 Et eu digo a Deus uerdade que en todo o mũdo, camaño he, que nõ ha caualeyro que tãto ualla en armas cõmo Troylos, et nõ he mẽos ardido, nẽ ha mẽor força que seu yrmão Éytor, nẽ mẽos esforçado, nẽ mẽos orgulloso, nẽ mẽos ualẽt, nẽ mẽos cõprido de bondade, nẽ sse cõbate peor que el. [+]
1370 CT 1/ 540 Mays pero Deus faça ben a Troylos, poys que eu nõ posso auer a el a meu prazer, nẽ el a mj̃, et porque esto entẽdo, me outorgo a este outro. [+]
1370 CT 1/ 540 Mays eu llo enmẽdarey moy ben, et ojemays farey todo seu prazer et toda sua uoõtade, et Deus me leixe ende veer alegría. [+]
1370 CT 1/ 558 Mais Deus, porla sua merçee, nos guarde de mal, se sua merçee for et lle prouuer, asý cõmo nós cobijcamos et el sabe que nos mester he. [+]
1370 CT 1/ 562 ¡Ay, Deus, que mal et que pecado et que dãno tã grande! [+]
1370 CT 1/ 562 Et mande Deus que eýnda se el rrepinta cõ seu dãno. [+]
1370 CT 1/ 565 ¡Ay, Deus, que bõo feyto fora se acorro ouuera! [+]
1370 CT 1/ 567 ¡Par Deus! [+]
1370 CT 1/ 567 Et pois te agora perdí, a mĩa alma yrá enpús a tua et, sen falla, os deus me farã en elo grã merçee. [+]
1370 CT 1/ 572 Et o mãdadeyro espedeuse dela et seýose da çidade, de tal ora que era ia tarde quando alá chegou. [+]
1370 CT 1/ 573 Et se Deus quiser guardar a mina soúde et me ela touer esto que me promete, eu lle prometo et lle juro que liure toda sua terra de guerra et de dãno, et que faça tãto porla honrra et porla prol dela rreýna cõmo farey porla mĩa meesma. [+]
1370 CT 1/ 573 Et Deus porla sua merçee me queira ende auer bem et darme alegría. [+]
1370 CT 1/ 575 Et tãto que fuj noyte, meteuse dentro ẽno tenplo de Apólinis, et ascondeuse y moy bem, que ẽno tẽplo auj́a caustras et bóuedas et camaretas en que orauã, et outros moytos lugares guisados pera esto. [+]
1370 CT 1/ 591 Et nũca mais ia Deus queira que por outra moller aueña o que por mj̃ auẽo. [+]
1370 CT 1/ 591 ¡Deus, que desauenturada fuj aquela ora et que naçença tã perigoosa naçeu a meu padre et a mĩa madre, que así o mũdo por mj̃ he destroído et hermo! [+]
1370 CT 1/ 591 ¡Ay, Deus, que maauentura uẽo ao mũdo quando eu naçí sobre terra! [+]
1370 CT 1/ 591 Ca aquel día lançou Deus ẽno mũdo praga et guerra mortal, ca senpre o mũdo uiuera en prazer et en goyo et en paz se eu naçuda nõ fora. [+]
1370 CT 1/ 591 Et, par Deus, (el) rrey Príamo, muyto errado es porque me nõ matas, ca por mj̃ es cofundudo et ás perdudo teu rreyno. [+]
1370 CT 1/ 591 ¡Ay, Deus, que gente tã piadosa! [+]
1370 CT 1/ 591 Por Deus, nõ me tardes et segerey o meu muy leal amigo, ca ia moyto tardey et fige mal et torto. [+]
1370 CT 1/ 604 Et as dõnas da çidade, quando as uirom así yr, fazíã suas orações, rrogando muyto a Deus que as guardase de mal et que nõ rreçebesem dãno, nẽ enqueijóm. [+]
1370 CT 1/ 622 Mays Deus, porla sua merçee, guarde esta mĩa obra de pusfaço, que eu nõ seia perdudo por el, et gárdea asý cõmo forõ guardados estes dous out[o]res, Ditis et Dayres, que a fezerõ. [+]
1370 CT 1/ 624 Et así fuj, ca a tomarõ entonçe os que Deus cofonda, et leuárõna arastrando uilment, et deytárõna en hũ rrío, que auía a ágoa muy fonda, a que chamauã Ascandra. [+]
1370 CT 1/ 624 Et Deus mande que seiã eles por elo malandantes. [+]
1370 CT 1/ 627 Et seede çerto que, de quanto agora aquí disestes, que nõ seredes ende creúdo, se Deus quiser, que ante será dous mill escudos fendudos et quebrantados ca esto que uós disestes seia feyto, que os gregos nõ poden cõnosco al poer, senõ seerẽ todos mortos ou nós. [+]
1370 CT 1/ 632 ¡Ay, Deus, que cõsello tã astroso et tã m[a]o! [+]
1370 CT 1/ 632 Et el rrey Príamo se queixou muyto, que ferament se temía d ' engãno et de trayçóm, mais nõ quiso Deus que dela podese seer guardado. [+]
1370 CT 1/ 633 Et sobeiament me espanto do grã mal que senpre a Troya uẽo, que Deus nõ quer que aia alegría, nẽ bẽ, nẽ auĩjnça boa, nẽ asperança dela. [+]
1370 CT 1/ 633 Deus así o quiso et asý ouuo de seer, que este dãno así creçese. [+]
1370 CT 1/ 635 Et espedeuse et tornouse pera Troia. [+]
1370 CT 1/ 637 Et, por Deus, este destroymento et esta coyta cõ que ia somos enoiados et mortos et cãsados nos deuería de dar entendemento et talente d ' amar et querer paz. [+]
1370 CT 1/ 637 Et, par Deus, se a os gregos nõ quisesen queimar, nóslos deuiamos a rrogar que a tomasen et a destroýsen, tãto que nós todos podesemos seer en saluo por esta guerra auer saç[õ] et fim. [+]
1370 CT 1/ 637 ¡Ay, Deus, que maa et que estraya cõfusióm! [+]
1370 CT 1/ 651 Et espedeuse logo deles, et foyse. [+]
1370 CT 1/ 655 ¡Ay, Deus, cõmo Antenor et Eneas trouxerõ esta treyçóm tã encubertament, et tã sobeiament começarõ maa cousa et estraya treyçóm! [+]
1370 CT 1/ 658 ¡Ay, Deus, que feyto tã mão et tã estrayo et que treyçõ tã grande et tã crua! [+]
1370 CT 1/ 658 ¡Ay, Deus! ¿quen uj́o nũca traiçõ tã grande, nẽ dãno, nẽ tã mao feyto? [+]
1370 CT 1/ 660 ¡Ay, Deus, que corações ouuerõ aqueles traidores de fazer tã grã trayçõ et tã grã maldade! [+]
1370 CT 1/ 666 Et Agamenõ a deu logo a Perio, fillo de Achiles, aquel mao et áuol et sem piadade et sem merçee, que Deus cõfonda. [+]
1370 CT 1/ 666 ¡Ay, Deus, que grã dãno et que grã perda! [+]
1370 CT 1/ 666 ¡Ay, Deus, que feyto tã estrayo et tã doorido, et que morte tã maa et tã fea et tã dura et tã esquiua! [+]
1370 CT 1/ 667 ¡Par Deus! [+]
1370 CT 1/ 667 Et ia Deus nõ queira que de mj̃ fique fillo nẽ filla que seia chamado vil nẽ bastardo, por que o alto linagẽ onde eu ueño seia abayxado, nẽ que me nj̃guẽ chame barregãa, nẽ a meus fillos fornizíos. [+]
1370 CT 1/ 667 ¡Ay, Deus, que feyto tã cruu et que dãno tã grande! [+]
1370 CT 1/ 672 ¡Ual Deus, que bem apostados ficamos per uós! [+]
1370 CT 1/ 672 Et, sen falla, aquel rroubo fuj muy bẽ uingado et cõprado carament porla uingança dos deus. [+]
1370 CT 1/ 672 ¡Que Deus uos ualla, dom Vlixas! [+]
1370 CT 1/ 699 Este rrey Adastrus çercou con Tideus, padre de Diomedes, en Teuos a el rrey Etíochis, que era yrmão deste Polizenas, quando lle el fezo grã torto; ca sabede que outrosí poserã anbos que rreynasem per uezes, hũ hũ ãno et outro outro. [+]
1370 CT 1/ 699 Et Polizenas deu Egeal, sua filla, a Diomedes, fillo de Tideus. [+]
1370 CT 1/ 719 Et a sua tardança nũca lle a ela enpeesçeu pouco nẽ muyto, ca Deus quiso dar a esta duas cousas ajuntadas que nõ dou a outras muytas, ca lle dou fremosura et bondade, todo de cõsũu. [+]
1370 CT 1/ 726 ¡Ay, Deus, cõmo o mundo he cruu et mão et sen uerdade! [+]
1370 CT 1/ 729 Et, por Deus, o grã prazer que ey de uosa vijnda, nõ mo tornedes en pesar et en doo; mays perdoádelle, et el a uós, et ia mays senpre uos amade, et serey leda cõuosco. - [+]
1370 CT 1/ 737 Et o seu paresçer era entre beldade d[e] ome et de deus, ca me semellaua que traspasaua apustura d ' ome, cõmoquer que se nõ jguaua cõ a de deus. [+]
1370 CT 1/ 740 Señores -diso Telégonus -, por Deus, leyxádeme alá entrar, ca eu quiría ueer Vlixas. [+]
1370 CT 1/ 742 ¡Ay, Deus, que feyto tã m[a]o et que desauentura tã grande! [+]
1370 CT 1/ 745 Et fuj dado d ' escriuir et d ' estoriar ẽno tenpo que o muy noble rrey dom Pedro rreynou, ao qual mãtena Deus ẽno seu seruiço por muytos tenpos et bõos. [+]
1370 CT 1/ 745 Et os sobreditos onde el uẽ, seiã h[e]rdeyros ẽno rreyno de Deus, amén. [+]
1370 CT 1/ 747 Et eu, o dito Fernã Martíis, clérigo, rrogo et peço, porlo amor de Deus et por saluamento de suas almas et en penjtençia de seus pecados, a quantos este liuro uirẽ et oýrẽ, que digan porla mj̃a alma hũ Pater Noster et hũa Aue María, aa onrra de Deus Padre et de Deus Fillo et de Deus Spíritu Sancto, que me queyra perdoar, et da Uirgen María, sua madre, que lle rroge por mj̃ et por uós que o queyra assý cõprir et outorgar. [+]
1390 MS [I, 1]/ 9 Et a perna cõ a coyxa todo me secou, et vierõ algũus meus amigos a mĩ e virõme asy tolleito o corpo, derõme en cõsello que cõ d ' aquela[s] cousas que teuese, que fose par ' algũ lugar de rreligiõ hu podese seruir a Deus et auer algũa sustançia para mãteemẽto do corpo. [+]
1390 MS [I, 1]/ 9 Et a coixa cõ sua perna que ante era sequa tornou en sua força, et sen ajuda de nĩhũu andey sobre los pees çopegando hũu pouquo et foyme para o lugar de rreligiõ hu queria estar, et oyn y estando as oras de Santiago; et pois que as oyn por la grraça de Deus torneyme para mĩa casa saão et saluo com̃o ante. [+]
1390 MS [I, 1]/ 12 Et el entõ volueuse para sua casa et por lo miragre de Deus achou hũu asno et poseo en el et leuoo alo et deytoo en hũu leito, et el pedio o corpo de Deus, et quando vio que llo tragiã deitouse en terra et rreçebeo cõ grã deuoçõ et cõ grãdes lagrimas. [+]
1390 MS [I, 1]/ 12 Et esto paresçe que foy feicto por la grraça de Deus, que o lugar de Santiago fose onrrado por lo corpo do seu santo rromeu que pasara ja por outros lugares. [+]
1390 MS [I, 1]/ 12 "Oudom, santo de Deus, ajudanos!". [+]
1390 MS [I, 1]/ 12 Et verdadeiramente este foy home de boa voontade et que nũca mal fez por suas maãos et nõ rreçebeu a sua alma en vaão, et por ende rreçebeu [de] Deus grraça et misericordia para ela. [+]
1390 MS [I, 1]/ 12 Hũu home boo clerigo de santa vida que avia nome Mẽẽdo, et hũa boa moller amiga de Deus, que avia nome Ega, diserõ que virã arder de noyte sobre lo seu moymẽto candeas por vertude et que as quiserã tomar et nõ poderã; et algũus d ' aquel lugar nõno queriã creer. [+]
1390 MS [I, 1]/ 12 Oudom, se tu es santo et amigo de Deus fays que se açenda esta cãdea por si. [+]
1390 MS [I, 1]/ 12 Et quando foy manãa achouse moy bẽ saão et dou grraças a Deus et a santo Oudom, et leixou y o leito en que viera, et foise saão a seu pee para sua casa. [+]
1390 MS [I, 1]/ 12 Estes miragres et outros moytos mostrou et faz Deus por aquel home santo Oudon, en aquel lugar do apostolo Santiago, a aqueles que o demandã et o ã mester. [+]
1390 MS [I, 1]/ 12 Et liurou moytos de grãdes peligros; et cada que vẽẽ tẽpestades do eer ou d ' onde quer, ou se queren danar os froytos per algũa gisa, se ali a el as jentes vã en rromaria et lle fazẽ ofertas et fazẽ oraçõ, por la graça de Deus et por lo rrogo del, son liures d ' esto et dos outros cõtrarios, et tornãse en paz para suas casas. [+]
1390 MS [I, 1]/ 12 Roguemos a Deus et ao apostolo Santiago que el por la sua santa oraçõ et por los santos mereçemẽtos et a boa vida d ' este santo Oudon, queira acorrer ao que este liuro mãdou scripuir ẽnos seus perigoos da alma et do corpo et lle de soude do corpo et vida perdurauell da alma en Parayso et perdoaçõ dos seus pecados quando d ' este mũdo seyr, et en este mũdo o liure dos tormentos et tribulações et infirmidades de seu corpo, et de todo los outros fies cristiaãos quen este liuro leer ou oyr leer, et que o apostolo Santiago et o corpo [de] santo Oudon o cõpran asi et o peçã en grraça et merçee ao Señor Jhesucristo. [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Et este Santiago en seendo en Iherusalem hu preegaua de Ihesucristo fillo de Deus viuo, foy derribado da çima do tẽple et apedreado as maãos dos judeus; et foy soterrado ali acerqua do tẽple. [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Et tãtas vezes ficou os jeonllos ẽno dia fazẽdo oraçõ a Deus, que tragia en eles calos. [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Et este senlleiramente ontre os outros apostolos por la sua santidade, que era moi grãde, leixauano os judeus entrar en Santa Santorum que era o lugar mais santo nẽ mais onrrado que eles avian segundo sua lee. [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Yrmaãao, come ca o fillo de Deus rresurgio. [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Et a cabo de sete ãnos que el foy bispo, en hũu dia de Pascoa, vierõ os apostolos a Iherusalem et pregũtoos por los miragres et maravillas que Deus por eles fazia, et eles diserõllos ante todo o poboo, et mostraron et preegarõ cõ el ẽno tẽplo a Cayfas et aos outros judios sete dias, et os judeus querendose baptizar por la sua preegaçõ, entrou hũu home adesora ẽno tẽple et começou de braadar et dizer: - [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Despois ẽno ãno que el avia triinta ãnos que era bispo, os judeus cõ maliçia forõ a el et diserõlle: -Rogamosche que tornes o poboo que erra coydando por Ihesus que he Deus et que asi o preeges et faças entẽder ao poboo que aqui seera en dia de Pascoa, et nos asi o outorgaremos, et nos et o poboo daremos testemoyo que tu es home boo et santo com̃o tu dizes. [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Home santo de boa vida que nos todos avemos a creer, dinos que che semella do poboo que er[r]a en Ihesus dizẽdo que he Deus. - [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Por que me pregũtades do fillo de Deus?, ca el se aa destra parte de Deus, seu padre, et ainda ha de julgar os mortos et os viuos. [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Eu foy aqui posto en esta altura para dar testemoyo de Ihesucristo Nazareno que os judeus cruçificarõ porque deziades que era encãtador et que nõ era uerdadeiro fillo de Deus et el uerdadeiro fillo de Deus he, et ante que o çeo et a terra fosem feictos ante el foy feicto. [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 A cabo de pouquos dias, et seẽdo nos os apostolos de Ihesucristo, que he Deus et fillo de Deus, asi vẽo sobre nos de çima do çeo spiritu asy com̃o de luz et asi ençẽ[ç]ou a cada hũu de nos, que d ' ali endeante soubemos falar toda las lingoajẽes et dizer as grãdes cousas que forã feictas por Nostro Señor Ihesucristo fillo de Deus viuo. [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Pois que Santiago dou esta rresposta que suso oydes et este testemoyo, o poboo ascoytauano moy de grado et come[ç]auano a loar moyto a Deus et dizer asi en abrayquo: [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 "Rrogote Deus Padre que perdoes a estes este pecado". [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Et entõ os poboos que aviã creẽça no fillo de Deus soterraron o corpo del ẽno tẽple cõ moi grãde onrra. [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Este he o que foy testemoyo da verdade aos judeus et aas outras jentes, que este Ihesus, de que el preegaua, he Ihesucristo fillo de Deus viuo, que rreyna por senpre jamais. [+]
1390 MS [I, 1]/ 31 Et ante de quatro ãnos que viese y Vespasiano ẽna festa que os judeus chamã Cabañolas hũu ome que avia nome Ihesus, fillo de Anãnias, adesora começou de braadar et dizer asi: [+]
1390 MS [I, 1]/ 31 "Et pois que Nostro Señor vio que os judeus que el agardara por tãto tenpo se nõ queriã tornar a el por la preegaçõ dos apostolos nẽ por las marauillas que lles mostrauã, a cabo de XL ãnos enviou Tito et Vaspasiano a Iherusalem et destroyrona toda segundo oyredes. [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 He Ihesus Nazareno que os judeus por enveja matarõ et se tu en el creueres, por la sua grraça averas soude. [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 Et dizẽdo esto caerõlle as vespas dos narizes et ficou logo moy bẽ saão, et diso cõ grã prazer: -Çerto soo que fillo de Deus he o que me d ' esta door pode liurar, et eu yrey ao enperador, et gaanarey del liçencia para destroyr todo los treedores que forõ culpados ẽna sua morte. [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 Et Vaspasiano foise a Rroma et gaanou do enperador Tiberio Çesar liçẽçia para destroyr [a] terra dos judeus et de Iherusalem: [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 Et Vespasiano çercou primeiramente en Judea hũa çidade que avia nome Jonãpara, de que era prinçepe et señor Josephus, et defendeuse en ela moi fortemẽte cõ os seus. [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 Et desque vio que a nõ podia mãteer meteose en hũa casa soterraya cõ doze judeus, et esteuerõ y quatro dias que nũca comerõ; et os judeus queriã ante ali morrer cõtra voõtade de Josephus ca obedeçer ao senorio de Vespasiano, et querianse matar hũus os outros et ofereçer o seu sangue en sacrificio de Deus: [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 Et porque Josephus era mellor ca eles, queriano primeiramẽte matar por aver Deus deles mays çedo misericordia. [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 Señor Deus!, tu vees que eu nõ faço esto. [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 Et despois ẽno ãno segũdo que Vespasiano foy enperador, tomou Tito Jherusalem et destroyoa toda a vila et o tẽple por lo fondamẽto, et tomou todo los judeus que y achou, et dou sentẽça sobre eles cõ acordo de sua jente et diso asi: - [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 Et Tito com̃o o diso asi o acabou; et segundo diz Josep forõ ali vendudos noueẽta et sete mĩll judeus, et onze vezes çen mĩll forõ mortos por armas et por fame, et quando Tito emtrou em Iherusalem achou y hũu muro moyto antigo et mãdoo furar et achou dentro hũ ome cão moy fremoso et paresçia onrrado, et pregũtoulle quen era, et el diso que era Josep da çidade de Abaramatia, que era en terra de Judea, et que o ençarrarã et tapearã ali os judeus porque soterrara o corpo de Ihesucristo, et diso mais, que des aquel tenpo ata entõ fora gouernado ali por la grraça de Deus et cõfortado do lume do Spiritu Santo. [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 Et esto bem podia seer, ca despois que o Nostro Señor sacou da priion, andando el preegando a sua creença, fui preso dos judeus et ençarrado ali. [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 Despois a grã tẽpo quiserõ os judeus pobrar Iherusalem, et forõ ala hũu dia por la manãa et acharõ tãtas cruzes d ' oruallo feictas que se marauillarõ et forõse. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Et conta ẽnas Estorias Escolastiquas que er[ã] ainda emigos por outra rrazõ; hũu home que se fazia fillo de Deus, enganara moyta jente de terra de Galilea et leuoos cõsigo a hũu lugar hu lles disera que soberia aos çeos, et Pilatus foy sobre el et matoo cõ todos aqueles que por el criã porque ouve medo que com̃o enganara aqueles que asi fezese a todo los outros judeus; et por esto lle queria mal Erodes, porque aqueles que el matou erã de Galilea, que era seu senorio. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Et despois que Pilatus dou Nostro Señor aos judeus que o posesem ẽna cruz, meteuse de mozela do enperador Tiberio Çesar porque o fezera matar a torto, enviou hũu seu priuado que chamauã Eriazar a Rroma ao enperador por se escusar; et o enperador era doente de hũa doença moy grãde, et nõ sabendo o enperador com̃o Pilatus et os judeus matarã Ihesucristo, enviou a Pilatus hũu seu priuado a que diziã Velosiano, que fose quanto podese a terra de Iherusalem, et lle disese que, o mẽestre que disera que y andaua, que goreçia toda las doores et infirmidades por sua palaura, que llo enviase que o goreçese d ' aquela infirmidade que avia. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Et entãto pregũtou Velosiano hũa moller que avia nome Veronica, por Deus, que o quiso fazer, se poderia achar aquel Ihesus que vina buscar; et ela lle diso: - [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Ese por que tu pregũtas era meu Deus et o meu Señor, et prenderõno os judeus por enveja et derõno a Pilatus que o julgase, et el mãdoo cruçificar et matar na cruz. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Jhesus, que tu moyto desejauas a veer, Pilatus et os judeus o matarõ a moy grãde torto, et ven aqui hũa moller que traje en hũu pano omayado a sua façe, et diz que se tu o catares et lle pedires merçee moyto omildosamente, que logo seeras saão. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Et aaçima, por la grraça de Deus ou por algũu cristião en que Deus avia parte, que llo fez entẽder ao enperador, et mãdoo espir d ' aquela saya; et pois que lla tirarõ o enperador tornouse en sua saña et marauillouse porque lle diserã que aquela uertude que Pilatus antes avia, era por aquela saya que fora de Ihesucristo; et mãdoo meter en carçere ata que ouvese cõsello cõ seus prinçipes sobre la morte que lle daria; et despois dou sentẽça cõtra el por que o matasen de morte moy desonrrada; et Pilatus quando o soubo, chãtou por si hũu coytelo et matouse; et asi fiinçeu sua morte. [+]
1390 MS [I, 1]/ 59 O arçibispo oyo o que lle o abade dezia, looullo moyto et mãdou a el et ao monje cõ que o falara et ao chantres de Braagã, que se traballase de o cõprir, et doulles liçençia et beeyzeos, et tirou deles juramento que se merçee de Deus fose que aquelo por que yã que o acabasen, que a trouxesen aa igleia de Braagã. [+]
1390 MS [I, 1]/ 59 Et por la ajuda de Deus chegarõ cõ soude a Iherusalem et forõ a arqua hu sia posto a cabeça do santo apostolo. [+]
1390 MS [I, 1]/ 59 Et quando o abade quis poer a cabeça que tragia en aquel lugar onde sia a cabeça de Santiago nõ achou aquela que trouxera et achou outra en lugar dela, et entẽdeu bẽ que era miragre de Deus. [+]
1390 MS [I, 1]/ 59 Et ali esteuo en grãde oraçõ ata que adormeçerõ as gardas, et fui moy mãso a arqua onde siia a santa cabeça et prouou de a abrir et desi ouve medo, et tornou outra vez a fazer sua oraçõ et desi volueu a ela et nõ pode abrir, et desi ouve medo de se esp[er]tarẽ as gardas et de o oyrẽ quando abrise a arqua; et tornou a terçeira vez aa arqua cõ grãde oraçõ et grãdes lagremas et por la grraça de Deus achoa aberta; et logo moy mãso tomou a cabeça de Santiago et poso en seu lugar aquela que tragia. [+]
1390 MS [I, 1]/ 59 Et entõ tomaras dous dentes et hũu pouquo de granõ et a cabeça darla as aa rreyna dona Orraqua, et ela cõ moy grãde onrra, leuarla ha aa igleia de Santiago, ca asi he voontade de Deus. [+]
1390 MS [I, 1]/ 59 Este miragre et outros moytos que nõ son scriptos en este liuro faz por el Deus que vivi et rreyna cõ o Padre et o Spiritu Santo Deus, per omnia secula seculorum. [+]
1390 MS [I, 1]/ 69 Tvrpino, por la grraça de Deus arçibispo de Rreens et cõpaneiro de Calrros ẽnos grãdes feictos et lides que lle acaesçerõ en Espana, a vos don Leoprando, dean de Aquisgrano soude en Ihesucristo. [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 Et as gentes que el cõuertera en Galiza, despois por los seus pecados perderõ a creẽça de Deus, que lles el enviara que os ensinase, ata que fui cobrada ẽno tenpo d ' este Calrros, depois que cõquereu cõ grã traballo moytas partes do mũdo, convẽ a saber: [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 Ingraterra, França, Alamana, Leorena, Bretana, Bergona, Italia et toda las outras terras et çidades de mar a mar, et tiroas do poder dos mouros por la ajuda de Deus et por las suas armas et as tornou a sua creẽça. [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 Eu soo o apostolo Santiago, criado de Ihesucristo et fillo de Zebedeu, et yrmaão [de] Sam Johã Auãgelista, o que Nostro Señor por la sua misericordia escolleu sobre lo mar de Galilea para enviar preegar a sua creẽça aos poboos, et o que Erodes mãdou degolar en Iherusalem, cujo corpo agora jaz ascondidamente en Galiza que agora he metuda en poder de mouros a desseruiço de Deus; et marauillome moyto, tu que tãtas terras et tãtas vilas liuraste do poder dos mouros, por que nõ liuraste a mina, porque che faço a saber, que asi com̃o te Deus fezo mais poderoso ca todo los outros rrex da terra, que asi te escolle para liurares a mĩa terra et o meu camino do poder dos mouros; et para darche por ende coroa de gloria perdurauele; et o camino que tu viste ẽno çeo das estrelas, sabe que che demostra que tu deues a yr cõ moy grã poder et liurar o meu camino et a mĩa terra, et a visitar et entrar aquel lugar que he en Galiza onde jaz o meu corpo; et despois que esto for feicto de toda las terras de cristiãos que ha de mar a mar, yrã alo en rromaria, et averã y de Deus perdom de seus peccados et daranlle y loores por las boas cousas et marauillas que fez et faz. [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 A primeira çidade que çercou Calrros foy Panpelona, et jouve sobre ela tres meses et nõ na podo tomar porque era moy forte et moy bẽ çercada de muros; et desque vio que a nõ podia tomar, fez sua oraçõ a Deus en esta gisa, et diso: - [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 Et entõ por la grraça de Deus et por lo rrogo de Santiago, caerõ todo los muros da çidade por lo fondamẽto Et logo rrey Calrros mãdou meter todo los mouros que dentro erã a espada, saluo os que se quiserõ baptizar et tornar a creença de Deus. [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 Et os galegos, que forã tornados a creẽça de Deus por la preegaçõ de Santiago et dos seus diçipolos, que se tornarõ despois aa seyta dos mouros, forõ baptizados por mão do arçibispo dom Turpĩ, et os outros que se nõ quiserõ baptizar hũus forõ metudos a espada et os outros a catiuo en poder dos cristiãos. [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 Et jazẽdo sobre ela porque a nõ podo tomar, rrogou a Santiago que lle gaanase graça de Deus por que a podese aver, et feicta a oraçõ, caerõ todo los muros da vila. [+]
1390 MS [I, 1]/ 81 [Salam] [quer dizer] en lingoajeẽ ebrayqua [Deus]. [+]
1390 MS [I, 1]/ 81 Et aquel ydalo esta ẽna rribeira do mar en vn penedo antigo, sobre la terra, moy bẽ laurado de hũa obra moy nobre, aa mourisca; et en fondo he moyto ancho et cadrado et ançima estreyto et he tã alto quanto pode voar hũu coruo; et sobre el esta en pee feicta hũa imageẽ de metal en gisa d ' ome, et tẽ o rrostro cõtra o medeo dia, et ẽna mão destra tẽ hũa moy grãde chaue que lle caera, segundo dizẽ os mouros, quando naçer en França hũu rrei que metera toda Espana a creença de Deus. [+]
1390 MS [I, 1]/ 85 Et aqui vos diremos hũu miragre que Deus mostrou en Bayona a Vella por dar enxẽplo aos que tomã o aver dos finados et nõ conprẽ a suas mãdas. [+]
1390 MS [I, 1]/ 86 MYRAGRE DE SANTIAGO Seendo rrey Calrros en Vayona dos bazquos cõ sua caualaria, hũu caualeiro que auia nome Rromariquo, seendo doente para morte mẽefestouse et tomou peedença et rreçebeu o corpo de Deus. [+]
1390 MS [I, 1]/ 86 Et mãdoulle o clerigo que hũu caualo que tragia que o mãdase vender et dar por Deus a clerigos et a pobres por sua alma. [+]
1390 MS [I, 1]/ 86 Et por lo juyzo de Deus, que sol viinr sobre los que fazẽ maas cousas, a cabo de triinta dias veo a caualeiro de noyte en sonos a aquel seu parente, et disolle: - [+]
1390 MS [I, 1]/ 86 Porque eu leixey en tua mão o meu auer que o deses por mĩa alma para eu seer saluo, sabe que me perdoou Deus todo los meus pecados, et porque o tu nõ quiseste dar ali onde eu mãdey et o tomaste para ti, fazesteme jazer triinta dias ẽnas penas do inferno onde eu sayo; et sabe que eu de manãa seerey en Parayso et tu metudo onde eu sayn. [+]
1390 MS [I, 1]/ 88 Et asi com̃o os caualeiros de Calrros forõ mortos ẽna lide por la creẽça de Deus, asi nos deuemos a matar nosos pecados, en quanto viuermos en este mũdo, fazẽdo boas obras por que vaamos a gloria de Deus. [+]
1390 MS [I, 1]/ 96 Et ende vespera do dia que auia de seer a batalla, teendo Calrros os da sua oste moy bẽ agisados, et moy bẽ gornidos d ' armas et de todo o que avia mester, et jazẽdo en hũus prados entre o castelo que chamã Talaburgos et a v[i]la, ẽna rribeira do rrio que chamã Charãta, algũus dos cristiãos chantarõ suas lanças ante as tẽdas, et en outro dia manãa acharõnas estar frolidas et cõ tona; et aqueles erã os que en aquela lide auiã de rreçeber marteiro por la creẽça de Deus. [+]
1390 MS [I, 1]/ 98 Et quantos rrex Calrros leuou para conquerir España, eu don Torpỹ por la grraça de Deus os beeygy et soltey de todo los pecados. [+]




RILG - Recursos Integrados da Lingua Galega
Seminario de Lingüística Informática / Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2018
Deseño e programación web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL