logo usc Corpus Xelmírez - Resultados da consulta

Corpus Xelmírez - Corpus lingüístico da Galicia medieval

Resultados da pescuda


Os resultados das buscas efectuadas no Corpus Xelmírez poden ser usados con fins educacionais e de investigación, sempre que se mencione a fonte. Se desexa consultar a referencia e o contexto dun exemplo, calque no símbolo [+] na cela da dereita. Para se referir ao corpus como un todo, cite: Corpus Xelmírez - Corpus lingüístico da Galicia medieval - http://sli.uvigo.gal/xelmirez/. Se desexa realizar outra pescuda no Corpus Xelmírez, pode calcar aquí.
Está a procurar contextos do uso de ren nos textos históricos do Corpus Xelmírez.

Número de contextos atopados: 1242

1200 FX III, 5/ 699, col. a Por la fe xpristiana gardar a lee deue poner bonos costumbres e deue refrenar aquelos que fazen munga de sus corpos, ca esto dizemos de bon conseio á la gente et a la terra que nonos tollemos os maes das terras et poner termino á los que son feytos. [+]
1200 FX III, 5/ 699, col. a Et macar este pecado sea defendido por santa escriptura et polas lees terrenales , todauia mester es que sea defendido pela lee noua, que se el pecado non for vengado que non cayan en peor erro. [+]
1200 FX III, 5/ 699, col. b Et se o fezer, el senor da cibdade o el uicario o el iuyz despoys que o souber se foren personas que non podan constringir que se partan, fagan no saber al rey; et se foren personas de menor guisa fagan los partir logo; asi que a muger que casou contra uoluntade del primero marido en adulterio. [+]
1200 FX III, 5/ 703, col. a El que descobre el ladron, si non for sabidor del furto , non deue auer mays por lo descubrir, se non quanto ual á cosa que e furtada. todauia, se el senor da cousa ouier auer so emenda complidamentre; et se el ome que fizo el furto es tal ome que deue prender morte por el furto et non ha nada de su bona; ó se for seruo por uentura et so senor toma quanto que el auía, aquel que o demostro deue auer terça parte de quanto ual la cousa que furtada por que lo demostro et non mays. [+]
1200 FX III, 5/ 703, col. a Se algum es acusado de furto o que dio eruas o uinino á beuer o dotras tales cosas, el que lo accusa uaya ante el iuyz o antel senor da terra que lo pesquira, et que sepa el fecho e depoys que lo souper, mande lo prender el culpado. [+]
1200 FX III, 5/ 703, col. a Et se a cousa es tal que non deue prender morte, fagal fazer emenda a aquel cuia cousa era a cousa que furto o quem fezo el mal; et se non ouere onde faga emenda sea seruo daquel a que lo fizo; et se se poder purgar, sea quito; et aquel que lo acuso , sofra la pena et el dano que est deuía á recebir, se el pecado le fosse prouado por uerdat . [+]
1200 FX III, 5/ 703, col. a Si algun dexa el ladron ó el mal fechor que prendio . [+]
1200 FX III, 5/ 703, col. a Fasta quanto tempo el que prende el ladro lo deue presentar antel iuyz. [+]
1200 FX III, 5/ 703, col. a Et se anbos fezeren tal cosa porque deuan seer escabezados, anbos prendan morte densuno. [+]
1200 FX III, 5/ 707, col. b o el que faz seelo falso ou sinal falsa, ou aquel que del usa, Estos que fazen tales cousas et los que os conseian , poys que forem prouados, se foren omes de gran guysa perdan a quarta parte de su bona . [+]
1200 FX III, 5/ 707, col. b De los que encobren la manda del muerto o que la falsam. [+]
1200 FX III, 5/ 707, col. b Quen se a si pon falso nome, ou falsa linage ou falso parentes, o alguna apustura mala o falsa, sea penado como falso. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 [P]orque trobar é cousa en que jaz || entendimento, poren queno faz. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 A que do bon rey Davi || de seu lin[n]age deçende, || nenbra -lle, cre[e]d ' a mi, || de quen por ela mal prende. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta VIIa é como Santa Maria livrou a abadessa prenne, que adormeçera ant ' o seu altar chorando. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Por que nos ajamos || senpre, noit ' e dia, || dela renenbrança, en Domas adiamos || que Santa Maria || fez gran demonstrança. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Tanto, se Deus me perdon, || son da Virgen connoçudas || sas merçees, que quinnon || queren end ' as bestias mudas. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Pois [que] Deus quis da Virgen Fillo || seer por nos pecadores salvar, || porende non me maravillo || se lle pesa de quen lle faz pesar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Torto seria grand ' e desmesura || de prender mal da Virgen sa figura. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Porque é Santa Maria | leal e mui verdadeira, || poren mu[i]to lle avorrece | da paravla mentireira. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Quen fiar na Madre do Salvador, || non perderá ren de quanto seu for. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Non deve null ' ome desto per ren dultar || que Deus ena Virgen vẽo carne Fillar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Mui grandes noit ' e dia || devemos dar porende || nos a Santa Maria || graças, porque defende || os seus de dano, || e sen engano || en salvo os guia. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .LXX. é de loor de Santa [Maria], das çinque letras que á no nome seu e que queren dizer. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Non pode prender nunca morte vergon[n]osa || aquele que guarda a Virgen groriosa. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .LXXXVI. é como Santa Maria livrou a moller pren[n]e que non morresse no mar, e fez -lle aver Fillo dentro nas ondas. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Quen aos servos da Virgen de mal se traballa || de lles fazer, non quer ela que esto ren valla. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Por razon tenno d ' obedeçer || as pedras á que Madr ' é do Rey, || que quando morreu por nos, ben sei || que porende se foron fender. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .C.XVII. é como hũa moller prometera que non lavrasse no sabado, e per seu pecado lavrou, e foi logo tolleita das mãos; e poren mandou -sse levar a Santa Maria de Chartes, e foi [guarida]. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Quantos me creveren loarán || a Virgen que nos mantem. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Pois las figuras fazen dos santos renenbrança, || quenas cuida desonrrar mui fol é sen dultança. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Con razon é d ' averen gran pavor || as bestias da Madre daquel Sennor || que sobre todas cousas á poder. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Quen comendar de coraçon || a Santa Maria o seu, || macar mal prenda, creo eu || que llo pode dar sen lijon. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Tantas nos mostra a Virgen | de merçees e d ' amores, || que per ren nunca devemos | seer maos pecadores. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Quen quer que ten en desden || a Santa Maria, || gran mal lle verrá poren. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .C.LVI. é como Santa Maria fez miragre en Cunnegro por un crerigo que cantava mui ben as sas prosas a ssa loor, e prendérono ereges e tallaron -ll ' a lengua. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Non soffre Santa Maria | de seeren perdidosos || os que as sa[s] romarias | son de fazer desejosos. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Santa Maria grandes faz || miragres e saborosos, || e guarda aos que lle praz || de seeren perdid[os]os. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .C.LXXXXVII. é como Santa Maria de Terena re[ssocitou] un menino a que matara o demo. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .C.LXXXXVIII. é como Santa Maria fez fazer paz e que sse perdõassen ũus omees que se querian matar ũus con outros ant ' a ssa egreja en Terena. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .C.XXXXIX. é como un peliteiro, que non guardava as festas de Santa Maria, começou a lavrar no seu dia de Março; e travessou -sse -lle a agulla na garganta que a non podia deitar, e foi a Santa Maria de Terena, e foi logo guarido. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CC.V. é como Santa Maria quis guardar ũa moura que tiin[n]a seu Fillo en braços u siia en ũa torre ontre duas amẽas, e caeu a torre, e non morreu, nen seu Fillo, nen lles enpeeçeu ren; e esto foi per oraçon dos crischãos. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CC.VII. é como un cavaleiro poderoso levava a mal outro por un Fillo que lle matara, e soltó -o en hũa egreja de Santa Maria, e disse -ll ' a Magestade «graças» poren. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Aquele que en[a] Virgen | carne por seer veudo || Fillou, ja per ren non pode | seer nenllur ascondudo. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CC.XIII. é como Santa Maria livrou un ome bõo en Terena de mão de seus ẽemigos que o querian matar a torto, porque ll ' apoyn[n]an que matara sa moller. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 O que en Santa Maria | de coraçon confiar, || non se tema que o possa | per ren o dem ' enganar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Razon an de seeren | seus miragres contados || da Sennor que ampara | [a]os desamparados. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Ben per está aos reys | d ' amaren Santa Maria, || ca enas mui grandes coitas | ela os acorr ' e guia. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Todo -los coitados que queren saude || demanden a Virgen e [a] sa vertude. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CC.XXIIII. é como Santa Maria de Terena, que é no reyno de Portugal, resuscitou hũa menina morta. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Os que bõa morte morren | e son quitos de pecados, || son con Deus e con sa Madr ' e | sempre fazen seus mandados. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CC.XXXVII. é como Santa Maria fez en Portugal, na vila de Santaren, a hũa moller pecador que non morresse ata que fosse ben confessada, porque avia gran fiança en ela e jajũava os sabados e as sas festas a pan e agua. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Sempr ' a Virgen santa dá bon gualardon || aos seus que torto prenden sen razon. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CC.LXXV. é como Santa Maria de Terena guariu do[u]s freyres que raviavam. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Maravillo -m ' eu com ' ousa | a Virgen rogar per ren || aquele que as sas festas | non guarda e en pouco ten. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CC.LXXXIII. é como Santa Maria de Terena sãou un clerigo da boca que se lle torçera mui feramente. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Pero que os outros santos | a vezes prenden vingança || dos que lles erran, a Madre | de Deus lle[s] val sen dultança. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Par Deus, muit ' é gran dereito | de prender mui grand ' ocajon || o que contrafazer cuida | aquele de que á fayçon. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Aquela en que Deus carne | prendeu e nos deu por lume, || das cousas linpias se paga | senpre, tal é seu costume. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 O que diz que servir ome | aa Virgen ren non é, || aquest ' é de mal recado | e ome de maa fe. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCC.XIX. é como Santa Maria guariu en Terena hũa mançeba raviosa. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCC.XXVI. é como Santa Maria de Tudia prendeu os ladrões que lle furtaron as colmẽas. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Atan gran poder o fogo | non á per ren de queimar, || como á Santa Maria, | quando quer, de o matar. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCC.XXXIII. é como Santa Maria de Terena guariu un ome contreito que andava en carreta mais avia de .XV. anos. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCC.XXXIIII. é como Santa Maria de Terena resurgiu un ome que morrera de sandeçe, e tornó -o são. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCC.XLIIII. é como Santa Maria de [Tudia] fez a hũa cavalgada de mouros e a outra de crischãos que maseron hũa noite cabo da sa ygreja e non se viron, por non averen ontre ssi desavẽença. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Os que a Santa Maria | saben fazer reverença, || macar se non amen eles, | ela met ' y avẽença. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Muito praz aa Virgen santa, | que Deus fillou por parenta, || de quen ll ' as saudacões | de Don Gabriel ementa. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Null ' ome per ren non deve | a dultar nen a tẽer || que non pode na omagen | da Virgen vertud ' aver. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Esta .CCC.LIX. é como Santa Maria guardou de mal hũa bõa moller de Santaren dun alcayde malfeitor, que a quisera meter en perdeda de quant ' avia por [hũa sortella que lle deitara en pennor]. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Muito praz aa Virgen santa | que Deus fillou por parenta || de quen ll ' as saudacões | de Don Gabriel ementa. [+]
1264 CSMp Pauta/ 39 Pero que os outros santos | a vezes prenden vingança || dos que lles erram, a Madre | de Deus [lles val] sen dultança. [+]
1264 CSMr B/ 124 [Esta é como Santa Maria livrou a abadessa prenne, que adormecera ant ' o altar chorando.] [+]
1264 CSMr B/ 308 [E]sta é de loor de Santa Maria, das çinque leteras que á no seu nome e que queren dizer. [+]
1264 CSMr B/ 349 [Como Santa Maria livrou a moller prenne que non morresse no mar e fez -lle aver fillo dentro nas ondas; e começa assi:] [+]
1264 CSMr B/ 436 [[C]omo hũa moller prometera que non lavrasse no sabado e per seu pecado lavrou, e foi logo tolleita das mãos, ; e poren mandou -sse levar a Santa Maria de Chartes, e foi guarida.] [+]
1264 CSMr B/ 535 [Este miragre fez Santa Maria em Cunnegro por un crerigo que cantava mui ben as sas prosas a ssa loor, e prendérono ereges e tallaron -ll ' a lingua.] [+]
1264 CSMr B/ 634 [Como Santa [Maria] de Terena ressocitou ũu menỹo a que matara o demo.] [+]
1264 CSMr B/ 636 [Esta é como Santa Maria fez fazer paz e que sse perdõassen ũus omees que sse querian matar ũus con outros ant ' a sa eigreja en Terena.] [+]
1264 CSMr B/ 638 [Como un peliteiro, que non guardava as festas de Santa Maria, começou a lavrar no seu dia de Março, e travesou -sse -lle a agulla na garganta que non a podia deitar; e foi a Santa Maria de Terena e foi logo guarido.] [+]
1264 CSMr B/ 651 [Como Santa Maria quis guardar hũa moura que tĩia seu fillo en braços u siia en hũa torre ontre duas amẽas, e caeu a torre, e non morreu nen seu fillo, nen lles enpeceu ren, e esto foi per oraçon dos cresch[ã]os.] [+]
1264 CSMr B/ 656 [[E]sta é como un cavaleiro poderoso levava a mal outro por un fillo que lle matara, e soltó -o en hũa eigreja de Santa Maria, e disse -lle a Magestade "gracias" poren.] [+]
1264 CSMr B/ 668 [Como Santa Maria livrou ũu ome bõo en Terena de mão de seus ẽemigos que o querian matar a torto, porque ll ' apõyan que matara ssa moller.] [+]
1264 CSMr B/ 695 [Como Santa Maria de Terena, que é no reino de Portugal, ressucitou hũa menỹa morta.] [+]
1264 CSMr B/ 727 [Como Santa Maria fez en Portugal na vila de Santaren a hũa moller peccador que non morresse ta que fosse ben confessada, porque avia gran fiança en ela e jajũava os sabados e as sas festas a pan e agua.] [+]
1264 CSMr B/ 70 [[C]omo Santa Maria de Terena guariu do[u]s freyres do Espital que raviavam.] [+]
1264 CSMr B/ 88 [Como Santa Maria de Terena sãou un clerigo da boca que se lle [torçera] mui feramente.] [+]
1264 CSMr B/ 178 [Esta é como Santa Maria guariu en Terena hũa manceba raviosa.] [+]
1264 CSMr B/ 195 [Como Santa Maria de Tudia prendeu os ladrões que lle furtaron as colmẽas.] [+]
1264 CSMr B/ 211 [Como Santa Maria de Terena guariu ũu ome contreito que andava en carreta mais avia de .XV. anos.] [+]
1264 CSMr B/ 214 [Como Santa Maria de Terena resorgiu ũu ome que morrera de sandece e tornó -o são.] [+]
1264 CSMr B/ 240 [Como Santa Maria de [Tudia] fez a hũa cavalgada de crischãos e outra de mouros que maseron hũa noite cabo da sa eigreja e non se viron, por non averen ontr ' eles desavẽença.] [+]
1264 CSMr B/ 300 [Como Santa Maria guardou de mal ũa bõa moller de Santaren dum alcayde malfeitor, que a quisera meter en perdeda de quant ' avia por hũa sortella que lle deitara en pen[n]or.] [+]
1275 CPb 1/ 6 E porende dixo Aristoteles, que si los omes ouiessen entre si verdade(ra amistad,) non aurian menester Justicia, nin Alcaldes que los judgassen; porque aquella amistad le(s) farie complir e guardar aquello mismo que quiere e manda la justicia. [+]
1275 CPb 1/ 6 La primera porque ellos non podrian auer prouecho de las riquezas,si non vsassen dellas, e tal vso deue ser en fazer bien, e el bien fecho deue ser dado a los amigos, e por ende los (que) amigos (non han,) non pueden vsar (bien) de las riquezas que ouieren, maguer sean abondados dellas. [+]
1275 CPb 1/ 6 (E avn dixo el mismo, que aun los otros omes que no son ricos, nin poderosos, han menester en todas guisas ayuda de amigos,) que los acorran en su pobreza, e los esfuercen en los peligros que les acaescieren. [+]
1275 CPb 1/ 6 E sobre todo dixo, que en qualquier edad que sea (el) ome, ha menester (ayuda: ca si fuer niño, ha menester) amigo(s) que lo crie(n,) e lo guarden que non faga, nin aprenda cosa este mundo sen amigos macar seia auondado de todolos (outros) bees que en el son. (ca) quanto os homees son mays onrrados e mays poderosos e mays rricos. tanto an mays mester os amigos e esto por duas rrazoes. a premeyra (he) porque eles non poderian auer (nehun) proueyt o das rrequezas sse non husasen delas e tal huso deue seer en fazer ben. e ho ben feyto deue seer dado os amigos. e por ende os amigos non poden husar das rrequezas que ouueren macar car seian auondados dellas. a ssegunda rrazon he que porlos amigos sse gardan e sse acresçentan as rrequezas e as onrras que os homees an ca doutra guysa sen amigos non poderian durar porque quanto mays onrrado e mays poderoso e o omee peor golpe rreçebe se (lle) falleçe ajuda de amingos que os acorran en sua pobreça e os estorçan (t)odos perigros quelles aquaçeren. e sobre todo disso que en qual quer hedade que seia omee a mester amingo que o cria e o garde que non faça nen aprenda cousa quelle este mal. [+]
1275 CPb 1/ 6 E porende dixo vn Sabio, que ouo nombre Tulio, que ninguna cosa (era tan dulce, como) auer ome amigo, a quien podiesse dezir su voluntad, assi como a si mismos. [+]
1275 CPb 1/ 6 E como quier que estos falaguen al ome; (pero) mas (quieren) ser amados que Et sse for mançebo mellor entendera e fara todalas cousas que ouuer de fazer con ajuda de seu amigo que solo. [+]
1275 CPb 1/ 6 E porende dixo Aristoteles, que ha menester, que ante que ome tome amistad con otro, que puñe primeramente (de conoscerlo), si es bueno. [+]
1275 CPb 1/ 6 Et sobre (esto) disso outro sabio que nehua pestilença non pode enpeeçer a omee en este mundo tan fortemente. como o falso amigo con quen omee uiue e departe suas poridades (ançianamente) nonlo conesçendo e fiandosse en el. e porende disso aristotiles que a mester que ante que tome omee amizdade con outro que punne premeyramente se he boo e esta conosçença non pode omee auer se non por huso de longo tempo porque os boos son pocos e os maos muytos. e a amizdade non pode durar senon entre aqueles que an bondade en si. onde (por estas rrazoes) os que amingos se fazen ante que ben sse conoscan. legeyramente sse departe(n) depoys a amizdade entre eles. [+]
1275 CPb 1/ 6 La segunda manera de amistad es mas noble que la primera, porque puede ser entre todos (los) omes, que hayan bondad en si: e porende es mejor que la otra, porque esta nasce de bondad tan solamente, e la otra de debdo de natura: e ha en si todos los bienes de que fablamos en las leyes de este Titulo. [+]
1275 CPb 1/ 6 Et amizdade de natura he a que o padre e a madre han a seus fillos e o marido aa moller. e esta non tan soamente a enlos omees que an rrazon en si. mays aynda todalas outras animalias que an poder de engendrar. por cadahun deles a(n) naturalmente amizdade de con seu conpanneyro e conlos fillos que naçen deles. e amizdade an outrossi segundo natura aque les que son naturaes de hua terra de maneyrra que quando sse achan en outro lugar estranno an (plazer) huns con outros e aiudançe enlas cousas quelles son mester ben assy como sse fossen amigos de longo tempo. a segunda maneyra de amizdade he mays noble que a premeyra. porque pode seer entre todos omees que aian bondade en si e por ende e mellor que a outra que esta naçe de bondade tan soamente. e a outra de deuedo de natura. e a en si todolos bees de que falamos en las leys deste tidoo. a terceyra maneyra por placer que espera del auer, (luego que lo aya, o le desfallezca la pro, o el plazer que espera auer del amigo), desatase porende la amistad que era entre ellos, porque no auia rayz de bondad. [+]
1275 CPb 1/ 6 E porende un Philosofo, a quien dezian (que vn) su amigo dixera mal del, respondió, e dixo: que si verdad era que su amigo dixera mal, que (tiene), que se mouiera a dezirlo por algund bien, e non por su mal. [+]
1275 CPb 1/ 6 La segunda guarda (que) deuen los amigos (fazer) en las palabras, es guardarse de non dezir cosa de su amigo, de que pudiesse ser enfamado, (dol) puede venir mal porende: porque dixo Salomon en el Eclesiastico: [+]
1275 CPb 1/ 6 E porende dixo Tulio, que omes de mala voluntad son aquellos, que retraen, como en manera de afrenta, los bienes, o los plazeres que fizieron a sus amigos. [+]
1275 CPb 1/ 6 Et porende hun filosofo a quen dizian (mal de) seu amigo (que) dissera mal del. [+]
1275 CPb 1/ 6 Respondeo e disso que sse uerdade era que seu amigo dissera mal (del). que (teme) que sse mouera a dizerlo por algun ben e non por seu mal. a ssegunda guarda deuen (auer) os amigos enlas parauuas. gardandosse de non dizer cousa de seu amigo de que podesse seer enfamado (ou quelle) pode(sse) uiir mal por ende. pero disso salamon en ecclesiastico. quen desonra seu amigo de parauua destalla a amizdade que auia con el. outrossi non (se) deue rretraher nen posfaçer o hun ao outro. os seruiços e as aiudas que sse fezeren. e por ende disso talio que omees de maa uoentade son aqueles que rretrayen como en maneyra de afronto os bees e os plazeres que fezeron a seus amingos ca esto(nçe) non conuen a eles mays os que os rreçeben. [+]
1275 CPb 1/ 6 Outrossi sse deuen gardar que non descobrar as poridades que sse disseren hun o outro. e sobresto disso salamon que quen descobrir a poridade de seu amingo. destalla a fe que auia con el.a terçeyra garda he que omee deue ben obrar por seu amingo assi como lo faria por si mesmo. [+]
1275 CPb 1/ 6 E sobre esto dixo Tulio, que esto non era amistad con bienõquerencia; mas era como manera de merca(deria). [+]
1275 CPb 1/ 6 (E) otros y ouo, que dixeron deue ome amar a su amigo quanto el (se) ama: e estos otrosi non dixeron bien, porque puede ser, que el amigo non se sabe amar, o non quiere, o non puede; e porende non seria complida amistad, (la) que desta guisa ouiese ome con su amigo. [+]
1275 CPb 1/ 6 Verdadeyramente e sen enganno nehun deue omee amar a seu amigo. pero enla quantidade do amor foy (departido) entrelos sabios. ca os huns disseron que omee deue amar a seu amigo quanto o outro ama a el. e sobre esto disso talio que esta non era amizdade con benõquerença mays era como (en) maneyra de merca. outros y ouo que disseron (que) deue homee amar a seu amigo quanto el ama (assi meesmo). e estos outrossy non disseron ben. porque pode seer que o amigo non sse sabe amar. ou non quere(n) ou pode(n) e por ende non seria conplida (a) amizdade que desta guysa ouuesse omee con seu amingo. [+]
1290 FD I, 2, 3/ 124 Porende uos quero dicer deſteſ perſoneyros que som dichos em latim procuratores , et quem pode ſeer perſoneyro, ou en que preytos, et como ſe compre ſeu offiçio. [+]
1290 FD I, 2, 3/ 125 Outroſy ſe algum ſeu parente e iulgado para morte pode enfia -llo ou dar fiadores por elle et appellar et defender ſegundo como manda o dereyto. [+]
1290 FD I, 2, 3/ 125 Outroſy ſe algum demanda seus parentes por ſeruidue pode ſeer perſoneyro tam bem en demandar como en defender por liurandade de ſeus parentes ſeruos. [+]
1290 FD I, 2, 3/ 126 Léé VIIJa Todo ome pode defender a outro que non ſeya preſente, macar que non demoſtre que a ſeu mandado, nen carta de perſoarya, ca prol e de todos comunalmente que os que non ſom preſentes poſſam ſéér defendudos pellos outros que llos queren defender aſſy commo ſobredicto e. [+]
1290 FD I, 2, 3/ 126 Todo ome que e aplaçeado per ante el rey ſobre preyto alguno non deue ſéér apraçeado doutro menor, dementre que morar ena corte por raçon deſte enplaceamento; nen el marido nenlla muller dementre fecer ſuas uodas; nen aquelles que uam ſuterrar alguum de ſeus parentes ou de ſeus ſeruos ou de seus ſeruentes; nen pregoneyro nengum mentre uay pregonando por uillas ou por aldeas por mandado del rey, non deuem ſéér chamadoſ a iuyço. [+]
1290 FD I, 2, 3/ 127 Titullo dos padres et dos fillos Porque llos fillos deuem onrar a llos padres et a los auolos et facerlles reuerencea, aſſy como deuem fazer os meores a llos mayores, raçon et dereyto e que fillos nen netos non podem chamar en iuyço (nen a) ſeus padres, nen ſuas madre, nen auollos, nen avollas, nen biſavollos, nen biſavolas, ſenon ſobre couſas aſinaladas, aſſy como ſe o fillo foſe ſalido do poder do padre e gaanaſe algo de donadio del rey ou de oſte en que foſe, ou ſe ſou fillo foſſe maeſtro dalgum arte, ou alcayde, ou auogado, ou eſcrivam del rey, ou lle deſſe alguas couſſas el rey por razon de ſou ofizio, ou de ſua maeſtria, et acaezeſſe contenda entrellos fillos et os padres, ou entre llas penſſoas ſobredictas sobre taes doazoes que ſom dictas en latim caſſtrenſſ uel quaſi caſtrenſſe peculium , (podem) os fillos chamar a os padres ou quaes (quer outras perſoas sobredictas a iuyzo.) [+]
1290 FD I, 2, 3/ 127 Macar que os fillos non podem chamar a ſous padres a juyzo ſenon como sobredicto e, et bem podem os padres chamar ſous fillos ſobre todas demandas que contra eles ... demanda for ſobre mouel ou ſobre ...... (cons)trenger oſ fillos que fazan ...... (comprimen)to de dereyto. [+]
1290 FR I, 10/ 122 Mandamos que o que for ao praçeo sobre alguna demanda, quer de rayz, quer de mouele, et de poys quiſſer yr en romarya ou en oſte ou en outro lugar, leyxe por ſy penſoeyro que reſponda; et ſe o non fezer o allcayt do preyto faga contra el aſſy como manda a léé doſ que ſon apraceados et non queren fazer dereyto. [+]
1290 FR I, 10/ 123 Preyto que ſeya feyto por forza ou por medo, aſſy que o tenan en prigon, ou que ſſe tema de prender morte ou outra pea de ſeu cor(po) ou deſſonra ou perda de sou auer ou outras couſſas ſemellaueles. [+]
1295 TC 1/ 3 Et quando o virõ fugir deytarõ enpos el; et tãto o seguirõ ata que o acalçarõ en hũu lugar que auja nume Pramaria, et prenderõno et derõ logo en terra cõ ele, et sacarõlle os ollos, que nõ asperarõ mays el rey que llo mãdasse. [+]
1295 TC 1/ 8 Outrosi estabeleçerõ para sempre que, de todas las gaanças que fezesem caualeyros cristãos et os outros omes d ' armas en suas ostes et en suas lides que ouuesem cõ mouros, daquel dia endeant[e], que desem outrosi a[a] jgleia de Sanctiago, como en oferenda, outro tanto como a hũu caualleyro caese en sua parte da caualgada que fezesem ou da colleyta do cãpo que arãcasem. [+]
1295 TC 1/ 11 Et acolerõse entõçe a hũa uilla a que diz[iã] Tablada, que era y açerca de Seuilla, alj u agora dizẽ o Canpo da Tablada, para defenderense y, poys que se nõ podiam (a) acoler aas naues. [+]
1295 TC 1/ 13 Et el prendeu[o]s et sacou logo os ollos a Aldaredo, et mandou escabeçar Preuiolo et aquelles seus sete fillos. [+]
1295 TC 1/ 17 Et sayu a elles o senor da villa et lidou cõ elles et matou et prendeu muytos delles; et cortou as cabeças a LaXX dos que y morrerõ et enviouas a Mahomat, rrey de Cordoua. [+]
1295 TC 1/ 19 Et prendeule dous cabedees, hũu per lide et o outro per arte, et auja nume vn delles Sancho et o outro Puljo. [+]
1295 TC 1/ 19 Outrosi prenderõ, ontre el et aquel Lopo, seu priuado, -et dizẽ aynda nas estorias que era seu fillo esse Lopo - dous cabedees de mouros lidãdo cõ elles: a hũu diziã Ybentaza, ao outro Alpaz; et este c[õ] huu seu fillo que chamauã Abzeyt. [+]
1295 TC 1/ 22 Et aquella Algazira, Traslada por sobrenume, e ende as mar[i]smas d ' Espana, en terra da Andaluzia. [+]
1295 TC 1/ 25 Et en hũu delles prendeu hũu caualleyro que auja nume dom Fortuno et leuou[o] presso para Cordoua. [+]
1295 TC 1/ 25 Et alc[aron]sse contra el, et nõ sse querendo auijr cõ elles esse enperador Locario, seu jrmão, vẽerõ [a] auer muy grã fazenda uns outros en terra d ' Alrigodoro, çerca dũa villa que dizẽ Fontanẽdo. [+]
1295 TC 1/ 25 A Carllos, o que foy chamado Caluo por sobrenume, caeu aquella partida do rreyno que e cõtra ouçient[e], do mar Ocçeano et das Bretanas ata o rrio que dizẽ Mossa. [+]
1295 TC 1/ 25 A Loys o rreyno de Germanja, que e contra ourient[e] ata hũu rrio que chamã Renẽ, et aynda algũas çidades aalende. [+]
1295 TC 1/ 27 Et el rrey prouguelle de curaçõ de como elles fezerã et perdooules; mays prendeu o conde et mandouo meter en cadeas et trouxeo presso [a] Ovedo. [+]
1295 TC 1/ 39 Et Bernaldo, quando uyo o poder del rrey sayr desareniadamente contra el, fezo enfinta que fugia. [+]
1295 TC 1/ 39 Mays, en cabo, venceu Bernaldo et prendeu y a Orios Godos et o conde Tiobalte. [+]
1295 TC 1/ 47 Et dom Fruella foy para Bardolja, et el rrey don Affonso foy enpos elle et prendeu elle et os outros tres jrmãos, et çegouos logo todos quatro por aquella trayçõ que coy darom a fazer. [+]
1295 TC 1/ 51 Et en esse ãno prenderõ caualleyros del rrey dom Affonsso hũu mouro que auja nume Audalj, que era cabedel et endeantado dos alaraues, et derõno en presente al rrey don Affonsso. [+]
1295 TC 1/ 62 Como el rrey don Affonso prendeu seu fillo, jnfant[e] Garçia [+]
1295 TC 1/ 62 Andados xla iijes ãnos do rreynado deste rey dom Afonso, o Magno, -et foy isto na era de noueçẽtos et xvije anos; et andaua outrosi o ano da encarnacom do Senor en oytoçẽtos lxxta et ixe anos, et o enperio de Carlos, enperador de Rroma en vj - poys que el rrey dom Affonso ouve acabadas todas estas cousas que auemos ditas, sayo d ' Ovedo et uẽo a Camora et prendeu y a seu fillo, o jnfant[e] don Garçia, et meteuo en ferros et mãdoo deytar ẽno castello de Gazõ. [+]
1295 TC 1/ 62 Mays os outros hermaos deste jnfant[e] dõ Garçia, quando virõ que assi o mãdara prender, forõ muy sanudos por ende et traballarõse de lle toller o rreyno a seu padre, cõ conssello da rreyna dõna Xemena, que disemos que ouvera primeyro nume dona Almena; ca ella nõ amaua el rrey com̃o deuja et por ende punaua de meter todo mal et toda cõtenda ẽna terra, por fazer perder o rreyno a seu marido et que o ouvese jnfãte Garçia, seu fillo desta rreyna. [+]
1295 TC 1/ 64 Et lidou cõ Ayolas, hũu rey de mouros, et uençeuo [et prendeuo et matou y muytos mouros] et leuou grã pressa de gaandos et de catiuos. [+]
1295 TC 1/ 65 Et el rrey dom Ordono entrou logo ena villa et rroubou quanto achou, et diribou as torres et a villa, et prendeu o cabedel dos de Cordoua et adusseo catiuo. [+]
1295 TC 1/ 73 Como el rrey dom Ordono prendeu os condes de Castella et os matou ena priyom [+]
1295 TC 1/ 73 Et, quando fforõ allj, nõno sabendo nẽhũu senõ os cõsselleyros del rrey, en vez que queria el rrey ffallar cõ elles, prendeuos et leuouos en cadeas para Leõ et deytouos no ca[r]ç[e]r et jouverõ y algũus dias. [+]
1295 TC 1/ 76 Jn aquel ãno outrosi alçarõse cõtra el os altos omes de Bardolya, que e vna terra a que agora dizen Castella a Vella, ca nõ o queriam por seu rey; et por que uirã que el rey don Ordoño, seu hermão, prendera daquella guissa seus cõdes et seus cabedees et os matar[a] tã feament[e], chamãdoos a ffalla, assi com̃o ia desemos. [+]
1295 TC 1/ 85 Com̃o el rrey dõ Ramiro prendeu seu yrmão, el rrey dõ Afonso, et os fillos del rrey dõ Fruela, seus sobrinos [+]
1295 TC 1/ 85 Et elles queriãno prender et metelo en mão daquelles jnfantes, fillos del rrey don Fruella. [+]
1295 TC 1/ 85 Et lidou cõ elles et prendeos et leuouos cõsigo, et meteuos en carçer cõ seu jrmão don Affonso. [+]
1295 TC 1/ 85 Et poys que ouve XV dias conpridos ẽno apostoligado prendeu[o] hũu clerigo de misa, que auja nume Cristoual, et deytoo en carçer por mal que fezo ẽna jgleia. [+]
1295 TC 1/ 89 Mays leyx[e]mos agora aqui os parentes et tornemos ao nosso, et guissemos para yr aa batalla et nõna leyxemos per medo da morte. [+]
1295 TC 1/ 90 Senor Deus, a que temẽ todallas cousas do mũdo, tu me perdõa sse eu en esta entrada errey, ca nõ sabia nada da santidade deste lugar; et sabendoo nõ fezera y noio, ante uẽera y en romaria et dera y oferendas. [+]
1295 TC 1/ 92 Et tã grãde era o gentio dos mourros que outeyros et ualles todos uĩjnã cubertos delles; et vĩjnã tãgendo trõpas et anaffijs et fazendo grãdes allegrias, cuydando que ligeyramente venceriã et que prenderiã tan poucos cristiãos com̃o elles semellauã. [+]
1295 TC 1/ 97 Et poren, se nos elles cometẽ, muyto le daremog grã melloria; mays se virẽ que nos ymos a elles et os cometemos esforçadamente, leyxarnos an o canpo ante que os feyramos. [+]
1295 TC 1/ 100 Et o viçoso et o lazerado anbos an de morrer, et nõno poden escusar hũu nẽ outro; mays os bõos ffeyctos nũca morrem, et senpre he en rrenẽbrãça o que os faz. [+]
1295 TC 1/ 100 Poys que os de Tollosa virõ seu senor morto, comecarõ de fugir; p[e]r[o] os castell[ã]os prenderõ CCCos caualleyros delles. [+]
1295 TC 1/ 103 Et en aquella gerra que daua aos mouros prendeu y aquelles dous rricos omes, et meteu hũu en Leom ẽno carçer, et o outro ẽno castello de Cardim. [+]
1295 TC 1/ 105 Et sobrelo que tragia ajuntou todollos mouros da Andaluzia; et, apoderado desta guisa, vẽe[u]sse para Castella, para estragar toda a terra et prender o conde Ffernã Gonçaluez. [+]
1295 TC 1/ 105 Onde uos pedimos merçee que nos nõ façades seer traydores, ca nũca o forõ nossos padres nẽ nossos parentes, nẽ ouue no mũdo mays leaes ca aquelles onde nos vijmos. [+]
1295 TC 1/ 105 Et digouos do meu que eu o coydo a fazer: ma[c]ar que elles me queyram prender a vida, ante me mataria eu meesmo, ca me dar a priiom. [+]
1295 TC 1/ 111 Et seguro soo eu de uos que nõ seremos uençudos, ca ante nos leixaremos todos morrer que esso fosse, nẽ queriamos leixarnos prender, et bem sey eu que o mellor faremos. [+]
1295 TC 1/ 111 Eu coydaua prende[r] a el et aos seus cristãos poucos que tijna et, por ventura et por enqueyiõ, se nõ conteçera esto a nos de prender el a nos et de vençernos et tragernos mal. [+]
1295 TC 1/ 119 Et en este ãno prendeu el conde Hyriberto Carlos, rey de Frãça, por que matara o conde Ruberte, et deytoo ẽno castelo que dizem Perome. [+]
1295 TC 1/ 121 Et delo terçeyro ãno do reynado deste rey dom Ordono nõ achamos cousa que de cõtar seia nẽ que aqui perteesca, senõ tãto que morreu en este ãno Carllos, rey de Frãça, iazendo ẽna priiom do conde Heryberto, sofrendo muy maa priiom, et reynou enpos el Rrendulfo dous ãnos. [+]
1295 TC 1/ 122 Et en aqueste ãno outrosy morreu Rrendulfo, rey de Frãça. [+]
1295 TC 1/ 123 Et este rey dom Sancho era muy gordo sem guisa, de maneyra que nõ podia caualgar, senõ a gram traballo et a grande afam de sy, et por ende llj derõ este sobrenume d[õ] Sancho, o Gordo. [+]
1295 TC 1/ 123 Et en este ãno prenderõ a Johan papa caualeyros de Uidenyo, (et o) duc de las Matas; et meterõno en priiom et deytarõno no carçer. [+]
1295 TC 1/ 125 Et enmentre uiueu durou cõ elles aontadamente et deserdado, sofrendo muyta lazeyra. [+]
1295 TC 1/ 126 Quando uyu el rey que era noyte, pregũtou ao conde se sse queria dar a priiom sobre menagem, et assy nõ prenderia morte. [+]
1295 TC 1/ 132 Et disse aa jnfante com̃o o leixara muy lazerado, et que auia della muy grã querella, et querellauase a Deus por ende, por que ella soo o queria sacar deste mundo et fazerllj prender morte, et que ella fora razõ et achaque por que el que era en aquela priiom et, se ella quisesse, poderia el seyr della et escapar a uida. [+]
1295 TC 1/ 136 Et o conde outrosy vijna cõ sua dona muy lazerado et, quando uirõ os castelãos vijr contra sy, coydarõ que era algarada de mouros que andauã correndo et descobrindo a terra, et ouuerõ muy gram medo, et forõ en gram coyta, ca nõ souberõ que fazer, ca nõ vijã mõtana a deredor du sse podessem acoller et defender. [+]
1295 TC 1/ 138 Com̃o o conde Fernan Gonçaluez lidou cõ el rey dõ Garçia de Nauarra et o prendeu [+]
1295 TC 1/ 146 Com̃o o conde Fernan Gonçaluez foy a Leõ et o prendeu el rey dõ Sancho [+]
1295 TC 1/ 146 Et, desque forõ viundos a el, dissolles assy: -Amigos et parentes, eu soo uosso senor natural, rogouos que me consselledes assy com̃o boos vassallos deuem fazer a senor. [+]
1295 TC 1/ 146 Et amjgos, sobre todo esto a mester que guardedes lealdade; ca, pero que morre a carne, a maldade que o ome faz nõ morre et fica del a seus parentes muy mao herdamento. [+]
1295 TC 1/ 146 Et mays ual de seer morto ou preso que nõ fazer fevcto que depoys aiã aos parentes que retraer. [+]
1295 TC 1/ 150 Quando os castelãos oyrõ que o conde era preso, ouuerõ muy gram pesar, et fezerõ poren tamaño doo, com̃o se o teuessem morto deante. [+]
1295 TC 1/ 160 Et elles entrarõ et tomarõ daquela uez en este ãno, assy com̃o conta a estoria, a vila de Samãcas et a Dõnas et a Sepuluega et Garmas, sofrendo esto todo o conde Fernan Gonçaluez et asperãdo tempo en que podesse ende acalçar dereyto et vingança. [+]
1295 TC 1/ 161 Enpos esto que dicto auemos, assy com̃o aveeo(m) segũdo cõta a estoria, que andados tres ãnos do rreynado del rey dom Ramiro -et foy esto ẽna [era] de noueçentos et lxxavij ãnos; et andaua outrosy entõ o ãno da encarnaçõ en noueçentos et xxxaix ãnos; et a do emperador de Rroma en vj - assy acaeçeu que aquela gente dos nauarros, poys que ouuerõ corruda todo Galiza, et roubada toda a terra, et feycto a sua guisa quanto quiserõ, (et) querendosse ia elles tornar a seus nauios con grandes gaanças et muytos cristãos que leuauã catiuos para sse yr para suas terras, sayu a elles o conde Gõçaluo Sanchez, con gram poder, a prouar se poderia auer delles algũa vingãça do mal que lle fezerã ẽna terra aos cristãos. [+]
1295 TC 1/ 166 Et começou d ' auer malquerenca [contra el], en guisa que cobijça[ua] muyto a [u]eer sua morte. [+]
1295 TC 1/ 166 Et ao tempo que este [conde] Garçia Fernandez sayu da terra para vingarsse de sua moller, com̃o de suso auedes oydo, leixou ẽna terra dous seus parentes, en que el muyto fiaua, que julgassem os preytos et que gardassẽ todo o seu. [+]
1295 TC 1/ 171 Et, seendo el aynda nino de pouca ydade et de pouco entendemento, começou a asanar os condes de Galiza, per suas palauras nõ cordas et por seus feyctos desguisados, et de seerlles brauo(s) et esquiuo(s), nõ sse querendo guiar per [consello de] sua madre nẽ de sua tia, a mũia. [+]
1295 TC 1/ 172 Et, querendosse tornar para Cordoua, teuerõlle os cristãos o porto per hu auya de passar. [+]
1295 TC 1/ 174 Et ajũtarõsse et lidarõ en hũu lugar hu dizẽ Portela d ' Arenas, mays nõ sse vẽçerõ hũu nẽ outro; mays morrerõ y muytos de hũa parte et da outra, et partirõsse assy. [+]
1295 TC 1/ 182 Et, por que me nõ poso aco delles vingar ẽna terra dos cristãos, assy com̃o eu querria, enviouos poren seu padre que uos que o façades escabeçar, se me bem queredes. [+]
1295 TC 1/ 182 Et este foy o que vingou a seu padre et a seus yrmãos, os vijte jnfantes, pola treyçõ que lles voluera Rroy Valasquez; ca o matou poren, com̃o uos contaremos en esta estoria. [+]
1295 TC 1/ 187 Monõ Salido tornousse para sse yr a Salas et, yndo assy pelo camjño, coydou ontre sy com̃o fazia mal en leixar daquela guisa seus criados por medo da morte, et mayormente seendo ia vello et de grande ydade, que o nõ deuya de fazer por nẽhũa maneyra, ca mays guisado era de yr elle hu quer que morte podesse prender ca aquelles que erã aynda mãçebos para viuer; et, poys que elles nõ temjã morte et tã en pouco a (a) tijnã, que mays pouco a deuya el de temer; et demays que, se elles morressẽ ẽna fazeda et Rroy Valasquez aa terra tornasse, que llj faria muyto mal por elles et que o mataria; et que sempre aueriã que dizer del, se el tal cousa fezesse com̃o esta; et demays aynda que, se elles ala morressẽ, que coydariã os omes que el que llj basteçera a morte et per seu consello veera aquel feycto, et seria muy maa fama esta para el (et leixar) de seer onrrado na mãçebia et desonrrado na viliçe. [+]
1295 TC 1/ 189 Gonçaluo Gonçaluez, o menor dos jnfantes, quando aquelo uyu, foy correndo para aquel caualeyro, et deullj hũa tam gram punada ontre a queixada et o ombro que logo deu cõ el morto en terra a pees de Rroy Valasquez. [+]
1295 TC 1/ 195 Et, desque os ouuerõ apeoados, a muytedũe da gente forõ a elles et prenderõnos aas mãos et desnuarõnos das armas, et descabeçarõnos hũu et hũu a ollo de seu tio Rroy Valasquez, o traydor, sem outra tardãça nẽhũa. [+]
1295 TC 1/ 199 Ca eu - ouue outrosy xij fillos, muy boos caualeyros, et assy pela ventura acaeçeu que todos mos matarõ en hũu dia en batalla; mays pero nõ leixey poren d ' esforçar et confortarme. [+]
1295 TC 1/ 199 Eu fico prene de uos et a mester que me digades com̃o teendes por bem que eu faça ende. [+]
1295 TC 1/ 211 Pero m[ã]dou leixar hũa que estaua contra a porta, et aquelo leixou por ren[ẽ]brãça dos que verriã depoys. [+]
1295 TC 1/ 212 Andados vijte ãnos do rreynado del rey dõ Bermudo -et foy esto ẽna era de mil et vj ãnos; et andaua outrosy entõ o ãno da encarnaçõ en IX çentos et lxaviijto ãnos - -, en este ãno Mudarra Gonçaluez, fillo daquella moura, poys que ouue X ãnos conpridos de quando naçera, fezoo Almãçor caualeyro; ca, assy com̃o conta a estoria, amauao muyto, ca era seu parente, et por que o vija esforçado et de boos custumes en todo, pero que era muy nino. [+]
1295 TC 1/ 212 Enpos esto, a tempo da morte de Garçia Fernandez, tomou a dona Lãbra, moller daquel Rroy Valasquez et feze(o)a queymar; ca en tempo do conde Garçia Fernandez nõno quiso fazer, porque era muyto sua parenta do conde. [+]
1295 TC 1/ 217 Andados xijze ãnos do rreynado daquel rrey dõ Bermudo -et foy esto ena era de M et X ãnos; et o ãno da encarnaçõ do Senor en IX çentos et LXXXta et tres ãnos -, este ãno veeõ Almãçor cõ sua oste muy grande et entrou en Galiza per Portugal, correndo et astragando vilas et çidades. [+]
1295 TC 1/ 218 Poys que Almãçor foy morto, ficou en seu lugar Atelmolit, que era chamado por sobrenume Almodafar; et mãteue o rreyno vj ãnos et oyto meses. [+]
1295 TC 1/ 221 Com̃o el rey dõ Bermudo mandou prender Gõdestẽo, bispo d ' Ovedo [+]
1295 TC 1/ 221 Et conteçeu assy que mãdou prender, por miscla que fezerõ, a dõ Gõdesteo, obispo d ' Ovedo, et deytalo enno castelo a que dizẽ A Pena da Rreyna, et he en fondo de Galiza. [+]
1295 TC 1/ 221 Et, por que o prendeu a torto, nõ quiso Deus que aquel pecado que fezera que pasass[e] sem pẽa, et deu tã grande sequidade ẽna terra por elo que nõ podiã arar nẽ semear, de guisa que foy a fome [muy] grande ademays per todo España. [+]
1295 TC 1/ 222 Andados xvij ãnos do rreynado deste rey dõ Bermudo -et foy ẽna era de mil et xvj ãnos; et andaua entõçe o ãno da encarnaçõ do Senor en IX çentos et lxxaviij ãnos; et a de Oto, enperador de Rroma, en xj - en aquela sazõ terra d ' Espana, sofrendo gram coyta de fame pola pestilẽçia da sequidade que y auya et faziã com̃o agora dissemos aqui ante desto, adoeçeusse Deus da gente et quiso, pola sua merçee, demostrar esta gram coyta por que era. [+]
1295 TC 1/ 222 Et apareçeu el en visom a hũus boos omes d ' ordẽ et dissolles que, polo pecado que el rey dõ Bermudo fezera contra aquel bispo d ' Ovedo en prendelo, era aquela pestilẽçia Esses omes boos forõ a el rey dõ Bermudo entõ et contarõlle todo quanto lles fora mostrado, et que nũca fame salrria da terra nẽ aueriã agoas as gentes, ata que nõ sacasse da priiom o bispo que prendera et tijn[a] ẽna priiom. [+]
1295 TC 1/ 225 Com̃o Mahomat Almodohar se alçou contra Ysem, rrey de Cordoua, et o prendeu [+]
1295 TC 1/ 225 Et o primeyro dos poderosos que sse alçarõ foy hũu a que disserõ Mahomad Almohador; et aconsellousse dentro en Cordoua cõ outros doze poderosos que y auya, que erã cõ el de cõsello, et veerõ todos armados et prenderõ a Ysem dentro ẽno alcaçer. [+]
1295 TC 1/ 228 Andados vj ãnos do reynado daquel rey dõ Afonso, ena era de mil et xxiij ãnos; et a da encarnacõ do Senor en IX çentos et LXXXaVCco ãnos, aquel mouro Mahomad Almoady, de que dissemos ante desto que prendera Ysem, rrey de Cordoua, e [o] ascõd[er]a, poy[s] que ouue o senorio, fezo muytos agrauamentos a toda a gente, tragendolle mal as molleres et escarneçendollas. [+]
1295 TC 1/ 228 Et hũu dia caualgou Mahomad fora da vila cõ sua caualaria et forõ este Ysem Arrasit et os outros mouros de Cordoua que tĩjnã cõ el [ao] al[c]aç[er], et matarõ muytos dos outros traydores que forã cõ Mahomad en aquel feycto de prender a Ysem, seu rrey, et queymarõ y peça das portas d ' Almançor. [+]
1295 TC 1/ 228 Et lidarom cõ el, mays v[ẽ]çeos Mahomad, et prendeu delles muytos et matoos. [+]
1295 TC 1/ 229 Et prenderõ y o conde Garçia Fernandez -et esto foy en Pedra Sellada - et leuarõno preso os mouros. [+]
1295 TC 1/ 229 Et deuedes a saber que hũa das cousas por que aquel dia os mouros prenderõ et tomarõ o conde Garçia Fernandez si foy por (que) o seu caualo, que el preçaua muyto, o que leixara a sua moller dona Sancha que llo guardasse. [+]
1295 TC 1/ 233 Et fezo prender aquelles barbaros et escabeçoos logo. [+]
1295 TC 1/ 233 Et prendeu logo outrosy aquel seu sobrino Murahã et deytoo en grandes prisoes. [+]
1295 TC 1/ 239 Com̃o os alaraues prenderõ a Mahomat et sacarõ Ysem da priiom et fezeo escabeçar [+]
1295 TC 1/ 239 Et d[es]i [hũu] dia de hũa sua festa dos mouros -et esta festa era a sua pascoa - (et) enviarõ elles seus omes ao alcaçer que prendessẽ aquel Mahomad Almohadj. [+]
1295 TC 1/ 239 [Et elles forõ ala et tomarõ logo o alcaçer et prenderõ Mahomad Almohadj] et trouxerõllo. [+]
1295 TC 1/ 241 Et fezo prender et deitar en grãdes ferros a todos aquelles que uijnã do linagẽ de Abenhumeynya, [o] que fora neto mayor de Mahomad, a propheta dos mouros. [+]
1295 TC 1/ 251 Et tomarõ et prenderõllj y hũu algozil que auja nume Adub, et escabeçarõno logo. [+]
1295 TC 1/ 251 Et, en cabo, prenderõ a Çuleyma meesmo et a seu padre et a sseu yrmão, que erã y cõ el, et presentarõno al rey Haly. [+]
1295 TC 1/ 256 Outrossi rrenouou as portas dessa cibdade meesma, de pedra et de madeyra et do al que era mester et que cõuijna. [+]
1295 TC 1/ 256 Et renouou outrossi o moesteiro de Sam Paayo, que destruyrõ os mouros, que era açerca dessa jgleia de Sam Johan. [+]
1295 TC 1/ 260 Onde depois, a poucos dias, forõ a el os de Cordoua et çercarõno en aquel castello, et prenderono et adusserõno a Cordoua, et deitarõno en priiõ. [+]
1295 TC 1/ 264 Et, por que era forte et aspero en lide, et outrossi pola espiga, com̃o quer que nõ seia forte, per hu entra he aspera et faz y dano, a esta semellãça chamarõ a aquel caualeiro por sobrenume Aresta. [+]
1295 TC 1/ 265 Et era prenada. [+]
1295 TC 1/ 269 Et este rrey dom Sancho foy muy esforçado caualeiro, com̃o o fora seu auoo et seu padre, et disserõlle sobrenume de Auarca com̃o a elles, [et] chamarõ[lle] dalj adeante el rrey dom Sancho Auarca. [+]
1295 TC 1/ 275 Et acharono et prenderõno et adusserono aa jnfante dona Sancha, et meterõllo enas maos, dizẽdolle que ella fezesse del o que quisesse et a justiça que ella teuesse por bem. [+]
1295 TC 1/ 277 [Et] aquel foy ia quanto pode enderença[n]do o rreyno de Nauarra. [+]
1295 TC 1/ 281 En todo esto o jnfante dom Garçia, o mayor seu fillo, quando uiu que seu padre era ydo, demãdoullj aquel caualo a sua madre et rrogoullj que llo desse, et aynda rogoa muyto poren. [+]
1295 TC 1/ 281 El rrey, quando vio que cõ tal rrecado o dezia, ouueo de creer, et prendeo a rreyna, et mandoa meter eno castello de Najara. [+]
1295 TC 1/ 285 Et prendeu o conde dõ Garçia, et gãanou y grandes aueres dos mouros que partiu per sua oste, que andaua muy lazerada. [+]
1295 TC 1/ 285 Este rrey dõ Pedro foy o que prendeu en batalla Rroy Diaz Çide. [+]
1295 TC 1/ 288 Mays, quando uirõ aquell[o] dous altos omes, que erã muy poderosos -et o hũu auia nume dõ Pero Tiçõ de Caterica et o outro dõ Pero Crin de Castella Aziã - querendo elles fazer lealdade contra seu senor natural, destoruarõ que nõ fosse rrey aquel dõ Pero Tares, et traballarõse quanto elles poderõ de fazer sacar do moesteyro aquel dõ Rramiro, [o] Mũge, fillo del rrey dõ Sancho, et alçalo rrey. [+]
1295 TC 1/ 288 Et por tal de os auer el bẽ da sua parte yallo sofrendo et dauallis passada. [+]
1295 TC 1/ 292 Mays este, segũdo conta a estoria, por que sse quisera alçar contra o padre, prendeo o padre et teueo preso en Pulla. [+]
1295 TC 1/ 296 Este rrey dõ James ouuo en aquella dona Violant, sua moller, outros fillos que Deus aderençou na sua carreyra. [+]
1295 TC 1/ 308 Diego Lanes enprenou hũa vilaa en dia de Sanctiago per força. [+]
1295 TC 1/ 308 Et o marido enprenoa doutro fillo. [+]
1295 TC 1/ 312 Et el rrey dõ Fernãdo era home de bõo talente et pesoulj muyto porlo mal que reçebera do yrmão; et pero cõ mesura et con piadade nõ llj quiso tornar cabeça a ello et foyllj sofrendo muytas cousas. [+]
1295 TC 1/ 312 Et el rrey don Garçia, quando o uio, prouguellj muyto, por que coydou acabar o mal que tĩjna no curaçõ, et falou cõ os seus com̃o o prendesse. [+]
1295 TC 1/ 312 Mays al rrey don Fernãdo nõ xi llj oluidou o mal que el rrey seu yrmão auia coydado contra elle, et mandoo prender et fezeo guardar en Çea, pero que iouuo y muy poucos dias, ca o sacarõ os que o guardauã por muy grandes aueres que llis prometeu. [+]
1295 TC 1/ 314 Desi enderençou seu camjno para Sanctiago et fezo sua romaria muy bẽ et muy cõpridamente, fazendo muyto bẽ por amor de Deus et de Sancta Maria. [+]
1295 TC 1/ 318 Et sua fala feyta, enviarõno falar cõnos mouros, seus uasalos, que el prendera quando os uençera, et os soltara da priiom. [+]
1295 TC 1/ 322 Et elle, quando oyo o mandado, nõ se deteuo et enviou por seus parentes et por seus amjgos, et foy contra elles. [+]
1295 TC 1/ 324 Et prenderõ os mouros et as mouras que y acharõ, et mandou matar os mays delles. [+]
1295 TC 1/ 331 Et, aynda sem todo esto, cõplida de muytos santos que prenderõ marteyro por Nostro Senor Jhesu Cristo. [+]
1295 TC 1/ 337 Et o emperador querelouse del rrey dom Fernando d ' España, que lle nõ queria dar trebu[t]o nẽ conoçer senorio, asi com̃o todolos altos omes et rreys de cristia[is]simo, et que lle pedia por merçee que o costrengese ata que lle conocese seu senorio. [+]
1295 TC 1/ 343 Et rrefezo muytos lugares, com̃o conta a estoria, mayormente ena jgleia de Santiago de Galiza et en(os) outros muytos [lugares], dandolles muytos d[o]nadios et muytas rrendas, que oy dia am. [+]
1295 TC 1/ 343 Et mandou logo chamar o bispo et aos mayores da jgleia et posolles logo renda çerta de que os calçase. [+]
1295 TC 1/ 346 Et, asy com̃o chegarõ, (et) asentarõse ẽnos montes P[iren]eos, et poblarõ logo ençima dellas serras, c[õ] medo do muy grã deluueo que passar[ã], que auy[ã] medo que os afogaria enos vales. [+]
1295 TC 1/ 350 Entõ mostrou contra elles a fortoleza que tĩjna no curaçõ, nõ querendo que ouuesem nẽhũa cousa, senõ o que lles elle dese per sua mesura. [+]
1295 TC 1/ 359 Et ali se foy conprindo o que disse dõ Ares Gonçaluez que se matariam yrmãos cõ yrmãos et parentes cõ parentes. [+]
1295 TC 1/ 361 Pero en cabo forõ maltreytos os castelãos et foy ferido o conde dõ Moño, et preso o conde dõ Garçia et derribado do caualo; et forõ vençudos os castelãos et prenderõ el rrey dõ Sancho. [+]
1295 TC 1/ 366 Com̃o el rey dõ Sancho lidou cõ el rey dõ Afonso et o prendeu [+]
1295 TC 1/ 379 Veelo ey cõ meus amigos et meus parentes et meus uasalos, et como mj consellarẽ asi farey. [+]
1295 TC 1/ 382 Et uos auedes sofrudo muyto afã et moyta lazeyra por fazer d[er]eyto, perdendo os parentes et os amigos et os fillos et as molleres en meu seruyço. [+]
1295 TC 1/ 386 Et nos abriremos a porta ata que entren os da oste. [+]
1295 TC 1/ 387 Com̃o dõ Ares mandou prender Velido [+]
1295 TC 1/ 392 Et esto que fose feyto en muy grã puridade, por que o nõ entendesẽ os mouros, cõ medo de o prenderẽ ala; ca ella o amaua muyto sem arte. [+]
1295 TC 1/ 392 Dõ Pero Ansurez (que) tijna que, se el rey mouro soubese a morte del rrey don Sancho, que nõ leixaria vijr el rrey dõ Afonso et que o prenderia ata que lle fezese grandes posturas. [+]
1295 TC 1/ 392 Disi rogoulle que lle renouase a jura que lle auia feyta do sempre ajudar, a elle et aos seus fillos, et de nũca yr contra elles en nẽhũa maneyra. [+]
1295 TC 1/ 392 Et diz dõ Lucas de Tuy que iogãdo o açederenche cõ el rrey que o noiou tãto ata que lle ouue [a] dizer que se fosse. [+]
1295 TC 1/ 395 Et ouuerõ seu acordo que en outro dia grã manaa que o prendesem et que o guardasem, en maneyra que lle nõ veese delle dãno. [+]
1295 TC 1/ 395 Et el rrey de Toledo, outro dia grã manaa, enviou por el rrey dom Afonso, que veese a elle ao paaço, hu elle tijna seus mõteyros muy bem guisados et armados para o prender. [+]
1295 TC 1/ 397 Conta a estoria que outro dia que a sentença foy dada, segũdo auedes oydo, aa ora da terça, enderençarõ (a)o cãpo hu avyam a lidar en hũu areal alende o rrio, hu dizẽ Soyago. [+]
1295 TC 1/ 400 Et seede çerto que eu os saluarey ou prenderey y morte. [+]
1295 TC 1/ 408 Et, desque foy ẽna vila, enderençou ao alcaçer. [+]
1295 TC 1/ 412 Et ajũtou a gente que podo auer et enderençou contra elles. [+]
1295 TC 1/ 414 Conta a estoria que o Çide enviou suas cartas por seus amjgos et por seus parentes et por seus vasalos et mostroullj com̃o o mãdaua el rrey sayr da terra ende a IX dias. [+]
1295 TC 1/ 419 Et enderençarõ aas portas do castello. [+]
1295 TC 1/ 424 Et essa noyte enderençarõ todas as cousas que auyã mester para outro dia a lide. [+]
1295 TC 1/ 425 Et o Çide vyo assy andar et foy ferir a hũu alguazil mouro, que andaua morto por prender a don Aluar Fanges, et deulle tã grã golpe da espada que o atrauesou d ' ambas as partes, et caeu morto en terra. [+]
1295 TC 1/ 435 Et os do conde teuerõse hũu pouco cõ seu senor; mays o Çide vyo hu estaua (o) que o andaua buscando, et enderençou para elle, ferindo aos que achaua deante. [+]
1295 TC 1/ 436 Et demandou dous caualeyros, seus parentes, que forõ muy boos, quando o conde foy preso: et deziã a hũu delles Vgo et ao outro Guillẽ Bernal. [+]
1295 TC 1/ 438 Et prendeu delles os sete caualeyros, cõ seus caualos, et os outros fogirõ. [+]
1295 TC 1/ 439 Et prenderõ muytos boos caualeyros cristãos. [+]
1295 TC 1/ 442 Et prendeu Almosolas et a quantos erã cõ el. [+]
1295 TC 1/ 449 Et derõlla desta guisa: que fica[ssẽ] elles por moradores ena vila por seus vasalos, en suas casas et en seus herdamentos, et cõ todo quanto auian enteyramente; et el rrey dõ Afonso que ouuesse o alcaçer et a orta que es alende a ponte de Alcantara, que dizẽ del rrey, et que ouuesse as rendas todas et dereytos et peytos que soyã a dar aos seus rreys mouros. [+]
1295 TC 1/ 452 Et dentro ẽna vila muytos meyiões et te[n] das de grandes rendas, et outras cousas moytas que aqui nõ som contadas; et moynos et ortas et vinas et soutos et fornos, por que a jgleia he rrica et onrrada et sera para sempre, por cantar y missas cada ãno por el rrey dõ Alfonso, por moytas frãquezas et liberdades que lljs deu para sempre [+]
1295 TC 1/ 453 Et depoys desto el rrey dõ Afonso, querendo onrrar et enrequeçer o mosteyro de San Fagundo. et de Sam Prometiuo, enviou rogar a dõ Yugo, abade de Cunegre, que llj enviase(m) hũu om̃e sabio et entendudo ẽnas cousas que ouuesse de fazer, et rreligioso para [que] rreglasse o moesteyro de San Fagũdo et fosse ende abade; ca elle queria fazer com̃o en Frãça era mays onrrado o moesteyro de Cunegre, asi queria elle fazer o mays onrrado moesteyro o de Sam Fagũdo. [+]
1295 TC 1/ 457 Et pos ẽno altar mayor muytas pedras preçiosas et reliquias, que tragia de Rroma, et outras que el rrey et a rreyna lle derã (oferençendo), que [a]s tijnã en seus thesouros que ouuerã de seus padres. [+]
1295 TC 1/ 458 Conta a estoria que, por que Rricarido, que era legado com̃o uos dissemos, costrengi[a] aos clerigos d ' España, et erã ia tor[u]ados, ca elle queria que rreçebessem en España o ofiçio rromão et de Frãça. [+]
1295 TC 1/ 464 Conta a estoria que o emperador entõ prendeu o papa et os cardeaas et deytouhos en carçer. [+]
1295 TC 1/ 464 Et morou y muy grã sazõ, sofrendo muy esforçadamente toda a lazeyra en que sse vija. [+]
1295 TC 1/ 464 Et çercouho et prendeuho et de cabo meteuho en Calabria, eno moesteyro de Santa Trinidade, en hũa coua. [+]
1295 TC 1/ 469 Et entõ Abeueça tijna Muruedro et Castro -et envioulos guardar cõ omes en que fiaua muyto, seus parentes et seus amigos - et Santa Cruz, que era sua, et outros castelos que tijna en poder. [+]
1295 TC 1/ 472 Et envioullj hũu mandadeyro cõ seus presentes muy ricos, et envioullj dizer que nõ podia y uĩjr; pero que llo nõ fazia por outra escusa et que sempre seria a seu seruiço, et que llj pedia por merçee que llj leixase aquel lugar et que llj daria as rrendas delle. [+]
1295 TC 1/ 472 Et mandou prender hũu judeu, que era almoyxarife da villa. [+]
1295 TC 1/ 473 Et prendeu hũu dos fillos d ' Abubecar et outros omes bõos da vila et leuou delles muy grande auer ademays. [+]
1295 TC 1/ 475 Et, quando o soube o algozil Abeuça, prendeu hũu seu fillo et deuho sobre fiadores a hũu seu tio, a que diz[iã] Abuagid. [+]
1295 TC 1/ 482 Et prenderõ o mouro que matara el rrey de Seuilla, sogro del rrey dõ Afonso. [+]
1295 TC 1/ 482 Et mandou chegar as peças et mandou fazer muy grã fogo et mãdou trager os mouros mays onrrados que ali prenderã et fezoos queymar en aquel fogo conas peças daquel mouro. [+]
1295 TC 1/ 491 Et o Cide foy cercar Xerea, por consello del rrey de Saragoça, por que teuesse fronteyra a Murvedro [et] f[e]ze[sse] mal aos mouros, por que os castelos nõ ouuesem renda nẽhũa et se ouuesẽ de perder; [+]
1295 TC 1/ 492 Et logo el rrey de Saragoça uẽeo çercar Valença cõ o conde dõ Ramõ Berenguel de Barçellona. [+]
1295 TC 1/ 492 Et mandou renouar o castelo de Çebola o conde en que se acollesse, se mester llj fezese. [+]
1295 TC 1/ 492 Mays o Çide cõ mesura, por que o prendera ia outra uez, nõ queria lidar cõ elle, et envioullj dizer que se fosse ende. [+]
1295 TC 1/ 492 Et pleyteiou que llj desse cada somana mĩll morauedis, que aplemasse os castelos et que llj dessem suas rrendas, assy com̃o soyã, et que o amparase de cristãos, et que sse acollesse a Valença et o que rroubasse das outras villas et lugares que o podesse y vender. [+]
1295 TC 1/ 493 Conta a estoria que depoys desto tornou a Valença et enviou mandado aos que tijnã os castelos que desem as rrendas al rrey, assy com̃o gelas soliã dar outro tempo. [+]
1295 TC 1/ 497 Et castigoos com̃o dissesem, se os prendessem os do conde. [+]
1295 TC 1/ 497 Et os do cõde, quando os virõ asi fugir, forõ enpos elles et prenderonos et leuarõnos ante o conde. [+]
1295 TC 1/ 497 Et que, se o queria prender, que llj tomasse os portos per hu auja a seyr et que asi o tomaria, se o auja a curaçõ. [+]
1295 TC 1/ 497 Et matarõ et catiuarõ muytos et prenderõ a Giraldo, o Rromão, que tĩjna hũa ferida eno rostro. [+]
1295 TC 1/ 497 Et prendeu os mellores et mays onrados delles et meteos en ferros. [+]
1295 TC 1/ 498 Com̃o o Çide soltou os ricos omes que prendera [+]
1295 TC 1/ 499 Et o Çide entõ poso fieles ena villa por saber quanto montau[ã] as rendas da villa, asi as da villa com̃o as do mar. [+]
1295 TC 1/ 499 Et queixauãse os mouros cõ este peyto que dauã al rrey et aos cristãos, pero que erã muy auondados de muyto pã et de muytos gaãdos que tragiã os cristãos, et tĩjnã muytos mouros catiuos que llis dauã muy grandes rendas. [+]
1295 TC 1/ 500 Et esto fazia el cõ arte, por que sabia que llj uerria acorrer el rrey dõ Afonso; et se per uentura uẽesse cõ pouca gente, que o mataria ou o prenderia. [+]
1295 TC 1/ 502 Et, quando Aben Alfarax entendeu o roydo que dauã pela villa et o buliço que y Abenjafa metia, quiserao prender, mays nõ ousou ata que o Cide uẽese, ca logo quedariã aquel roydo. [+]
1295 TC 1/ 502 Et o alcallde et o algozil andauã polo prender et passar contra elle. [+]
1295 TC 1/ 502 Et Abenjafa foy a sua casa et prendeo. [+]
1295 TC 1/ 504 Et el en todo ysto ouue de saber com̃o el rrey de Ualença estaua ascondudo ena vila, et buscoo atanto ata que o achou et prendeo. [+]
1295 TC 1/ 508 Et mãteuoos cõ o pã do Çide et das rendas et dos algos que forã dos offizialles del rrey, que erã ydos del almoxa[ri]fa[di]go. [+]
1295 TC 1/ 510 Et o Çide enviou enpos elles cõna esculca et prenderõnos et tomarõllj todo aquelle auer et trouxerõno ao Çide. [+]
1295 TC 1/ 512 Et pos hũu almoxarif que recadasse o seu, et mandoullis que llj recudissem conas rendas et conos dereytos dende; et os mouros que quisesem vĩjr y morar que uẽesem seguros et que trouxesem a uiãda et as outras cousas que quisesem uender. [+]
1295 TC 1/ 513 Depoys desto o Çide foyse para Jubala cõ sua oste et nõ leixou en Valença senõ os que llj recadauã as rendas eno almoyxarifadigo et enos outros dereytos. [+]
1295 TC 1/ 525 Com̃o Abeniafa fezo prender os fillos de Abuagid [+]
1295 TC 1/ 525 Et foy prender os fillos de Abuagid. [+]
1295 TC 1/ 525 Mays os que o(s) fezerom et foron prender poserõ fogo aas portas da casa; et, com̃o era a gent[e] muyta, lançarõ cantos et tellas ata que os ençerraron. [+]
1295 TC 1/ 525 Et entrarõ a casa per força et prenderõnos et roubarõ quanto y acharõ et leuarõnos aa priiom. [+]
1295 TC 1/ 525 Et forõ todos falando et seus parentes todos presos, et teuerõnos todo o dia en priiom. [+]
1295 TC 1/ 526 Et, quando vyu que llj non tragia nenhũua cousa, disselle chaamente, se queria auer seu amor, que sse partisse de todas as rrendas da terra et da vila, assy dos da vila com̃o dos do termjno, ca elle queria poer quẽnas rrecadasse. [+]
1295 TC 1/ 526 Et o Çide mãdou a aquelle mouro Antetarni, que prender(i)a os fillos de Abuhagid, que seyse da villa et fosse a hũu castelo a que diziam A[l]cala. [+]
1295 TC 1/ 526 Et o Cide fez muyta onrra aos fillos de Abuhagid et a seus parentes et deulljs de vestir et prometeulljs grande ajuda. [+]
1295 TC 1/ 526 Et Abeniafa mandaua tomar o algo dos que assy morriam, et [de] todos quantos faziam doo leuaua(m) delles quanto podia(m) leuar, et os que llj nõ dauã algo mandauahos prender et açoutar et metelos en muy maas pryiões ata que lle dauam algo. [+]
1295 TC 1/ 526 Et nõ auia(m) rreuerença a parente nem a amjgo nem a moller nem a nẽhũu que fosse, assy que todos passauam per hũa rregoa et nõ preçau[ã] nẽhũa cousa o que auyam. [+]
1295 TC 1/ 533 Com̃o Abeniafa prendeu os mouros que se alçauã [+]
1295 TC 1/ 533 Et o mouro falou logo sẽ outro alongamento cõ seus parentes et con seus amigos, et eles consellaronlhi que o fezesse. [+]
1295 TC 1/ 533 Et ouueo de saber Abeniafa et prendeuhos et meteuhos en priiões et deuhos a gardar. [+]
1295 TC 1/ 533 Et prenderõ Abiagid, que estaua aa porta do alcaçer con sua gente que era de seu bando, que estauã atẽdendo que lljs ujnhã os da vila a sua ajuda. [+]
1295 TC 1/ 533 Et forõ muy denodadamente a eles et prenderõnos, ca el cuydaua que estariã con ele seus amigos, mais logo fogirõ pelas casas da uila. [+]
1295 TC 1/ 533 Et mãdou prender todos os outros en que auia sospeita et tomoulhis quanto auiã. [+]
1295 TC 1/ 535 Mais con todo esto nõ leixauã de sair, et derribauãse do muro, et os do Çide prendiãnos a escuso. [+]
1295 TC 1/ 535 Et, os que sabiã que erã bẽ parentados ena vila ou que leixauã alo algo, dauãlljs muytas peas, et colgauanos das torres [das mezquitas] que estauã [fora da vila], et apedrauanos. [+]
1295 TC 1/ 543 Et os mouros da uila yãse confortãdo ia quanto, por que cuydauã a auer acorro del rrey de Saragoça, et por que os nõ lidauã et polas guardas et polas rrendas, et estauã assi com̃o ante. [+]
1295 TC 1/ 546 Eu mãdo aos que an de rrecadar por mj̃ as rrendas et todos os outros dereitos que uos nõ façã agrauamento nj̃hũu nẽ uos tomẽ mais do dizimo, assi com̃o mãda uossa ley et o auedes por huso. [+]
1295 TC 1/ 551 Como os da vila prenderõ Abeniafa et o leuarõ ao Çide [+]
1295 TC 1/ 551 Et tomarõ muyta [gente] armada dos da uila et forõ a casa d ' Abeniafa; et cõbaterõ a casa et quebrantarõ a porta, et entrarõnos per força, et prenderõ Abeniafa et seu filho et toda sua cõpanha, et leuarõnos ante o Çide. [+]
1295 TC 1/ 557 Et deu logo rrendas çertas para a mesa do bispo et para seus cooigos; et estabelleçerõ collações, et aa mayor diserõ Sam Pero et a[a] outra Sancta Maria das Uertudes, que era açerca do alcaçer, hu ya o Çide mais ameude. [+]
1295 TC 1/ 559 Et dom Aluar Fanges et Martin Antolines enderençarõ logo a el rrey et beyiaronlhi as maos et encomẽdarõllj o Çide, assi com̃o lhi ele mãdara. [+]
1295 TC 1/ 559 Et dom Aluar Fanes et Martin Antolines espedironse del rrey et enderençarom seu camjno. [+]
1295 TC 1/ 565 Amigos et parentes et vassalos, louuado seia o nume de Deus, padre espirital, que quanto ey eno mũdo, todo o tenho en Valença. [+]
1295 TC 1/ 565 Et, estando en esto, uiu os mouros entrar derreniadamente pelas ortas, et tornou a cabeça et uiu estar acerca de ssi Aluar Saluadorez, et disse: - [+]
1295 TC 1/ 566 Parentes et amigos et uassalos, ia ueedes com̃o este muy grã poder dos mouros e uehudo sobre nos por nos toller Ualença, que guaanamos cõ muy grã traballo pouco tẽpo a. [+]
1295 TC 1/ 566 Estonçe enderençarõ todos para suas pousadas. [+]
1295 TC 1/ 576 Et o Çide enderençou para Valença et mãdou a Pero Uermudes et a Nunio Gustios que aguardassem et acõpanhassem os condes de Carrom, et que punassẽ en meter mẽtes por saber suas maneiras et seus costumes. [+]
1295 TC 1/ 582 Et, depois que o leõ comeu et uiu a porta do curral aberta, enderençou ao paaço hu estauã todos. [+]
1295 TC 1/ 582 Et os outros, quando o uirõ, forõ marauillados com̃o prendera o leom. [+]
1295 TC 1/ 587 Pero diz, por que ouuio dizer que eras boo ome, que te quer fazer merçee, que lli leixes Ualença cõ todos seus termhos et que te uaas para Castela, et que leues todo teu auer et tua conpanha; et, se esto nõ quiseres fazer, enuiate dizer que te conbatera Valença et prendera ti et tua moller et tuas filhas et que te escarmentara de maa guisa, assi que quantos o oyrẽ dizer falarã ende. [+]
1295 TC 1/ 587 Vay, di a teu senhor el rrey Bucar que lli nõ darei Ualença, ca muy grande afam leuey pola gaanhar; et nõna gradesco a ome do mũdo, senõ ao meu Señor Ihesu Cristo et aos parentes et aos amigos que mha ajudarõ a gaanhar, et punarey por mãteela; et dizedelli que eu nõ soo ome para iazer çerrado et, quando ele nõ cuydar, ala llj yrey eu dar batalla; et, assi com̃o el trage XXIX rreys, ouuesse traiudo quantos mouros a en pagaismo, cona merçee de Deus (en que) eu creo a uençelos. [+]
1295 TC 1/ 589 Et entõ começarõ a seir as muy grandes conpanas dos mouros et ordenarõ suas azes muyto agina et enderençarõ contra os cristaos, tangendo trõpas et atanbores et fazendo muy grandes rruydos. [+]
1295 TC 1/ 591 Et esto todo nõno uiu outrẽ senõ Ordoño, sobrino do Çide, que era escudeiro, et enderençou para o mouro, a lãça sub o braço, et deullj tam grã golpe pelos peitos que o pendom cona asta seiu pelas espadoas. [+]
1295 TC 1/ 591 Et o Cçide uiu el rrey Bucar et enderençou contra el polo ferir cona espada. [+]
1295 TC 1/ 594 Et, por que a tenpo que nos partimos de nosso padre et de nossa madre, nõ sabemos com̃o llis uay nẽ sabem eles de nos; et, se o por bẽ teuessedes, queriamos yr ala et leuar conosco nossas molleres, por que uei[ã] nosso padre et nossa madre (et nossa madre) et nossos parentes com̃o somos onrrados et rricos en casar cõ uossas fillas et sabã com̃o casamos aa nossa prol et a nossa onrra; et senpre seremos prestes et aparellados para o uosso seruiço. [+]
1295 TC 1/ 613 Et ele enderençou o paaço mayor en esta maneira: (et) o solo estrado de tapetes et ençima cubertos de panos d ' ouro muy rricos. [+]
1295 TC 1/ 613 Outrosi o Çide soube com̃o enderençauã os paaços de Galiana. [+]
1295 TC 1/ 619 Quẽ uos poderia contar a grã coyta en que erã por pagar este auer ao Çide, elles et todos seus parentes et todos seus amjgos? [+]
1295 TC 1/ 623 Et, ao que dizedes que sodes fillos dalgo mays ca elas, en esto uos digo que sodes enganados et nõno aprendestes bem; ca o Çide Rroy Diaz he fillo de Diego Laynes et neto de Laym Caluo, que foy hũu dos alcaydes que forõ dados para manteer Castella. [+]
1295 TC 1/ 625 Et o mouro enderençou contra ti et tu nõno ousaschi atender et uoluisti as espadoas a fugir. [+]
1295 TC 1/ 627 Et, estãdo asi deostado do Çide, vio estar onze condes que erã do bando dos jnfantes, que erã contra o Çide; et, cono muy grã pesar, oluidou o que o Çide llj auja castigado a el et aos outros, que nõ peleiassem ante el rrey, et entõ sobraçou o mãto et enderençou contra o conde Garçia Ordones; et, desque foy çerca del, sarrou o puño et deullj hũa tal punada que deu cõ el en terra. [+]
1295 TC 1/ 627 Et sequer nẽbra[r]te deuja, quando lidastes en Cabra çento por çẽto, et derriboute do caualo et prendeute pela barua, et prendeu et matou todos teus caualeyros, et leuouti preso en hũu rocĩ de albarda, et todolos seus caualeyros tj messarõ a barua. [+]
1295 TC 1/ 627 Calade, conde Suer Gonçaluez, que bẽ semella enas uossas parauoas que ia oge almorçastes, ca mays semellã parauoas de beuedo que non de cordo; ca nõ sõ taes os teus parentes com̃o o Çide et os seus. [+]
1295 TC 1/ 633 Et o Çcide quitou a el rrey duzentos marcos que lli ainda deuia polos condes de Carrõ; et, querendo mouer seu camjnho et leuando ante si o seu caualo Baueca preçado, tornouse contra el rrey [et disse]: - [+]
1295 TC 1/ 635 Et o dia que aujã a lidar chegarõ y os condes muy bẽ acõpanados, cõ todos seus parentes et seus amigos, que os aujã d ' aguardar. [+]
1295 TC 1/ 635 Et armaronse y os parentes do Çide. [+]
1295 TC 1/ 635 Desi el rrey foy ali hu estauã armando os parentes do Çide. [+]
1295 TC 1/ 635 Et el rrey mãdou pregoar que nõ fosse ousado nẽgũu de fazer força nẽ torto aos parentes do Çide, nẽ mal nẽhũu, nẽ de o cometer per nẽhũa maneira; senõ, o que o fezesse, que o mandaria matar por elo. [+]
1295 TC 1/ 637 Et do outro cabo chegaron os condes de Carrom et seus parentes et seus amigos con eles. [+]
1295 TC 1/ 637 Et poserõ bẽ os curações en elles et enderençarõ as capelinas. [+]
1295 TC 1/ 637 Et enderençou cada hũu ao seu et forõnos ferir, en maneyra que das primeyras feridas foron os condes et seu tio muy mal feridos de senas lançadas enas carnes. [+]
1295 TC 1/ 638 Et Diego Gonçalues deullj hũu golpe cona lança eno escudo que llo falsou d ' ambalas partes, mays nõno prendeu en carne. [+]
1295 TC 1/ 639 Et, com̃o Suer Gonçaluez era caualeyro moy grande et muyto esforçado et de grã ualẽtia, ferio a Mono Gustios eno escudo que llo partio todo d ' ambalas partes; mays o golpe nõ foy dereyto et nõno prendeu per carne. [+]
1295 TC 1/ 640 Et, desque el rrey ouue esta sentença dada, sacou do cãpo os parentes do Çide et deos por bõos, et que conprirã todo seu dereyto. [+]
1295 TC 1/ 640 Et foy logo comer et leuou consigo os parentes do Çide et deullj muy grã gẽte, que fossem cõ elles, ata que os posesẽ en saluo. [+]
1295 TC 1/ 642 Et o Çide enderençou ao paaço mayor do alcaçer, du estaua dona Xemena, sua moller, et suas fillas. [+]
1295 TC 1/ 642 Et, quando ysto oyo, o parente do soldã ouue muy grã prazer por quanta mesura dizia o Çide, et entendeu muy bem que era nobre om̃e. [+]
1295 TC 1/ 642 Et mandou chamar o seu almoxarife et mãdoullj que leuasse consigo aquelle parente do soldã et que o seruisse et que llj fezese quanto bem et onrra podesse et que llj desse pousada ena orta de Villanoua et que llj fezese tãta onra com̃o faria a elle meesmo. [+]
1295 TC 1/ 646 Conta a estoria que o almoxarife leuou cõsigo o parente do soldã et seruio et onroo com̃o se fosse seu senor, o Çide. [+]
1295 TC 1/ 648 Et os jnfãtes aujã nume. . . o d ' Arangõ, que casou con dona Sol, don Sancho, fillo del rrey don Pedro d ' Arãgõ que prendera o Çide ena batalla, asi como o a contado a estoria; mays, catando a muyta mesura que o Çide fezera contra elle eno soltar da priion, et que llj mandara dar todo o seu, et catando os bẽes que eno Çide auja et os grandes feytos que fazia, teue por bem que casasse seu fillo cõ sua filla, por que de tã alto linagẽ como o Çide ficasse en Arãgõ. [+]
1295 TC 1/ 650 [Et] era neto do Çide et foy muy bõo et enderençou muy bẽ o rreyno de Nauarra. [+]
1295 TC 1/ 651 Depoys que o Çide ouue enviados seus genrros, mandou chamar o parente do soldã et deullj muytas cousas estranas, das que non a en sua terra, que leuasse a seu senor. [+]
1295 TC 1/ 652 Et este alfaque seruira muyto ao Çide eno offizio da alcaydia dos mouros de Ualença que llj dera, ca os asesegaua muy bẽ; et fezerallj auer as rendas muy bẽ paradas. [+]
1295 TC 1/ 652 Et, seendo eu moço pequeno, catiuarõme cristãos, et ala aprendj aliamja. [+]
1295 TC 1/ 652 Et fezomj Deus tãta merçee et deumj tal engeno et tã sotil que aprendj aliamja et toda a leenda dos mouros, que foy hũu dos mays onrados alfaques que ouue en Valença ata aqui. [+]
1295 TC 1/ 655 Amjgos et parentes et va salos leaes, bem sabedes os mays de uos com̃o rrey don Afonso me ouue deytado da terra per duas uezes; et os mays de uos, por uosa mesura, fostes comjgo et aguardastesme sempre; et fezonos Deus tanta merçee a mj̃ et a uos, que vençemos muytas lides de cristãos et de mouros. [+]
1295 TC 1/ 655 Et sabe Deus que as dos cristãos forõ mays per sua culpa ca nõ per meu grado, querendomj estoruar seruiço de Deus et ajudando os ẽemjgos. [+]
1295 TC 1/ 665 Conta a estoria que, quando a cõpana do Çide se partirõ de Sete Aguas, enderençarõ seu camjno [a] iornadas pequenas ata que chegarõ a Salua Canient. [+]
1295 TC 1/ 665 Et, estando en Salua Canjẽte, enviarõ suas cartas a seus amigos et a seus parentes do Çide, que o uẽesem onrar a seu enterramento. [+]
1295 TC 1/ 667 Et depoys das tres somanas derenjaron todos para suas terras. [+]
1295 TC 1/ 669 Et, os sete dias passados, el rey de Nauarra et a reyna sua moller et dona Sol ordenarõ rendas para o moesteyro, et que as visse Gil Diaz en todos seus dias; et depoys que ficasse ao moesteyro para vniuersarias fazer cada ãno por o Çide et por ela. [+]
1295 TC 1/ 669 Et faziao en tal maneyra que per ela foy enderençado o rreyno de Nauarra hũu grã tempo. [+]
1295 TC 1/ 674 Om̃e boo, nõ sey quẽ uos sodes; mays, por quanto auedes dicto et razoado, querouos leixar a presa; ca, sequer, a y muytas rrazões por que: a primeyra, por que veno de seu sangue, que soo seu bisneto, com̃o uos dizedes; a segũda, por onra de seu corpo, que iaz en este moesteyro; a terçeyra, por reuerença desta sua signa, que nũca foy vençuda; a quarta, por quan[t]o destes deuedos nõ ouuesse y nẽhũu, se el viuo fosse, nõna ousariamos passar tam çerca del, ca çerto soo que o nõ consynteria el. [+]
1295 TC 1/ 676 Et auiam medo que os troixesse poren mal et que ende adeant[e] refusaria seu consello, et ficariam elles por maltreytos. [+]
1295 TC 1/ 681 Et, depoys que foy apoderado da terra, gardoa muy bẽ et amparoa dos mouros, et enderençou o rreyno tã bem com̃o o seu meesmo. [+]
1295 TC 1/ 681 Pero, temendo sempre que a jgleia os mandaria partir, a elle et aa rreyña, por que erã parentes muy chegados, et casarõ sen despẽsaçõ de sancta jgleia, (et) daua todalas fortelezas aos seus, que as teuessẽ por elle. [+]
1295 TC 1/ 681 Et, segũdo conta a estoria, o parentesco que ontre elles auja era este: diz que el rey dõ Sancho de Nauarra, que disserõ o Mayor, que foy primeyro rrey de Castela, por razõ de sua moller que a herdou. [+]
1295 TC 1/ 684 Et desta guisa forõ uençudos os castellaos, porla nimjga do conde dõ Pedro, que os desemparou cõ sua gente, por malquerença do conde dõ Gomez cõ çeos da reyna, por tal que o matassem ẽno cãpo, assy com̃o sse conpliu. [+]
1295 TC 1/ 684 Et el rey d ' Aragõ, desque ouue uençudo o cãpo, passou o rio de Doyro et vẽo contra Cãpos; et enderençou para Leõ, queymando et astragando et roubando quanto achaua. [+]
1295 TC 1/ 684 Et prendeu ia quantos caualeyros de sua conpana. [+]
1295 TC 1/ 685 Et enpos esto rreynou dõ Alfonso, o fillo do conde dõ Ramõ de Barcelona; et, quando oyu o roydo que andaua pela terra com̃o aquel rey, seu anteçessor, era uiuo, et que o [cr]ijã as gente[s] et [se lle] chegauã cada dia caualeyros, temendo que llj ueesse delle mal ẽno reyno, ou per enqueyiõ perdelo muyto agina, (et) mandoo prender et matar. [+]
1295 TC 1/ 688 Et o primado dom Bernaldo, desque ouue enderençadas as jgleias de sua prouinçia, fi[n]ou cõ acabamento(s) de bõos feytos, tres dias andados do mes d ' abril, ao trezeno a[no] que reynou o emperador. [+]
1295 TC 1/ 688 Et deua ao arçebispo dom Ramõ, cõ outros bõos herdamentos de muy gramdes rendas, para a jgleia de Sancta Maria de Toledo. [+]
1295 TC 1/ 689 Et Bragaa era aynda d[e]stroyda et renouoa o conde, et o primado restolou a jgleia et tornoua aa primeyra dign[i]dade que ante auya, et poso ena jgleia por arçebispo a Santo Giraldo, que era cantor en Toledo, de que uos contamos de suso. [+]
1295 TC 1/ 689 Et aynda ouue outra filla, que foy casada con el rey dõ Afonso de Leom, com̃o nõ deuia, ca erã parentes muy chegados. [+]
1295 TC 1/ 690 Et este rey lidou en batala cõ el rey dõ Frenado de Leom et foy vençudo et preso. [+]
1295 TC 1/ 690 Et, quando o prenderõ, tijna a perna britada. [+]
1295 TC 1/ 704 El rey dõ Afonso seendo nino de quatro anos, alguus de seus vasalos, por meter discordio enos rreynos, foronse para el rey dõ Frenado de Leõ, seu tio; et consellaronllj, mẽtre que el rey don Afonso era nino, que o estoruasse et que llj contrariase o rreyno. [+]
1295 TC 1/ 706 Et sobre esto foy creçudo o gresgo ontre elles, [et], os que a terra aujã a guardar, deytauã[na] a mal, correndosse hũus outros et fazendose muyto mal. [+]
1295 TC 1/ 707 Senor, nõ (llj) podedes de dereyto prender nẽ dizer mal por esta rrazõ ao conde dõ Amrrique, ca el guardou o que deuia; et nõ lle podedes dizer mal por esto, senõ que fezo bem et dereyto et lealdade; et oge mays nõ tenades mays ollo por el rrey, ca lealdade dos castelãos uolo am tollido. [+]
1295 TC 1/ 711 Conta a estoria que, andando el rrey dom Afonso ẽnos feytos que uos auemos contados, chegoullj mandado com̃o xe llj Lope de Arrenas alcara cõ Çorica. [+]
1295 TC 1/ 711 Et, teendo çercado o castelo, envioullj dizer Lope d ' Arrenas que sse verria a sua merçee, et que sse queria avijr cõ elle, et que mandasse entrar ẽno castelo os condes dom Mono et dom Estero, cõ que falasse sua pleytesia. [+]
1295 TC 1/ 711 Et el rrey foy muy mazelado por ello, por tã grande escarno que rreçebia de Lope de Arrenas. [+]
1295 TC 1/ 711 Senor, dame hũu om̃e a que de hũa ferida de que saya sangue; et, desque o feri[r], yrey fogindo para o castelo; et os da oste uayã enpos mj̃, dizendo ""prendeldo". [+]
1295 TC 1/ 711 Et el que diria a Lope d ' Arenas que ferira hũu om̃e onrrado, que estaua falando cõ el rrey et que llj consellaua seu dãno; et por esto que seria tornado a sua priuança, et guisaria com̃o llj desse o castelo. [+]
1295 TC 1/ 711 Et logo começou a fugir ao castelo; et os da oste en(e)pos el, dando uozes "prendeldo", ata que o meterõ eno castelo. [+]
1295 TC 1/ 711 Et Lope d ' Arenas pregũtoullj com̃o ya. [+]
1295 TC 1/ 711 Et desto plougue muyto a Lope d ' Arenas, et amoo muyto ende adeãte, et poseo por guarda mayor sobre todos [os] veladores. [+]
1295 TC 1/ 713 Conta a estoria que, estando Lope d ' Arenas hũu dia afeyt[ã]do sua barua, que nõ estaua y outro nẽhũu senõ o alfagime, entrou Domj̃guello pela porta et hũu veablo pela mão. [+]
1295 TC 1/ 713 Et Lope d ' Arenas preg[ũ]toullj: - [+]
1295 TC 1/ 713 Et, estando en esto, seyu do castelo hũu sobrino de Lope de Arenas, que deu o castelo al rrey. [+]
1295 TC 1/ 717 Capitolo que fala del rey dõ Frenado de Leõ [+]
1295 TC 1/ 718 Et matou seu sogro, o conde dõ Osoyro, que era cõnos castelãos; et mat[ou] Aluar Guterrez, yrmão de Rruy Guterrez; et matou outros moytos; et prendeu outros moytos. [+]
1295 TC 1/ 718 Et prendeu o conde dom Mono et a Rruy Guterrez. [+]
1295 TC 1/ 718 Aquenos aqui a uosa priiom, mandadenos prender. [+]
1295 TC 1/ 718 Et dom Fernan Rruyz viu, se os quisesse prender, que se lle(s) defenderiã, et viu que nõ tijna y para fazer y mays; et por esta rrazõ nõ trauou delles. [+]
1295 TC 1/ 718 Et elles frontarõ[no] et tomarõ testemoyo com̃o sse dauã a sua priiom et nõ auia quẽnos quisese prender, et forõsse. [+]
1295 TC 1/ 720 Et achouse cõ elle o jnfante en hũu lugar [que dizen] Aregual et lidarõ y, et forõ os de Portugal vençudos; et matou et prendeu moytos delles et seg[u]do[u] os outros, en tal maneyra que foy muy grã seu dãno. [+]
1295 TC 1/ 725 Et os mouros teuerõllo por mal, por que o nõ prendera, ca o podera muy bem fazer. [+]
1295 TC 1/ 726 Et, depoys, que esto pasou, partirõsse el rrey de Leõ [et] a rreyna dõna Beringuela por parentesco, ca os mandou partir o papa Jnoçençio, o terçeyro. [+]
1295 TC 1/ 733 Et este rrey enviou per todas as terras polos maestres das artes (das artes) todas, et fezo escolas en Palẽça, muy bõas et muy rricas; et daualles soldadas aos maestres, por que todos aquelles que quisessem aprender, que o nõ leixassem por mingoa de meestres. [+]
1295 TC 1/ 745 Et ẽna aaz postrimeyra ya el rrey cõ todos [seus] rricos omes: o conde dom Sancho et Mono Sanches, que foy aquel dia caualeyro nouel, et o conde de Pyteos, et dom Guillem de Cordoua, cõ seus fillos et seus parentes [et] muy grã conpana, et dom Guillem de Çerueyra, et o conde de Vrgel, [et] Sãtas de la Barca, et dõ Çẽtol d ' Estarad, et dom Guiral de Collera, et Guillem Miguel de Leysa, que era alferez del rrey, que leuaua a sua signa, et dõ Xemẽ Ajuar, et dom Guillem de Çullẽna. [+]
1295 TC 1/ 749 Et, quando chegarõ as costaneyras del rrey dõ Afonso, os mouros virõsse en muy grã coyta et começarõ a fugir et derrenchar a muy grã presa [a] cada parte. [+]
1295 TC 1/ 759 Et elles consellarõllj que o desse ao conde dõ Aluaro, que era ome para ello et muy enparentado et para sse amparar a muy grã feyto, se mester fosse. [+]
1295 TC 1/ 759 Et jurou mays que nũca (que nũca) fosse contra a rreyna dona Berĩguela, poys que ela tam grã merçee llj fazia e[sco]llend[oo] ontre todos os outros, [et] que todo o seu fosse sempre guardado, sinaladamente as suas a(n)rras, que sua madre lle leixara, que erã estas: o castelo de Burgos et Valedolide [et] Moño et os portos do mar et seus çeleyros et todas as outras rrendas, et que sempre a amasse et a seruisse com̃o a sua senora natural et filla de seu senor natural. [+]
1295 TC 1/ 763 Pero nõ pode yr tan en puridade que o o conde nõ ouuesse de saber, et mandoo prender et envioo a Alarcõ. [+]
1295 TC 1/ 764 Et a rreyna cõ sana do (con sana do) conde enviou mostrar este feyto ao papa Jnoçençio terceyro, com̃o aquel casamento era feyto sem der[e]yto contra ley, por que erã parentes muy chegados. [+]
1295 TC 1/ 767 Et mandou trasnoytar sobre el que o matassem ou o prendesem. [+]
1295 TC 1/ 773 Et ontre tãto tomou el rrey dõ Fernando o castelo de Moño et prendeu os caualeyros que o tijnã. [+]
1295 TC 1/ 773 Et tomarõ os castelos per força et prenderõ os caualeyros que os tijnam. [+]
1295 TC 1/ 775 Com̃o el rey prendeu o cõde dõ Aluaro [+]
1295 TC 1/ 777 Et, tẽendoos y çercados, el rrey dõ Fernando ouue muy gram pesar, por que lles nõ podia acorrer, catando rreuerença a seu padre, por nõ tornar mão yrada contra elle nẽ contra a madre esso meesmo; ca nũca en nẽhũa cousa lles foy senõ obediente, et fazia quanto elles mandarõ, et nẽhũa cousa nõ fazia sem seu mandado da rreyna, sua madre; et tanto lles era ob(i)ediente que nũca lles fillo foy mays. [+]
1295 TC 1/ 780 Et el rrey ouue seu consello et deu duzentos caualeyros que dereniassem cõ elles et outros duzentos caualeyros que lljs acorresem. [+]
1295 TC 1/ 780 Et os cristãos minguauã et os mouros creçiã, et querianos prender aas mãaos. [+]
1295 TC 1/ 789 Et dõ Telo Afonso nõ sabia delo nada; et, per ventura, prenderõ hũu mouro de que souberõ todo o feyto del rrey de Seuilla, como ya sobre Martos. [+]
1295 TC 1/ 789 Et fezo hũu tropel da sua gente et enderençou para a vila. [+]
1295 TC 1/ 789 Et matarõ y hũu bõo caualeyro, a que diziam Frena Guterrez de Padela, que tragia o pendõ de dom Telo Afonso. [+]
1295 TC 1/ 798 Et tenderõse as algaras contra Beger, et per todas essas partidas, correndo et acollendo quanto y acharõ. [+]
1295 TC 1/ 801 Et tãtos forõ os mouros que acharõ suso enas espesuras das oliuas, que matarõ et prenderõ, que, quando mays daquelles nõ ouuesse, per todos seendo elles estroydos, fora a boa andãça dos cristãos muy grande asaz. [+]
1295 TC 1/ 801 Et por esto, daquel dia en deante, sempre llj chamarõ Diego Machuca; et este sobrenume leuã aynda oge dia alguus de seu linagẽ. [+]
1295 TC 1/ 801 Et desta guisa gãanou aquel caualeyro para si et para seu linagẽ este sobrenume aquel dia. [+]
1295 TC 1/ 801 Hũu acaesçemento marauilloso acaesç[e]o ali aquel dia: dous caualeyros cunados que andauã y muyto omeziados, quando sse confessarõ en querendo entrar ẽna fazenda, aquel que auya rrazõ de fazer enmenda ao outro demandoulle perdom para esse dia, soo quanto a fazenda durasse. [+]
1295 TC 1/ 806 Et o [seu] camjno foy este: de Benauente para Çibdad Rrodrigo, et de Çibdad Rrodrigo para Alcantara, et d ' Alcantara passou Aguadiana aa barca de Medelim, et de Medelim enderençou a Magozela et a Benquerença, que era de mouros. [+]
1295 TC 1/ 806 Et el rey dõ Fernando pousando ali, du uos ia dissemos, era entõ Abehũc, rey dos mouros daaquẽ mar, en Etyia, cõ muy gran gẽte de caualo et de pee; et era y cõ el dõ Lourenço Suares, o qual auja el rrey dõ Fernando deytado da terra por malfeytorias que fezera; et andaua cõ Abehũc. [+]
1295 TC 1/ 806 Et Abehũc fiauase muyto en dõ Lourenço Suares, et cuydaua por el que queria mal al rrey dõ Fernando et que auja querela del; et por esta razõ chamoo et dissollj: - [+]
1295 TC 1/ 806 Lourenço, que me consellas que faça sobre tal feyto que quero fazer? [+]
1295 TC 1/ 806 Et dõ Lourenço disse: - [+]
1295 TC 1/ 806 Et dõ Lourenço foysse para a oste del rey dõ Fernando cõ aquelles tres caualeyros consigo. [+]
1295 TC 1/ 806 Et don Lourenço, quando o uyo, dissollj com̃o queria falar cõ el rrey. [+]
1295 TC 1/ 806 Eu sõo Lourenço Suares. [+]
1295 TC 1/ 806 Aqui es, Lourenço Suares? com̃o ousasti uĩjr ante mj̃? [+]
1295 TC 1/ 806 Et dõ Lourenço respondeu et disso: - [+]
1295 TC 1/ 806 Et, indosse don Lourenco tornou al rey et dissollj: - [+]
1295 TC 1/ 806 Et don Lourenço foysse; et, desque chegou alj u leixara suas bestas, caualgou et andou, et amanẽeçeullj en Castro; et dende foysse para Etyia, et chegou y ao primeyro soño. [+]
1295 TC 1/ 806 Que as visto, Lourenço Suares? [+]
1295 TC 1/ 806 Et Lourenço Suares llj disso: - [+]
1295 TC 1/ 806 Et Abehũc, quando uio estas cartas, chamou seus algozilles et dõ Lourenço Suarez cõ elles, et demandoullis consello. [+]
1295 TC 1/ 806 Et dõ Lourenço Suares tornouse para el rrey dõ Fernando con quantos cristãos y tĩjna consigo. [+]
1295 TC 1/ 814 Et fezerõ y suas orações muy de curaçõ, et offerecerõ y suas offerendas grandes et boas, et cada hũu segundo se pagarõ et quiserõ. [+]
1295 TC 1/ 814 Depoys daquillo el rrey don Fernando deullis algũas rendas aos da jgleia de Cordoua. . . et o sola[z] dela et a plantia, que logo as gentes, oydo o pregom desta çidad[e], vẽerõ de todas partes d ' Espana pobladores a morar et a poblar; et correrõ ali, asi com̃o diz a esto[r]ia, com̃o a uodas de rrey. [+]
1295 TC 1/ 814 Et essa nobre rreyna dona Beringuela muy alegre por aquillo, que seu fillo [el] rrey dõ Fernando auja cõquerido a cidade de Cordoua, asi com̃o ela pẽsaua de seu fillo el rrey por consello et por ajuda de quantas cousas ela auja que a el conprissem, asi pero ela estaua alonge fezo suas graças muytas et muy grandes a Deus, bẽeyzendoo muyto o seu nume, por que a antiga di[n]id[ad]e, destaiada en cristiãos porla mj̃gua dos principes, era cobrada a España porla sabedoria dela et porla aguça del rrey don Fernando, seu fillo; ca esta nobre rreyna dona Berĩguela, asi com̃o conta a estoria, asi enderençou et [c]riou a este fillo dõ Fernando en bõos custumes et boa[s] manas sempre, que os seus bõos ensinamentos et os seus bõos custumes et as suas boas aguças que [lle] ela ensinou doces com̃o mel, segũdo diz a estoria, nõ çessarõ ne quedarõ de correr sempre ao curaçõ a este rrey dõ Fernando, et cõ [t]etas cheas de uertudes lle deu seu leyte, de guisa que, macar que el rrey dõ Fernando era ia barõ feyto et firmado en ydade de sua força conprida, sua madre, a rreyna dona Berĩguela, nõ quedou nẽ quedaua de lli dizer et ensinarlle aguçosamente as cousas que praziã a Deus et aos omẽes. [+]
1295 TC 1/ 817 Conta[do] hũa gran peça dos nobres et grandes feytos deste rrey don Frenado de Castella et de Leõ, poys que a rreyna dona Beatris, a sua nobre moller, se morreu, com̃o auemos dito, conta a estoria com̃o este rrey dõ Fernando -por nõ andar por outros custumes, quaes nõ conuĩjna a tã nobre rrey com̃o este et tã alto principe com̃o el - de com̃o casou. [+]
1295 TC 1/ 817 Et fezo en ela primeyro el rrey dõ Fernando hũu fillo, a que disserõ dõ Fernando, et por sobrenume Fernan Pontis; et hũa filla a que disserõ dona Leonor, et ajnda depoys disto fezo el rrey dõ Fernando en ela outro fillo a que disserõ don Loys. [+]
1295 TC 1/ 817 Et os mouros que morauã y aynda, ueendo creçer o poder dos cristãos et que elles nõ podiã ali ficar, a meos de perder quanto aujã et os corpos; et, cõ todo esto, querendosse elles ficar en suas terras et en seus lugares, derõse al rrey dõ Fernando por viuer en paz et seerẽ enparados. [+]
1295 TC 1/ 821 Conta a estoria, o que a razõ della daqui adeant[e] sigue, que [e]se rrey dõ Fernando -de que o arcebispo dõ Rrodrigo de suso ena sua estoria a contado, et de que a estoria outrosi daqui adeãte contara - andando per suas villas et per suas cidades per Castella et per Leõ, et enderençandoas et parandoas bẽ, que se foy uĩjndo seu passo contra Toledo; et, en Toledo estando, oyu nouas de Cordoua en com̃o estaua coytada de fame et que sofria muy grã lazeyra. [+]
1295 TC 1/ 822 Elles estando en este receamento, dissollis hũu caualeyro, vasalo de dõ Aluar Peres, a que dizẽ Diego Perez de Bargas, o que gãanou o sobrenume de Machuca ena de Xerez: - [+]
1295 TC 1/ 827 Et a razõ por que se deu Mourõ en tã pouco tempo, seendo tã forte castello et tã bẽ poblado, nos o diremos: hũu jnfançõ que era sobrino de dõ Lourenço Suares, a que diziã Meẽ Rodríguez Golmado, que era bõo caualeyro et prouado en feyto d ' armas, gãanou hũa torre en hũu lugar que llj diziã Margaçamara, a hũu quarto de legoa de Mourõ, ontre as vinas; et dalj corria Mourõ tres uezes eno dia ata as portas, que nõ llis leixaua cousa fora dela villa de que se ajudar podesem. [+]
1295 TC 1/ 829 Et el rrey aca, desque o soubo, moueusse logo cõ sa gente que teue et foy dereytamente para u el estaua correndo a terra. [+]
1295 TC 1/ 829 Et el rrey llj prendeu y ia quantos caualeyros dos seus, daquelles que llj a terra andauã correndo, et derriboullj Bõos et os outros castelos de que entendeu que llj poderia uĩjr dano. [+]
1295 TC 1/ 830 Et o jnfant[e] dõ Afonso, seendo en Toledo, et querendo ende mouer para essa fronteyra da Andaluzia, chegaronllj y messegeyros de Abehucdiel, rrey de Murça, que yam al rrey dõ Fernando, seu padre, en preitesia de Murça et de todalas outras villas et castellos desse rreyno, que se queriã dar al rrey dõ Fernando, seu padre, et meterse en sua merçee. [+]
1295 TC 1/ 830 Et os mouros entregarõ o alcaçer de Murça ao jnfante dõ Afonso et apoderarõno en todo o senorio, et que leuasse as rendas do senorio todas, saluo cousas çertas cõ que aujã de rrecudir a Abe hudiel et aos outros senores de Coruellẽ et de Alicãte et de Elche et de Ordauela et d ' Alhama et d ' Alaedo et de Ricot et de Çeta et d[e] todos os outros lugares do rreyno de Murça que asenorados sobre si erã. [+]
1295 TC 1/ 830 Mays leixemos agora o jnfante dõ Afonso andar pelo rreyno de Murça, basteçendo fortelezas et asesegando esses mouros que se lle derã, et correndo et apremãdo esses outros lugares reuees que xi llj nõ queriã dar, et dõ Rroy Gonçaluez et o maestre dõ Paayo, et tornaremos a contar del rrey dõ Fernando, que ficara doente en Burgos, que foy o que fezo desque foy guarido. [+]
1295 TC 1/ 833 Et vn dia, ueendosse cõ el muy aficados hos mouros, seyu toda a caualaria fora da uila et guisarõse de fazer sua esporoada contra a oste, et começarõ a mouer muy derrenjados et muy denodadamente. [+]
1295 TC 1/ 835 Et o jnfante dõ Afonso, desque ysto por çerto soubo, cõ consello et cõ aviuamento do meestre dõ Paay Correa, que punou eno aviuar en este feyto, deytou suas ostes sobre ela et çerco grandes dias; et tãto a conbateu et a costrengeu de guerra et de gran fome que aujã, et cõ esto ouuerõse a dar et meter en merçee et en poder do jnfante. [+]
1295 TC 1/ 835 Mays leixemos ao jnfante dõ Afonso, Mula ia cobrada et posta en rrecado, andar per toda essa terra veendo et enderẽçãdo todas suas cousas et correndo aas uezes eses lugares que xi llj nõ queriã dar, et tornaremos ao conto dos feytos do nobre rrey dõ Fernando, seu padre. [+]
1295 TC 1/ 842 Et prenderõ y muytos mouros et mouras; et de todalas cousas passou que el quiso et de todo seyu onrado; et nũca se a grã uiço quis deytar, saluo seruir sẽpre a Deus et en sujugar os seus descreẽtes. [+]
1295 TC 1/ 846 Esto acabado, el rrey dõ Fernando mãdou aos concellos que fossẽ cõ Frena Ruyz, prior do Espital, que foy depoys grã comendador, a cometer Lora. [+]
1295 TC 1/ 846 Et el rrey enderençou logo a Cantillana que tĩjnã mouros, et tã de rrigeo a mãdou conbater el rrey que a entrou per força; et matarõ et prenderõ quantos acharõ dentro; et forõ per conta os mouros mortos et os que y prenderõ seteçentos. [+]
1295 TC 1/ 849 Os mouros erã tantos dala -os hũus que iaziã en Fazalfax, caualleyros gran peça et de outra gente muyta ademays; os outros que vĩjnã de contra esse Axaraf de muytas partes - asi que se vijã os do maestre en grã coyta, quando cõ hũus quando conos outros, que nũca uagar aujã de folgar; et todauja uençendoos esse maestre cõ esses seus freyres, correndo cõ elles et enbarrãdoos et fazendo grandes morteydades et gran destroymento en elles. [+]
1295 TC 1/ 851 Dõ Lourenço Suarez, que estaua y cõ el rrey, que uira Garçia Perez quando seyra do reyal et conoçeo enas armas et sabja que el era, (et) disse al rrey: - [+]
1295 TC 1/ 851 Garçia Perez tomou as armas que llj tralgia o seu escudeyro et mãdoullj que se parasse enpos el et que se nõ mouesse a nẽhũa parte, senõ asi como el fosse que fosse el enpos elle; et, enlaçando a capellina, caeullj a cofya en terra et nõna uyo; et enderençou per seu camjno dereyto, et seu escudeyro enpos elle. [+]
1295 TC 1/ 851 Don Lourenço Suares, quando o uyo tornar, disse al rrey: - [+]
1295 TC 1/ 851 Quãdo Lourenço Suares uyo os mouros com̃o sse acolliã, que o nõ ousarom atender, disse al rrey: - [+]
1295 TC 1/ 851 Eu sõo Lourenço Soares, que conosco bẽ os bõos caualeyros desta oste quaes som. [+]
1295 TC 1/ 851 Quãdo os que forõ guardar os herueyros se tornarõ para o rrayal, preguntou dõ Lourenço Suares a Garçia Perez, ante el rrey, qual fora aquel caualeyro que seyra cõ el do rrayal. [+]
1295 TC 1/ 851 Et Garçia Perez ouue ende grande enbargo et pesoullj por que llo Lourenço Soares preguntaua ant ' el rrey, ca logo soube que vira el rrey et dõ Lourenço Suares o que a el aquel dia auja conteçido; et el era tal ome et auja tal maneyra que lli no prazia, quando llj retrayã algũu bõo feyto que el fezese; pero cõ grã uergonça ouue a dizer que o nõ conoçia; et nũca o del poderõ saber. [+]
1295 TC 1/ 851 Et dõ Lourenço llo preguntou depoys muytas uezes quẽ fora aquel caualeyro et sempre llj disse que o nõ conoçia nẽ sabia quẽ era; et nũca o del podo saber, pero conoçiao el muy bẽ et vijao cada dia en cas del rrey; mays nõ queria que o caualeyro perdesse per el sua boa fama que ante auja, ante defendeu ao seu escudeyro que por os ollos da cabeça nõ dissesse que o conoçia. [+]
1295 TC 1/ 854 Et dõ Frenado Ordonez, que a essa sazõ era meestre de Calatraua, et o d ' Alcantara et o d ' Alcaniz cõ seus freyres et cõ suas conpanas, caualgarõ et forõ enpos elles. [+]
1295 TC 1/ 854 Alj recudirõ os mouros muy derenjados de todas partes, et teueronos çercados, et ouuerõ gran fazẽda cõ elles. [+]
1295 TC 1/ 855 O meestre don Paay Correa et os outros ricos omes (y) don Rrodrigo Flores et Afonso Telez et dõ Fernando Yanes, que da outra parte d ' alende do rrio [su] Eznalfarag estauã, caualgarom contra Golles et conbaterõlla et entrarõla per força et matarõ quantos mouros acharõ dentro, et prenderõ muytos que leuarõ catiuos, et leuarõ ende muy grande algo que acharõ y. [+]
1295 TC 1/ 855 Et tornandose para Tiriana, seyrõ a elles gran conpana de mouros, caualeyros et peões; et os cristãos dereniarõ cõ elles et uencerõnos et enbarrarõnos dentro no castello, et matarõ muytos delles et prenderõ muytos. [+]
1295 TC 1/ 856 Et o arraz en passando con sua caualaria que leuaua, o meestre sayo a el cõ sua caualaria; pero que xi llj nõ guisou com̃o coydaua, ca a çiada estaua arredada daquel lugar per u o arraz passaua; et, desque forõ descubertos, o arraz se foy acollendo; pero, con todo esto, acalçoo o meestre bem çerca do castello et matoulle noue caualeyros; et ouuerao a prender, saluo pelo poder da gente que lle acorreu agyna: (et) os hũus [que] seyã do castelo acorrer(on)llj, com̃o estauã açerca; et os outros que se yã cõ el, que puñauã eno defender quanto podiã. [+]
1295 TC 1/ 859 Capitolo de com̃o Lourenço Suares et Ares G[õ]çaluez Queixada vençerõ Axaçaf et o poder de Seuilla [+]
1295 TC 1/ 859 Et ena oste f[ica]rõ dõ Lourenço Suares et Ares Gonçaluez Queixada con muy pouca gente dos seus et da masnada del rrey que ficara y. [+]
1295 TC 1/ 859 Os dictos Lourenço Suares et Ares Gonçaluez, cõ esta pouca gente que consigo tĩjn[ã], fezerõ sua esporoada contra elles. [+]
1295 TC 1/ 861 Com̃o Rreymõ Bonifaz foy contra as naues dos mouros et llis prendeu hũa carraca et quatro barcas [+]
1295 TC 1/ 861 Et tomou suas naues muy bem guisadas et bẽ guarnidas et de suso gente, os que se pagou, nõ muyta, mays muy boa; et começou a yr muy derreniadamente contra as naues dos mouros, et achoas nõ muy aperçebudas. [+]
1295 TC 1/ 862 Com̃o el rrey mandou a Rreymõ Bonifaz deytar çiada aos mouros das naues et com̃o prenderõ duas zauras et matarõ os mouros delas [+]
1295 TC 1/ 863 Et asi esteuerõ, sofrendo et ferindo et defendendosse, ata que lis chegou acorro. [+]
1295 TC 1/ 865 Com̃o don Enrique et os meestres de Calatraua et de Alcantara et dõ Lourenço Suares et o prior do Espital quebrãtarõ o arraual de Benaljofar [+]
1295 TC 1/ 865 Outra uez acaesceu que don Enrique et o meestre de Calatraua et dõ Lourenço Suares et o prior do Espital forõ de n[oy]t[e] quebrãtar o arraual de Benaliofar que dizẽ; et entrarõno et fezerõ y muy gran dano, et queymaron hũa peça del, et sacarõ ende muyto gãado et bestas et roupa et outras cousas muytas. [+]
1295 TC 1/ 865 Com̃o dõ Enrrique et o meestre de Calatraua et o d ' Alcãtara et dõ Lourenço Suares et o priol do Espital quebrãtarõ o arraual de Maçarena [+]
1295 TC 1/ 865 Outrosy acaesçio outra uez que esses meesmos sobredictos -dõ Enrique et os meestres de Calatraua et de Alcantara et dõ Lourenço Suares et o priordo Espital - forõ outra noyte conbater o arraualde de Maçarena, et entrarõno et matarõ et ferirõ muytos mouros et prenderõ delles, et sacarõ ende bestas et gãado et roupa et muy grande algo, de guisa que ficou muy quebrantado et destroydo de quanto aujã, et queymarõ delle gran peça. [+]
1295 TC 1/ 867 Et el rrey mandou[o] pousar contra Maçarena. [+]
1295 TC 1/ 868 Et asi os forõ escarmentando de todas partes, pouco et pouco, de nõ seyrẽ tã derreniadamẽte com̃o eno começo faziã. [+]
1295 TC 1/ 869 Capitolo da espolonada que fezo dõ Lourenço Suares conos mouros pela pontezela que esta sobre Aguadeyra et da boa andãça que y ouue [+]
1295 TC 1/ 869 Quando dõ Lourenço Suarez soube o grã dano que faziã os mouros ena oste, que per aquella põtezela passauã, pensou com̃o fezese cõ elles esporoada per que os podesse escarmẽtar. [+]
1295 TC 1/ 869 Et esto dizi[a] dõ Lourenço Suares por prouar a Garçia Perez de Bargas que seria o que y faria. [+]
1295 TC 1/ 869 Et, quando Lourenço Suares et os que con el erã virõ tẽpo, aguillarõ cõ elles ata a entrada da ponte. [+]
1295 TC 1/ 869 Don Lourenço Suarez foy ferir enos mouros, mays os mouros foromse arrancando, et caerõ muytos delles en esse rio de Gu[a]dayra. [+]
1295 TC 1/ 869 Dõ Lourenço foy ferindo et matãdo en elles ata a meyadade da ponte, et tornouse dizendo: - [+]
1295 TC 1/ 869 Eu sõo dõ Lourenço. [+]
1295 TC 1/ 869 Dise Lourenço Suares: - [+]
1295 TC 1/ 869 Et dõ Lourenço se tornou cõ esta bõa andãça para la oste, dizendo ante todos perla praza que nũca auja achado (que) caualeyro que de ardimento o uençese, senõ Garçia Perez de Bargas, et que elle os fezera seer bõos aquel dia. [+]
1295 TC 1/ 875 Dõ Lourenço Suares soubeo et disseo al rrey dõ Fernando et aos ricos omes. [+]
1295 TC 1/ 882 Et a primeyra preitesia en que trauarõ al rrey dõ Fernando de parte de(l) Axaçaf et del orayaz et dos mouros de Seuilla foy esta: que llj dariã o alcaçer da villa, et que o teuesse elle, et que ouuesse as rendas dela, asi como as auja o Miraamolim, quando ende era senor, et nõ llj queriã mĩguar nẽhũa cousa de quanto ende el soya a auer, nẽ que llis desse al ende fora a merçee que el quisese fazer a aquelles que teuesse por bem. [+]
1295 TC 1/ 885 Muyto sangue foy en essa çerca derramad[o]; et grandes morteydades et grandes feytos, os hũus en lides et os outros en enfermidades grandes et gran doẽça que en essa oste caeu, ca as caenturas erã tã fortes et tã tendudas et tã destẽperadas que morriã os omes de destẽperamento corrũpudo do aar, que semellaua chamas de fogo, et corria tã aturadamente sempre hũu uento tã escalfado com̃o se dos jnfernos seysse, et todoslos omes andauã correndo agua todo o dia da grã sud[o]r que fazi[a], tãbẽ estãdo pelas sõombras com̃o per fora ou per hu quer que andau[ã], com̃o se en bano esteuessem; pero que per força llis convĩjna, que por esto que porlas grandes lazeyras que sofriã aujã a adoeçer et de sse perder y muy gran gent[e]. [+]
1295 TC 1/ 886 Et eno seu Axaraf a bem çẽ mĩll alcarias, esto sen os portadigos onde muy grandes rendas saem sen mesura. [+]
1295 TC 1/ 888 Este rrey dõ Fernando enanchou muy bem seu rreyno de grandes terras que nõ soy[a] ante auer, et mete[ua]s sub seu seruidũe, et reys et reynos que llj conoçerõ senorio et llj fezerõ uasalage, et de que leuou rendas et tributos, et de que leuou os peytos senoralles; do mar aaca, quanto dessa marina era, foy metudo eno seu senorio et foy ueudo a rre[ndi]mento de sua merçee. [+]
1295 TC 1/ 890 Et muytos principes delles erã acordados, que tĩjnã grandes terras, que se ala passase, que xi llj renderiã, tẽendo que xi llj nõ poderiã, defender ao seu poder nẽ ao seu curaçõ, de que oyam contar marauillas. [+]
1295 TC 1/ 895 Senor, graças ti dou, et rendote et entregote teu reyno que me deschi, cõ aquel aproueytamento que eu y puyde fazer, et oferescochi a mjna alma. [+]
1295 TC 1/ 898 Et apos? sua morte rreynou seu fillo el rrey don Sancho; et casou cona rreyna dona Maria, filla do jnfante don Afonso de Molina et neta del rrey don Afonso de Leõ, et ouue en ela por fillo al rrey dõ Frenado de Castela et de Leon, et al jnfante don Enrique, o que foy mudo, et el jnfante don Pedro et al jnfante don Filipe et a la jnfanta dona Ysabel. [+]
1295 TC 1/ 898 Et por que llj [fe]zerõ entendent[e] que seu yrmão dõ [Jo]hã et o conde dõ Lopo de Bizcaya [o] queriã matar et fillarllj os rreynos, [m]atou o conde et prendeu seu yrmão [dõ] Johan. [+]
1300 AT III,4/ 42 Capitolo quinto Cantigas d ' escarneo som aquelas que os trobadores fazen querendo dizer mal d ' alguen en elas, e dizen -lho per palavras cubertas que hajan dous entendimentos, pera lhe -lo non entenderen ... ligeiramente: e estas palavras chamam os clerigos "hequivocatio". [+]
1300 AT III,4/ 42 Capitolo sexto Cantigas de maldizer son aquela[s] que fazem os trobadores [contra alguem] descubertamente: e[m] elas entrarám palavras e[m] que queren dizer mal e nom aver[ám] outro entendimento se nom aquel que querem dizer chãam[ente]. [+]
1300 LPr 1/ 107 Esta cantiga fezeron quatro donzelas a Maraot d ' Irlanda, en tempo de Rei Artur, porque Maroot filhava todalas donzelas que achava en guarda dos cavaleiros, se as podia conquerer deles, e enviava -as pera Irlanda pera seeren sempre en servidon da terra. [+]
1300 LPr 1/ 127 Esta cantiga foi feita a Miguel Vivas, que foi enleito de Viseu, e a Gomiz Lourenço de Beja [+]
1300 LPr 1/ 128 E aquela sa barraguãa quando lhi algũus dinheiros viinhan da terra da orden e que o meestre i non era, enviava -os [a] aquela tenda pera guaanharen con eles pera seus filhos, e depois tiraron ende os dinheiros da tenda e deron -os en outras partes pera gaanharen con el[e]s; e ficou a tenda desfeita e non leixou por én o meestre depois a gaa[r] [+]
1300 LPr 1/ 129 Esta cantiga de cima foi feita a ũa dona d ' ordin que chamavan Moor Martiiz, por sobrenome Camela, e a ũu home que avia nome Joan Martiz, por sobrenome Bodalho, e era tabalion de Bragaa [+]
1300 LPr 1/ 145 Fernan Rodriguiz de Calheiros entendia en ũa donzela, e tragian a esta donzela preito de a casaren con Fernan Roiz ' Corpo Delgado ' , e ela disse que o non queria; e por esto fez este cantar Fernan Rodriguiz; e diz assi [+]
1300 LPr 1/ 147 Ar fez estoutro cantar a ũu cavaleiro que dizia que era filho dũu home e fazia -se chamar per seu nome, e depois acharon que era filho d ' outren; e diss ' assi [+]
1300 LPr 1/ 154 Esta cantiga fez a ũa dona fremosa, que a casaron seus parentes mal por dinheiros [+]
1300 LPr 1/ 176 Esta cantiga de cima fez [E]stevan Fernandez Barreto a ũu cavaleiro que era gafo e orava en Santaren e soia ir en romaria a Santa Maria com ' ant ' . [+]
1300 TPa XVIII/ 128 Sabhan quantos eſta carta uiren com̃o Dona Orraca guardador de foan seu filho seendo enbargada de tal enfermidade et doutras couſas de maneyra tal que non a poder de entender por ſſi meeſma os bẽes et os dereytos que pertẽecyan a ſſeu filho, poren fez et eſtabelleceu Fernan Periz peſſõeiro (procura)dor dos bẽes do orfão dando - lhi poderyo para (guardar)? os bẽes et os dereytos deſte orphão en juyzo et fora de juyzo contra qual quer peſſõa ou logar aſſinaadamente en tal preito qual o orphão a ou esperara a auer con Gonçalo Royz ante juyz ſobre tal couſa. [+]
1300 TPa XVIII/ 128 Et prometeu et outorgou que quanto he eſte peſſõeyro et mjniſtrador procurador o fezer en juyzo en nome do orphão que o aia por firme, et que ſe por culpa ou por engano ou por negryiança del algũa couſa se perder ou ſſe meoſcabaſſe dos dereytos do orfão que ela o peitara et refara de seus bẽes obrigando si meeſmo et seus herdeiros a min foan eſcripuan pobrico que fiz eſta de obrigaçon polo orphão et por seus herdeyros, et renunçou et quitouſſe de todo foro et de todas as leys deſte noſſo liuro en que diz que as molheres non ſſe poden obrigar por outro. [+]
1300 TPb 26/ 104 LEY XIX - (Que pena merescen los que matan o trasponen la cosa mueble, que es demandada en juizio.) Engañosamente se mueuen a las vezes los omes, para refuir que non muestren en juizio la cosa mueble que le(s) demandan. [+]
1300 TPb 26/ 104 Enganosamente se mouen aas vegadas os......para refugir que.......tren en juyzo a cousa mouele que lle demandam. [+]
1300 TPb 26/ 104 E porende dezimos, que este a aquien la demandan, que la deue mostrar en tal estado como era, quando el pleyto fue (mouido) sobre ella. [+]
1300 TPb 26/ 104 Esto se deue entender, ou azeyte ou outra cousa corrente e a uertesse ou ha enalleasse ou se fosse metal ou outra (cousa) lauor de man feyta que a fondesse ou a quebrantasse ou a desatasse de maneyra que non paresçesse aquela forma que de primeyro era en ela. [+]
1300 TPb 26/ 104 E porende deuel Judgador passar contra el demandado, assi como diximos en la ley tercera ante desta: e puedelo fazer con derecho si quisiere. [+]
1300 TPb 26/ 104 E esto ha logar non tan solamente en la cosa mueble, que ha de ser monstrada en juizio, mas aun en las rentas, e en los frutos que della saliessen, despues que el pleyto mouido (fuesse) sobre ella. [+]
1300 TPb 26/ 104 Mas si por auentura, el que demanda que le muestren la cosa en juizio, se deue entender se enton a teuer. mays se por ventura a ouvesse enalleada deuello logo de dizer por que o demandador possa fazer sua demanda sen menoscabo do seu direyto. [+]
1300 TPb 26/ 104 Parandosse a Responder por ela en juyzo. ben daquela guisa como se esteuesse en aquel estado en que estaua quandolla começaron a demandar. ca enton o julgador deue yr porlo pleyto adeant. e non ha por que (passar) contra o demandado por Razon (daquela cousa) que(el) amostra a assazon que a ha gaanado por tempo E esto ha lugar non tam solamente ena cousa mouele que ha de seer mostrada en juyzo. mays aynda enas Rendas e enas froytas que dela sayren despoys que o pleyto (for) mouudo sobre ela. [+]
1300 TPb 26/ 104 LEY XXXII................... ............................ ............................ que lo faran estar a derecho en uno destos tres logares, qual escogiere el demandador alli do fiziere su morada el demandado, o en logar do fizieren el pleyto o la postura, o alli do prometio de lo cumplir; estonce non (le) deue otro Juez apremiar, que non ouiese poderio sobre el, que responda. [+]
1300 TPb 26/ 104 Mas si tal recabdo (como este),non quissiesse o non pudiesse dar, bien le pueden apremiar, que este a derecho delante el Judgador, do lo falla(ren). [+]
1300 TPb 26/ 104 Pero si este a quien quieren fazer tal demanda, perdida por tempo quando a começou a demandar, non he tiudo o demandado de a mostrar. por que o demandador non ha direyto nehuu en ela LEY XXIII (que se o demandado mostra a cousa mobre que lle demandan que verría a mayor dapno ao demandador que ao que a casa (cousa) mostrase). [+]
1300 CPa XXVII, 4/ 125 E sobre todo disso que en qualquer hedade que seia omẽ, a mester [axuda; ca se fora neno, ha mester] amĩgo que o crie, e o garde que non faça nẽ aprenda cousa que lle este mal; e sse for mãçebo, mellor entendera e fara todalas cousas que ouuer de fazer, cõ ajuda de seu amĩgo que solo ; e sse for uello aiudarsea de seus amingos en las cousas de que foy mĩgrado, [o] que nõ poderia fazer por si por los enbargos da uelleça. [+]
1300 CPa XXVII, 4/ 127 A ssegũda guarda deuen auer os amigos en las parauuas gardãdosse de non dizer cousa de seu amigo de que podesse seer enfamado ou que lle podesse uijr mal; por ende pero disso Salamon en Ecclesiastico: quen desonra seu amigo de parauua destalla a amizdade que auia con el; outrossi nõ se deue rretraher nẽ posfaçer o hũ ao outro os seruiços e as aiudas que sse fezeren. [+]
1300 CPa XXVII, 4/ 128 Uerdadeyramente e sen enganno nehũ deue omee amar a seu amigo, pero en la quãtidade do amor foy departido entre los sabios; ca os hũs disseron que omẽ deue amar a seu amigo quanto o outro ama a el, e sobresto disso Tulio que esta nõ era amizdade con benquerença mays era com̃o en maneyra de merca outros y ouo que disseron que deue homẽ amar a seu amigo quanto el ama assi meesmo, e estos outrossy non disseron ben, porque pode seer que o amĩgo nõ sse sabe amar, ou non queren, ou non poden, e por ende non seria conplida a amizdade que desta guysa ouuesse omẽ cõ seu amĩgo. [+]
1300 XH I, 0/ 3 Mays do [tempo] pasado, por que sabem os começos et os acabamentos dos feytos quese y fezerõ, dizemos que alcançam çertamẽte os [omes] osaber et [otempo] das cousas que forõ; onde por que osaber do tẽpo que foy he çerto et nom dos outros dous tẽpos, asi como disemos, traballaronse os sabedores de põer en escrito os feytos que som passados pera aver [rrenẽbra[n]ça] delles, cõmo se estonçes fossem et queo soubesen os que am de vĩjr asi cõmo elles. [+]
1300 XH I, 0/ 5 Aqui departe mẽestre Pedro et diz sobre estas palauras, queo omẽ ante que daquela froyta comese daquela aruore que nõ era mortal nẽ poderia morrer, que atal ofezera Deus; mays depoys que da froyta daquela aruore comese quese tornaria mortal; et esto diz que queren dizer aquelas palauras que noso señor diso aAdan, quese daquela froyta daquela aruore comese que morte morreria, dizendo quesendo quese tornaria mortal, oque nõ era antes nẽ fora despoys se daquela froyta nõ ouvera comydo. [+]
1300 XH I, 0/ 9 Pero morando ja en hũ lugar et aluergando hũ açerca do outro, acõmo quer que viuyam em traballo et em lazeyra, [coñosçeo] Adam aEua cõmo marido asua moller, et Eua foy prenada et pario hũ fillo et poseronlle nome Caym; et segundo diz [Rramyro] ẽnos Despoemẽtos da Biblia, tãto quer dizer Caym ẽna nosa lyngagẽ cõmo herdamẽto. [+]
1300 XH I, 0/ 11 Et Abel offereçia do mellor leyte, et mays puro, et mays limpo, et [os primeyros] cordeyros, et mellores, et mays limpos, et grossos, et os mays [saos] de toda agrey, et outrosi dos outros gãados; et todo moy de grado et de moy bõa voõtade, et esto he oque mays plazia a Deus ẽnos sacrifiçios, et ẽnas offerendas, et ẽnas esmolnas. [+]
1300 XH I, 0/ 15 Et em esto, andando Jabel porlos montes buscou outrosy primeyro ante que outro aarte et amẽestria [pera y] prender os veados por vya ja moytos por los mõtes onde andaua, et delles moy máos que comyam os outros; et este Jabel buscou todas as artes et maneyras de caçar et de correr monte, et de pescar cõ rrede et cõ os outros [estromẽ[tos]] que som pera ello. [+]
1300 XH I, 0/ 17 Outra agudeza et suteleza achamos que fezo ajnda este Jubal despoys desto, segundo oconta mẽestre Pedro ẽna Estoria Escolastica sobre este lugar: que aprendera este Jubal de seus mayores que disera Adam a seus mayores fillos et netos moytos, et grandes [cõpañas] quese faziã, et que contou cõmo profetando atodos, que omũdo avya de [auer] duas [fijns] et seer destroydo duas vezes. [+]
1300 XH I, 0/ 17 Et este Jubal por aquel saber da arte da musica que el avia achado quese nõ perdese ẽna fim, mays que [ficasse] pera os que viesem despoys del et desa fim, et outrosy acõmo quer que soubera das [fĩjs] que avjã de vĩjr et nõ aprendera qual dellas seria [primeyra], pero por se gardar de todo et quelle nõ faleçese ael o hum ou o outro, fezo dous pylares hum de ladrillos et outro de pedra. [+]
1300 XH I, 0/ 17 Et diz Josep ẽno segundo capitolo do primeyro libro que este pylar da pedra que em todo oseu tẽpo paresçeo et era em terra de Syria; mays pero queo avemos dito aqui et queo conta mẽestre Pedro asy et oproua por lo Josepho, et nos catamos oJosepho et achamos que he asy; mays que esta escritura [et] outras dos saberes çelestiaes et das suas cõposturas, queos das [geerações] de Seth, que forõ bõos et oaprenderõ aseus padres et ofezerõ. [+]
1300 XH I, 0/ 19 Do aprendemẽto et do saber et da arte da musyca de Jubal, yrmãode Tubal Caym, dizemos quelle acõtesçeo dea auer desta [guisa]: quando lauraua Tubal Caym aqueles metaes, dos sones quese faziã y dos martelos, que fezo este seu yrmão Jubal ocomeço dos [sones] que disemos que metya ẽnos estormentos enque fazia as concordanças da musica; et [de esta] maneyra ouvo Jubal ho começo das entradas da musica. [+]
1300 XH I, 0/ 19 Et dizẽ que foy este Tubalcaym omẽ moy batallador cõmo disemos; et que moyto lidaua, segũdo queo despoẽ os departidores, queo fazia cõ codiçia de [gaañar] o allẽo, ou vengar amalquerença, ou apremear aos omẽs queo temã et [oseruã] et el leuar oseu deles et tomauao pera sy; et aalende desto que mãteuo Tubal Caym oseu corpo ao mayor deleyto dessy que el podo em molleres et em todas outras cousas quaes quer, et em aquelo folgou toda via quando et cada que selle guisou. [+]
1300 XH I, 0/ 20 Ca cõmo quer que disemos que Noema achara aarte de teçer, tanto foy tarde et ẽna fim da primeyra ydade, et vẽeo logo odeluvyo, et dizemos queo nõ oyuarã ajnda saber os omẽs nẽ [ajudarsse dello], et Noe et seus fillos et suas molleres nũca ouverõ afazemẽto [njhũ] cõ os de Caym, por que algũa cousa aprendesẽ delles, et todo omãys queos da ydade de Noe, que foy asegunda do mũdo, [souberõ] depoys do deluvio elles opensarõ, et[o] fezerõ, et asyo ouverõ. [+]
1300 XH I, 0/ 20 Lamec quando soubo que el avya morto aCaym, ouvo moy grande pesar, pero acordouse de dizer ao moço queo leuase ala, et queo veeria pera aprender del algũas palauras et cousas et soubese cõmo fezese pera oleuar daly ou pera fazer ende algũa outra cousa. [+]
1300 XH I, 0/ 23 Et despoys desto chegouse Adam asua moller Eua et [emprenoa], et pario ella hũ fillo et el posolle nome Seth. [+]
1300 XH I, 0/ 25 Et diz sobresto Jeronymo ẽna Glosa, que Enos , segũdo ho ebrayco, tanto quer dizer ẽna nosa lyngagéé cõmo omẽ; et departe et diz ajnda mays mẽestre Pedro que esto he por que sayo Enos rrazoado et forte, et que entre todoslos outros omẽs do seu tempo, el foy [omays] rrazoado et mays esforçado pera chamar onome de Deus; et el ho chamou primeyro et achou palauras de oraçõ pera ochamar et rrogar; et ajnda conta em este lugar o ebrayco que este Enos, cõ desejo de véér afegura de Deus, que el fezo primeyramente ymagẽes aaonrra del, por las bõas rrazões que del oyra aseu [avoo] Adam et aseu padre Seth, et as aprendera delles; et queo fezo por tyrar dos omẽs aoluydança que [avyam] da rrenẽbrãça de Deus, et [avyuar] los por quese nẽbrasem del, et oadorasem et gardasem [mays], et [coñosçessem] mellor oseu fazedor. [+]
1300 XH I, 0/ 26 Et diz que foy padre nobre et dereyturo em todo bem, por [esta[s]] duas rrazões, aprimeyra por las cousas que lle [ensynara] Adam seu padre, daquelas quelle disera Deus ẽno Pareyso et que aprendera el aly ẽna vista do Pareyso, et por las que vira ẽno [soño] mentre quelle tomara Deus acosta et fazia della amoller, et rreteuóó todo ende; asegunda por que disera Deus aAdam por lo angeo, que por lo fillo que avia afazer, vĩjria todo obem; et Adam disóó aSeth. [+]
1300 XH I, 0/ 27 Destes [lyñages] de Seth, conta Josepho, que ouverõ o ensynamento das cousas çelestiaes, da astrologia et dos outros saberes liberaes, de Deus, et aapostura deles, primeyramente, por lo que aprenderã de seus padres, a segũda, que estes saberes destas cousas ouverõ elles por que forõ sotiles et amadores de Deus quelles dou esto asaber, et por queos elles acharom primeyramẽte por Deus et desy por sua suteleza, et elles ante que outro. [+]
1300 XH I, 0/ 27 Et os que deçenderõ de Seth, que asy cõmo começarõ aaprender de seu padre Seth et de Adam, quelles lo cõtara cõmo o aprendera de Deus, que acharõ osaber das estrelas et de todo o çeo et de todoslos sete saberes liberaes, et do saber da fisica que [he] osaber que [ensynã] as naturas das cousas, et da metafisica, que osaber que mostra [coñosçer] aDeus et as outras creaturas spyrituaes. [+]
1300 XH I, 0/ 34 Et estes espyritos am nome [jncubos], que tanto quer dizer como jazedores de suso, et esto por quese deytã em çima [aos] omẽs; et estes som aqueles quese deytam de suso sobre os omẽs de noyte et os apesam quando dormẽ; et estes jazem cõ as molleres em forma de varõ et enprenam as de omẽs; et os que daqui nasçem som grandes et valentes et de grandes corações. [+]
1300 XH I, 0/ 39 Et el amoestauaos quese partissem dos casamẽtos de Caym, et da[s] maldades et pecados que [faziã], et da máa vida enque estauã contra Deus; et quese nẽbrassem de seus padres et parentes que andarã em [seruyco] de Deus et acabarã em el, et oencomẽdarã aelles et os ensinarã que o fezessem elles asy. [+]
1300 XH I, 0/ 44 Et soltou primeyro as aves que nõ viuyam de caça, por quese podesen dantes esparger por la terra, et queas nõ prendesem logo as aves da caça. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Et cõta Josefo sobresto ẽno quinto capytolo, que quando catarmos [a vida] dos omẽs de agora et avyda dos antygos, que nõ teñamos que erro nẽgũ ha em viuerẽ tãtos ãnos os omẽs do primeyro tempo; que diz queos omẽs do primeyro tẽpo moytas rrazões avyam por que viuessem tanto: ahũa por que erã rreligiosos et faziã santa vida cõmo frayres, et erã outrosi mays açerca da feytura de Deus, et oyram mays palauras das que Deus disera aseus padres et aseus parentes, et as aprenderã elles et as sabyam; demays que nõ comyam em aquel tẽpo senõ froytas et eruas et poucas cousas outras, et mays ajnda que ata [o deluuyo] nũca comerã carne nẽ beberam vyño, et desto nẽ doutra cousa nõ comerõ nẽgũa cousa sobeja, por que de leue nũca enfermassem que por ello viessem amorte nẽ myngoassem nada de sua vida. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Et pom Josefo por emxẽplo aManycom que escriuyo as estorias dos egipçiaos, et a Beroso que escriuyo as dos caldeos; et aMaço, et [a] aEsto, et aJeronymo d o Egipto que escriuyo a Estoria da çidade Fenyca, segundo avemos dito; et outrosy Esyodo, et Agatom, et [Belenyco], et Cusilao, et Efero, et Nycolao, todos estes fazẽ em suas estorias rrenẽbrança daqueles antigoos cõmo algũus deles [vjuerõ] mj̃ll ãnos et algũus pouco menos. [+]
1300 XH I, 0/ 50 Et ajnda sobre esta rrazõ achamos que filosofos ha y que [pensam] [[que]] omũdo, queo contem todo, que por esta meesma maneyra vay, et que acansar [a] et afalesçer, et despoys séér [rrenouado] em mellor natura, cõmo sera dos omẽs ẽno dia do seu rresuçitamento; et esto sera quando Deus quiser. [+]
1300 XH I, 0/ 53 Et outrosy, por que aprendera ja Noe cõmo dante do deluvio forã estas tres partes ẽna terra: [+]
1300 XH I, 0/ 53 Et Yonjto porla entrada do saber das estrellas de que oyra falar aseu padre Noe, et oaprendera del -que segundo achamos porlos escritos todos os santos Padres souberõ logo de começo moyto dos saberes das cousas çelestiaes, et aprenderõno elles de Adam et despoys [hũus] dos outros cõmo forõ vijndo por la lyña - et oal por merçede quelle Deus quiso fazer, et lle dou aly dom de sabedoria, [asi] cõmo diz mẽestre Pedro ẽno capytolo que fala do ordenamento dos fillos de Noe et de Nẽprot, que achou este Yonyto açiençia da [astronomya]. [+]
1300 XH I, 0/ 55 Nẽprot, depoys queesto ouvo aprendido de Yonjto, et tomado del este consello, tornouse pera as outras suas [cõpañas] aArmenja et começou primeyro ontre os seus de Sem a contãgerlos et demãdarlos em rrazõ de rreynado, et que rreynaria el primeyro asy cõmo fillo herdeyro, et el queos mãterria em justiça et em dereyto. [+]
1300 XH I, 0/ 57 Et segũdo cõta ojudio ẽno primeyro libro dos quinze do seu Libro Mayor queos chama y gigantes et diz que sua voõtade era de deytar os deus ende fora que som os aos angeos, et seer elles señores, pero sobre todo, se viesse odeluvyo queriã esta torre fazer por queos nõ alcançasse nẽ chegasse aelles nẽ podesse Deus cõ elles et quese podesem elles aly defender dEl, et esta era a sua grande loucura; que elles aprenderam de Noe queo outro deluvio pasado que pojara quinze couedos sobre omays alto mõte do mũdo, cõmo avemos ja dito, et que aquela torre quea coydauã elles fazer tã alta que omays que ella averia em alto sobre aqueles quinze couedos que nõ seeria em conta, segundo diz Josefo ẽno seysto capitolo; hu mostra aly Josefo que amultydue daquela gente que toda estaua prestes pera fazer os mãdados de Nẽprot, et teer por graue oseruyço de Deus, ca asy os avia enssynados et ensandentados Nẽprot ẽna loucura desto et em soberuea asy cõmo oel era em [descoñosçer] osseu Deus queos fezera; et dezialles que toda quanta bõa andança avyam que por seu syso lles [vjña], et nõ porlo bem fazer nẽ porla merçede de Deus, et se [rrequizas] et bẽes aviã quelles nõ arrequeçiam por la piedade de Deus, mays por la sua forteleza deles. [+]
1300 XH I, 0/ 59 [Seuylla] Casandra, segundo rreconta della Josefo ẽno seysto capitolo, diz ende asy: seendo todoslos omẽs de hũa lyngagéé fezerõ hũa torre moy alta pera sobyr [per] ella ao çeo, mays os deus enviarõ ventos que estoruarõ atorre et adestroyrõ; et partyrõ acada hũ alyngagéé que era antes comunal atodos, et diz que de tal [guisa] foy partydo que nẽgũ de quantos se aly açertarõ, nõ ouvo y quẽ hũa lyngagéé todo enteyro rreteuese nẽ que soubesse dizer nome nẽ palaura de toda cousa, menos de nõ aprender et tomar delo algũa ajuda de outro seu [viziño]. [+]
1300 XH I, 0/ 72 Teuerõ despoys os judeus que vynã de Eber, que foy da lyña de Sem et outrosy os de Jafet, que quanto dos de Cam podesem leuar ou tomar da terra ou doutras cousas quer por batalla, quer por força, et ajnda prenderlos et tomarlos por vasalos peyteyros et por seus seruos, que nõ faziam pecado nẽ erro nẽgũ, que seu padre Noe, que fora padre de todos, dos [hũus] et dos outros, lles leyxara esto por erdade. [+]
1300 XH I, 0/ 72 Et quẽ quiser saber donde vẽeo esta malquerença tã grãde et tã longa ontre os christiaos et os mouros, daqui cate arrazõ, que os gentíj́s et os christiaos que oje [som] véém prinçipalmẽte de Sem et de Jafet, que poblarõ a Asya et aEuropa. [+]
1300 XH I, 0/ 72 Et nos tẽemos, que segũdo este dereyto et priuylegio que Noe noso padre nos leyxou aos de Sem et de Jafet donde nos vĩjmos que toda cousa de terra et de al que nos dos de Cam de Africa, et donde quer queos mouros sejam em quaes quer outras terras; et poys que mouros som, todos som de Cam, et se podermos de [algũus] deles algũa cousa leuar por batalla ou por [qual] quer força et ajnda prenderlos et fazerlos nosos seruos que nõ fazemos em [ello] pecado, nẽ torto, nẽ erro nẽgũ. [+]
1300 XH I, 0/ 72 Et quanto nos leyxamos deos nõ cõbater et rroubar et prender et fazer sobre elles esto, ou he por nossa mesura, ou por nõ téérmos [guisado], por que som elles moytos. [+]
1300 XH I, 0/ 72 Et diz que os ladrillos leuaua empero estauã ja asentados et secos et apresos cõ obytume, que era engludo, de maneyra queos juntaua et os prendia [hũus] cõ os outros quese nõ desjuntauã por nẽgũa cousa que seja senõ por aquelo que avemos dito, contam os que desta rrazõ falam que este feyto era de Deus, contra cujo poder et voõtade nõ ha força nẽguã que poder aja. [+]
1300 XH I, 0/ 74 Da [malquerença] natural dos de Sem et de Jafet contra os de Cam, et da [malquerença] dos mouros contra os [cristãos]. [+]
1300 XH I, 0/ 74 Pero o dito da maldiçõ de Noe, que era opadre, que cõmo priuylegio de omezio, por sempre ficou et fica ontre nos et os de Cam, et pero que esta malquerença que he ja feyta cõmo natural ontre nos et elles. [+]
1300 XH I, 0/ 74 Mays ontre nos os [cristiaos] et os gentíj́s, que som ajnda y dos de Sem, et se [algũus] y outrosi ha ẽnos dos de Jafet, dizemos que deueria seer [amystança] et quese faz ajnda [cõmo] natural segundo os ditos de Noe, et sobre todo com odeuedo que avemos dito que diso Noe ẽno [novemo] capytolo da Biblia, que morasse Jafet ẽnas tendas de Sem, et semella que nõ deue aver omezio ontre nos et elles nẽ malquerença natural cõmo ontre nos et os mouros. [+]
1300 XH I, 0/ 80 Os fillos de Tubal despoys que andarõ [moytas] terras buscando lugares bõos de pobla, chegarõ aas postromeyras partydas de ouçidente, et virõ bõas terras, et bõos montes, et bõas agoas, et bõos asentamẽtos, et quedarom aly et poblarõ; et por lo que oyam dizer que acaesçera do deluvio, asentarõsse logo ẽnos montes de Aspa aque chamã os montes Pyreneos; et chamauãse ẽna primeyra estas [cõpañas] çetubales, de cetus que tanto diz [ẽna] nosa [gramatyca] cõmo [cõpañas] de Tubal; et çetubales tanto quer dizer cõmo [cõpañas] de Tubal. [+]
1300 XH I, 0/ 80 Et esta terra jaz ẽna fim de Europa em ouçidente, que he a postromeyra terra do mũdo, asy cõmo vay daquela parte; et em pos aquesto estes do lynagéé de Tubal, morãdo aly em aqueles montes Pyreneos de Aspa, desque se forõ fazendo grandes [cõpañas] perderõ omedo do deluvio, ca avyam ja por [moytos] ãnos prouado aterra et as agoas das chuvias et dos rrios, et desçenderõ dos moy altos montes et poblarõ ẽnos chãos das [rribeyras] do [rryo] aque dizemos agora Ebro, et desque se touerom por moradores daly mudarõ elles onome asy méésmos et chamarõ sse çeltybeyros de çe que quer dizẽr tanto cõmo cetus por [conpañas], et Tubal et Yberos Ebro, et enaderõ aquela letera l em medio por apostura do nome, et [çeltiberos] tanto som cõmo [conpañas] de Tubal, moradores das rribeyras do rrio Ebro. [+]
1300 XH I, 0/ 80 Da quarta parte aençarram os mõtes Pyreneos, que disemos de Aspa. [+]
1300 XH I, 0/ 84 Sem, oyrmão [mayor], quando se partirõ huũs de outros ẽno cãpo de Senáár el vẽeo cõ sua [compaña] de sua casa contra olugar que entendeo que poderia séér omedio do mũdo, et chegou aaquela terra [a] que agora dizemos Judea, et semellou ael moy bõa terra de todas cousas et em medio do mũdo et aamão de todas las outras terras, et ficou em aquel lugar onde he agora açidade de Jerusalem açerca do val de Ebrom, por que aprendera de Noe, seu padre, que Adam, et Eua, et Set, et os outros da lyñage que aly forã suterrados; et ajnda dizẽ [algũus] que vẽeo Sem aaquel lugar por consello de Noe, seu padre, que sabya por esperito de Deus que em Sem ficaria alyña dos lyñages, donde avia anasçer Ihesu [Cristo], et tomaria morte et passiom et rresusçitaria, et que seria lugar comunal aly de todo omũdo que era em çirco da terra pera os queo aly quisessem [vĩjr] véér et adorar, et fezo aly sua pobla; et segũdo dizẽ posolle nome Luza, et este foy oprimeyro nome quea çidade de Jerusalem ouvo. [+]
1300 XH I, 0/ 85 Mays se algũ dos outros fillos vẽeo aly cõ Noe [saluo] ende Jafet n[o]s nõ osabemos nẽ [o] aprendemos ajnda em nẽgũ libro de quantos avemos leudos. [+]
1300 XH I, 0/ 89 Et estes omẽs yam comendo as carnes ja et os peyxes et pescados que achauam et matauã elles os que podiam prender; pero nõ os coziã que nõ [sabiam] ajnda amaneyra delo, mays enxugauam aquelas carnes et peyxes ao sol quando era grande et forte, et tanto osecauã ao sol queas tyrauã algũ pouco de sua natura crua, et mudauam as em outro sabor mellor algũ pouco. [+]
1300 XH I, 0/ 89 Et estes casarõ ja et ouverõ molleres [coñosçidas] por tal de [coñosçer] cada hũ seus fillos, et labrarõ as erdades, et plantarõ aruores, et criarõ et partirõ esto entre sy por que soubesse cada hũ qual era a sua erdade et quaes erã suas aruores et seu froyto, por que nõ viessem acontẽdas nẽ apeleja cõ seu parente nẽ cõ seu [viziño]. [+]
1300 XH I, 0/ 94 Despoys de todos estes omẽs de cujas creẽças et cousas avemos falado e dito, chegarõ estonçes, em cabo deles et cõ eles, outros que entẽderõ ja mays que aqueles de que avemos dito; por queo aprenderã de seus anteçessores ouçiáos et quelles leyxarã dello algũas escrituras de algũas cousas, et por la soteleza que tomauã enssy daquelo que deles aprenderã, et buscauã elles sobre ello mays de seu. [+]
1300 XH I, 0/ 94 Senõ que por rrenẽbrãça do Vello Testamẽto et por que sayo o Novo del, queos [cristiaos], que chamarõ despoys ao septymo dia aque diserõ os [gentijs] Saturno, quelle dizemos nos sabado. [+]
1300 XH I, 0/ 94 Et outrosy ao primeyro dia da semana aque chamarõ os [gentijs] Sol que nos os [cristiaos] por onrra et rrenẽbrãça de noso señor Ihesu [Cristo] et Deus quelle dizemos [domj̃go]. [+]
1300 XH I, 0/ 96 Et os [hũus] [o] começarõ afazer porlos seus rreys, cõmo el rrey Nyno por el rrey Bel seu padre; outros por los outros seus prinçipes; os outros por seus parentes et por seus amygos, et [algũus] outros ouvo y queo fezerõ aonrra das bondades et vertudes, asy cõmo aajustiçia et aalealdade, aaforteleza, aasabedoria, aagrandeza, aamesura, aacordura. [+]
1300 XH I, 0/ 96 Et aprenderõ et catarõ as naturalezas por donde ouverõ o ouro et aseda, et cõmo se [teçesse] et entrasem ẽna arte dela pera laurar ouro et plata et algofer em ella de moytas colores, donde ouvessem apostos ornamẽtos os templos pera seus sacrifiçios, et donde se vestisem os rreys et as [rreyñas] et os seus fillos et os outros prinçepes et omẽs bõos acada [hũus] cõmo pertéésçem, et buscarõ outrosy moytas maneyras de pẽnas veyras, blancas et outras cõ que afortelezassem os pãnos et se vestissem deles mays apostamẽte et asua prol; et fezerõ sortellas, et aneles, et çercelos, et alcordas, et argolas, et todo esto pera sy et pera suas molleres. [+]
1300 XH I, 0/ 103 Et esto podo seer asi segũdo dizẽ [algũus], que este Nẽprot Saturno que foy [Nẽprot] ho de [Babilonja]; et que avendo seus fillos ja casados et ajuntados pera rreynar, por que oyo dizer de Europa cõmo era amellor et mays tẽperada terra do mũdo, et mays abondada de [mpytas] bõas cousas -que tal he Europa, et ontre moytas bõas terras quea em ella, cõmo aprouỹçia de [Guadalquiuir] he amellor de quantas ẽno mũdo som, asy cõmo diz Plinio ẽno terçeyro libro enque departe destas tres terras, cõuẽ asaber, Europa, Asia, Africa, et das prouynçias delas - et outrosi por que avia aprendido Nẽprot em terra de Edom de Yonyto, seu tyo, por la arte da astronomya, cõmo ontre - los quatro prinçipaes rreynos do mũdo avia de séér hũ ho de ouçidente, et que este vençeria aos outros tres, et seria señor deles, et duraria sempre despoys que começasse, et com sabor de rreynar el aly, et leyxar de sua geeraçõ [que] rreynasse y sempre, outrosy mudouse onome; et vẽeo aly aaquela terra, aJano, teẽdo que aquela terra aque Noe viera, et poblara et acabara em ella que este acabamẽto de Noe em aquel lugar que era cõmo synal de séér aquela terra começo et cabeça et [synal] de todo omũdo ata afim. [+]
1300 XH I, 0/ 106 Et avia em Syracusa, que era oseu rreyno deste rrey Ytalo, hũa grãde carcaua -et chamalle fossa aquel Libro de Rroma - et ya moy longa et moy grãde cõmo corrente de agoa de [venydas], et era cousa moy nomeada em aquelas terras, et semelauase moyto cõ ocalez ou madre de aquel rrio Albula; et por esta [rrazõ da] semellança daquela carcaua de Saracusa, que avia nome Tybre et se semellaua cõ aquel rrio Albula, el rrey Ytalo et os seus poserõ nome Tibre aaquel rrio; et asylle chamã oje, et este he orrio Tibre de [Rroma], et deste nome vos diremos ajnda outra rrazõ em este capitolo adeante. Ẽno tẽpo deste Seruc hũ fillo de Ercoles -et chamalle aquel Libro das [Marauyllas] de Rroma fillo de Ercoles, et nõ achamos del outro nome - et vẽeo cõ os da çidade de Argos de Greçia ali aaquel rreyno de [Lano], et poblou y sub o Capitolio hũa çidade, et posolle nome Valeria, segũdo que diz Barro, que foy grãde sabeo [de] estorias. [+]
1300 XH I, 0/ 106 Outrosy ẽno tẽpo deste Seruc, vẽeo Evandro, rrey de Arcadia de Greçia, cõ os seus apoblar aterra de Rroma em aquel lugar; et el rrey Jano querendose gardar de nõ caer em outro tal feyto cõmo el rrey [do] Tibre, et de mays dizendo quese poblasse sua terra de bõos omẽs, que taes poblarõ Rroma, asi cõmo seerẽ rreys os mays segũdo aqui oydes, rreçebeo et outorgoulle pobla; et Euãdro fezo sua çidade em aquel mõte Palatyno. [+]
1300 XH I, 0/ 108 Et diz outrosi cõmo lle poserõ nome Nẽprot segũdo seus costumes; et aeste nome Nẽprot, segũdo diz Rramyro ẽnas Enterpretações da Biblia, que som tanto cõmo espoemẽto de hũa palaura por outra, ou de hũa por moytas, tanto quer dizer cõmo pardo, ou rrenegado, ou rrenego, ou rrenegamẽto ou que prinçepe, ou fugidiço, ou traspasante, ou ensayamẽto deçendente. [+]
1300 XH I, 0/ 111 Et começarõ apensar em armas, et buscar maneyras delas, et de [engeños], et partyr rreynos, et falar em caudillos, et prinçepes et rreys pera defenderse et aver [dereyto] et buscar parentes, et amygos et [senores] os [hũus] pera yr contra os outros, os outros pera se defender deles. [+]
1300 XH I, 0/ 115 Quando morreo seu padre, Belo, cõ ogrande pesar que ouvo del, fezo fazer hũa ymage que semellasse aseu padre; et onrrauáá moyto por que rreçebia em ella algũ pouco de cõforto do pesar que avia por la morte do padre; et por fazer mays grãde onrra aaquela ymage em [rrenẽbrança de] seu padre, et por mostrar oamor et odesejo que del avia, mãdou que todos aqueles que culpados fossem et fugissem aella, que fossem aly amparados et defendidos, et omẽ algũ nõlles fezese mal aly. [+]
1300 XH I, 0/ 115 Et cõmo estonçes Assiria era oprinçipal et mayor rreyno em oriente et ajnda estonçes em todo omũdo, tomarõ os outros das terras enxẽplo daquela ymage, et começarom outrosy cada hũus afazer suas ymages, os hũus de [seus] padres, os outros de seus parentes et [amjgos], et algũus dos seus rreys, et outros daqueles [a que] chamauã seus deus pera adorarlos aly, et fazerlles sacrifiçio, et rrogarlles cõmo aseus deus por las cousas que aviã mester, et aas vezes por las tẽpestades dos rrelampagos et dos tóós, et dos ventos rrezeos et sensabores et danosos, et dos outros peligros que lles vynã do çeo et do ayre, et dos enamygos da terra. [+]
1300 XH I, 0/ 115 Outrosy Belial, segũdo Rramyro, tãto quer dizer cõmo sem jugo -diz sem jugo ao que nõ he sujugado ou apremeado, [asi] cõmo sem premea - ou sem deus, ou çega estreytura, ou çego lume, ou fillo traspassadeyro, ou fillo rrenegado, ou escomungado. [+]
1300 XH I, 0/ 118 Et por que el sospeytou quese perderia oseu rreyno, et temyase delo, queo vya por lo seu saber, doyasse ende moyto por sse perderẽ assy aquelas sçiençias ẽna morte del, ca nõ avya quẽ as asy soubesse cõmo el; et duldando ajnda de fim de agoa, et avendo aprendido que vyrria ado fogo, nõ [o] leyxou por medo de perder orreyno, et temẽdose de todo em todo de hũa destas [fĩjs], por tal quese nõ [per[de]ssem] em pouco tẽpo os saberes que el avia achados com moyto et longo estudio, et cãsado traballando em [elles] grãde tẽpo, et fezo quatorze pilares em seu rreyno, os sete de ladrillos et os sete de cobre, et entallou em elles por leteras et por feguras aquelas sete artes liberaes, todas hũa vez ẽnos sete pilares dos ladrillos, et outra vez ẽnos outros sete de cobre, ẽna maneyra et por la rrazõ que avedes oydo queuos contamos ja ẽnas rrazões da primeyra ydade queo fezera Jubal, fillo de Lamec, ẽnos dous pilares; et fezo Cam saber as partes aos filosofos porla sçiençia das estrelas, asy cõmo conta mééstre Godofre. [+]
1300 XH I, 0/ 118 Et segũdo esto, semella que Cam fezo aarte que chamã notoria; pero segũdo dizem os sabedores desto que quẽ bem em ella obrasse et em ella aprendesse et estudasse, que em todos [los] saberes lyberaes et ẽnos outros em menos de tres [ãnos], poderia séér bõo mẽestre. [+]
1300 XH I, 0/ 119 Dos quatro rreynos prinçipaes do mũdo fala Paulo Orosio ẽno começo do segundo libro, cõmo por prologo, et diz asy, que bem entende el, et ajnda nos outrosy cõ el, que nõ ha nẽgum omẽ [a que se] possa asconder que Deus fezo ao omẽ em este mũdo; onde diz queo mũdo rreprende ao omẽ por que pecou, et rreprendeo desta guysa: que por apremer et apremear a nossa destenperança, quee esta terra enque viuemos castigada cõ mẽgoa das outras anymalias, que nos nõ cria dellas tãtas quantas avemos mester pera comer et pera os outros seruyços, et outrosi que se nos faz ella [manyna] ẽnos froytos quea de dar, quenos nõ da tantos quantos nos aviamos mester, et mantem nos myngoados por lo noso pecado. [+]
1300 XH I, 0/ 127 Todos los espoedores, que sobresta rrazõ falam, acordam cõ Moysem ẽno ordenamẽto ẽnos nomẽs destes tres yrmãos, que poem aAbraã primeyro, et aNacor em medio, et aAram em cabo, cõmo se el nasçesse despoys; mays pero todos acordam em esto: que Aram foy oprimeyro yrmão, et Nacor ossegundo, et Abraã opostromeyro de todos tres; mays poem no aqui primeyro, assy cõmo diz mééstre Pedro ẽno capytolo das géérações de Sem, et outorgã cõ el todos los outros espoedores, por que dizẽ que ficou en el alyña ontre seus yrmãos et os outros parentes; et outrosi adinydade da gééraçõ [de] seu padre et das outras géérações et dos seus santos Padres. [+]
1300 XH I, 0/ 128 Onde diz sobre este lugar Lucas, obispo de Tuy, que estas prouas destes saberes nõ as poderiam fazer senõ omẽs que viuessem quinẽtos et [triijnta] ãnos, et diz que tantos ãnos he ogrande ãno; pero achamos em outros sabios queo grãde ãno he [seysçentos] et seys, et cõtam que menos vida de grande ãno quese nõ poderiam prouar nẽ véér os juyzos das estrellas et dos çircos et dos corpos çelestiaes, et buscarõ et fezerõ estormẽtos [pera] ello, et trauallauã moy bem em aprenderlo et em ensynarlo. [+]
1300 XH I, 0/ 128 Et conta aquel Abul Ybeyt, em aquel capitolo, que ao tempo [en] que Abraã ouvo a nasçer, que ẽno çeo paresçeo hũa estrella moy rreluzente, cõmo nasçem as estrellas aque chamã cometas; et aquela estrella nõ soya aly aparesçer dantes , et vioa el rrey, et pero que el era [estrologo], cõmo vos avemos cõtado, queo aprendera el rrey Nẽprot de Yonyto em oriente, et fezóó el despoys aprender aos seus herdeyros, duldando que queria dizer ou synyficar aquela estrella que asy paresçia novamẽte et nõ soya paresçer y dantes; et envio por los estreleyros de todo oseu rreyno que viessem [apressa] antel, et desque vierõ pregũtoulles que cousa mostraua ou sygnyficaua aquela estrella nova. [+]
1300 XH I, 0/ 130 Mandou aseus priuados, que avia por suas villas et por seus alfozes, que matassem daly adeante quantos moços pequenos nasçessem varões por todos seus rreynos; et por tal quese nõ fezessem y mays nenos em aquel tempo partio os omẽs das molleres, et el tomou sua [compaña], et sayosse fora da villa cõ ella; et mãdou atodos los omẽs da çidade et da terra que sayssem et fossem com el logo apressa, et ficassem as molleres ẽnas villas et catassem quantas fossem prenes daquel ãno, et aquantas nasçessem moços varões queos degolassem todos, et asy foy feyto. [+]
1300 XH I, 0/ 130 Et Azara, quandose sentyo prenada, fezóó logo saber aTare, ante que a omẽ do mũdo entẽdesse; et Tare, quandoo souvo, vẽeose ascondidamẽte aaçidade, et tomoa aescuso et leuoa ahũa aldea que jazia em Caldea ontre estas duas vilas: [+]
1300 XH I, 0/ 130 Et despoys que foy Abraã moço grandezillo, el rrey tyrou odecreto que avia posto et dado da morte dos nenos; et asegurousse Tare, et esto foy quando o sol foy posto, et tyrou sua moller et seu fillo da coua; et quando [forom] fora da coua, catou Tare ao çeo et vio aestrella de Jupiter estar sobrela cabeça de Abraã; et foy Deus fazendo bem aafazenda de Abraã, et começou logo aléér et aaprender osaber das estrellas, et sayo em suas palauras et em seus feytos moyto amygo de Deus et seu seruo; et começou logo adizer que nõ erã nada os ydolos senõ loucura et vaydade; et predicaua que hũ era oDeus que criara [todaslas] cousas do mũdo, et as fezera, et as mãtyna, et as [tyña] todas em poder, et que nõ [erã] moytos deus cõmo as gentes loucas diziã et os faziam, et os adorauã; et predicaua avnydade de Deus, et desdezia os ydolos, et viltauaos. [+]
1300 XH I, 0/ 132 Abraã foy por sy omẽ entẽdido em todas cousas, et sabedor em todas aquelas que oyra et aprendera dos outros sabios, et em todas aquelas de que omẽ algũa cousa de bem poderia dizer, et outrosy foy sabio et [apreçebido] das cousas que avyam de vĩjr; et entendiao porlas sçiençias do quadrunyo, donde era el moy grãde señor. [+]
1300 XH I, 0/ 132 Outrosy diz Josefo que Echateo, hũ desses sabios daquela terra, que fezo sua [rrenẽbrãça] grande et bõa de Abraã, et que acabou y mays por que [escriveo] aestoria de Abraã, et composo dello hũ libro que el leyxou escrito et feyto; et este libro nõ achamos queo ajamos traslladado os latynos [de] aravigo ẽno nosso. [+]
1300 XH I, 0/ 132 Et dauasse Abraã todo aDeus, de dito et de feyto, tanto que seu padre nẽ seus parentes, Nacor et os outros seus amygos nõno podiam tyrar dello de nõ fazer esto cõtra Deus et préégar dEl et pregoar lo ontre os seus amygos et em seus ajuntamẽtos de companas ondeos faziam. [+]
1300 XH I, 0/ 134 Et segundo diz hũ doutor dos frayres menores quese traballou de tornar as [rrazoes dOvjdio] mayor ateoligia, diz que falou [Ovjdio] aqui encobertamẽte et por semellança, et daquelo que el diso que viuera aquel sangre em aquela [guisa], diz ofrayre que nõ poderia al séér senõ queos do lynagéé de aqueles que ficauã ẽna terra, moços pequenos ajnda, que despoys que forã cresçendo et se vestirom dos bẽes de seus parentes, cõmo se [enbestia] aquel sangre da terra de seus mayores, cõmo diz [Ovjdio], et apoderarõse da terra estes cõmo erã poderosos seus primeyros parentes et estes que ouverõ [a forteleza] et os talentes de aqueles padres, et empero diz que nõ erã tã grandes de corpos nẽ tã valentes amãos cõmo elles, et despoys que forõ moytos leuãtarõse contra seus deus et lidarõ cõ elles, et diz queos vençerõ et que Jupiter et os outros deus que fugirã ao Egipto, et hũ delles, que avia nome Tyfoueo ogrande gigante, foy tras elles, et elles cõmo erã moy sabedores por lo saber que sabiam das estrellas et por la arte magica, quee osaber dos encãtamẽtos, et osabiam elles todos moy bem, trasfigurarõse em aquelas feguras que disemos por se encobrir dos gigantes queos nõ achassem, nẽ os podessem tomar; et em tal [guisa] sse mudarõ que aqueles queos vissem que creessẽ que aquel carneyro de Jupiter que verdadeyro carneyro era, et outrosi que cada hũa das outras [anjmalias], em cujas feguras disemos queos adorauã os [gentijs], por ydolos dos seus deus. [+]
1300 XH I, 0/ 141 Et Abraã logo que soubo falar logo amou moyto de léér, et lya et aprendia moyto em pouco tẽpo, et esto era por queo amaua moyto, ho al por que era [de] moy bõo coraçõ et moy et sotyl et engenoso pera aprender; et começaua logo aaprender osaber das estrellas et as naturas das cousas, et ya em ello cõmo omovia arrazõ do bõo syso, et cresçeo moyto agina, et sayo grande, et fermoso, et sysudo, et esforçado et bem rrazoado, et moy lympo, et de bõos costumes. [+]
1300 XH I, 0/ 141 "Tare, oque tu oyste dizer do feyto do deluvio general, que matou todaslas cousas saluo ende Noe et os outros que Deus quiso gardar [pera] viuer cõ el ẽna arca, et oque aprendiste despoys do departimẽto de hũa lenguage em seteẽta et duas, que foy feyto sobrela rrazõ da torre de [Babylonya], et ho espargimẽto de todaslas gentes que aly forõ ajuntadas et despoys forõ daly espargidas [per] todo omũdo, et todo esto vẽeo por rrazõ dos ydolos et dos [grãdes] pecados que faziã os omẽs; et em aquel departimẽto que foy feyto das lenguages, asy cõmo foy agente tyrada da lenguage que antes avia, asy esteuerom todos cõmo em hũ ponto de séér tirados de todoslos sentydos que antes aviam, et asy cõmo de novo lles vierõ os sentidos et sysos que despoys ouverom, et todos ficarõ asi cõmo loucos por la loucura [en que contendiam] contra Deus, saluo ende aqueles da lyña de que tu vẽes de Noe et de Sem et dos outros dende aty; et ficou em nos aquel primeyro lengage, et obõo sentido, et obõo siso pera conosçer Deus; et as gentes partyndosse neyçias et loucas de Babel et de Senáár, nũca ouverõ acordo de catar por seus deus despoys, et fezerõ sempre toda cousa que seus corações queriam, [et lles derõ] et cõ os moytos bẽes quelles dou Deus et os viços que tomauã y por codiçia de mãteerlos et quelles nõ myngoassem, buscarom suas ymages que fezerõ, et ydolo nõ quer al dizer senõ ymage, et diserom algũus; [+]
1300 XH I, 0/ 141 Et esto que tu véés de teu fillo, de Deus vem, que nos quer fazer merçed et ante que váámos apeor quer nos tornar dala, et castigarnos et mãtéér nos ẽna bõa lyña, ca omáo costume pouco apouco vay [vijndo] et se aprende sesse logo nõ castiga, et despois he moy máo de leyxar; et estes [gentijs] ontre que moramos senos fezerẽ mal por esto, Deus nos dara delles grande dereyto et nos lo acabara em bem. [+]
1300 XH I, 0/ 149 Outrosi aSarra chamarõ primeyramẽte este outro nome [Saray], et despoys lle diserõ Sarra; et pom daly Moysem ẽna Biblia, em aquel lugar, este outro nome Jesca, et por que semella nome doutro fillo ou filla que ouvesse Aram, sem aqueles que avemos ditos, por tyrar esta dulda, diz Jeronymo ẽna Biblia que Jesca que [sobrenome] he de Sarra, et quea chamarõ Sarray Jesca. [+]
1300 XH I, 0/ 162 (Et contam as estorias que avia ella [hum] fillo que ouvera em esta [amystança] et moy [encubertamẽte] quando andaua ẽnas guerras; et dizẽ que despoys quese sentyo [preñe] quese fezo doente et quese ençarrou ante queselle paresçesse que era prenada, saluante queo sabiam algũas de suas [cobilleyras] et de aquelas que mays sabiam suas poridades, et que ella mays amaua, et enque mays fiaua, ca em outro nẽgum hu ella jazia em tal maneyra que nõ podessem nada de aqueste feyto entender nẽ sospeytar dela. ) [+]
1300 XH I, 0/ 162 (Et arreyna, despoys que ese denodo achou em el, tornousse ao outro [Njnyas] que [tyña] ençarrado et ascondido et aquel cõmo nõ avia siso, nẽ entẽdia do mũdo, nẽ deste feyto, mays de hũa [anjmalia] bruta, nõ sabendo oque fazia fezo todo oque sua madre queria; et acõmo quer que tam parentes eram, ouverõ ambos em hũm cõmo omẽ et moller oque ella et [el] rrey Nyno, [sseu] padre, ouveram em sua vida; et dizem [algũus] quea emprenou. ) [+]
1300 XH I, 0/ 162 (Et conta Paulo Orosio duas cousas desta rreyna [semyrramys] de quese nũqua vio abondada nẽ farta: aprimeyra de matar omẽs et de esparger osangre deles; asegunda que nũqua foy farta de pleyto de omẽ ẽna maneyra que dito he. ) Et ajnda mays conta Orosio que ela fezo que por encobrir oseu máo feyto et de seu fillo, por ventura se sonasse em maneyra queo soubessem as gentes que esto queo tomariã por escandalo et cousa moyto máá aademays, que fezo ordenamento dos casamẽtos et mãdou que casasse opadre cõ afilla, et ofillo cõ amadre, et oyrmão com ayrmãa et ocriado cõ sua ama, et deu lles cõplido poder quanto pera casar, que casasse oque quisesse cõ quẽ se pagasse, et que vergonça nẽ deuedo de parentesco que nõ fosse y gardado por nẽgũa rrazõ, que ella omãdaua asy. [+]
1300 XH I, 0/ 165 Despoys que morreo arreyna Semyrramis et ficou Zameys por rrey et herdeyro dela et del rrey Nyno, [ajuntarõsse] os caualeyros et os omẽs bõos das terras et vierom aBabilonya por véér seu rrey et seu señor por que [algũus] avia y que oyram algũas novas et cousas aprendidas del, et quando chegarõ y traballarõse os alcalles do rreyno et os priuados et amygos em cujo poder arreyna leyxou seu fillo de encobrir lo et escusarlo de todos queo nõ visem em maneyra que soubessem que tal era, et poynã sobre esto as mays grãdes et mellores escusas que elles podyam achar et dizer. [+]
1300 XH I, 0/ 165 Et demays se Deus quiser que verra moy bõo fillo herdeyro et empos aquel outros moytos; ca Deus, que da soude aos rreys et aaoutra gente quandoo meresçẽ, asyo ordenou moytas vezes segundo queo aprendemos dos nosos auçiãos, que por hũ rrey que veña máo ou myngoado em algũa cousa, asy cõmo agora he este noso señor; despoys da Deus empos este moytos et bõos rreys cõplidos de toda sabedoria, et esto faz El por mostrar oseu grãde et nobre poder, et asua merçed, que de máo pode fazer séér bõo cõmo oque he poderoso em todas las cousas; demays, que fica orreyno ẽnos nosso aluydrio et ẽno noso ordenamẽto; et nos sejamos bõos vassalos et ayos verdadeyros et fiees et [mãteñamoslle] orreyno em justiça et em paz, et nõ lle danemos delo nada, nẽ façamos nẽgũas cousas por queos seus dereytos sejam [mynguados] em nẽgũa [guisa], ca se el sysso ouvesse cõplido el nos lo faria fazer cõmo ofezerõ aqueles donde el vem. [+]
1300 XH I, 0/ 165 Et sobresto casemos nosso señor el rrey cõmo lle convem em seu dereyto, et fique el cõ suas [gardas et cõ seus] seruẽtes em sua villa et em sua casa, et ande ajnda por los rreynos por donde el quiser cõmo rrey et señor; et Deus querendo fazer nos ha bõo fillo erdeyro que de tal lynage he, acõmo quer quea natura aja errado em el. [+]
1300 XH I, 0/ 167 Et esto fazia Abraã ca sabia moyto et traballaua sempre em bõas obras; et por que el era tam bõo et tam justo cõtra Deus, asy cõmo diz Josefo, amóó Deus [mays] que aos outros omẽs daquela sazom, ca empero que [algũus] outros [nomearom] Deus antes que Abraã nõ achamos quese afirmassem em ello; et foy el oprimeyro quese [atreveo] a dizer et afirmar et mostrar aas gentes que aquel hũ sóó era Deus oque criara todaslas cousas, et sem El que nẽgũa cousa nõ poderia séér et que outra creẽça nõ era nada senõ asua; et catou Deus por esto abõa bondade et voõtade de Abraã que avia contra El et nõ quiso que morasse ontre aquelas máás gentes, et segundo diz Josefo [leuãtauã] se contra el et buscabam lle moyto mal por esta verdade quelles dizia et mostraua; et estando el em pensamento desse tornar aterra de Babilonya et de Caldea ou cõmo faria, rrenẽbrousse del noso señor Deus et faloulle. [+]
1300 XH I, 0/ 170 De cõmo mãdou Deus aAbraã quese saysse de sua terra et de ontre seus parentes. [+]
1300 XH I, 0/ 170 Et diz Moysem ẽno dozemo capitolo do Genesis que era y estonçes moy poderoso opouóó dos cananeos, os que deytaram fora da terra os parentes de Abraã, padres da [lyna]. [+]
1300 XH I, 0/ 172 Et diz Josefo quese traballaua desto Abraã por estas quatro rrazões: aprimeyra por que ouvessem el et suas [compañas] por onde se mãteer et pasar aly bem em aquel tẽpo tam mao; asegunda por oyr os clerigos sabedores daly et aprender deles oque diziam de Deus; aterçeyra que se achasse alguũs que creesẽ em Deus, mellor et mays cõpridamẽte que el que [tevesse] aquela créénça; aquarta senõ achasse ẽno Egyto quẽ créése em Deus tã bem cõmo el quelles mostrasse averdade et lles la fezese entender et creér. [+]
1300 XH I, 0/ 172 Et [(et)] pero que Abraã morou pouco en aquela terra, tanto ensynaua bem et agudamẽte, que estonçes aprenderõ os daly as artes lyberaes et as souberõ por Abraã queas deprẽdeo em Caldea onde as ouvo primeyramẽte et as ensynou el despoys ẽno Egyto; et por esso dizẽ Josefo et mẽestre Godofre que estes saberes primeyramẽte forõ em Caldea ante que em outro lugar et daly os ouverõ os do Egyto, et do Egyto vierõ aos gregos, et dos gregos ao de Rroma, et de Rroma aAfrica; et por esta rrazõ diso outrosy Josefo que ocomeço [do] saber, et dos rreys, et das batallas, que de oriente se leuãtou primeyramente et em ouçidente se deue acabar, et que esto he segundo que anda o sol. [+]
1300 XH I, 0/ 173 Et Faraom tomara aSarra pera ssy et [tyñaa] em sua casa, et traballaua sse de aver cõ ella por que fose sua moller, mays nõ quiso Deus, ca, segundo conta [oarauygo], diz asi: áámoller que asy era pera el rrey Faraõ [triijnta] dias et ajnda mays ha tynam em poder as molleres priuadas del rrey fazendolle baños et méézinãdoa cõ moytas et [bõas] oluras et afumaduras todos aqueles dias et afeytandoa que fose pera el rrey; et diz Agostym ẽna glosa queas donzelas hũ ãno; et que cũpla aamoller hũa vez que for em poder daquelas priuadas oque sol acaesçer aas molleres ao mes, por tal quea dem lympa ael rrey, et se acaesçesse que [enprenasse] que nõ ouvesse y nẽgũa dulda que era fillo del rrey, et por ende queos sangres dos rreys sempre [fossen] limpos et lyndos de todo enterdito et suzidade. [+]
1300 XH I, 0/ 177 Et aestas agoas que vam assy departidas chamãlles estes nomẽes que avemos ditos, et desque se ajuntam todos em hum dizenlles o Nylo, et nõ antes ajnda que toda seja hũa agoa; et despoys que sal das yslas ençarrasse ontre [hũus] mõtes, et em nẽgum lugar nõ vay tam yrado nẽ corre tam rrezio cõmo por aly ata que vem por hũ lugar de Etyopia quea nome Catadupia, et daly adeante jazem ẽna fim del en bayxo da madre por donde el vay hũas pẽnas grandes et moytas, et durã longa terra, et estoruãno que nõ pode correr, et vay ferindo por ellas fazendo moy grande rroydo, et quebrantãdose todo tãto que dizem que aduas legoas del, que nõ ousa morar moller prene, por que perdem as creaturas ante o espanto do grande et forte rroydo del. [+]
1300 XH I, 0/ 180 "Empero que eu aja tam grande vertude de aqueste saber, et ho teña ẽno meu coraçõ pera querer ordenar osegre, et [tamaño] seja oamor que eu ey de mostrar averdade et leyxar aescritura, pero [nom] ha cousa [negũa] que eu mays queyra [coñosçer] que saber as rrazões do rryo Nylo, que estam ascondidas aos omẽs et ajnda asabedores que por tantos segres de ãnos cõmo som pasados queos [non] sabe nẽgũ çertamẽte; et que saba eu acabeça et afonte del onde he ou ondese começa, oque nũqua foy sabido de quantos eu sey ata o dia de oje que eu saber [podese que o] sabia seo tu nõ sabes; et tu que eras tam nobre omẽ, et tam santo varõ, et tam sabedor que teño queo sabes tu, mostrame por que eu aja por ty çerta asperança de véér et saber as fontes do Nylo; et por aprender esto leyxarey esta batalla çidadáá enque ando, [pero] que me sééria de outra [guisa] moy graue cousa de leyxar. [+]
1300 XH I, 0/ 181 "[Çesar], guysado he de eu mostrar as poridades donde vijmos os grandes parentes [do] Egyto [de] que tu demãdaste, por queo sey moy bem et estas som cousas que nõ conosçerõ nẽ souberõ os máos pobõos, nẽ os máos omẽs ata otẽpo enque ora somos: mays plaza te, et piedade sera et santa cousa pera os bispos dese calar elles et nõ dizer tã grandes myragres cõmo estes, que por ventura nõ osabem et querendoo dizer véérse yam en vergonça por ello ante os prinçepes et os outros grãdes omẽs. [+]
1300 XH I, 0/ 183 Aplaneta de Venus -aque os nossos chamã [deessa] de fremosura - a seu poder sobrelas sementes de todaslas cousas, et esta as faz emprenar, et parir, et abastar ao mũdo; et por ende he estrella de abondamẽto. [+]
1300 XH I, 0/ 186 Cambyses, rrey de Perssia, cõ antollança, et mays cõ desejo desto, veẽo el aouriente aaterra dos pobõos daly que viuẽ longo tẽpo, pera aprender deles ofeyto do Nylo et tanto andou em pos ello, por terras estrayas et alleas, quelle falesçio avianda em tanto que ouvo acomer as anymalyas et as bestas de carrejar et despoys os caualos; et em cabo [tornouse] sem este saber da fonte do Nylo. " [+]
1300 XH I, 0/ 187 Et em pos esso nõ sofrendo o Nylo odano das suas agoas, vaysse et adeanta se contra as terras do sol, et anda longo tẽpo cõmo que entẽdese todas las areas manynnas, por quese nõ [cria] y nada; et vayse daqui adeante moy yrado, aas vezes colleytas as forças das suas agoas em hũ rrio, outras vezes vay [vagaroso] et espargẽdo et estendendo aagoa por la terra da rribeyra lygeyra pera rreçeberla. [+]
1300 XH I, 0/ 187 Daly adeante vayse aaysla de Abarom, aaque anossa antyguydade chamou onrrada, terra poderosa et que oye et sofre os primeyros rroydos do Njlo, cõmo olugar queos ha et os oye primeyro que outro lugar, et sentenos os penedos que estã primeyros; et plougo aos sabedores da natura desta [rrazõ], de dizer aestes penedos venas do rrio Nylo, por que elles som os primeyros que descobrẽ et dam çertos ssynaes do primeyro medo daqueles rroydos do Nylo, que vem nouo cõ oprimeyro começo da vijnda deles; que dito oavemos ja que ata duas ou tres legóas do Nylo em esta sazom nẽgũa moller prene nõ ousa y morar, por lo espanto et medo que tomã de aquel rroydo et vozes que da et sona anse amouer et perdem suas creaturas. [+]
1300 XH I, 0/ 189 "Et diz a Glosa: ou parentes. [+]
1300 XH I, 0/ 197 "Sabas tu Abraã, queoteu lyñage yra morar em terra allea, et os daquela meteram os teus em seruydũe, et estarã em ella quatroçentos ãnos; mays Eu julgarey aquelas gentes queos apremearẽ, et despoys sayram elles daquela terra cõ grãde rriqueza et tu morreras em bõa velleçe, et suterrar team ontre teus parentes, et despoys os do quarto linage que sayram de ty tornarã aesta terra et Eu lles la darey estonçes por que em aquel tẽpo averam meresçido os daquelas terras et feyto por quele llas Eu tollerey. [+]
1300 XH I, 0/ 200 "Et prougo desto aAbraã et outorgoo, et Sarra doulle aquela sua serua, et el tomoa, et jougo cõ ella, et foy logo prenada del; et Agar quando sentyo que era prene começou aseer louçáá et adespreçar aSarra, et [desdeñar] asua palaura. [+]
1300 XH I, 0/ 200 "Menãcoria ey de ty, ca moy grande torto me fazes; eu te dey amyna serua por que ouvesses tu et ella fillos, et desque vio que era prene despreçame, et aviltame, et paresçe me que tu nõ curas dello, et esto julgueo Deus ontre myn et ty. [+]
1300 XH I, 0/ 200 Et tu [es] prene et se te tornares sabeas que averas hum fillo et despoys que nasçer poerlle as [nome] Ysmael, et deste sayra tam grande lyñage que nẽgũ omẽ nõ opodera contar; et este sééra forte omẽ et brauo et guerreara cõ todos et todos cõ el; et tã grande sera opoder do seu lynage que em todas las terras dos outros seus yrmãos porra as suas tendas apesar de todos elles. [+]
1300 XH I, 0/ 200 Et deste Ysmael vierom outrosy os barbaros gazules, et genetes, et todas las maneyras de alaraues daqueles que moram [em] tẽdas et nõ querem morar em casas; et segundo diserõ [algũus] daly sayo [olyñage] de Mafoma, donde veẽ os mouros que am nome [agarenos], et am este nome por Agar, que foy madre de Ysmael; et ajnda [profetyzou] Metodio do lynage de Ysmael et diso que sayriam hũa vez et conqueririã amayor parte da terra et séériam dela [senores] hũ grande tẽpo, et que matariam os saçerdotes ẽnas [igleias] et ẽnos santuarios, et que aly se deytariam cõ suas molleres et atariã os cabestros das bẽstas aos sepulcros dos santos, et os altares preueles delas, et esto contesçeria [porlos] pecados et maldades dos [cristiaos] que em aquela sazõ seeriã. [+]
1300 XH I, 0/ 208 Mays aos naturaes destas quatro çidades que disemos, por que pecauã contra natura todos los matou, tam bem aos pequenos cõmo aos grandes; aos grãdes por los pecados que faziã, et aos pequenos por tal que nõ aprendesem os costumes maos de seus padres, nẽ fezesem cõmo elles, nẽ fosem asy perdidos. [+]
1300 XH I, 0/ 212 Et ellas aviã aprendido queo mũ [do] se [avia] acabar por fim de fogo, et pensarom que por ventura aquel fogo que destroyra aquelas çidades fora aquela fim; et que asi cõmo ẽno tẽpo de Noe, Deus, por los pecados dos omẽs, matara todas las cousas viuas cõ odeluvio, senõ aNoe et aquelas outras cousas que forõ ẽna arca cõ el por mãdado de Deus, que por estas se cobrase [despois] olinage dos omẽs, et ellas coydarõ que outrosi por esta fim do fogo queymara Deus todos los outros omẽs do mũdo, et que leyxara aellas et aseu padre cõmo aNoe et asua [cõpaña] por rrecobrar por ellas ho humanal lynage. [+]
1300 XH I, 0/ 212 "Et [fezerono] asy; et essa primeyra noyte jougo cõ el ha mays grande et opadre nõ sentyo quandose ella deytou açerca del, nẽ quandose leuãtou dende, pero fezo quese leuãtou ende del prene. [+]
1300 XH I, 0/ 212 "Et assyo fezerõ, et dormyo asegunda noyte ayrmãa menor cõ el et outrosi opadre nõ sentio quando se deytou açerca del nẽ quando se leuantou, pero fezo lle cõmo fezera aaoutra, et asi forõ ambas prenadas de seu padre em sennas noytes et de sennas vezes, ca, segundo diz aestoria, despoys daquelas duas vezes nũca mays tornarõ ael sobresta rrazõ. [+]
1300 XH I, 0/ 212 Asegunda rrazom dizem quea moller virgee que em seu desfloramẽto primeyro de sua virgijdade que nõ pode emprenar. [+]
1300 XH I, 0/ 215 "Mj́ll dineyros de plata dey ateu yrmão Abraã, de que te cõple [hũ] veo, cõ que cubras tua façe por quea nõ vejam aty os omẽs, que por este encobrimẽto te veña [rrenẽbrãça perlos] lugares donde andares que fuste tomada amentyra seendo vella et que te envergonçes por ello em teu coraçõ. [+]
1300 XH I, 0/ 215 Aessa ora nosso señor Deus por lo rrogo de Abraã dou soude ael rrey et asua compaña; et parirõ as mãçebas del rrey, segundo conta mẽestre Pedro en ocapitolo da yda de Abraã aGerara, et mẽtre que el rrey tovo em poder aSarra, moller de Abraã, nẽgũa cousa nõ se emprenou que femea fose em toda acasa deste Abymalec rrey. [+]
1300 XH I, 0/ 218 Et Sarra foy [prene] estonçes et pario hũ fillo emçima de sua velleçe, em aquel tẽpo que lles Deus disera. [+]
1300 XH I, 0/ 220 Sobre esto diz mééstre Pedro ẽno capitolo desta sayda de Agar que onome do omẽ de quese lee que primeyramẽte foy demostrado de noso Señor Deus que este nome Ysmael foy, et de mays todo aquelo que diz Moysem queas mãos ou poder deste moço seria contra todos et as mãos de todos ou os poderes, contra el, departe mẽestre Pedro em esse capitolo que se entende de Ysmael aquesto desta guysa, quee dito por seus fillos [Codar] et os outros que diremos adeante que forom fortes omẽs, et de [que] sayrõ fortes [cõpañas] de gentes, et conquistarõ atodos seus viziños, et deronlles sempre moyta maa folga et contẽda, et elles aelles, et ouverõ nome primeyramẽte de Agar os agarenos. [+]
1300 XH I, 0/ 227 Et conversus Abraã uidit in uirgultis sabec herentem, cornibus. Et este latim quer dizer asy: [+]
1300 XH I, 0/ 227 Mays segundo [dizem] os santos Padres entẽdese por Abraã apersona de Deus padre, et por Ysáác apersona de Deus fillo -et este he [nosso] Señor Ihesu [Cristo] quee señor comunal atodos, de prinçepes, et de prelados, et de pobóós que nõ era cabrõ se quer quee ocarneyro mellor [oferenda] et mays lynpa, et téémos que pertéésçe mays aapersona do fillo de Deus ocarneyro que nõ [ocabrõ] por quee oferenda mellor et mays lympa, et nos dizemos cõ Moysem et cõ Aquila et cõ Symaco [asi] cõmo elles diserõ em pos esto: estaua hũ carneyro preso dos cornos em hũa rrede dizemos que foy carneyro et aduzido aly doutra parte et criado de novo, cõmo diz Rrabano, et dizemos queo nõ estorua aquela rrazõ que Deus nõ criou nẽgũa cousa [despois] dos seis dias, ca em criar Deus [este] carneyro nõ era criar cousa de novo, et téémos que criar cousa de novo seeria se criase algũa anymalia ou cousa doutra feytura que nõ as que forõ criadas, et feytas em aqueles seys [dias], mays ocarneyro ẽnas obras dos seys dias he, et foy feyto en oseysto dia enqueo foy ho omẽ, et por que dizemos que este carneyro que de novo foy criado et tragido aly doutra parte. [+]
1300 XH I, 0/ 227 Et Eu farey aos prinçepes et señores da terra que sempre ajam rrenẽbrança del, et todos los omẽs tomẽ del enxemplo de bem. [+]
1300 XH I, 0/ 230 Em este lugar departe aqui mẽestre Pedro sobresta compra ẽno capitolo da morte de Sarra, et diz que nõ he de rreprender Esrom por que vendeo aquel çimyterio a Abraã, nẽ Abraã por queo comprou, cõmo diz que nõ erram ajnda agora os que comprã lugar pera sepultura et ha fazẽ y qual querem ou qual podem, senõ diz que estes se errarõ [per] ventura por que jazẽ aly suterrados dantes Adam et Eua, que forom os primeyros padres donde víj́mos todos. [+]
1300 XH I, 0/ 230 Et este cãpo et esta coua outorgarõ et rrenovarõ outrosi os fillos de Het, em cuja terra et señorio era ocampo, et cõfirmarõ aAbraã por jur de herdade enquese suterrassem el et todo seu lyñage; et daly adeante ouverõ sepultura Abraã et os que del vierom et suas compannas. [+]
1300 XH I, 0/ 230 Et cõta Abul Ybeyt o arabigo ẽno capitolo de Abraã que aquel lugar que Abraã cõprou de [Effrom], enque suterrou sua moller Sarra, et despoys foy el aly suterrado, [poseronlle] nome amezquita de Abraã, et diz que asille diserom despoys aaquel campo que el comprou de Effrom pera sua sepultura et de seus parentes. [+]
1300 XH I, 0/ 234 "A moça oyo estas palauras de Eliezer et foy correndo et disoas ẽna casa de sua madre, ca seu padre Batuel finado era ja. [+]
1300 XH I, 0/ 235 De cõmo fezerõ sobre ocasamẽto de Rrebeca [Eliezer] et os parentes della. [+]
1300 XH I, 0/ 235 "Omeu Señor Deus, [em] cujo seruyçio eu [sõo], el enviara oseu angeo cõtigo, que te guyara et tomaras moller do meu lynage et de casa de meu padre pera meu fillo Ysaac; et quando tu aos meus parentes fores et lles esto diseres, se elles nõ tea quisere dar, tu tornarteas sem culpa et seras quito da jura. [+]
1300 XH I, 0/ 235 Estonçes tomey eu de [myñas] joyas que tragia et deyllas et bendixe aDeus, et agradesçillo por que me guyara tam bem aeste lugar donde eu leuase ha meu señor Abraã moller de seu [lynage] pera seu fillo Ysaac, ca Abraã et Nacor yrmãos eram et fillos de Tare, et estes moços netos som de Nacor et parentes de Abraã, et esta moça he aquela por queme enviou meu señor Abraã quea leuase por moller pera seu fillo Ysaac. [+]
1300 XH I, 0/ 235 "Rrogo vos queme nõ detenades, ca Deus enderençou omeu camyno, et por ende leyxade me yr pera meu señor que ey feyta grande tardança em este camyño, et esto foy porlos grandes lodos quese fazẽ em esta terra de [Mesopotamja] ẽno tẽpo das chuvias, et outrosi por lo nojo et estoruo dos moy grandes [poluos] que se fazẽ ẽno tẽpo da seca, et da outra parte por los moytos ladrões que andam ẽnos mõtes daqui, quee grande peligro et estoruo pera os omẽs que andam camyño; demays que meu señor Abraã he omẽ de grandes dias et queria me eu tornar pera el omays agina que podesse cõ orrecado daquelo aqueme enviou ante quese finasse ou Deus fezese del oque tovesse por [bem]. [+]
1300 XH I, 0/ 247 Pero desque foy cometendo algũa cousa enque ouvese sabor, começou aamar aues, et criarlas, et ensinarlas, et yr com ellas acaça, et cada vez que vyña da caça et doutra cousa aque fosse traballaua quanto podia de aprender os saberes et averlos por escrito; et sayo grande et fremoso, et moy bõo em costumes, et amador de todaslas cousas [guisadas] et cõ rrazõ, et era moy sabio, et mãso, et mesurado, et moy [fram], et codiçiador de toda apostura, et moy doneador. [+]
1300 XH I, 0/ 247 Et he Saturno por la planeta mays de suso, cõmo disemos, et Jupiter porla de ende que esta [logo mays] açerca su Saturno, et a planeta Mars esta su Jupiter, et o Sol su Mars, et Venus su o Sol , et aplaneta de Saturno he malqueria, et ha de Jupiter de bõa natura et bem querençosa, tanto que lle dizẽ apiedade do çeo. [+]
1300 XH I, 0/ 247 Et aquela planeta da [deessa] Venus, que disemos que nasçera daquelo de Saturno quelle cortara seu fillo, he planeta de abondo, ca faz aas cousas da terra emprenar et leuar froytos que abondam ao mundo. [+]
1300 XH I, 0/ 259 Et Argo, pastor de Juno, segundo Rramyro ẽnos Espoemẽtos da Biblia, tãto cõmo mesura ou mesurador, et he outrosi doutra fegura Argo por argudo, ou rreprendedor, ou rrecabdador, et tal deue séér opastor et omoordomo; et segundo diz mẽestre Juã podemos por Argo outrosi entender este mũdo. [+]
1300 XH I, 0/ 259 Syringa he tanto cõmo tragemento, et por esta rrazõ este nome [syrenes] he [porlas] sereas do mar; et Syringa et sirenes am estes nomẽes de syrem , que diz ogrego por tragemẽto, por que as sereas tam [dulçemẽte] cantam que nõ ha omẽ ẽno mũdo que [ouça] adulçedũe do cantar delas queo nõ faça estar quedo quese nõ vaa daly em quantoa oyr, asi cõmo seo teuese preso et atado; et ajnda mays dizem moytos que esta dulçedũe daquel cantar das serẽas que amoytas outras anymalias [fezẽ] esto, asy cõmo aas aves que passam por aly queas faz estar quedas volando ẽno ayre quese nõ podem yr daly ante adulçedũe do canto; et que cansam estando aly volando ata que caem ẽno mar cansadas. [+]
1300 XH I, 0/ 259 [O pauõ], acõmo quer que da aentender em cabo opobre, ẽno começo entendese por lo rrico; et os ollos de Argo ẽno pauõ som as rriquezas do mũdo ẽno rrico, et dizẽ que se omẽ alabar opauõ que enderença as pẽnas, et faz [suas] rroda, et mostra toda afermosura que tem, et quanta rriqueza ha em [suas] pẽnas, et pero mostrao contra aparte de deante. [+]
1300 XH I, 0/ 264 [Et vençerom por esta guysa os egiçiaos aos caldeos] Et sobre aquelo queos do Egyto adorauam aas planetas pararõ mẽtes aos poderes delas et virõ cõmo nũca quedauam de engendrar crianças et froytos ẽnas naturas das cousas; et querendo elles seguyr os feytos dos seus deus et semellarlos, faziam em sua terra casar atodos et que fezessem fillos cõmo criauã as planetas as cousas, et que nõ myngoasem por rrazõ de myngoa de casamẽto; et ordenarõ que deuedo nẽ ordem nẽgũa quea nõ ouvese ontrelos que casamẽto estoruasse, et fezerõ por ende aesta sua [deessa] Ysis, pero quea tynã elles por santa, que casasse; et casarona cõ hũ gygante [a] que chamauã Oseris, omẽ moy poderoso et moy sabio de moytas cousas; et por que el sabia toda quanta mẽestria, et [suteleza], et apostura avia em feytura de pãnos et chamarõ, por rrazõ do marido, aYsis [deessa] do lanyfiçio, et lanyfiçio he fiar lãa ou lyño. [+]
1300 XH I, 0/ 269 Et conçebeo Rrebeca logo et foy prene de dous fillos varões de [aquela] vez soa Et despoys quese foy chegando ao tẽpo enque avia aparir atormẽtauã la moyto aqueles dous fillos, et faziã lle grandes dolores ẽno ventre, et ẽno corpo et moy máá preneçe, tragendoos ella ẽno [ventre]. [+]
1300 XH I, 0/ 269 Et segundo que diz meẽstre Pedro ẽno [capitolo] que fala do traballo et lazeyra que Rrebeca leuaua ẽna preneçe destes fillos, deuese entender asy cõmo paresçe [algũus] dos que desta estoria falarõ, et dizẽ que nõ vyña esto por estreytura do ventre de sua madre, dizẽdo que nõ podiam caber ala, mays que era esto tam solamẽte por la voõtade de Deus que mostraua ẽnos que nõ nasçerã ajnda, oque [auya] aelles de acontesçer despoys que fosem grandes cõmo ẽna primogenytura, que he aavantage queos primeyros fillos dos rreys ham, et herdam todaslas cousas de seus padres, et am poderio sobre seus parentes, cõmo em [estes] dous yrmãos foy quea ouverõ anbos, ouvoa hũ [(hũ)] por natura, et ho outro aleuou [del] por graça, et outrosy que feguraua et mostraua ja estonçes aquela lide destes dous yrmãos ẽno ventre de sua madre, et oapartamẽto que avia de [vĩjr] ẽnas geerações deles; et segũdo dizem et creẽ moytos, Jacob santificado era ja ẽno ventre de sua madre, ou firmado pera bem, et outrosi figurado et mostrado dantes ẽna contenda destes dous yrmãos ohum contra outro ẽno ventre de sua madre, queo consyntimento de Ihesu [Cristo] quese nõ ajuntaua nẽ ajunta cõ o de Belial, quee do diablo. [+]
1300 XH I, 0/ 269 Sobresto departem os santos Padres et dizẽ que Rrebeca, madre destes moços que ajnda os ẽno ventre tragia et passaua cõ elles grande traballo et pẽna, que quer dizer tanto cõmo paçiençia, ou sofrençia, ou sabedoria, ou moyto tomou, ou aque moytas cousas rreçebeo, segũdo queo espom Rramyro ẽnas [Jnterpretações] da Biblia. [+]
1300 XH I, 0/ 269 Em este lugar [rrozõa] mẽestre Pedro por esplanar arrazõ, et diz que pero he dito que Rrebeca foy por demandar consello aDeus sobre apena et lazeyra que leuaua em aquela preneçe daqueles fillos, que nõ aviam ajnda esses que eram judios lugar posto onde fezessem oraçõ aDeus et lle demandassem consello, nẽ aviam a maneyra neyra dello demãdar, nẽ aviã aqueles por quẽ odemãdassem cõmo os profetas que forõ despoys. [+]
1300 XH I, 0/ 270 Do lugar donde foy Rrebeca demãdar consello aDeus sobre acoyta que avia em sua preneçe, et da visyom et rresposta que ella ouvo de Deus. [+]
1300 XH I, 0/ 270 "Señor Deus, se amj́ [asi] avia de acontesçer em myña preneçe et desta guysa avia de séér atormentada et penada, et por ventura morrer cõ ello, que myngoa me fazia em nom séér prene nẽ fazer fillos. [+]
1300 XH I, 0/ 270 Et conta sobresto ajnda mẽestre [Pedro] que Rrebeca, segundo o costume dos gentíj́s que viera ella por ventura forte em seus parentes que morauã ontre os seus gentíj́s, et diz quese pousou aly su acabeça aaquela maneyra da aruore loureyro aque os gentíj́s chamauã tripoda; et segundo achamos ẽnos autores dos gentíj́s - [+]
1300 XH I, 0/ 270 Et fezóó Rrebeca por aquela rrazom que aprenderia algũa cousa, et dormyo sobre aqueles rramos et follas que se Deus merçede lle fezesse em mostrarlle algũa visom enque nõ sonnase nẽ vise nẽgũa vaydade. [+]
1300 XH I, 0/ 275 [em] aquela sazõ sobre ofeyto de Rrebeca, cresçeo grande fame em terra de Canaã, asi cõmo acontesçera outra vez em dias de Abraã; et Ysaac, temẽdose da grande mj́goa das viandas et querendo gardar suas compañas, pensou dese yr perao Egyto por quelle diserõ que era estonçes terra moyto [avondada], mays pero nõ ofezo quese foy pera Gerara aAbymalec, rrey dos palestinos que fora amygo de seu padre Abraã. [+]
1300 XH I, 0/ 280 "Fillo, Deus te de do oruallo do çeo et da grosura da terra aabondo de tríj́go, [de] vyño et de oleo, et syruã te os pouóós et adorente os [liñages]. [+]
1300 XH I, 0/ 280 Vayte pera Labam, meu yrmão, aArã, et moraras y com el [algũus] dias ata que passe asaña de teu yrmão et quede amalquerença; et eu enviarey estonçes por ty cõmo te veñas. [+]
1300 XH I, 0/ 283 Jacob desque sayo de Bersabee et ya pera Aram, pasando por terra de Canaã, nõ quiso entrar nẽ dormyr em casa de nẽgũ dos de aquela terra por duas rrazões; aprimeyra por grande medo que avia deles, et asegunda por malquerença dos da terra que estauã mal cõ seu padre. [+]
1300 XH I, 0/ 283 "Se Deus for comygo, et me quiser gardar em esta carreyra, et me der de comer et de [veber] et de vestyr, et me tornar bem andante acasa de meu padre cõmo me prometeo, sééra meu Sseñor; et esta pedra que eu aqui ergi em [rrenenbrança] desto, sééra chamada casa de Deus, et ofereçer lle ey aqui os dezimos de todas aquelas cousas queme el der. [+]
1300 XH I, 0/ 285 Sayo Jacob daly, et foy contra parte de oriente et foy com el noso Señor Deus, et gyóó em maneyra que veẽo enderençadamente acasa de Labam et ao al que quiso; et forõ moy alegres Labam cõ Jacob, et Jacob cõ Labam quando se virõ; et foy Jacob guyado de noso Señor Deus em sua carreyra desta guysa que contaremos. [+]
1300 XH I, 0/ 288 Et enprenou, et pario hũ fillo, et posolle nome [Rrubem], et diso asy: [+]
1300 XH I, 0/ 288 Et quando Lia vio esto et ella que [nom] paria, dou Zelfa, sua mançeba, aseu marido Jacob cõ envidia de sua yrmãa; et el rreçebeoa et enprenoa et pario hũ fillo varõ; et Lia posolle nome Gad. [+]
1300 XH I, 0/ 292 "Jacob tornate pera tua terra et [pera] teus parentes que eu séérey contygo. [+]
1300 XH I, 0/ 292 Et Rrachel furtou aseu padre Labam hũ ydolo que el adoraua, et dizẽ Josepho et mẽestre Pedro queo nõ leuaua perao orar, quello defendera Jacob, mays se seu padre fosse tras elles et os prendesse, queo podese lóómyñar et amãsarlle asaña dando lle oydolo. [+]
1300 XH I, 0/ 292 Mays pero poys que te vas pera tua terra et teus parentes, dime, ¿por que leuas furtados os meus deus? [+]
1301 GTL f. 1r/ 39 rrenũciã seu dereyto por la coste de seu se [...]prode [...] nos que estes desto fazedores et que de [.] mõyo por los autores agora o dereyto novo faz [.]que lladia que fiquen subsi [...]das suas [...] por tres años que delas. [+]
1301 PP V, 48/ 29 Nenbrado deve seer e aperçebudo el obispo ou qualquer de los outros prelados sobredictos que si en sus paravlas dixerẽ alguna sobejana por rrazõ de malquerença que queyran a alguũ ome, assi como mal tragendolo e denostandolo , quel rruegue e quel demande perdon. [+]
1325 TPc II, 19/ 35 Et esto a lugar nõ tam solamente na cousa movil que a de seer mostrada en juizo, mays aynda ennas rendas e ennos fruytos que dela seyssem depoys que o preito fosse movydo sobrella. [+]
1325 TPc II, 19/ 37 Campo, ou viña, ou casa ou outra cousa qualquer daquellas que son chamadas rrayzes, querendola alguno demãdar en juizo por sua, deve dizer solamente en que lugar es e nomear os mojones e los lindeyros dela. [+]
1348 OA 45/ 27 Et por las parentas ẽnos ditos grados ou por sua moller [...] que desaffia porque som pessoas que nõ podem desaffiar nẽ seguir enemyzade [...] barões ou qualquer delles nõ quiserem por sua desonrra das ditas cousas ou por algũa delas desaffiar nẽ seguir enemizade podendo ffazer y outro seu parente nõ poda desaffiar por elles. [+]
1348 OA 45/ 28 Outrossy se alguũ ffidalgo ffor de huũ lugar a outro do mora outro fidalgo ou [...], ou sua moller, sua madre, et tomar ou prender algũa cousa y or [...] desaffiado por ello, salvo se o que esto fezer ffor meyriño del rrey ou [...]. [+]
1350 HT Miniaturas/ 1 Et cõmo o ella rreprendeu moyto do que fezera. [+]
1350 HT Miniaturas/ 7 Et penssou que nome lle porria. et falou con os vellos ouçiãaos da terra et con os homẽes bõos de sua terra et de sua casa que a chamasẽ de seu nome por rrenẽbrança de sy. et el fezo o. [+]
1350 HT Miniaturas/ 13 Et mandou logo Ercoles a as cõpañas que se metesen por la çibdade, et [firisen] et matasen dos mellores et quantos defender -selles quisesem, et prendesen aos fillos d ' algo et aos onrrados et fezerõ lo asy. [+]
1350 HT Miniaturas/ 13 Et diso: ' prendeu Ercoles as amenas de Troya pejuradas duas vezes. ' Et nomeou as amenas de Troya en lugar dos muros entende se en este lugar toda a [çibdade]. [+]
1350 HT Miniaturas/ 24 Et d ' esta guisa contesçeu en aqueles dentes que se fezo ymagee de õme ẽnas entrañas da terra que era prenada d ' elles, et que nasçerõ et que se leuãtarõ em aquel cãpo que os parira. [+]
1350 HT Miniaturas/ 26 Et [rrenouole] Media a ydade cõmo adeãt diremos [+]
1350 HT Miniaturas/ 28 Et todas estas cousas fezestes vos por meus encantamẽtos que eu sey fazer mays agora nõ sey se ey mester para taes cousas obrar cõmo eu queria fazer; se por obra de çumos poderiã rrenouar os vellos, et tornar -se mãçebos en fresca mãçebia, et vij̃r aos primeyros ãnos, et viuer ende em prazer moyto tẽpo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 40 Et começou de andar louçaão, correndo et trebellando et saltando a hũas partes et a outras, braadando et buscando madre que mamase, cõmo se fose nasçido poucos dias avia. quando esto virom as jnfantas, fillas del RRey Pelyas, maravillarõ se de aquel feyto tãto que foy moyto. [+]
1350 HT Miniaturas/ 50 Et entendeu bem as rrazões et o que deuyam y a julgar, mays diso a as dõnas deesas: ' nõ coydedes que eu nõ entendo ben esta rrazõ, o que cada hũa de vos ha dito, et o que deuja julgar mays do que a mj̃ [pertẽesçe], aqui o quero dizer ante estes dioses et deesas uos todas tres sodes mjñas parentas, et as duas mjñas molleres. [+]
1350 HT Miniaturas/ 50 Et seredes ende querelosas de mj̃ que julgaua ben querença et a bando. [+]
1350 HT Miniaturas/ 50 Et seja voso fiel, ca he voso parente Et vos gardara moy bem et lealmente verdade cõmo deue. et agora leyxemos este pleito et todos los outros, et ajamos nosa festa et noso solaz a que somos cõvidados. [+]
1350 HT Miniaturas/ 54 Et cõmoquer que el RRey Priamo avia oydo del por outros juyzos que avia dados, oyu de aquela vez moy mays; ca toda a terra falaua de aquel pleito das deesas et [do] juyzo que Paris y dera, [0] tanto que el rrey et seus fillos falarom em aquel feyto. et em pos esto apartou se el RRey Priamo com a [rreyña] Ecuba et falarom anbos em feyto de Paris, et departirom d ' esta gisa sobre ello: rrecontarõ logo o soño que a rreyna soñara, que aquel que ella parise em cõmo por el aviã de seer destroydos elles et Troya et todo o seu rreyno; et em cõmo por esta rrazõ o mãdaram matar et leuar aos montes por tal que se perdese ala et que nũca mays viuese; et outrosy em cõmo foy a criatura deytada, et cõmo foy sua ventura de nõ morrer nẽ peresçer em lugar tam ermo et tam despoblado. et sobre esta rrazom de -partirom et ouverõ grã peça de dia seu consello et seu acordo et diserom que poys que todos de aqueste jnfante falauã et elles meesmos o [aviam] oydo, que aquel pastor que dera aquel juyzo entre aquelas tres deesas que aquel era seu fillo, et que fora achado en aquelas mõtañas tam hermas onde elles ambos o mãdaram deytar por tal que morrese ende, et que nõ seria nada o que soñara a RReyna Ecuba; et agora poys que todos los pouoos dizem que el que he moyto noble et moy grande et moy fremoso et moy ensynado et moy sysudo et de moy bõas [mañas] et moy escolledor et julgador de dereyto,, tanto que bem semellaua fillo de rrey et de liñagẽe de rreys en todos seus actos; et poys que asy era que nõ aviam por que nõ enviar por el et rreçeberlo por fillo, ca a aquelo do soño da [rreyña] a que elles aviã medo moy grande diserom asy que aquel feyto do soño se de suso era ordenado et fondado et estabelesçido de asy seer et de se complir, que nõ era outro señor ẽno mũdo que o podese estraeçer nẽ desviar [senõ] aquel que o estabelesçera. et se desviado ouvese de seer por algũa gisa que aquel jnfante que morrera et nõ viuera mays, que se acomendase(n) a deus et que rreçebese(n) seu fillo; et deus que fezese de lo todo o que quisese. et des que el rrey et a rreyña ouverom este consello et acordo entre sy anbos et dous, librarõ em esta gisa; chamarõ a Ector et a todos los outros seus fillos, et contaron [lles] todas as rrazões que aviã avidas; et diserõ lles que se a elles provese et o nõ tomasen por nojo, que enviarian por seu yrmaão Paris et que o rreçeberiã por fillo. en conçello virõ os jnfantes que aquel avia de herdar et que nõ perdiam y nada, nẽ aos outros nõ lles enpeesçia nem fazia nẽgũ dãno o rreçebemẽto de Paris et todos se acharon en acordo que enviasem por el; et enviarõ logo por seus caualeyros el rrey et a rreyña, et deron lles suas cartas, et mandarõ lles que fosem por el et que o adusesem o pastor Paris, despoys que ouvo dada a sentença da maçãa ontre as tres deesas, segũdo que de suso ja avedes oydo, ficou em garda de seus gãados en çima de aquestes mõtes et vales de Astra, et fazia todas las cousas asy cõmo ante que dese aquela sentença. et acontesçeu em todo esto que dormyndo aly Paris hũa noyte ẽno meesmo lugar onde dera aquel juyzo, et veẽo a el em soños a deessa Venus, et diso lle em cõmo lle avia de acontesçer et de cõmo avia a seer rreçebydo moy çedo por fillo del Rey Pryamus et da Reyna Ecuba, et ajnda mays lle diso et o çertificou que Ector et todos los outros seus yrmaãos o rreçebiam et tomauã por yrmaão. ' Et tu yras ' -diso a deesa Juno -, ' et seeras moy bem rreçebydo. et despoys que fores ẽna graça et ẽna merçede de teu padre et de tua madre et de todos teus yrmaãos, tu me averas mester por vengança da desonrra que fezerom et foy feyta a teus parentes et estonçe te darey eu a ty a dõna que te promety, et esta he a mays fremosa criatura de que tu em todo o mundo oyste falar nem viste com os teus ollos; et quer seja casada quer outra qual quer, atal te darey eu a ty ' et ditas estas palauras, desapa resçeu Venus et foy se et Paris despertou do [sono en] que jazia et foy moyto alegre com el, et rretouo o em seu coraçom, et em [sua] voontade. et despoys de aquesto, [chegarom] os cavalevros del RRey Priamo et da RReyña Ecuba, sua moller, et de Ector et dos outros seus fillos; et el rreçebeu os moy bem et moy ensynadamẽte. et despoys d ' esto falarom elles [con] el et diserõ le o mandado a que [vjnã]: cõmo el RRey Priamo et a [rreyña] Ecuba oyram dizer que [aquel] pastor Paris seu fillo era, aquel que acharã ẽno monte et outrosi oya el que el RRey Priamo que era seu padre et a RReyña Ecuba sua madre et el rrespondeu a aqueles caualeyros que [vjnã] a el con aquel mãdado et diso lles asy: ' RRogo vos agora moyto cõmo vos sodes cavaleyros, fillos d ' algo et avedes dereyto et ben, que uos me desenganedes et me digades a verdade por que vijndes; ca nõ queria eu agora que me leuasedes [en] rrazõ de fillo del rrey, et depoys que ficase escarnjdo et perdese meu lugar que teño, et desi que ouvese de buscar outro por donde viuese et guareçese cavaleyros, eu esto vos rrogo que o nõ queyrades fazer ' et elles estonçe çertificarõ -n o por las cartas que tragiã, et lle mostrarom logo et outrosi por suas palauras et por seu menagẽe, dizendo que asy era. et Paris, poys que foy çerto et firme que asy era cõmo diziam os mãdadeyros, gisou se cõmo se fose cõ elles et enviou logo por seu amo em aquel lugar donde gardaua aqueles gaandos de el RRey Adymalet, a dizer -lle o ffeyto cõmo era et a rrazon cõmo estaua, et que lle enviaua rrogar que viesse logo aly, que moyto lle fazia mester et o pastor veẽo et falarõ anbos em rrazom d ' aquel feyto que lle el rrey et a [rreyña] enviaram dizer; et plouvo moyto d ' elo ao pastor et de quanto lle Paris d ' esto diso. et Paris preguntou moyto aficadamente a seu amo, o pastor, conjurandoo que lle disese cõmo ou [cal] maneyra o achara, cõmo quer que ll ' o avia dito algũas vegadas; et o pastor diso lle a verdade et fezo o çerto d ' elo. et en pos esto acordarõ anbos cõmo fezesem et Paris, pẽsando en seu coraçõ se lle fose menester para aquelo algũa prova ante el rrey et ante a rreyna et seus fyllos, et rrogou ao pastor, seu amo, moy fortemẽte que fose cõ el; et el outorgou ll ' o moy de grado et prouvo lle moyto. et Paris dou estonçe moy bõa conta de seus gãados a seu amo, et de toda las outras cousas que del teuera et ouvera et poserom aly todas las cousas por moy bõo [rrecado] Paris et o pastor, seu amo, que o criara et fezerõ moytos plazeres a aqueles caualeyros que vieram por Paris et dou aly o pastor a Paris, seu criado, moytas vacas et outros moytos gãados que leuasem cõ el, que ouvese que comese et que dese a quen quisese et leyxado aly todo o seu en rrecado,forõ sua carreyra et tragia cõsigo Paris, por onde andaua, hũa dõna moy filla d ' algo que avia nome Oenone; el [leuoa] (consigo) [+]
1350 HT Miniaturas/ 69 Et a segũda cousa, (he) que rroubemos toda a terra, et facamos en tal maneyra que fique despoblada; mays facamos -lo en guisa que nõ rreçebamos dãno d ' eles por que elles, despoys que [virẽ] rroubar toda a terra, gisar se am de se defender brauamente et tomar vyngãça de nos et punarã de nos prender et de nos tomar se poderẽ et esto sey eu bem. [+]
1350 HT Miniaturas/ 72 Mays elles, por que aviã acabada tal gerra, rrendiã graçias aos dyoses, et faziã lles grandes onrras et grandes sacrifiçios asy cõmo era costume. desy partirõ bem cõ seus amygos do aver que tragiã. [+]
1350 HT Miniaturas/ 84 Et aprendia Achilles, et era sotil de coraçõ et sabyo et moy esforçado moço pero nõ lle [sayã] barbas nengũas [+]
1350 HT Miniaturas/ 86 Et a força d ' ela nõ lle aproveytou nada que Achilles fezo tanto que a jnfanta ficou logo prenada; et pareu hũ fillo a que deziã Pirrus, fillo de Achilles. [+]
1350 HT Miniaturas/ 90 Et a coobra apertou a boca et prendeu a. [+]
1350 HT Miniaturas/ 92 Agora leyxa o conto a falar d ' esto por diujsar as feyturas dos que criarom Troya Beneyto de Santa Marta, que tornou esta estoria em françes et que nõ quiso leyxar nẽgũa cousa de [escripuyr] do que fezerõ os que çerquarõ a Troya et esso meesmo dos que a defendiã, segundo que o el aprendeo por Dayres, quer nos agora mostrar dos que se y [açertarõ] de cada hũ que semellança avia ca Dayres, de que o el aprendeu, andaua os catãdo hũus et outros quando [poyan] suas tregoas de vn mes et ou de mays ou de menos ca el ben sabia dos troyanos quaes erã cõmo aquel que era natural de Troya et viuya entre elles. mays fazia moyto por veer os gregos por achar çertamẽte en todo et cõplir verdadeyra mente sua estoria. [+]
1350 HT Miniaturas/ 94 Et moy graue seria de achar quẽ cõ el quisese aver conpaña ca era tã sen sabor et tã mao de seruyr que o nõ podia sofrer nẽgũ de quantos cõ el viuyam pero que algũus o sofriam por valer mays, ca os [omes] sofren grãdes coytas por chegar a grandes estados. [+]
1350 HT Miniaturas/ 101 O duque de [Arenas], Monesteus, leuou y çinquoeenta naves das mellores que ende erã. [+]
1350 HT Miniaturas/ 103 Et Agamenõ, que he seu prinçipe, era õme moy sesudo et moy ensynado; et que avia grã sabor de acabar este pleito et de enderençar esta oste; fezo ajuntar todos estes prinçipes en hũ lugar fora da çidade en hũus grãdes chãos Et falou aly cõ elles todos. [+]
1350 HT Miniaturas/ 105 Et poys que oyue dadas mjñas oferendas et feytos meus sacrifiçios, estando ante o altar fazendo mjña oraçõ, diso me hũa voz que me partise d ' aly; et viese falar con vosco; et vos rrogase comunalmente que por nẽgũa cousa nõ vos partades ata que tomedes Troya; et que matedes et destroyades toda a gente d ' ende. [+]
1350 HT Miniaturas/ 111 Et nõ me leyxarom yrmão nẽ yrmãa nẽ parente nẽ amygo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 114 Et dou cõ el en terra, querendo ou nõ. [+]
1350 HT Miniaturas/ 116 Et leuarõ ambos a aquela terra tres mjll caualeyros et vierõ entõ ajudar a RRey Priamos por que erã seus parentes. [+]
1350 HT Miniaturas/ 120 Et demays fazemos y moy grãde noso dãpno,ca elles fezerõ entratãto carcauas et [barbascãas et rrenovarõ muros et fezerõ barreyras de moytas guisas et] ouverõ moy grã vagar de se afortelezar moy bem. [+]
1350 HT Miniaturas/ 122 De cõmo Protesalao fezo quebrar as naves em terra et os troyanos defenderon os portos Quãdo virõ os troyanos que os gregos aportauam, sayron todos a elles cada hũ cõmo mays podia yr, em tal maneyra que nẽhũ nõ podia atender prinçepe nẽ [senor] mays yam todos a rrãdom, et forõ todos asũados moy agyña ẽna rribeyra onde os gregos aportauã mays os das naues, depoys que virõ que por nẽhũa guisa nõ podiã outro cõsello tomar, sayrõ prender porto por força. [+]
1350 HT Miniaturas/ 122 Et cõmeterõ -n os de tal guisa cõ a ajuda dos seus que os troyanos forõ vençidos et movidos do campo, querendo ou nõ. [+]
1350 HT Miniaturas/ 127 Et durou lles este pleito ata que os acoytarõ tãto os gregos, que [per] força os fezerõ entrar ẽna villa, querendo ou nõ mays ante as portas forõ as pelajas moy grãdes. [+]
1350 HT Miniaturas/ 137 Et leyxou se correr a elles brauamente cõ sua espada ẽna maão et dou lles tã grãdes feridas que tallaua a caualeyros os braços et as pernas et todo o al por onde os alcãçaua asi que en pouca de ora ficarõ aly quatorze caualeyros mortos et outros mal chagados Et sabede que por presa que Ector ouvese, nũca quiso leyxar seu caualo mays nõ podo fazer tãto que podese defender Patroculos a Meriõ para lle poder tomar as armas segũdo que o avia en -maginado, ca Meriõ o sacou de seu poder, querendo Ector ou nõ. [+]
1350 HT Miniaturas/ 137 Et veu vij̃r a el RRey Myçeles, que lle tollera seu preso et foy o ferir de toda sua força et deu lle [per] çima do elmo atã grã ferida que lle fezo leyxar a sela, querendo ou nõ et começou de lle dar grãdes espadadas et moytas quando esto virõ el RRey Vpes et el rrey grãde, Tupesus, pesou lles moyto del RRey [Myçerus] que asi estaua et forõ se para el cõ todo los de Larisa que [vynã] moy bẽ armados et tragiã moy preçados garnjmẽtos. [+]
1350 HT Miniaturas/ 137 Et dar vos ey por ello galardõ se vos en lugar achar que o posa fazer ' entramẽte Menalao leuaua preso a Polidamas que Ajas Talamõ leuaua moy mal chagado et el o prendera de tal guisa que nõ podia seer liure se ajuda nõ ouvese, ca el perdera ja a espada; et o elmo que era todo rroto et amolado lle caera todo sobre los ollos. [+]
1350 HT Miniaturas/ 145 Et chamarõ a alta voz todos los que cõ elles yam, et diserõ lles asi: ' [Senores], ¿nõ veedes vos o grã traballo que sofre Ector, et cõmo o partã os gregos, et cõmo ja esta cõmo rrendido? ' Et sen dulta asi era; que elles lle matarã o [cauallo], enpero nõ o nobre caualo a que deziã Galatea. [+]
1350 HT Miniaturas/ 145 Et [tynãlo] çercado de cada parte et apertauãn o moyto fortemente mays enpero nõ se ousauã chegar a el para o prender et cada hũ (que) o queria prouar, caramẽt o prouara ca nõ leyxara y outro peñor senõ a cabeça. [+]
1350 HT Miniaturas/ 146 Et diso a el RRey Domerus et aos que estauã cõ el: ' [senores], leyxade este donzel ca eu vos juro por verdade que el nõ prendera dãno se o eu poder fazer Ante lle farey ajuda quando lle fezer mester ca [a] el pesou oje este dia do meu dãno et por ende he rrazõ que pese a mj̃ do seu Et se por mj̃ avede a fazer, rrogo vos que o fazades logo caualgar en seu caualo moyto agiña, et que o [leyxedes] yr para suas cõpañas, et [metedeo] en sua az ' tã toste que Ector ouvo esto dito, todo foy feyto asi cõmo el mãdou et Teseus gradeçeu ll ' o moyto [+]
1350 HT Miniaturas/ 147 Et os mays dos gregos forõ ali entõ deytados fora do cãpo, querendo ou nõ. [+]
1350 HT Miniaturas/ 150 Et estas bestias [prendenas] a moy grãde afam et a grã peligro et poucas vezes. [+]
1350 HT Miniaturas/ 181 Et quantos la viã yr, todos aviã grã pesar que mayor nõ podiã desi caualgou en hũ palafren moy bõo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 181 Et Troylus tomo a por la rrenda, suspirando moyto et foy falando cõ ella fasta que toparõ cõ os da oste que a [vynã] rreçeber. [+]
1350 HT Miniaturas/ 182 Et Diomedes foy logo tomar a donzela por la rrenda. [+]
1350 HT Miniaturas/ 191 Et mays te digo; nõ era Troylos vilão que fose asi rroubado nẽ perdido nẽ prendido de nẽgũ ca ben sey que ẽno mũdo nõ ha mellor caualeyro que el et seguramẽte que el querra seer ben entregado d ' esta prenda. [+]
1350 HT Miniaturas/ 191 Et conta Dayres -que o veu -, que troyanos, querendo ou nõ, ouverõ por força de leyxar o cãpo et leuarõ -n os asi os gregos fasta as bar(r)eyras Polidamas, fillo de Antenor, et el RRey Fyon, fillo de Dulgas, chegarõ aly moy esforçados . Et forõ aly moy bõos, et fezerõ y cobrar aos seus mays ante y ouvo moytos caualeyros de grã prez mortos et outra moyta gẽte que era sẽ conto Et forõ dados moytos colpes et feytas moytas caualarias estremadas. [+]
1350 HT Miniaturas/ 191 Et o caualo se ergeo ante que Diomedes Polidamas o tomou por la rrenda et o leuou, ca era moy bõo et moy preçado desi chamou a vn seu escudeyro, et envio o a Troylus. [+]
1350 HT Miniaturas/ 191 Et dauã taes colpes que os gregos erã mal apostados et desbaratados por donde elles yan mays se el RRey Talamõ et o duque de Arenas, que acorrerõ a Achilles, nõ chegarã tã agiña ou tardarã ja quanto mays, Achilles fora posto en tal presa et peligro en qual nũca fora mays estes lle acorrerõ et tirarõ -n o da grã presa en que estaua mays ante y foy quebrãtada moyta lança preçada et falsado moyto escudo, et moytos caualeyros mortos et outros mal chagados este acorro durou moytos dias et foy caramẽte cõprado. [+]
1350 HT Miniaturas/ 194 Et outros a y a que dizẽ panoçios et an as orellas tã grãdes que cobren d ' elas todo o corpo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 198 Cõmo os gregos erã enfadados et [se rrepẽti[an]] do que começarã Diz o conto que os gregos erã moy anojados por que ja tãto estauã en esta çerca et [pesaualles] moyto por las grandes despesas que y fezerã et lles [convyña] de fazer, et por que a çidade estaua bem defendida, et do que começarã nõ se podiã ja partyr sen vergonça Et entẽderiã que começarã grã loucura, et [pesaualles] moyto por que aviã perdidos moytos amygos et moytos parentes. [+]
1350 HT Miniaturas/ 279 Et contou lle todo o que lle Achilles enviou dizer, et cõmo el fora ledo, et lle enviara prometer que lle verria ala falar cõ ella ' Et tu, meu fillo, apreçebete et toma cõ -tigo taes cõpañeyros que sejam verdadeyros et leaes, et te ajudẽ os mays fortes que aver poderes ca Achilles he tã orgulloso et tã ardido et tã valente que moyto adur et cõ grã traballo o poderedes chegar a morte ' Paris rrespondeu a sua madre, et diso lle: ' Señora, eu nada nõ temo senõ que el nõ verra y ca seede bem segura que se el ao tẽplo ven, que outra prenda que valla mays que seu mãto lle ficara y, ca eu lle farey leyxar y a pel et tanto sangre que lle [convijra] morrer. [+]
1350 HT Miniaturas/ 281 Et quando chegarõ ao tẽplo, ouverõ cõmo pauor por que o acharõ soo et descenderõ dos caualos, et prenderõ -n os ante o portal et entrarõ dentro. [+]
1350 HT Miniaturas/ 281 Et avia mayor coyta d ' el ca de ssy et [dizialle asi: "amygo bõo et leal pesame] por que foy ocasion da vosa morte mays eu vos faço salua que se me temera d ' esta trayçõ, nõ fora o pleito cõmo vay mays esto me fezo fazer o amor que nos armou esta çiada [per] que fomos enganados mays nõ somos nos os primeyros nẽ seremos os postromeyros que morren por tal maneyra et eu outro cõforto nõ vejo senõ morrer, ca sen [dulda] morrer nos conven mays sey çerto que se eu achar a Paris ante que moyra, que lle darey cõ esta espada o galardon que el mereçe de tã grã trayçõ cõmo nos el fezo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 294 Et viuẽ aly cada hũ cõ aquela [cõ] que toma conpana aqueles tres meses em grã viço et plazer et am de ssi grã sabor cõmo aqueles que se veẽ poucas vezes et aquelas que son de alto lugar et de grã preço tomã por amygos outros taes cõmo sy; ca de [cal] guisa he o õme, tal moller lle dam pero se algũus se querem jũtar de seu grado por amor, poden o fazer moyto en paz sen calonya nẽgũa et en este tenpo cõçebẽ as dõnas, et tornã se prenadas para suas terras et a cabo de vn ãno, as que ouverẽ fillo tragen o a seu padre a aquela jnsoa, ca por nẽgũa maneyra nõn o criarã mays de hũ ãno, et seu padre o leua cõsigo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 337 Et gisarõ se todos estonçe para se tornaren a suas terras, ca nõ erã ja contẽtos de mays [ali] morar en aquel lugar. [+]
1350 HT Miniaturas/ 340 Cõmo Antenor poblou a Chera Melã Despoys que Antenor pasou [per] moytos traballos et [per] moytos peligros -cõmo uos ey cõtado -, ouvo a tomar porto, querendo ou nõ, et en hũ lugar estrayo ca ẽno mar nẽ ẽna terra non sabia que cõsello tomase cõ grande pauor que avia. [+]
1350 HT Miniaturas/ 340 Et sua voõtade era de nũca fazer torto nẽ sen -rrazõ nẽ dãno nẽ gerra nẽ prender nẽ despeytar nẽ de lles fazer outro nojo. [+]
1350 HT Miniaturas/ 341 Et os mastes et os lostres et as entrenas et as velas -que erã moy preçadas et de moytos colores - , todo foy rronpido et quebrãtado et tornado en peças. [+]
1350 HT Miniaturas/ 342 Et quando virõ que os gregos o queriã queymar ou fazer del peças, fezerõ grande volta et foronse todos armar, et estouerõ todos açerca del, et defenderõno en tal maneyra que nõ foy ende tã ardido que senbrãte fezese de o prender, et se o prouar quiseram toste se poderã mal achar. [+]
1350 HT Miniaturas/ 345 Ca poucos ouvera y mellores que el mays quando se parteu de Greçia, seus amygos et seus parẽtes rrogarõ por el a Diomedes -por que era seu parente moy chegado et de -mays por que era seu cuñado -, que o gardase de mal et parase por el mẽtes et el lles prometeu que nõ rreçeberia mal nẽ dãno se o el nõ rreçebese cõ el mays sua ventura foy de [Asandruz] que tomase aly morte. [+]
1350 HT Miniaturas/ 346 Et diziã lle Erigona Et en aquela noyte meesma que y chegou Agameno, logo foy afogado et todo este mal lle avẽo por que tardou moyto ca elas nõ queren que o õme moy longa tardada faça. [+]
1350 HT Miniaturas/ 346 Et estouo aly ata que ouverõ rrenouadas et enderençadas suas naues que forã quebrãtadas ẽnas tormẽtas do mar que aviã padesçidas et pasadas [+]
1350 HT Miniaturas/ 347 Et os da villa [lançauã] lles dos muros, que erã altos, moytas pedras pedras et moytos cãtos et moytas seetas et defenderõ se o mellor que poderõ mays pero ante de quinze dias forõ tomados [per] força Orestes prendeu entõ todos aqueles que achou feytores et cõselladores et os hũus mãdou queymar, et os outros afogar. [+]
1350 HT Miniaturas/ 350 Et tragia doze naues que alugara a mercadores por mjll marauidis, segundo que Dites conta ca toda las suas se perderõ et o grãde aver que tragiã outrosy nõ lle ficou nada nẽ (hũ) dineyro, ca todo [llo] tomarõ et andaua tã coytado que mays nõ poderia et nõ fazia sen rrazõ Ca el achou parentes de Ajas Talamõ ẽno camjño, et foy rroubado d ' eles et preso et nõ lle leyxarõ nada. [+]
1350 HT Miniaturas/ 350 Et a outro lugar chegou onde foy peor rreçebido et moy mas preto da morte ca el RRey Napus, padre de Palomades -de que a estoria de suso cõtou - , o prendeu et sem falla a morte de seu fillo fora bem [vengada] se se el ende nõ fora cõ grãde arte mays des que el ẽno mũdo nasçeu, nũca escapou de tam grãde aventura cõmo aquela vez. [+]
1350 HT Miniaturas/ 352 Et sabede que ja non era donzela, mays ya prenada. [+]
1350 HT Miniaturas/ 352 Ante que aquel mes sayse, ficou ela prenada de hũ fillo ' d ' este fillo cõta Dites que foy nasçido en forte ponto para seu padre cõmo adeante oyredes ' mays estando eu en poder de Çirtes, fige meus encantamẽtos et meus espyrimentos ca se ella algo aprendera ende, moyto mays sabya eu. [+]
1350 HT Miniaturas/ 352 Et bem entendeu Çirtes que sua sabedoria nõ valia nada contra mj̃ ca tal mẽestre achara contra sua arte que nada nõ valiã seus espirimẽtos nẽ suas encãtações desy party me d ' ela et leyxe a prenada, cõmo vos ey dito. [+]
1350 HT Miniaturas/ 354 Et en toda guisa lle conven que vaa aly en barco ou nadando por que nõ ha outra cousa de que ajam talẽt senõ de as oyr mays quantos ala vam, todos perden os corpos ca ellas aprendẽ se aos navios -ca tal he seu costume - , et fazen os anagar. [+]
1350 HT Miniaturas/ 354 Et eu [per] aquel lugar oyve de pasar, querendo ou nõ et oy cantar mays de quinentas sereas mays aly pareçerõ os meus encantamẽtos que fige [per] mjña mẽestria que nẽgũ õme de quantos comygo yan nũca as oyron. [+]
1350 HT Miniaturas/ 354 Et matamos aly mays de mjll d ' elas que se aprendiam a as naues por las anegar. [+]
1350 HT Miniaturas/ 356 cõmo Vlixas aprendeu nouas dos que yã casar cõ sua moller Estando Vlixas con el RRey Alçion, aprendeu nouas de sua terra estrayas et grandes, moyto espauoradas a sobre guisa. [+]
1350 HT Miniaturas/ 362 cõmo el RRey Castus dou o rreyno a Pirrus Quãdo vyo el RRey Castus que seus fillos avia perdidos et que nõ ficaua outro erdeyro que mãteuese o rreyno, logo sen mays tardar et sen tomar cõsello de parente nẽ de amygo nẽ cõsentimẽto das gẽtes do rreyno, dou o a Pirro, seu bisneto. [+]
1350 HT Miniaturas/ 364 Et coyda Andromaca fazer aqui señor et erdeyro o fillo de Ector, que foy traydor et lobo rrenegado et voso yamygo mortal, o qual matou moytos et bõos rreys, et (por quẽ) o voso lynagẽ foy destroydo et myngoado ' Menalao, quando esto entẽdeu, nõ quiso outra cousa fazer [senõ] cõplir todo o que lle a filla rrogara et querelara en esta rrazõ [+]
1350 HT Miniaturas/ 366 Cõmo Achilles foy naçido Qvando Poleus et Titis [chegaro] a Telesa, et souberõ en cõmo Andromaca era prenada de Pyrro, seu neto, ouverõ moy grã prazer. [+]
1350 HT Miniaturas/ 368 cõmo os sabedores soltarõ o soño a Vlixas, et mãdou (prender a Telemacus, seu fillo) Todos los sabedores do rreyno diserõ que aquel soño mostraua grãde yra et grã doo et grã desonrra, et deytamẽto fora do [rreyño] Et que sobre todas las cousas que se gardase de seu fillo que lle nõ enpẽesçese ẽno corpo ca cõ este ho ameaçaua o soño que soñara Et Vlixas ouvo gran pauor. [+]
1350 HT Miniaturas/ 368 Et mãdou logo prender a Telama(c)us, seu fillo, et deytarlo en [prijũes] en hũa vila preçada a que deziã Safalayna. [+]
1350 HT Miniaturas/ 369 Ante lle diserõ que fose sua carreyra, ca nõ meteria ala pe et Telogomus foy estonçe moy sañudo pero rrogo os moytas vezes que o [leyxasen] entrar, mays nõ lle prestaua nada estonçe diso Telogomus: ' nũca vy gẽte que fezese tal loucura et tal sandeçe que nõ queren leyxar õme en(trar ẽno lugar) onde esta seu (padre, moormẽte aquel que nũca vy, et o tãto cobijçaua a veer.) [+]
1350 HT Miniaturas/ 370 Et pensou que esto todo era por cõsello de Telamacus, seu fillo, ca el sabia que nõ avia ẽno mũdo cousa que lle peor quisese ca el por que o prendera sem meresçemento nẽgũ. [+]
1350 LT [1]/ 52 Et o caualeyro da ponte, que auya nume Rrenoueis, disso: -"Ssabede ora, caualeyro desauẽturoso, que nõ ey ora uoontade de batalla; ca tal he meu custume de me nõ conbater cõ caualleyro depoys que o derribo; et sse passar quiserdes, eu nõ uo lo defendo, ca ia nõ podedes passar sem uergonça. [+]
1350 SP 26/ 129 E otros y ha, que facen mayor tuerto con atreuimiento en vila ou en outro lugar. dizemus que deue el Rey auer as duas partes e a çibda ou a vila ou o castelo toman a terçeira (parte) para fazer os muros e as torres das cerqas dos lugares hu o tomaren. e para as outras cousas (para) que as ouueren mester que seja(n) en prol de todo comunalmente. pero as outras portages que antiguamente custumaron os Reys a tomar para si en alguos lugares eles as deuen auer enteyramente. outrosi dizemus que estas portages e os outros dereitos e Rendas del Rey meterlos en costas e en missoes e por lles fazer perder seus...e alguas outras cousas que farian de sua prol...que se conponan con eles e lles peiten algo ou por...enbargo alguo camio que saben que an de fazer. e alguos y ha que fazen desonrra a outros en peor maneira demandandoos maliçiosamente por seus seruos sabendo çertatamente que non an dereito nehuu en eles defamandoos a eles e a seus fillos. [+]
1350 SP 26/ 129 E outros y ha que fazen mayor torto con atreuemento prendendoo prendiendo sin mandamiento del Judgador algunos omes, que son forros, sabiendo que non han derecho en ellos. [+]
1350 SP 26/ 129 Pero los parientes mas cercanos que ouieren estos atales, e los que (los) ouiessen en guarda, (deuenlos fazer), guardar, de manera, que non puedan fazer tuerto, nin deshonrra a otro; assi como en muchas leyes deste libro diximos que (lo) deuen (guardar e) fazer; e si (assi) non lo fizieren, bien se podria (demandar a ellos el sen mandado do julgador (a) alguos homes que son forros sabendo que non an dereito (nehuu) en eles.) [+]
1350 SP 26/ 129 (LEY OYTAUIA quen pode fazer desonrra. Desonrra ou torto pode fazer a outro todo home ou moller de des anos e medio aRiba porque ouueron por ben os sabeos antiquos que deste tenpo adeante (deue) auer cada huu entendemento para entender se faz desonrra a outro (ou non). (saluo ende) se aquel que o fesese fosse louco ou desmemoriado ..............seria tiudo de facer emenda de nehua cousa que disese ou fecese porque non entende o que faz mentra esta... ..............loucura. pero os parentes mais.... ......que ouuesen estes ataes ou os que ouuesen en garda (deuianos) gardar de maneira que non posan facer torto nen desonrra a outro. asi como en moytas lees deste liuro disemos que o deuen facer e se non o fecesen ben se poderia (facer emenda deles do torto tuerto que aquestos atales fizieren.) LEY IX. --(Contra quien puede ser fecha deshonrra, e quien puede demandar emienda della, e ante quien.) Tuerto, o deshonrra puede ser fecha a todo ome, o muger, de cualquier edad que sea, maguer fuesse loco, o desmemoriado. ) [+]
1350 SP 26/ 129 ( Esso mismo pueden fazer los guardadores, en nome delos huerfanos que tuuieren en guarda. ) [+]
1350 SP 26/ 129 ( Otrosi dezimos, que el padre puede demandar emienda por la deshonrra que fiziessen a su fijo, e el abuelo, e el visabuelo, por su nieto, o por su visnieto, e por aquellos que estuuieren en su poder; e el marido por su muger; e el suegro por su nuera, e el señor por su sieruo. ) [+]
1350 SP 26/ 129 ( Que si el sieruo, o (la) sierua, fueren deshonrrados de malas feridas, o yoguieren con la sierua, o les dixeren denuestos que taugan a su señor, estonce (pueden) demandar emienda por ellos. ) [+]
1350 SP 26/ 129 E por aqueles que esteueren en seu poder. e o marido por sua moller e o sogro por sua nora. e o senor por seu seruo. pero ena desonrra do seruo dizemos que ha departimento en esta maneira que se o seruo ou serua foren desonrrados de maas feridas ou jouueren con a serua ua lles diseren deosto que tangara a seu senor. [+]
1350 SP 26/ 129 Enton (pode o senor) demandar emenda por eles. mais selles deren outra ferida asi como pescoçada ou enpuxada (pequena) ou se lles disese deosto que tangesse aeles e non au senor. [+]
1350 SP 26/ 129 Ca guisada mandada emenda das desonrras e dos tortos que home Reçebe eno lugar hu for feita (ou) ante o julgador que ha poder de apremar o demandado asi como disemos eno T o das acusaçoes. LEY - X como o señor pode demandar emenda da desonrra que facesen a seu vasalon en despreçamento del Avendo alguo home seus vasallos outros liures que viuesen con el se estes rreçebesen torto ou desonrra poden eles demandar emenda. aos que os desonrraron eseu señor non poderia ende facer demanda (saluo) ende quando o torto ou a (desonrra) que taes homes rreçebesen lles fore feit(a sinaladamente por desonrra ou por des)praçamento do señor (e) enton ben......... .............quanto (he) en aquelo que............ ........del. outro si dizemos ...........sonrra fose feita a alguo Religioso ou freire de ordee en qualquer maneyra que seja feita que seu mayoral pode demandar emenda por el. e deuen facer esta (demanda) tanben (aos) fazedores da desonrra ou do torto como aqueles que (llo mandaren fazer) ou lles (deren) esforço ou consello ou ajuda para fazerla en qualquer maneira que seja. ca gisada consahe cosa es, e derecha, que los fazedores del mal, e los consentidores del, que resciban ygual pena. [+]
1350 SP 26/ 129 LEY XI. -(Como pueden demandar los herederos emienda de la deshonrra que recibio aquel de quien heredaron, seyendo enfernos.) Cuytados estan algunos omes, a las vegadas de enfermedad, de que mueren; e yaziendo assi (vienen) otros atreuidamente a sus casas, (e entranles) todo lo que han; o alguna partida dello, sin mandamiento del Rey, o del Judgador del lugar, diciendo (que) son sus debdores; e aquellos contra quien es fecho este tuerto, reciben deshonrra con daño; o los que lo fazen, muestranse per tortizeros, e por desmesurados. [+]
1350 SP 26/ 129 Ca maguer (fuesse uerdad que era) debdor de otro, con todo esso non deue ser desta manera prendado nin agrauiado, por (lo que deuia,) en quanto estuuiere en tan gran peligro; porque assaz le abonda el dolor que passa de su enfermedad, e non ha menester que le acrescienten mas en ella, faziendole pesar, tomandole lo suyo o entrando gelo en tal sazon. [+]
1350 SP 26/ 129 LEY XI(que pena mereçen os que penoran ou entran bees dalguo doõente sen mandado do julgador) Coytados estan(do) alguos homes a as vegadas de enfirmidade de que morren e jazendo asi (viuos) outros atreuudamente (van) a suas casas (a entralles) todo o que an ou algua partida delo sen mandamento del Rey julgador do lugar dizendo son seus deuedores. e aqueles contra quen he feyto este torto Reçeben desonrra con daño ou os que o fazen mostranse por tortiçeiras e por desmesurados. ca pero (en verdade fosse) deuedor doutro e que jouuesse asi dante. con todo eso non deue seer desta maneira penorado nen agrauado por (los que deuer en)...................... ......................... tal rrazon. e por ende mandamos que ne alguo sen mandamento del Rey..... ......................(he que era en uerdade seu deuedor) (perga) por ende Judgador, prendare, o entrare los bienes de alguno, en la manera que sobredicha es, (que si era en verdad su debdor que) pierda por ende el debdo que auia contra el, e peche a sus herederos otro tanto, quanto era aquello que deuia auer, e pierda demas desto la tercia parte de lo que ouiere, (o) sea de la Camara del Rey, e aun finque el (por ende) enfamado para siempre. [+]
1350 SP 26/ 129 LEY XII. --(Que pena merescen los que quebrantan los sepulcros, e desotierran los muertos.) Deshonrra fazen a los biuos, e tuerto a los que son pasados deste mundo, aquello (que los huessos de los omes muertos) non dexan estar en paz, e os desotierran; quier lo fagan con cobdicia de lleuar las piedras, e los ladrillos, que eran puestos en los monumentos, para fazer alguna lauor para si, o para despojar los cuerpos de los paños, e de las vestiduras... ............................. adeueda que auia contra el....................... e peite a seus herdeiros outro tanto quanto era aquelo que deuia auer. e perga de mais desto a terça parte do que ouuer. (e) seja da camara del Rey. e aynda fique el (por) enfamado para senpre. e sse por ventura o que esto fezese non ouuese deuedo nehuu contra aquel doente que asy agraucase deue perder por ende........ ....................parte ....................... ouuer e auerlo a camara del Rey. e de mais desto deue fazer emenda aos parentes do morto da desonrra que fezo a el e a eles a ben vista do julgador do lugar. [+]
1370 CT 1/ 217 Mays façámoslo en gisa cõmo nõ rreçebamos dãpno delles; ca elles, depoys que virẽ rroubar toda sua terra, gisarsse an de sse defender brauament et tomar vengança de nós, et punarã de nos prender et de nos matar se poderẽ. [+]
1370 CT 1/ 221 Entõçe parou mẽtes el rrey de Troya, Leomedón, que prendía moy grã dãpno et que o rreçebería mayor, se (o) de outra gisa nõ fezesse sua fazenda, ca sua gente derrancáuasse sen rrecado et moy sandiament et nõ prendía de ssy garda. [+]
1370 CT 1/ 221 Et quando Çésar ueu assý a Sseguradón chagado, ouuo tã grã coyta que por pouco nõ perdeu o ssyso; et ante quisera seer morto que ende nõ prender vengança. [+]
1370 CT 1/ 221 Et, Deus querendo, bon peñor nos ficará aquí de uós, ca ben mill caualleyros jazẽ aquí mortos en este canpo de taes cõmo uós, que nũca nos farã noio ẽna nossa terra. [+]
1370 CT 1/ 221 Et per força, querendo ou nõ, lles tomarõ os gregos el rrey Cástor. [+]
1370 CT 1/ 221 Q[u]ando sse Leomedón ueu estar assý coytado, foyos ferir, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 226 Mays elles, porque auj́ã acabada tal guerra a ssua voõtade, rrendíã graças aos deuses, et fazíãlles grandes onrras et grandes sacrifiçios, assý cõmo era costume. [+]
1370 CT 1/ 230 Cõmo el rrey Príamos ffezo (ffezo) sacrifiçio aos deuses et ouue seu cõsello pera rrenouar Troya [+]
1370 CT 1/ 230 Et esto feyto, el rrey Príamos chamou toda sua gente et ouuo cõ elles seu cõsello que quería rrenovar Troya et que a faría tã forte que nõ temería a nehũa cousa, nẽ orgullo de ueziño, nẽ de ẽemjgo que ouuesse, nẽ dos gregos. [+]
1370 CT 1/ 230 Outrossý, depoys desto, que prenderíã uj̃gança do mal que delles auj́a rreçebudo. [+]
1370 CT 1/ 231 Cõmo Troya ffuy rrenouada et per qual guysa, ssegundo sse sseguy [+]
1370 CT 1/ 233 Et cada hũ destes alcalldes auj́ã suas rrendas çertas, onde cada hũ podería ben mãtẽer mill caualeyros ben gisados. [+]
1370 CT 1/ 233 Demays d esto, auj́ã de rrenda todos çinquo mill marquos, que erã synalados pera gardar as portas. [+]
1370 CT 1/ 234 Agora diz o cõto que, depoys que el rrey Príamos acabou ben suas obras, et veu Troya ben pobrada, et tal que nõ temj́a nehũa cousa, ante deuj́a el por ela seer timudo, penssou que era tẽpo et sazõ de prender vengãça da desonrra que auj́a rreçebuda dos gregos, de seu padre, que lle matarõ, et de sua caualaría de Troya, et porque lle tĩjnã presa sua yrmãa Anssýona, que se lle nõ podía oluidar. [+]
1370 CT 1/ 234 Et tódoslos seus fillos y forõ, saluo Éytor que el auj́a enviado a Peñona, que era hũa terra moy grãde, porlas rrendas de aquela terra, que lle auj́ã a pagar. [+]
1370 CT 1/ 234 Mays pero, se por ben touerdes, ante que os cometamos, seméllame boa rrazõ de sabermos delles se nola querrán dar ou nõ, et, se nola dar nõ quiserẽ et ouueren sabor de auer cõnosco enxeco, faremos cortes cõuosco et cõ meus fillos, et acordaremos se lles faremos por aquesto algũ mal ou algũa guerra. [+]
1370 CT 1/ 237 Pero ben sey que fomos a Troya quantos rreys somos en Greçia prender vengança de hũa desonrra que el rrey Lẽomedón fezo a Jaasón et a Ércoles. [+]
1370 CT 1/ 239 Et coyda agora uosso señor vengar seu despeyto et prender uj̃gança do padre que lle matamos et do rroubo et astragamento que lle fezemos en sua terra. [+]
1370 CT 1/ 240 Et ben uos dygo que estouemos en pouco de prendernos el rrey a moy grã desonrra. [+]
1370 CT 1/ 241 Veede agora qual amor et qual paz os gregos queren cõnosco et o mal que nos farã, se elles poderẽ ou poder ouuessen. [+]
1370 CT 1/ 241 Et sequer hũa morte que auemos de morrer, façamos moyto que a moyramos onrrada, ca mays nos ual que nõ que uiuamos cõ desonrra et que nõ prendamos uẽgança do mal que tẽemos rreçebudo. [+]
1370 CT 1/ 243 Et esto aprendj́ eu de uós ata aquí. [+]
1370 CT 1/ 243 Et Deus, que sabe a uerdade do mal que nos os gregos fezeron, cũpra nossos talentes en prender delles uẽgança. [+]
1370 CT 1/ 243 Et ben nos deuemos esforçar por prender uẽgança delles et da desonrra que auemos rreçebuda, et áqueuos aquí a mj̃, que seerey o primeyro. [+]
1370 CT 1/ 243 Esto sey eu moy ben et assý o aprendj́, quando me uós alá fezestes yr a lles demãdar sua ajuda. [+]
1370 CT 1/ 243 Et he tal caualaría qual uós sabedes, que ja mays nõ queren al senõ armas et husar de caualarías, et mays deseiã gerra que paz. [+]
1370 CT 1/ 245 Et aparellen toste as naus, ca os déoses nos queren dar vengãça daquesta desonrra que auemos rreçebuda. [+]
1370 CT 1/ 245 Et agora cada hũa delas ten tal creẽça que deue a auer a maçãa por fremosura, et andan desauĩudas entre ssy, et quérensse grã mal por aquesto. [+]
1370 CT 1/ 247 Et tãto aio eu aprendudo dos prouerbios et dos agoyros que fazẽ ao home seer couardo, et fázẽlle tomar medo da cousa en que nõ ha pauor. [+]
1370 CT 1/ 247 Poys ¿cõmo por sortes et por agoyros et por proueyros deste adeujñador queredes leixar de prender uẽgança de quanto mal et de quanta desonrra nos fezeron os gregos? [+]
1370 CT 1/ 247 ¡Cofondudo et destroýdo seia dos déoses quen nõ fezer toda sua puña en prender ende vingança! [+]
1370 CT 1/ 248 Eu quero enviar a Greçia a Pares, meu fillo, que lles faça tal gerra per que nós prendamos uẽgança do mal et da desonrra que nos fezeron. [+]
1370 CT 1/ 253 Eu ey feyta hũa promessa a Venus, por hũa door que oyue, onde foy moy malcoytada, que yría cada ãno por este día a ssua festa fazer mj̃as orações et põer mj̃as oferendas sobre seu altar. [+]
1370 CT 1/ 253 Et ameúde perdíã as colores et nõ sabíã que cõsello prendessen. [+]
1370 CT 1/ 254 Et vẽen y moytos bõos presos, que sse nos nõ poderã defender, se os prender quisermos. [+]
1370 CT 1/ 254 Et prenderlos emos todos et rroubarlos emos do auer que toueren. [+]
1370 CT 1/ 255 Et matarõ moytos delles et prenderõ outros moytos. [+]
1370 CT 1/ 258 Mays, poys el quiso assý, ben [n]os cõuerrá de sofrer o que uós quiserdes, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 258 Ca se o eu agora nõ quisesse fazer, todo uosso prazer, ben ueio que me nõ ha mester et que me ualerá moy pouco, ca ben sey eu que, querendo ou nõ, que me cõuerrá cõsentir. [+]
1370 CT 1/ 263 Et assý fazẽ caualleyros que an entẽdemento et que queren gãañar prez en este mũdo. [+]
1370 CT 1/ 266 Beeyto de Santa Marta, que tornou esta estoria en françés et que nõ quiso leixar nehũa cousa de escriuir do que fezeron os que çercarõ Troya, et esso mijsmo de aqueles que ha defendíã, segũdo cõmo o el aprendeu por Dayres, quer[n]os agora mostrar dos que sse y açertarõ, de cada hũ sua semellança; ca Dayres, de que o el aprendeu, andoos cõtando hũus et hũus, quando poýñan suas trégoas de hũ mes ou de mays; ca el ben sabía dos troyãos quaes erã, cõmo aquel que era natural de Troya et ueuj́a entre elles. [+]
1370 CT 1/ 277 Da rreýna Écuba nõ me quero calar do que aprendj́ de Dayres. [+]
1370 CT 1/ 278 Do moy fremoso pareçer que auj́a Polýçena, esto nõno podería home cõtar en hũ ãno, nẽ ja por mj̃ podería seer dito nẽ cõtado a medade de sua beldade, pero que dyrey o que ende aprendj́ per Dayres. [+]
1370 CT 1/ 278 Sabede que Políçena era grãde et de bon tallo, et auj́a os cabelos brũus et moy longos, et os ollos uerdes, et as sobrençellas delgadas et enarquadas, et a façe moy brãca, et o rrostro moy fresco et moy viuo, ca seu rrostro era mays fresco que (de) hũa rrosa quando naçe. [+]
1370 CT 1/ 288 Et uós creede ben que elles queren defender moy ben sua vila et tomar vengãça do que lles fezeron. [+]
1370 CT 1/ 297 Et fereu o caualo das esporas, et chegou a el, et deulle hũ tã grã colpe que sse lle nõ podo teer ẽna sela, et deu cõ el en terra, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 299 Señor, nõ faledes desto, ca mays cõpre a nós outros que fiquedes en uossa terra et que acorrades aa oste cõ aquelas cousas que mester ouueren. [+]
1370 CT 1/ 303 Et, sen falla, lles era mester de os arrenjar et de os castigar ben, ca os gregos erã taes caualeyros et tã fortes et tã orgullosos et tã ardidos et de tã grã prez que, se os troyãos nõ fossen ben armados et castigados ou nõ ouuessen medo ao prínçepe que auj́ã, tã sandiament poderíã seýr que moyto agiña poderíã todos seer mortos ou perdidos. [+]
1370 CT 1/ 305 Demays fazemos y grã nosso dãno, ca elles fezeron entretãto cárcouas et baruascãas, et rrenouarõ os muros, et fezeron barreyras de moytas (de moytas) gisas et ouueron moy grã uagar de sse afortelezar moy ben. [+]
1370 CT 1/ 306 Et ýan cõtra a vila quanto mays dereytament podíã et moy ben aderençadas. [+]
1370 CT 1/ 307 Mays ýan todos en rrendón et forõ todos asũados moyto agiña ẽna rribeyra hu os gregos aportauã. [+]
1370 CT 1/ 307 Mays os das naues, despoys que uirõ que por nehũa cousa nõ podíã outro cõssello tomar, seýrõ prender porto per força. [+]
1370 CT 1/ 308 Et alý forõ as uozes et os braados moy grãdes et todos ýan esforçados et moy fardidos, mays dultarõ moyto quando virõ os troyãos, pero baixarõ suas uelas pera prender porto. [+]
1370 CT 1/ 308 Et tragíã cõsigo mill caualeyros frescos et moy folgados, et cometérõnos de tal gisa, cõ a ajuda dos seus, que os troyãos forõ uẽçudos et moujdos do cãpo, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 308 Mentre que este pleito assý durou, el rrey Olixas, cõ sua cõpaña, prendeu porto et fezo saýr fora ẽna area çinquaeẽta naues que tragía. [+]
1370 CT 1/ 314 Et duroulles este pleito ata que os coytarõ os gregos tãto que, per força, os fezeron entrar ẽna vila, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 322 Et uós estade outrossý ben acordado ẽnas barreyras, et tẽede cõuosco uossa sina tendida, ca he grã rrazõ; et acabdillade de bõa gisa uossa jente, et armádeuos de tal maneyra que, se nos acó tornamos, nõ podamos dultar en uós; et de gisa estade que, se nós formos desbaratados et nos quisermos a uós acoller, que uós que nos acollades en tal maneyra que nõ podamos delles prender dãno, nẽ nos façã per força entrar as barreyras. [+]
1370 CT 1/ 328 Mays nõ podo fazer tãto que podesse defender Patróculos de Meriõ, pera lle poder tomar as armas, segũdo que o auj́a enmaginado, ca Meriõ o sacou de seu poder, querendo Éytor ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 328 Et mẽtre que el rrey Tálafus et seu fillo Alynas se cõbatíã cõ os troyãos, el rrey Miçeres, cõ tódoslos seus de Frisa, passarõ da outra parte, et virõ aqueles que prenderã a Troylos, et uirõ estar o duque Menesteus entre elles. [+]
1370 CT 1/ 328 Et foyo ferir de toda sua força per çima do elmo, per alý per u era mays agudo, et de tã grã ferida que o atordou et lle fezo leixar a ssela, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 328 Senores, se uos prouuer, façamos hũa cousa: nõ topemos aquí en esta batalla, ca estes que aquí están son quantos cõpren pera esto; ca a nossa gente he moyta et, se todos estouermos en hũ lugar, menos acabaremos por ende. [+]
1370 CT 1/ 328 Et por ende deuemos nós a sseer dos moy bõos os mellores, et dos que y mellor fezeren, nós deuemos a fazer mellor que elles. [+]
1370 CT 1/ 328 Et, sen falla, el o prendera de tal gisa que nõ podera seer liure, se ajuda nõ ouuesse, ca el perdera y ja a espada et o elmo, que era todo rroto et amolado, que lle caera sóbrelos ollos. [+]
1370 CT 1/ 340 Et tĩj́nãno çercado de cada parte et apertáuãno moy fortemẽt, mays enpero nõ sse ousauã chegar a el pera o prender; ca, se algũ o quería prouar, carament o cõpraua, ca nõ leixaua y outro peñor senõ sua cabeça. [+]
1370 CT 1/ 342 Señores, leixade o donzel, ca eu uos juro par uerdat que el nõ prenda mal nẽ dãno, se o eu poder fazer, ante lle darey ajuda cada que lle a el for mester, ca a el pesou oie en este día de meu dãno. [+]
1370 CT 1/ 343 Et taes y auj́a que nõ forã en elo que lles custou moy caro a sua morte, que ja mays os gregos forõ estonçe deytados do cãpo, querendo ou nõ, et rreçeberõ y moy grã perda, ca os mays rricos et de mayor prez perderõ y os corpos. [+]
1370 CT 1/ 348 Et ferirõ os troyãos per tã grã saña que, per força, lles fezeron leixar a praça, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 348 Mays nõ era marauilla de auerẽ grã coyta, que aquelas azes que alý vẽerã dos gregos erã quinze cõtra sete; mays enpero eu sey moy ben que, en pouca de ora, lles cõuerrá partirsse do canpo, querendo ou nõ, quer lles pese ende, quer lles praza. [+]
1370 CT 1/ 350 Et fezérono tã ben aquela uez que fezeron fogir os troyãos, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 350 Et queríãsse coller aa barreyra [de] mays adentro, ca lle cõuĩjña de fazer, querendo ou no. [+]
1370 CT 1/ 352 Et rrógouos quanto posso que façamos en gisa que uj̃gemos nossos anteçessores, que gãanarõ estas terras que nós auemos et que nos estes queren toller, et nos chagã et nos matã sobre elas; ca oje en este día sabede que me matarõ a Casybelã, meu yrmão, de que ey moy grã desconforto et moy grã soydade, ca el era moy bon caualeyro et de moy grã proheza. [+]
1370 CT 1/ 352 Et chegou y logo Rredomecus et, quando o ueu estar en terra, tomoo perlo uisal do elmo porlo prender, mays nõ podo, que el rrey Toas tirou sua espada et deulle hũa tã grã ferida perlos peytos que o chagou tã mal que ata grã peça nõ seerá são. [+]
1370 CT 1/ 352 Et quando esto ueu Pares, chegou logo et entesou seu arquo, et poso en el sua seeta, et foy ferir a Menesteus, duque de Erenas, de tã grã ferida que lle falssou as armas. [+]
1370 CT 1/ 352 Desý começou de os apressurar moyto de cada parte et menáuaos tã brauament que os gregos forõ tã enpuxados do cãpo, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 356 Agora nõ aia y mays perlongança, mays dádeme mill caualeyros pera rrefrescar nossas azes, que son lassas et cãssadas, ca ben me diz o coraçõ, que eu nõ creería al, que, se mos derdes, que uẽçeremos et os faremos de alý fogir, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 357 Et, querendo ou nõ, os gregos forõ puxados ata os seus, que nũca poderõ tornar cabeça. [+]
1370 CT 1/ 361 Mays Éytor chegou correndo, cõmo auj́a prometudo a Ajas Talamõ, et partíos ende. [+]
1370 CT 1/ 366 ¡Ay, mezquiña, que pesar an de ueer os que díuedo ouueren cõ cõpañas tã rricas et tã nobres et tã preçadas cõmo aquí ha, quando os uirẽ de cada día desçender et mj̃gar en sua onrra! [+]
1370 CT 1/ 369 Et os troyãos, quando esto uirõ, cometérõnos tã de rrégeo que, per força, os enpuxarõ do cãpo, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 375 Et en outra gisa ben sey que nosso prez et nossa onrra mj̃gará cada día, et nõ pode moyto durar, et en nehũ tenpo do mũdo nũca será feyta de nós rrenẽbrãça que nossa onrra fosse, se este feyto nõ acabassemos, et a terra et os lynágẽes onde nos vĩjmos será auiltada et desonrrada et perderá pera senpre a onrra que lle leixarõ nossos anteçessores. [+]
1370 CT 1/ 375 Mays quen uẽtura ouuesse que o podesse prender ou matar, ben creo que elles nõ porríã o pe fora d a uila, nẽ auerýan cõtra nós esforço nẽ poder per nehũa maneyra, nẽ auerýan poder de nos sofrer hũ día, ca tã grã descõforto et tã grã desasperança tomarã en ssy deste dãno tã mao que nõ seyríã a batalla cõnosco. [+]
1370 CT 1/ 378 Tódoslos jogos forõ postos a parte, ca Éytor foy trauar del, et prendeo per força, et sacoo do cãpo, mal seu grado. [+]
1370 CT 1/ 379 Et os nomes dos que y chegarõ forõ estes: el rrey Menelao, et el rrey Hvlixas, et el rrey Polibetes, et el rrey Netólamos, et Palamades, et Estólenos, et el rrey Polidario, et el rrey Toas, et el rrey Nástor, et el rrey Tálafus, et el rrey Archalaus, et el rrey Talamõ, et el rrey Ajas, et Menesteus, o duque de Arenas, que era moy bon caualeyro; el rrey de Cartãje, Elualos. [+]
1370 CT 1/ 383 Mays Antenor et Deýfebus chegarõ alý hu sse Éytor cõbatía, et prenderõ a el rrey Toas, et trouxérõno preso a Troya. [+]
1370 CT 1/ 384 Et tomou çẽ caualeyros dos mellores que podo escoller et poso toda sua força ẽno matar ou ẽno prender, se podesse, ou de lle fazer algũ grã dãno, en gisa que lle fezesse cõprar carament sua moller que lle tomara. [+]
1370 CT 1/ 388 Señor, quanto do meu cõssello, logo uos dyrey que nõ he ben que el rrey Toas seia morto nẽ maltrajudo por nehũa gisa, ca he home de grã poder et de grã fazẽda, et que ha moytos parẽtes et moytos amigos; et se lles del tomassemos agora assý uj̃gança, nõ dultedes que, sse os gregos algũ de nós ouueren en seu poder, o que os dioses nõ queyrã, que lle outro tal nõ façã cõmo nós a este fezermos. [+]
1370 CT 1/ 388 Et por esta rrazõ cõprenos moyto que o gardemos moy ben, cõmo a tesouro moy bõo de moy grãde algo ou de moy grã cãbeo. [+]
1370 CT 1/ 389 Mays os dioses porla sua grã merçee ajan piadade de nós et nos mostrẽ prazer et uẽgança de quen nos uẽo tãto mal fazer a nossas terras et nos queren desherdar do que foy de nossos auoos et nos aquí tẽen ençarrados. [+]
1370 CT 1/ 400 Et jndo correndo per tras hũ tẽdillón, cõ sua espada ẽna mão, quiso assý a auẽtura que encõtrou cõ aquel Sagitario. [+]
1370 CT 1/ 403 Señor don Achiles, nós faremos grã bondade de auermos al rrey Toas por Antenor, que uós meesmo prendestes. [+]
1370 CT 1/ 403 Et moytos auj́ã grã pauor de lle fazeren algũ mal, mays pero auj́an cõforto que lle nõ faríã senõ ben por el rrey Toas, que elles tĩjnã preso ẽna çidade. [+]
1370 CT 1/ 403 Outrossý Polidamas auj́a grã pesar et grãde onta por seu padre Antenor, que era preso, et ben poso en seu coraçõ que, sse en outro día manãa ouuessen batalla, que mataría tal rrey por que sua saña fosse apagada ou por que seu padre fosse rrendudo ou uẽgado, se os gregos o matassen ẽna prijón. [+]
1370 CT 1/ 410 Et agora mj̃gárõlles as viandas et quérenas yr demãdar preto ou longe, huquer que as achar possan. [+]
1370 CT 1/ 414 Et se me eu nõ podera gardar ou defender da força dos uossos braços, ben me semella que me cõuẽera de prender morte a uossas mãos. [+]
1370 CT 1/ 417 Outro día de manãa, depoys que o día foy claro, ouuéronsse anbos de partir, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 417 Et hũa gente saluagẽ que ha cõtra Ouriẽt, en terra de Çenofolj, moy layda et de feytura moy estraya, prenden estas bestas a moy grãde affán et a moy grã perígoo et moy poucas uezes. [+]
1370 CT 1/ 424 Et sse eu tã louco quisesse seer que fezesse cousa que aos dioses nõ prouuesse, ou lles quisesse seer cõtrario, nõ dulto que elles nõ prenderíã de mj̃ uĩgança. [+]
1370 CT 1/ 431 Et cõta Dayres, que o vij́a, que troyãos, querendo ou nõ, ouueron per força de leixar o cãpo, et leuárõnos assý os gregos ata as barreyras. [+]
1370 CT 1/ 431 Mays, sse el rrey Talamõ et o duque de Arenas nõ forã, que acorrerõ a Achiles, jaquanto mays Achiles fora metido en tal pressa et en tal perígoo en qual nũca fora. [+]
1370 CT 1/ 440 Et a jmagẽ tĩjña ẽna cabeça hũa corõa d ' ouro, laurada moy rricament cõ moytas esmeraldas et cõ moytos rrobíjs, et o rresprendor que de ssy daua fazía escrareçer os rrostros de aqueles que sij́ã ẽna cámara, et seer moy alegres. [+]
1370 CT 1/ 444 Et moyto amj̃úde lle creçía hũa caẽtura tã grãde ẽno coraçõ que nõ sabía que fezesse de ssy, et outras uezes tornaua [tan] frío, que as queixadas lle tremj́ã, ca taes jogos cõmo estes sol o amor fazer a aqueles que jazẽ ẽno seu laço; et fázelles sofrer tã graues coytas que son par de morte, ca os nõ leixa dormir nẽ folgar quando queren. [+]
1370 CT 1/ 448 Mays senpre andade a ssua voõtade et ao que elles por ben toueren, ca en outra maneyra nõ poderiades acharuos ende ben. [+]
1370 CT 1/ 454 Et chegarõ logo da outra parte outros moytos porlo prender ou porlo matar, se podessen. [+]
1370 CT 1/ 454 ¿Nõ veedes que os gregos nos queren dar a peor parte deste jogo? [+]
1370 CT 1/ 454 Et el rrey Talamõ, quando ueu a Polidamas, tã sañudament o foy ferir que deu cõ el en terra do caualo, et puñou de o prender. [+]
1370 CT 1/ 454 Et alý ouuo tã grã dãno et tã grãde astragamento que, per força, os troyaos ouueron a tornar as costas, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 457 Et logo pedeu o caualo et, el querendo caualgar, seu padre el rrey chegou et tornoo ende, et sabede que a moy grãde afán. [+]
1370 CT 1/ 457 Et porla pessa, que era grãde, nõ quiso Filomjnis deçer pera [o] prender, ca estauã y moytos da cõpaña do duque, que o tirarõ d ' j moy agiña, et leuárõno aas tẽdas, et ýan fazẽdo por el grã doo. [+]
1370 CT 1/ 461 Et sse estonçe Éytor nõ chegara, Polidamas fora preso, ca, en querendo el acorrer a Filomenis, prendérõno os gregos, et leuáuãno perla grã pressa, et ýan cõ el moy ledos. [+]
1370 CT 1/ 461 Et prenderõ deles moytos, et moytos forõ derribados et malchagados (et) porlo grãde esforço et ardimento que tomarõ cõ a uij̃da de Éytor. [+]
1370 CT 1/ 461 Et ferírõnos tã brauament et tã sen piadade que os enpuxarõ, querendo ou nõ, hũa grã peça perlos chãos, de tal gisa que desta uez nõ foy o mellor da batalla dos gregos. [+]
1370 CT 1/ 461 Et alý sse leuãtarõ hũus grãdes braados et hũas grãdes uozes per moytos lugares, porque Éytor o quería prender et leuarlo per força, et os outros o queríã defender. [+]
1370 CT 1/ 461 Et leuáuao perlo auãtal da loriga, et estaua descuberto do escudo, ca sse abaixara sóbrelo rrey pera o prender. [+]
1370 CT 1/ 461 Et aa entrada da porta, tãtos delles matarõ et prenderõ quantos quiserõ. [+]
1370 CT 1/ 471 Et a gente se achegou moyta et o doo se rrenouou, que todos ýam enpús del, batendo as palmas et mesando os cabelos, et fazendo tã grã doo et tã grã rroýdo que esto sería hũa grã marauilla de contar. [+]
1370 CT 1/ 475 Et nõ me pago ende nẽ me semella bem que Agamenõ cõstrenga mj̃, nẽ mĩa gente, nẽ cousa que eu aia a demãdar. [+]
1370 CT 1/ 483 Et cõmoquer que muytos bõos caualeyros d ' ánbaslas partes fezerõ muytas bõas caualarías en esta batalla, sobre todos el rrey Príamos fezo y mellores, ca el per suas mãos chagou et derribou et maltrouxo moytos bõos caualeyros et prendeu moytos outros. [+]
1370 CT 1/ 486 Cõmo os gregos rrenouarõ suas naues et os troyaos suas torres et seus muros [+]
1370 CT 1/ 486 Et fezo rrenouar et desfazer tódaslas naues, en guisa que este[ue]sem gornidas et aparelladas et guisadas pera aquilo que conprise. [+]
1370 CT 1/ 489 Et ben me semella que estaua prestes o amor pera me prender, et enlaçoume en tal guisa que lle nõ poso fugir nẽ escapar a nihũa parte. [+]
1370 CT 1/ 497 Et, par Deus, en grã coyta uiuo et en forte uida et en forte torneo estou agora, ca eu auía bõas maneyras et perdías todas, et aprendj́ outras per que ualuese senpre meos, que me f[ige] forte et esquiuo et apartadiço, et nõ quero ia que me falẽ. [+]
1370 CT 1/ 500 Et uiueremos y rricos et bẽ andantes, sequer [ueeremos] nosos amigos et nosos parentes et nosas cõpañas, que por nós am grã coyta et grã pessar. [+]
1370 CT 1/ 500 Et quen se desto doer, uaa aa batalla et ferirá ou será ferido, et cõbátase pera seer y morto ou ferido, ca eu uos digo, sem mentir, que outro derribarã aló, et outro ferir[á] ou será ferido ou ardido ou couardo, et outro será y preso ou chagado, ca eu ia asaz aprendj́ da lazeyra et do mal. [+]
1370 CT 1/ 502 Et tollémoslles ia as rrendas et os portos, en guysa que nõ poden auer çeuada nẽ tri(i)jgo nẽ carne nẽ fariña nẽ vjño, tã grandes dãnos rreçebẽ ia de nós que seu pleito nõ ual contra nós nada. [+]
1370 CT 1/ 506 Et depois que forõ bẽ guisados, et suas azes bẽ enderençadas, Palomades, que auj́a gram sabor de maltrager seus ẽemigos et de lles fazer dãno, fezo as azes mouer contra a çidade, et chegárõse a çerca das barreyras. [+]
1370 CT 1/ 506 Et muytos deles se chegauã alý porlo prender, et outros porlo defender. [+]
1370 CT 1/ 506 Et alý ouuo moytas feridas et mortos muytos caualeyros, os hũus porlo prender et outros porlo defender. [+]
1370 CT 1/ 506 Mais a sua uentura fuj tal que aquel día nõ podía estorçer que nõ prendes[e] morte. [+]
1370 CT 1/ 516 Et logo oie, querendo Deus, yrey ueer Éutor, meu señor et meu yrmão, et a mĩa alma yrá dereytament pera a ssua, ca ia moyto me tarda que o nõ ueio. [+]
1370 CT 1/ 520 Et o rretenir das espadas era tã grand que o poderíã oýr moy bẽ ẽna uila as dõnas et as donzelas, ca elas estauã ẽnas torres chorando moyto, porque auíã grã pauor; et estauã en grã dulta, ca seu dãno grand et pequeno lles creçía de cada día, ca perdíã os fillos et os yrmãos et os parentes. [+]
1370 CT 1/ 522 Et por tãto uos digo et uos cõssello, se me creer quiserdes, que prendades garda de uosso bon prez et nõ façades cousa por que cresca posfaço ontre a gente, et que nõ possan dizer que uos mj̃ga a franqueza et a bondade et uos creçe [a] auoleza, ca uós sabedes que tódoslos bõos feytos que home faz, viuẽdo en sua terra ou andando ẽnas guerras, todo esto he porque digã del ben perlo mũdo et por al nõ. [+]
1370 CT 1/ 534 Et toda a onrra deste feyto será uossa, et por elles agora aueren o mellor deste feyto nõ uos auedes por ende a desmayar. [+]
1370 CT 1/ 535 Et alý ouuo moytos caualos preçados aquel día que andauã sen señores, et nõ achauã quen os quisesse tomar, nẽ quen os prender podesse. [+]
1370 CT 1/ 535 Et leuoos ata as suas tendas, querendo ou nõ, que ja mays nũca sse deles partío. [+]
1370 CT 1/ 537 Estas palauras forõ depoys rretrahudas ẽna çidade et ẽna oste, et assý forõ rrenẽbradas que en todo aquel mes forõ moytas uezes ditas et en moytos lugares. [+]
1370 CT 1/ 544 Ca el os apressurou de tal gisa aquela uez que nõ poderõ mays endurar o torneo, et ouuéronsse ende a partir, querendo ou nõ, ca el se metía alj́ hu auj́a a mayor pressa, et liuraua quanto achaua ante ssy, et poucos acalçaua cõ sua espada que o nõ fendesse per meo et que o nõ deytasse ante ssy morto. [+]
1370 CT 1/ 544 Et ouuo el por ende grã saña et moy grã pesar, et disso a tã altas uozes que tódoslo oýrõ que lles faría caramẽt cõprar a morte de seu yrmão, que lles faría per força leixar o cãpo, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 544 Et ajuntárõsse todos en hũ tropel por fazeren de ssy castelo en que sse defendessen. [+]
1370 CT 1/ 544 Mays pero aa çima gregos forõ enpuxados, querendo ou nõ, cõmoquer que nõ foy rrafez cousa de fazer. [+]
1370 CT 1/ 549 Et os que queren que os eu ajude nõ me seruẽ assý, ante son senpre mãssos et sen saña et atẽden ben de sas señoras. [+]
1370 CT 1/ 550 Mays esto nõ he senõ por maldade et por auoleza de aqueles que queren tomar entẽdedeyras et leixan a mj̃. [+]
1370 CT 1/ 550 Ca çerto sey que nũca ás de auer a que asperas et el che mãda uiuer senpre en coyta et en asperença, sen outro ben. [+]
1370 CT 1/ 551 Mays o amor de Políçena llo defendía, et nõ sabía que fezesse, nẽ que cõssello prendesse. [+]
1370 CT 1/ 555 Et ýa pasando et desfazẽdo as grandes presas, et ferindo a destro et a seestro et a traueso, et fazía ben banar en sange sua espada, que estaua sederenta de grã tenpo. [+]
1370 CT 1/ 555 Et cõmoquer que os troyaos sofresẽ moy bẽ, os gregos fezérõos mouer do canpo contra a çidade, querendo ou nõ, pero grã dãno rreçeberõ y. [+]
1370 CT 1/ 562 Et agora se rrenoua a coyta et o pesar dos troyaos. [+]
1370 CT 1/ 565 Entretãto, el rrey Talamõ et el rrey Menelau et el rrey Miçeres et el rrey Ayas et el rrey Toas et el rrey Ulixas et Diomedes feríã brauament os troyaos, et nõ quedauã matando et chagãdo et prendendo deles muytos. [+]
1370 CT 1/ 565 Que per força et por uiuo poder os ençarrarõ dentro ẽna çidade, querendo ou nõ, pero rreçeberõ grã dãno et morrerõ deles muytos. [+]
1370 CT 1/ 565 Et os gregos se tornarõ pera suas tendas, ca a noite se chegaua ia muyto, et ýam fazendo grã doo porla grã perda que rreçeberã aquel día, ca poucos y auj́a que nõ ouuesen y perdudo señor ou amigo ou yrmão ou parent muy chegado. [+]
1370 CT 1/ 575 Et seede ben segura, se el ao tenplo uem, que outra prenda que ual mays ca o seu mãto lle ficará y, ca eu lle farey leyxar a pel et tãto de sangre que lle cõuerrá a morrer. [+]
1370 CT 1/ 577 Et desçerõ ante a porta(l), et prenderõ ẽno portal seus caualos. [+]
1370 CT 1/ 591 Et por mj̃ lle uẽo esta guerra en que á perdudos seus fillos et seus parentes et seus caualeyros et suas cõpañas. [+]
1370 CT 1/ 591 Et muytas uezes se fazía leuar hu iazía o corpo de Paris por fazer seu doo, et nõ sabía que fezese, nẽ que cõsello prendese de si. [+]
1370 CT 1/ 601 Et en este tenpo cõçebẽ as dõnas, et tórnãse prenadas pera suas terras. [+]
1370 CT 1/ 605 Et entonçe cõmeçarõ de çima das torres et dos muros a lançar seetas et dardos et pedras, en guisa que gregos se ouuerõ a tornar et d ' alongar dos muros, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 610 Et esto lles durou ata aquel día que tornou Menalau, sofrendo cada día tal marteyro, defendéndose ante suas tendas. [+]
1370 CT 1/ 612 Pois que os mermidões rreçeberõ a Pirus por señor, Ayas Talamõ, que era seu parent muy chegado, nõ quiso mais aguardar. [+]
1370 CT 1/ 613 Et Pirius o prendeu perlo auantal da loriga porlo tirar da presa, veéndoo mais de mill caualeyros. [+]
1370 CT 1/ 613 Et apresárõnos tãto que, [per] força et per uiuo poder, fezerõ aos mermidões leyxar o cãpo, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 626 Señor, sabudo he per todo o mũdo que, se nõ fosen os grandes pecados et a auentura que nos [he] contraria, muytas uezes tomaramos vingança de quanto mal nos fezerõ gregos, que eles nos matarõ os parentes et os amigos, et fezerõ grandes tortos et grandes dãnos a nós et a nosos anteçesores, et destroírõ todo noso rreyno. [+]
1370 CT 1/ 626 Et tãto nos cõbatemos cõ eles que auemos y perdudos os mays dos amigos et parentes que auiamos, et uós meesmo perdestes os uosos muy bõos fillos, que erã muy bõos caualeyros et muy preçados. [+]
1370 CT 1/ 626 Et cõvĩjnrá de o fazer per força, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 628 Et começoos a rreprender ferament deste cõsello. [+]
1370 CT 1/ 630 Et eu dulto que tẽem pensada algũa braueza ou algũa maldade, ca eles son ẽna uila tã apoderados et tã parentados que dos mellores que son ẽna uila fazẽ sua uoontade, et fazerlles am cõsentir tódaslas cousas que cometer quiserẽ. [+]
1370 CT 1/ 632 Mais eles auíã moy grã poder ẽna çidade de Troya, de parentes et d ' amigos et de uasalos. [+]
1370 CT 1/ 632 Sabede que nos demadãrã ou que preytesía queren de nós, et dizédenos sua uoontade, et nós aueremos sobr ' elo noso cõsello. [+]
1370 CT 1/ 635 Et dizeruos ey qual fuj a preitesía que Antenor demãdaua: primeyrament que Eneas, sen enxequo et sen contenda, aia quitament a soldada et as rrendas que tĩjna de seu señor, el rrey Príamo, et que todo esto aia conpridament. [+]
1370 CT 1/ 635 Desý que nõ perga nihũa cousa de todas [aquelas] cousas que aia en auer et en rrenda. [+]
1370 CT 1/ 636 Mais cras de manãa, se uos prouuer, podedes oýr as pleitesías que queren os gregos et o que demãdã. [+]
1370 CT 1/ 637 Et por ende deueriámosnos a amar cõmo parentes, et en esto fariamos nosa prol. [+]
1370 CT 1/ 637 Et ia mentre uiuese nũca podería auer alegría nẽ prazer, mayorment que auemos y perdudos yrmãos et sobrinos et amigos et parentes. [+]
1370 CT 1/ 640 Et quebrantáscheme muy uilment, [tolléndome] os fillos et os parentes et os amigos et os uasalos que auía. [+]
1370 CT 1/ 644 Et bem coydarõ os outros que estauã ẽno paaço que quiríã prender aquelles dous rreys. [+]
1370 CT 1/ 645 Meus senores, nõ á cousa que eu cõuosco nõ fezese por auer cõuosco amor et bẽquerença. [+]
1370 CT 1/ 646 Et por ende así nos conuẽ de fazer, querendo ou nõ. [+]
1370 CT 1/ 647 Mays quanto y fazíã nõ lles tjna prol, ca o fogo morría logo et nõ se aprendía a nihũa cousa. [+]
1370 CT 1/ 649 Et dou graças et oferendas. [+]
1370 CT 1/ 653 Et metérõna en hũ moy bõo coyro, en que auía lauores d ' ouro et de pedras preçiosas, taes et tã boas que bem ualíã rrendas de duas çidades. [+]
1370 CT 1/ 656 Et diserõ a el rrey Príamo que, pois que fosem ẽno porto a que dizíã Segurizóm, que enuiaríã por ela, ca nõ quiríã que a uise toda a gent, ca muytos auíã y deles que lle quiríã grã mal et a grã dereyto, ca moytas perdas auíã per ela rreçebudas et perdudos muytos amigos et moytos parentes. [+]
1370 CT 1/ 660 Traedor, falso et rrenegado, ¿cõmo podesche pensar traiçõ tã braua et tã desmesurada, por que el rrey Príamo, teu señor, fuj así morto ante teus ollos? [+]
1370 CT 1/ 660 Et dj́solle así muyto aduro: -Treedor, rrenegado, pois nõ ás coydado de mj̃ nẽ de Troya, que así he destroýda per ti, aue doo desta moça et guárdaa, en guisa que a nõ matẽ, ca de mj̃ nõ auerás tu doo nẽ merçee, ca eýnda que me gregos matar nõ queiram, duas mãos trago eu que me poderã muy bẽ matar. [+]
1370 CT 1/ 661 Menalau enderençou aa cámara hu Elena estaua et entrou dentro, mais pero nõna tirou ende, nẽ a fereu, nẽ fezo senbrant que a matar quiría, ante lle prouue cõ ela muyto. [+]
1370 CT 1/ 662 Desque os gregos matarõ et prenderõ et rroubarõ quanto acharõ en Troia, cõmo uos ey contado, poserõ fogo aa çidade de cada parte. [+]
1370 CT 1/ 667 Et bẽ uos deuía a auondar que ia matastes a meu padre et quantos yrmãos eu auía et parentes et amigos, pequenos et grandes, et barões et molleres, que me nõ leyxastes ende hũ. [+]
1370 CT 1/ 667 Por ende ueña a morte quando quiser, ca eu nõ quero mays uiuer hũ día, nẽ quero que rrey nẽ conde nẽ prínçipe aia a mĩa virgij̃dade et luxẽ meu linagẽ; demays, os que escabeçarõ meu padre et me matarõ meus yrmãos et meus parentes et amigos, ca nũca uj cousa mais traedores, nẽ mais cruus que ẽno mundo á. [+]
1370 CT 1/ 669 Et deostaua a tódoslos dioses, et desdenaua a tódoslos prínçipes, chamándoos traedores et falsos et rrenegados et aleyuosos. [+]
1370 CT 1/ 672 Mays de tãto seede çerto: que nõ pode seer por nihũa maneyra que uós asý aiades o Paladióm en paz, mentre a mj̃ durar a uida et me ficar a força et o poder que ey, n[ẽ] auerey amigo nẽ parent nẽ uasalo que sobre esto nõ faça todo seu poder. [+]
1370 CT 1/ 672 Este cõquereu as grandes guerras et rrendas dos rreynos, et fézoas vĩjnr aa hoste. [+]
1370 CT 1/ 684 Ante que os tres meses fosen cõpridos desque Ayas Talamõ fuj morto, Agamenõ et Menalau, seu yrmão, entenderõ que nõ podíã gorreçer nẽ se defender en nihũa terra aos parentes de Ayas Talamõ. [+]
1370 CT 1/ 684 Et dérõ[nos] a hũ rrey a que dizíã Téuçer, que era seu parente moy chegado, que os criase ata que fosen tã grandes que soubesem tomar armas et que os fezese caualleyros. [+]
1370 CT 1/ 685 Et ar auíã medo, pois se o jnuerno chegaua, das chouias brauas et friorentas et dos uentos cõ tenpestades. [+]
1370 CT 1/ 688 Despois que Antenor pasou per muytos traballos et per moytos perígoos, cõmo uos ey contado, ouuo a tomar porto, querendo ou nõ, en hũ lugar estrayo, ca en mar nẽ en terra nõ sabía que cõsello tomase cõ grã pauor que auía. [+]
1370 CT 1/ 688 Et sua uoontade era de ia mais nõ querer a nihũ fazer torto, nẽ dano, nẽ guerra, nẽ prender, nẽ espeytar, nẽ lles fazer outro noio. [+]
1370 CT 1/ 692 Et fórõse todos armar, et defendérõno en tal maneyra que nõ fuj y tã ardido que semellant fezese de o yr prender, et se o prouar quiser[ã], ag(u)ina se poderã ende mal achar. [+]
1370 CT 1/ 699 Mais quando se parteu de Greçia, seus amigos et seus parentes rrogarõ muyto por el a Diomedes, porque era seu parente muy chegado et, demais, porque era seu cuñado, que el o guardase muy bẽ et o defendese et parase por el mentes. [+]
1370 CT 1/ 701 Et estonçe estouo alý ata que ouuerõ rrenouadas et enderençadas suas naues, que forã quebrantadas ẽna tormenta. [+]
1370 CT 1/ 704 Mais rrógouos que tomedes meu cõsello: aueñámosnos muy bem cõ as gentes das çidades, et cõ os outros caualeyros et cõ tódaslas outras gentes da terra, et mayorment cõ aqueles que som nosos parentes chegados. [+]
1370 CT 1/ 706 Et Orestes prendeu entõ todos aqueles que achou fazedores et cõsintedores ẽna morte de seu padre. [+]
1370 CT 1/ 708 Et prenderõ a Egistus, et atárõno muy bẽ, et trouxérõno preso pera Miçenas. [+]
1370 CT 1/ 711 Et andaua tã coytado que mays nõ podería, et nõ fazía sen rrazõ, ca el achou hũ[us] parente[s] d ' Ayas Talamõ per u uẽo, et fuy preso deles et rroubado de quanto tragía, que nada nõ lle leyxarã. [+]
1370 CT 1/ 711 A outro lugar chegou outrosí hu fuy bẽ tã malrreçebudo et moy mays a çerca de morte, ca el rrey Napus, padre de Palomades, de que a estoria de suso conta, o prendeu. [+]
1370 CT 1/ 711 Et despois que cõmo chegarõ senllos fillos daqueles dous rreys, et dizíãlles Antípates et Poliçemis, et que lle matarã mais de çem caualeyros dos que cõsigo tragía, et outros muytos que achara ẽno mar, et que prendera[n] tódoslos outros. - [+]
1370 CT 1/ 713 Et he sabudo que ia nõ era donzela, et ýa prene. [+]
1370 CT 1/ 714 Ante que aquel mes fose fora, ficou ela prenada dũ fillo. [+]
1370 CT 1/ 714 Mays estando eu asý en poder de Çirçes, outrosí fige meus spirimentos et mĩas encantações, ca, se ela algo aprendera ende, muyto mais sabía eu, et tãto soybe que nũca ela tãto podo fazer que me ende eu nõ partise quando me prouuo. [+]
1370 CT 1/ 714 Et desí partime dela et leyxeya prenada, cõmo uos ey dito, et leuey cõmigo do auer que me ela auía dado. [+]
1370 CT 1/ 716 Et per aquel lugar ouue eu de pasar, querendo ou nõ, et oý cantar mays de quinentas sereas. [+]
1370 CT 1/ 716 Et matamos alý mais de mill delas, que se aprendíã a aquelas naues porlas anegar. [+]
1370 CT 1/ 719 Cõmo Vlixas aprendeu nouas dos caualeyros que andauam por casar com Pelónape, ssua moller [+]
1370 CT 1/ 719 Estando Vlyxas cõ el rrey Alçeóm , aprendeu nouas de sua terra, estrayas et grandes a sobreguisa, ca lle diserõ que mays de tri(i)jnta caualeyros, rricos et de grã lugar et poderosos, forõ ajuntados por casar cõ sua moller Pelónape, et grã tenpo auí[a] que y erã. [+]
1370 CT 1/ 723 Et jurou et fezo sagramento [que este deserdamento] sería carament cõprado, ca nõ llo leyxaría [de] uingar por medo nẽ por rreuerençia. [+]
1370 CT 1/ 723 En esta maneyra aprenderõ Çirçes et Arestus todo por quanto uẽerõ. [+]
1370 CT 1/ 727 Et el jndo pera alá, chegouse a el hũ caualeyro a que dizíã Çireneas, et pregontoulle se uẽerã os fillos del rrey. - [+]
1370 CT 1/ 727 Entõ se chegou a el Çireneas et, sen falla, fezera mellor siso de fogir. [+]
1370 CT 1/ 730 Qvando ueu el rrey Acastus que seus fillos auía perdudos et que nõ ficaua y outro herdeyro que mãtouese o rreyno, logo, sen mays tomar cõsello de parent nẽ d ' amigo que ouuese, et sen cõsintemento das gentes do rreyno, dou[o] logo a Pirius, seu bisneto, et fézoo señor de si et do rreyno et de quanto y auía. [+]
1370 CT 1/ 732 Et cóydao Andrómaca aquí a fazer señor et herdeyro o seu fillo et de Éutor, que fuy traedor et lobo m[a]o et rrenegado et emĩjgo mortal, et por que fuy muyto bom rrey morto et destroýdo do uoso linagẽ et mj̃guado. [+]
1370 CT 1/ 735 Qvando Peleus et Tetis chegarõ a Tesela et souberõ que Andrómaca era prenada de Pirio, seu neto, ouuerõ ende tã grã prazer que mayor nõ poderíã. [+]
1370 CT 1/ 735 Et sabede que nõ ouuerõ mester ayos, ca todo(s) aprendíã moy bẽ de seu, quanto lles cõvĩjna. [+]
1370 CT 1/ 738 Cõmo os ssabedores soltarõ o soño a Vlixas et cõmo el mãdou prender a Antýlogus, sseu ffillo [+]
1370 CT 1/ 738 Et Vlixas pensou en esto muyto, et ouue ende grã pauor, et mandou prender a Telémacus, seu fillo, et deytalo en hũa uila muy preçada a que dizíã Zapaylayna. [+]
1370 CT 1/ 740 Et logo enderençou pera alá, o mays ag(u)ina que podo. [+]
1370 CT 1/ 742 Qvando Ulixas oýo a uolta grande et os gritos, fuy en grã pauor, ca bẽ coydou que todo esto era per cõsello de Telámacus, seu fillo; ca sabía que ẽno mũdo nõ auía cousa que lle peor quisese ca el, porque o prendera sen mereçemento. [+]
1375 QP 26/ 116 Encubiertamente, e con engaño, vendiendo sus cosas algund ome, que era pechero, o debdor del Rey, por fazerle perder sus (pechos,) o sus rentas, o (su) debda que le oviesse a dar, la vendida que (fue) assi fecha (non deue valer, mas deue ser desfecha) en todas guisas. e si el comprador (sabe) este engaño, e fizo la compra a sabiendas, es tenudo saluo ende se.....vendeu premeiramente........ [+]
1375 QP 26/ 116 Encubertamente e con engano vendendo alguo home suas cousas que era peiteyro del Rey ou deuedor por lle fazer perder seus (pleitos) ou suas rrendas ou (outro) deuedo que lle ouuese(n) a dar a uenda que asy (fose) feyta en todas guisas e se o conprador (sabia) este engano e fezo a conpra a sabendas he tiudo de peitar a el de pechar al Rey de lo suyo, tanto como aquello por que auia comprado atales cosas como sobredichas son. [+]
1375 QP 26/ 116 E porende dezimos, que tales cartas non (les deuen) dar; e si las dieren, non deuen valer. [+]
1375 QP 26/ 116 Ca non seeria guisada cousa que pois (que) a uenda (fose) feita dereitamente con prazer do vendedor (ou) do conprador (ou de huu deles). outrosi dizemos que pero o vendedor se(se) quisese Repentir despois que a venda fose feita dizendo ao conprador que (lle) daria o preço dobrado e (lle) desanparase a cousa que aynda por tal rrazon non (se) poderia desfazer a venda nen seeria tiudo o conprador de o fazer se non quiser LEY LXII - (De los que quieren desatar la vendida que ovieren fecho de su grado, maguer digan que la fizieron con cuyta). [+]
1375 QP 26/ 116 Casa, o torre, que deue seruidumbre a otro, o que fuesse tributaria vendiendo vn ome a otro, callando el vendedor, LEE LXII (como se non pode desfazer a venda que he feita dereitamente macar disese que a fezera com coita de fame ou de peito que avia a dar) Desatar querendo alguo (ome) a venda que ouuese feita de seu grado dizendo que a vendera (por) gran coyta en que estaba de fame ou por moytos peitos que avia a dar por rrazon daquela cousa que vendeu ou por outra (rrazon) semellante destas. dizemos que esto non (lle) abonda para desfazer a benda. outrosy dizemos que se......quiser desfazer venda dizendo que a fezera por menos do que ualia (por que non era sabedor quando a vendeu que tanto valia que) por tal Razon nonna pode desfazer saluo ende se a venda fose feita por menos da meta do dereito preço segundo he sobre dito ennas lees deste titolo ou se poder prouar que a venda foy feyta por engano que lle fezo o conprador a sabendas non seendo o vendedor sabidor do......a cousa nenna avendo nunca vista ....de suso disemus LEY LXIII (como se pode desfazer a venda se o vendedor encobre a cenço ou a maldade que avia nas cousas que vendeu). [+]
1375 QP 26/ 116 Otrosi dezimos, que si vendiesse vn ome a otro algund campo, o prado, que sopiesse que criaua malas yeruas, e dañosas para las bestias que las paciessen, e quando (lo vendiesse) se callasse, que lo non quisiesse dezir al comprador; que es tenudo porende el vendedor, de tornarle el precio al comprador, con todos los daños quel vinieren porende. [+]
1375 QP 26/ 116 Otrosi dezimos, que todos (quantos leuaren) del Reyno poden desfazer as vendas. e aynda disemos que os que canbean son tiudos de fazer sao huu ao outro a cousa que canbean. [+]
1375 QP 26/ 116 LEE V das portagees que an a dar os (omes) e dos outros dereitos (do) que leuan de huus para outros. ........................... encobreu como do que menefestara .......o seu. outrosi dizemus que todos (aqueles que sacasen) do cauallos, o otras cosas qualesquier, de las que son defendidas de sacar, deuen perder todo lo que desta guisa sacaren. [+]
1375 QP 26/ 116 Mas si el sieruo (passasse) assi como sobredicho es, non dando portadgo del, e non lo aforasse; entonce, si los portadgueros lo sopieren, e demandaren el sieruo, deuelo perder. [+]
1375 QP 26/ 116 Otrosi dezimos, que si los portadgueros fueren negligentes, en non demandar por cinco años las penas, e los derechos sobredichos, a los que tales yerros ouiessen fecho, (que dende) en adelante non lo podrian demandar a ellos, nin a sus herederos. [+]
1375 QP 26/ 116 LEY VII --(De la rentas de los portadgos, que se pusieren nueuamente en la Villa, o en otro lugar.) (De) las rentas de los portadgos, que se pusieren nueuamente Reyno caualos ou outras cousas quaesquer de aquelas que son defendidas de sacar (do Reyno que) deuen ...todo o que desta guisa sacaren...ende aqueles a que nos outorga... por nosas cartas (que as) po..... [+]
1375 QP 26/ 116 E esto por Razon do afranqamento (que lle fezo) mais se o seruo (pagase) asi como sobre dito he non dando portagen .......non o.....souberen e demandaren....... deueo perder. outrosi dizemus que pasando alguo home algua besta ou outra cousa viua de que non de(n) portagen se ante que lle demandaren os portageiros se morre ou se perde aquela cousa que asi passa que non he tiudo o que a pasou de dar a estimaçon dela. outrosi dizemus que se os portageiros foren ...........en .... ........mandar por cinco anos as penas e os dereitos sobre ditos os que taes erros ouuesen feito (de si) ende ante non os poderian demandar a eles nen a seus hereos. [+]
1375 QP 26/ 116 LEY VII (quanta parte deue auer el Rey e quantas as vilas en que nouamente he posto portagee e outrosi como deuen ser aRendadas.) As Rendas das portages que se poseren nouamente en (las) Villa(s,) o en otro lugar, dezimos, que deue auer el Rey las dos partes, e la Cibdad, o la Villa, o el Castillo, (do lo) toman, la tercera, para fazer los muros, e las torres de los lugares do lo tomaren, e para las otras cosas que lo ouieren menester, que sea a pro de todo(s) comunalmente. [+]
1375 QP 26/ 116 Otrosi dezimos, que estos portadgos, e los otros derechos, e las rentas del Rey, [+]
1380 CPc 26/ 109 ........tambien judgando, como faziendo justicia de muerte: (o) de perdimiento de miembro, en aquellos que fizieren cosa porque merezcan tal pena. [+]
1380 CPc 26/ 109 La quinta dignidad ... ome de poder de su... es quando eligen alguno por prefecto de oriente que quiere tanto dezir como adelantado mayor de toda la tierra de oriente. ............ tanben julgando como fazendo justiça de morte (como) perdimento de nenbro en aqueles que fezeren cousa porque meresçan (Reçeber) tal pena. a V dinidade .............o home de poder de seu........he quando esleen a alguu por prefecto do uriente que quer tanto dizer como endeantado mayor de toda a terra douriente. [+]
1380 CPc 26/ 109 Questor es llamada la sesta Dignidad, porque sale ome de poder de su padre; que quier tanto dezir, como ome que ha de recabdar todos los pechos, e las rentas del ... non como arrendador: mas como Oficial de la Corte del Rey, en que mucho (se) fia. [+]
1380 CPc 26/ 109 E este atal deue traer la seña del Rey, quando (entrare en la) batalla: e el ha poder de judgar los caualleros, en todas las cosas que acaescieren entre ellos en razon de caualleria: assi como si vendiessen, o empeñassen, o malmetiessen los cauallos, (o) armas. [+]
1380 CPc 26/ 109 Questor he chamada a VI dinidade por que sal (o) home de poder de seu padre que quer tanto dizer como home que ha de rreçebir todos los peytos e as rrendas do...... non como arrendador mais como ofiçial da corte del Rey en que moyto fia. [+]
1380 CPc 26/ 109 E este atal deue ....a sina del Rey quando (ouueer) batalla e el ha poder de julgar os caualeyros en todas las cousas que acaesçeren entre eles en rrazon de caualaria. asy como se vendesen os caualos (e) as armas ou conprasen ou mal metesen. outrosi ha poder de (lles) julgar os ouiere entre ellos, en razon de debdas. [+]
1380 CPc 26/ 109 Otrosi puede constreñir, e echar de la caualleria, a los que fizieren por que; si le (fueren) desobedientes en los ordenamientos, e en las cosas que les mandare fazer, en razon de Caualleria. [+]
1380 CPc 26/ 109 E deue ver, e examinar, todas las cartas, que vinieren a la chancelleria, ante que las sellen; e las que entendiere que son derechuras, pleitos que ....entre eles en rrazon de deuedas ....pode costrenger e deytar da caualaria a......que fezeren por que se lle (foron) desobidientes enos ordenamentos e enas cousas que lles mandar fazer en rrazon de caualaria. [+]
1380 CPc 26/ 109 (E por ende llaman a este atal CHanceller; porque el ha de) chancellar, e de emendar, las cartas que vinieren a la CHancelleria, segund (que es dicho). [+]
1380 CPc 26/ 109 LEY XVII - (Que la emancipacion deue ser fecha con voluntad de los padres, como de los fijos.) Constreñido non deue ser el padre para emancipar su fijo, bien assi como non deue(n) apremiar el fijo para emanciparlo; ante deue ser fecha la son dereitas deuenas chançelar e emendar aquelas que veeren aa chançelaria segundo que (vir que he direito ) ............... deuen obedesçer os notarios e os.........da corte pero o chançeler non pode por si dar preuilegio nen carta de gra......nen notar... nen mandarla(s) fazer .................... .......................... ........que quer dizer magister sacri scri(p)ni memoria prinçip(e)s e como sal de poder de seu padre por rrazon de (malefiçio) .......................... .......................... .......................... [+]
1380 CPc 26/ 109 La tercera es, si vn ome mandasse a otro en su testamento alguna cosa, so tal condicion, que emancipasse porende a sus fijos. [+]
1380 CPc 26/ 109 Ca si recibiese voontade tanben de huu como de outro sen juizo e sen nehua premia que seer possa. pero esto se ha de fazer conçelleyramente que quer tanto dizer (h)en este lugar como ante o juiz ante quen se deue acordar as voontades danbas las partes tanben do padre como do fillo. e ha mester o padre que mande fazer carta como saca o fillo de seu poder (e que sse) posa prouar a mançipaçon e non venna en dubda LEE XVIII porque rrazoes poden (costrenger aos padres) que saquen de seu poder a seus fillos Achamos quatro rrazoes porque poden costrenger ao padre que saque de seu poder a seu fillo. como quer que dizemos enas lees ante desta que non (poden) apremear(los) que o (façan.) a primeira he quando (o) padre castiga a seu fillo moy cruelmente sen aquela piedade que lle deue auer segundo natura. ca o castigamento deue seer con mesura e con piedade. a segunda he se o padre fezese tan grande maldade que dese carreira a suas fillas de seer maas molleres de seus corpos apremeandolas que fezesen ...........a III he sse huu ome man ..........en seu testamento algua cousa..... condiçon que emançipasse por ende......fillos. ca sse (lo) quel fuesse mandado desta guisa, tenudo es de los emancipar; e si non quisiere, puedenlo apremiar que (lo) faga. [+]
1380 CPc 26/ 109 E por ende, si el fijo que fuesse emancipado, fiziesse tal yerro como este (contra) su padre, deshonrra(n)do(lo) malamente de palabra(s,) o de fecho, deue ser (tornado) porende en su poder. rreçebese (aquelo) que (lle) fose mandado desta gisa tiudo he de os emançipar. [+]
1380 CPc 26/ 109 E porque razones se pueden escusar los padres, de los non criar, si non quisieren. [+]
1380 CPc 26/ 109 E primeiramente mostrar(emos.) que cousa he criança e que força ha. e por quaes rrazoes e en que maneira son tiudos os padres de (o) fazer a seus fillos (e) macar non queiran e quaes son tiudos de fazer esto e por que rrazoes sse poden escusar os padres de os non criar senon quiseren LEY PRIMEIRA que cousa he criança e que força ha Criança he huu dos...... .............que huu ome pode fazer ao outro (o que todo ome ha de) fazer con grande amor (a) aquel que cria quer seja (seu) fillo ou outro estraya. [+]
1390 MS [I, 1]/ 4 Et andando en esto pensando, vẽo hũu dia a mĩ ao castelo et prendeume, et se[ẽ]do eu en seu poder dauame moy grãdes tormẽtos, et sentyme hũa ora del moyto aficado et dixelle: -Tormento que me faças nõ me pode enpeeçer ca o señor Santiago me garda de ty et agora che aparesçera aqui. [+]
1390 MS [I, 1]/ 12 Et liurou moytos de grãdes peligros; et cada que vẽẽ tẽpestades do eer ou d ' onde quer, ou se queren danar os froytos per algũa gisa, se ali a el as jentes vã en rromaria et lle fazẽ ofertas et fazẽ oraçõ, por la graça de Deus et por lo rrogo del, son liures d ' esto et dos outros cõtrarios, et tornãse en paz para suas casas. [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Santiago Alfeu he chamado Alfeu a deferença d ' este Santiago primeiro que se chama Zebedeu. [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Et a cabo de sete ãnos que el foy bispo, en hũu dia de Pascoa, vierõ os apostolos a Iherusalem et pregũtoos por los miragres et maravillas que Deus por eles fazia, et eles diserõllos ante todo o poboo, et mostraron et preegarõ cõ el ẽno tẽplo a Cayfas et aos outros judios sete dias, et os judeus querendose baptizar por la sua preegaçõ, entrou hũu home adesora ẽno tẽple et começou de braadar et dizer: - [+]
1390 MS [I, 1]/ 19 Eu foy aqui posto en esta altura para dar testemoyo de Ihesucristo Nazareno que os judeus cruçificarõ porque deziades que era encãtador et que nõ era uerdadeiro fillo de Deus et el uerdadeiro fillo de Deus he, et ante que o çeo et a terra fosem feictos ante el foy feicto. [+]
1390 MS [I, 1]/ 34 He Ihesus Nazareno que os judeus por enveja matarõ et se tu en el creueres, por la sua grraça averas soude. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Ese por que tu pregũtas era meu Deus et o meu Señor, et prenderõno os judeus por enveja et derõno a Pilatus que o julgase, et el mãdoo cruçificar et matar na cruz. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Quando aquel Ihesus, meu señor, ya por la terras preegar, eu avia de moy grãde amor et soydade de veer a sua façe et quigi mãdar pintar a semelança do seu rrostro, que era a mays fremosa criatura do mũdo, en hũu pano por fillar cõ ela prazer et cõforto quando o vise; et querendoo fazer cõteyllo todo, et el pediome o pano et posoo ẽna sua cara et doumo encayado cõ tal figura cal era o seu santo rrostro; et se teu señor este pano vise, et o catase omildosamente, soo çerto que logo seeria saão da door que ha. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Et entõ o enperador enviou prender Pilatus et trouxerõllo a Rroma; et quando o enperador soube que el chegaua aa vila, cõ moy grã saña mãdoo trager ante si. [+]
1390 MS [I, 1]/ 47 Et pois que se Pilatus partio d ' ant ' el, o enperador foy moy triste porque nõ fillara del vingãça da sana que del avia; et mãdoo prender outra vez et prometeu et jurou que lle nõ escaparia de morte, et quando llo trouxerõ o enperador saluoo outra vez et perdeu toda a sana que del tina. [+]
1390 MS [I, 1]/ 59 Et nõ creas que por ende cayas en periuro, ca che tomara a santa cabeça de Santiago et leuarla as a Galiza, hu jaz o corpo de Santiago Zebedeu; et que esto que che eu digo he uerdade, esto averas: quando chegares ao porto acharas hũa naue aparellada de quanto ouveres mester, et poys que entrares en ela averas grãde door de feuere, et entõ teus cõpaneiros furtarã da cabeça que leuas dous dentes, et entõ leuãtarse a hũa tã grãde tẽpestade, que por pouquo a naue seera afondada, et os cõpaneiros et os outros que y foren, cõ medo de morte, chamarã Nostro Señor que por lo rrogo de Santiago os liure do perigoo d ' aquela tẽpestade. [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 Ingraterra, França, Alamana, Leorena, Bretana, Bergona, Italia et toda las outras terras et çidades de mar a mar, et tiroas do poder dos mouros por la ajuda de Deus et por las suas armas et as tornou a sua creẽça. [+]
1390 MS [I, 1]/ 70 Et as cidades et vilas que y cõquereu son estas: primeiramente Viseu, Lamego, Duum̃a, Coynbra, Lugo, Orense, Padron, Tui, Mondanedo et Bragãa arçibispado, a çidade de Santa Maria de Gimaraes, Conpostela, que era entõ vila pequena, Alcala, Agoadalfayar, Salamãqua Vzeda, Ulmedo, Saluaris, Mandira, Manqueda, Santa Eulalia, Talaueira que [he] lugar de moytas froytas, Medinac[e]lim que esta en moyto alto lugar, Verlãga, Osma, Seguença et Sogouea que he grãde vila, Galamãta, Sepuluega, Toledo, Calatraua, Badallouço, Turigillo, Aguadiana, et Neina, Altamora, Palença, Luçerna Ventosa que chamã Carçese que he en Valuerde, Capara, Astorga, Ovedo, Leõ, Carreõ, Burgus, Nagera, Calafora, Viana que chamã Arquos, A Estella, Calataude, Os Miragres, Todela, Saragoça, Panpelona, Bayona, Jaca, Osca, et soya y aver noveẽta torres, Taraçona, Barbastra, Rroças, Vrgel, Eluas, Gironda, Barçalona, Tarragona, Lerida, Tortosa que he hũu castelo moy forte Rrodergali, que he forte castelo, Carbona, castelo forte, outrosi Durelic, Ascalona, Algaleçi et a çidade de Deydana, Ispalida, Vbeda, Beeça, Petrosa en que fazẽ moy boa prata, Valença, Denija, Xatiua, Granada, Seuilla, Cordoua, Auela, Açintiãna en que Sam Torcado jaz, cõfesor de Ihesucristo et diçipolo de Santiago; et ali hu el jaz esta hũa oliueira, et por la grraça do Spiritu Santo, por lo seu dia que he ydus maii , que som quinze dias d ' este mes, froleçe aquel dia et madureçe o froyto dela, a çidade de Bersotom en que ha caualeiros moy fortes que chamã en lingoajeẽ alaraues; [+]
1390 MS [I, 1]/ 86 Et el mãdou a vn seu parente que o fezese asi, et desi morreu; et o parente cõ cobiiça desque vendeu o caualo, tomou o preço que lle por el derõ et despendeo en comer et en beber et en vestir et ẽno que se pagou. [+]
1390 MS [I, 1]/ 86 Et por lo juyzo de Deus, que sol viinr sobre los que fazẽ maas cousas, a cabo de triinta dias veo a caualeiro de noyte en sonos a aquel seu parente, et disolle: - [+]
1390 MS [I, 1]/ 86 Et d ' esto deuẽ a ẽtender os que an o auer en si dos finados et o nõ queren dar onde eles mãdan: seerã perdudos para senpre. [+]
1390 MS [I, 1]/ 88 Et quando aquel que filla boa creẽça cõtra a maa, et sofrença cõtra a sana, et largueza cõtra avariçia, et omildade cõtra a soberbea, et castidade cõtra a luxuria, et oraçõ cõtra a entẽçon do [demo], et pobreza cõtra a rriqueza, et perseuerãça do bem et se cala cõtra os deostos, et vay cõtra a voõtade de seu coraçõ, a sua lãça, que he a alma, seera frolida ao dia do juyzo, ante e façe de Nostro Señor. [+]
1390 MS [I, 1]/ 98 Costantĩ, endeantado dos rromaãos, cõ viinte mĩll caualeiros, Bernaldo de Montealuã, Galter de Tremes, Gillẽ, Garĩ duc de Leorena, cõ quatro mĩll, Rrelo de Br[e]gona, Bernaldo de Nuble, Gaymardo, Estramito, Thedorico, Ynorio, Beringel, Ata, Galarõ que despois foy treedor. [+]
1390 MS [I, 1]/ 117 Mais se naçeu, com̃o prendeu morte? [+]
1390 MS [I, 1]/ 117 El naçeu com̃o omẽ et prendeu morte com̃o omẽ, ca todo aquel que naçe morre, et se he de creer a naçẽça, asi he de creer a morte et a rresureyçõ. - [+]
1390 MS [I, 1]/ 136 Cõ medo de o nõ mataren os mouros et caualgou ẽno caualo de Rrulan et leixoo et foyse a buscar a oste de Calrros et era ja pasada Et despois que se el foy chegou Tedriquo hu jazia Rrulan et começou moyto de chorar sobre el, et disolle que se cõfesase de seus peccados. [+]
1390 MS [I, 1]/ 172 Et o padre et a madre et os parentes que vinã cõ el virõ que era morto, fezerõ grãde chanto por el segũdo custume de sua terra, asi que todo los de aquel lugar se marauillauã por lo doo et por lo pesar que fillauã. [+]
1390 MS [I, 1]/ 176 O rromeu oyo o que lle el dizia, entẽdeu bem que aquel era o apostolo de Ihesucristo, et querendose deytar aos pees del para beyjarlos, o caualeiro de Ihesucristo nõ lle aparesçeu mais. [+]
1390 MS [I, 1]/ 191 MIRAGRE DE SANTIAGO SCRIPTO POR PAPA CALISTO Ẽno ãno da Encarnaçõ de Nostro Señor de mĩll et çento et çinquo ãnos, hũu home que auia nome Bernaldo de hũu castelo que chamã Corzan, p[ren]derõno seus ymigos en Italia ẽno bispado de Muti[n]a et deytarõno en cadeas en fondo de hũa torre. [+]
1390 MS [I, 1]/ 193 MIRAGRE DE SANTIAGO SCRIPTO POR PAPA CALISTO Ẽno ãno de Encarnaçõ de Nostro Señor de mĩll et çẽto et septe ãnos, hũu mercador querendo yr a hũas feiras por gaañar cõ suas mercadorias, foy ao señor d ' aquela terra onde el queria yr, que chegara a aquela vila en que el moraua, et rrogoulle que o leuase cõsigo a aquelas feiras, et que o voluese a saluo a sua casa cõ todo o seu. [+]
1390 MS [I, 1]/ 195 Et por lo seu defendemẽto gardoo deles en seys legoas que apos [el foron] correndo. [+]
1390 MS [I, 1]/ 206 Bẽaventurado señor Santiago, apostolo de Deus, se che praz d ' esta rromaria que nos aqui fezemos, abrenos as portas que posamos fazer nosas orações ante ti. [+]
1390 MS [I, 1]/ 211 MIRAGRE DE SANTIAGO SCRIPTO POR PAPA [CALISTO] Hṽu caualeiro que avia nome Gillelme, avia gerra cõ hũu cõde que chamã de Fonte Calcar, et o caualeiro buscou jente et entrou en sua batalla cõ o conde, et mĩgoulle a jente, et fogindo, prenderõno et trouxerõno ante o cõde. [+]
1390 MS [I, 1]/ 216 Entõ rrey Erodes, chamou ascondudamente os tres Rrex Magos, et aprendeo deles o tenpo en que lle primeiramente apar[e]sçera a estrela, et envioos a Belẽe, et disolles: - [+]
1390 MS [I, 1]/ 221 Maria, levãtate et toma o lume da uitoria que che trago et douche esta palma en rrenẽbranza que vençiste todas as cousas que son cõtra o prazer de Deus et sabe que d ' oje a tres dias seeras d ' este mũdo leuada, et Nostro Señor enviara todo los apostolos que vejam a gran gloria que as de rreçeber. [+]
1390 MS [I, 1]/ 222 COM̃O SANTA MARIA PREEGOU SUAS PALAURAS Outro dia conuidou todo los parentes et seus amigo[s] et seus vezinos, et disolles: - [+]
1390 MS [I, 1]/ 226 Leixouse a yr moy sanudamente ao leito et quisoo entornar et tomar a palma et deitarla en terra, et quando estendeo as mãos para fazer aquesto secarõselle anbas, et hũa parte del aprendeose ao leito et a outra parte del estaua colgada do leito cõtra terra. [+]
1390 MS [I, 1]/ 226 Et el quando esto vio, come[ç]ou a fazer moy grã doo et rrogar aos apostolos et mayormẽte a Sam Pero que o desprendese do leito et disolle: - [+]
1390 MS [I, 1]/ 226 Uerdadeiramẽte tu cõ Ihesus Nazareno eras, et gardoute el entõ, que te nõ prenderõ, agora vos rrogo a todos que ajades merçee de mĩ et nõ me tenades em pouquo. [+]
1409 TA III,4/ 57 [C]omo ontre todas as qousas anymalyas que Deus fezo a uso et seruiço do ohmen nehũa non seia mays nobre que o cavallo, porque por el os prjncypes et os grandes senores et os caualleiros se deporten, et porque sen el o señor ontre os outros priuados asy como deue, non poderya seer esgardado poren aprol daquelles que vsam dos Cauallos, espiçialmente aa onrra daquelles que con nobre curaçon se deleitam aa bondade et aa onrra da cauallarya et da batalla, algũas cousas do Cauallo, segundo mjña opinion et a braueza do meu engeño ordiney ajuntar liuro no que por todas llas cousas posam sutilmente mostrar aquellas qousas que ao Cauallo et a sua geraçon perteeçen mais lliuremente a verdade por orden dereita segundo o que prouey Eu Jurdam Ruvyo de callabrya, Caualleiro en marescella en outro tenpo de meu Señor o Enperador Fradarique segundo, de mjña vontade, de todas llas qousas, rrazoes uerdadeiras mostrarey. [+]
1409 TA III,4/ 57 A Egoua mentre for prene non deue de seer moy grosa nen moy magra, mais deue seer no cumunal, ca se for moy grosa a grusura de dentro estreitarya en tanto o fillo no ventre que o corpo et os nenbros del non se poderyam estender, et por ende sairya o corpo peqeno, et se for moy magra por rrazon de gran magreduen non se poderya o potro bem gouernar no ventre della; [+]
1409 TA III,4/ 57 Et se o potro en o tal llugar naçer, as hvnas mais duras et mais fortes porllo vuso da naçença et mayor mente se husar, en mentre he tenro, dandar en eses montes pedregosos, et por huso do sobyr et do deçer deses montes faranxelle as qoixas mellorres, et a natura, aparellada poren para defendimento das coixas, faze os osos mais grosos. [+]
1409 TA III,4/ 57 Et a Egoa que andar prene dia nen Noite non deue estar presa en llugar hu non comeya nen beba porque por fame ou sede que padeçirya estando asy ençarrada aas vezes seerya constrangida de paryr o fillo ante do tenpo. [+]
1409 TA III,4/ 59 Do domamento et da guarda do potro pois que o tomaren. [+]
1409 TA III,4/ 59 Et desy quanto menos for lliado tanto menos lle poderan enpeeçer enos pees e nas coixas as lliadurras que lle fazen para o domaren. [+]
1409 TA III,4/ 61 pois que o Cauallo for fillado et domado deuenno prender en cabresto de dous rramos feito de coiro con cabeçadas et llegeno ao preseuel et metanno en duas soltas, et tena os ollos de llaã que tragam doçemente os trauadoiros mais saaos, et outrosy as qoixas. [+]
1409 TA III,4/ 61 Et pois que o da agoa trouxeren deuen lle exugar et trager os pees et as coixas, ante que o metan na estada ou na casa, porque se entrar no estrado con as coixas ou con os pees mollados por rrazon do fumo et da caentura do estrado, fazense ennas coixas et nos pees enfirmidade a que dizen gallas, que quer dizer ouos que ueen de maos humores, et esto non deue escaeçer. [+]
1409 TA III,4/ 61 Et quando orio ou aveea deren ao Cauallo deuen no alinpar e scudyr do poo, prjmeiramente porque o poo aduz tosse et deseca as entradanas do corpo; [+]
1409 TA III,4/ 61 et agoa para o Cauallo deue seer molle et tiuada, et ia quanto salgada, et corrente pouqo ou nymjgalla, porque ha agoa caente molle engrosa engorda mais que a outra. [+]
1409 TA III,4/ 61 proueita moito ao Cauallo et dalle apetito de comer lauaren ameude con sal et con vino a boca de dentro. [+]
1409 TA III,4/ 65 Ferrar se deue o Cauallo con ferraduras rredondas conuiniuylles as huñas, et deuen os canellos das ferraduras seer estreitos et lleues. Et quanto as ferraduras mais lligeiras foren tanto o Cauallo alçara os pees mais lligeiramente. [+]
1409 TA III,4/ 65 Nota que quando O potro for mais Nouo et mais çedo ferrado, tanto auera as huñas molles et mais fraqas, porque o huso dandar sem ferraduras crja as huñas mais duras. Deuen guardar que non comia nen beua o Cauallo quando veer caente et suurento, et deuen no cubryr dalgũa quousa, et andar mansamente con el ataa que arrefeezca, et sabj que o caualgar muito da Noite enpeçe ao Cauallo, et Se enton ueer suurento non pode seer tambem pensado como de dia para comer sua çeea como sooe, et porque pode ligejramente moiro mais arrefeçer porllo aar da Noite, que he mais fryo que o de dia. [+]
1409 TA III,4/ 65 Et esto meesmo semellauelmente se deue guardar no mes de janeiro porque porllo gran frio o Cauallo caente ou surento ligeiramente arrefeçe. [+]
1409 TA III,4/ 65 et tirenlle do sange asaz. [+]
1409 TA III,4/ 67 et quanto no começo lle meos mal fezeren no freeo, tanto adeante mellor sofrera; [+]
1409 TA III,4/ 67 Et pois que o potro rreçebe o freeo sem afam deuenno trager porlla rrenda de hũa parte et da outra de manaa et de Noite pero alguuns dias ataa que seia et vaa en paz a aquel que o porlla menos sol trager; [+]
1409 TA III,4/ 67 et esto mesmo poden fazer de rrazon, se vsaren cauallgar en el por toios ou por llugares asperos a esto semellauijs, ven o Cauallo vsado a saltar et andar porllos llugares sobreditos, alçara as coixas et os pees mais apostamente pollos outros llugares; [+]
1409 TA III,4/ 71 Et por en se Sege moita prol ao Cauallo, esto he prouado Ca o Cauallo gros engrossa por y mais, et perde fenollya et brabura, et depois que o esfauellaren, como dito he, deuen cauallgar en el, et tomar saltos peqenos et remetello contra as bestas por moitas vezes entrando por ellas et saindo, que fill vusança de as entrar et de se sair dellas, quando mester for, mudandolle o freo mansamente et fortemente como conprir. [+]
1409 TA III,4/ 71 Deuen a correr o Cauallo por lla mañan hũa vez na domãa por llugar chãao he areoso en començo por quarto de hũa milla ou mais se mester for ou quanto viren que mester que sera espaço de dous traitos de ballesta. [+]
1409 TA III,4/ 71 Deues saber que quanto mais a meude correren o Cauallo et tenperadamente tanto sera mais ligeiro et mais corredor, por Razon do vuso do correr, pero hũa qousa lle he contraria, se moito vusar a correr sem Razon et como non deue, farase ardego he bulliçoso et rreuellador aas uezes et perdera gran parte de seer ben enfreado, pero non deuen dar a escaiçemento pois que o Cauallo for perfeito, que quer dizer ensinado et vusado ao freo, como sobredito he; [+]
1409 TA III,4/ 81 Verme he enfirmidade açidental que se jeera domores caentes et sobeios et começase no peito do Cauallo ou antre as coixas apar dos Colloõs et fazese ende jnchaço que deçe aas coixas et cebra por moitos llugares como vuçera, os quaes humores juntados en huun por llongo tenpo, corren depois a hũa llandooa que am os Cauallos naturalmente ontre hũa parte et a outra do peito a preto do coraçon et aas uezes antre as coixas arredor dos colloos por hũa door que sol auiyr por rrazon dos espiritos et dos homores que y soen correr porque naturalmente toda cousa demanda et cobiça outra semellauel a sy mesma; [+]
1409 TA III,4/ 81 ende os humores correndo para a door aquella llandooa jnchase et aquell jnchaço ueen ao peito et as coixas. [+]
1409 TA III,4/ 81 Et esto asy jnchado conuen que no peito ou nas coixas rrebente ontre o coiro et a carne por moitos lugares para sairen aquelles homores fora en podreduen. [+]
1409 TA III,4/ 81 Et se a esto non ouueren cura conuiniuel llyu[r]ar se ha por aquelles llugarres o Cauallo dos homores et de quanta humidade en sy teuer et depois esta door uerralle outra. [+]
1409 TA III,4/ 81 quando as llandooas creçeren ou jncharen enno peito ou nas coixas apar dos Colloos do Cauallo deuen llogo sangrar o Cauallo nas ueeas do collo en que soen sangar da hũa parte et da outra apar da cabeça, et en anbas llas partes do peito et outrosy nas coyxas ataa que fique o corpo fraqo et sayan del cumunalmente os homores que y andaren sobeios; [+]
1409 TA III,4/ 81 depois desta sangrya metan lle sedas nos peitos et nas coixas et corranllo et llauenlle estas sedas duas ou tres vezes no dia, conuen a saber aa mañãa et aa noite, para correren et seeren fora aquelles homores de que se geerou a llandooa, et non lle deuen a acorrer nen a llauar estas sedas senon a dous dias daquel dia que llas meteren ante que llas corran nen llauen deuen a caualgar no Cauallo et tragello huun pouco a peqeno paso et non deue a comer herua nen feeo et das outras qoussas non deue A comer senon pouco para se manteer tam soltamente, que a herua et o feno acreçentaRyan os homores et peoraryan por en o uerme se as comese. [+]
1409 TA III,4/ 81 Et para auer de noite maior folgança deue estar en lugar frio, et se a llandoa ouuer uerme se non consume por lla sangrya et por llas sedas ou por sobegeduen dos homores deçe o jnchaço aas pernas deuen sutilmente tallar o coiro ao llongo et desy a carne ata a que chege aa llandooa ou ao uerme, et pois que a acharen deuenlla fillar con garffe de fero, et meter da hũa parte et da outra os dedos et as huñas das maãos para tirar fora de Reyz o mays sutilmente et o mellor que poderen, asy que non fiqe della nenhũa cousa no lugar; [+]
1409 TA III,4/ 81 et se a chaga for no peito por rrazon do uento llegena con pano de lino ou de llãa, et non o tanga nen descubra ataa tres dias, et des ally adeante llauen con o uyño caente as chagas duas uezes no dia, et a noite as craras dos ouos con azeite et metam y estopa, et tiren ende a prjmeira que coseren et ponanlle esta estopa de cada dia como dito he; [+]
1409 TA III,4/ 81 Enmentre de cada dia corranlle as sedas et llauellas et anden en el ante como dito he, por o que non deuen caualgar ataa tres dias quando lle a llandooa ou uerme tiraren et dalj adeante de cada dia caualgen en el como dito he. [+]
1409 TA III,4/ 81 et se por esto os homores non secaren ou Restrangeren, que nas coixas ou nos peitos non leixen asaz furados asy como uixigas pecenas: [+]
1409 TA III,4/ 81 Et garda como non tangas hũa gran ueea que iaz en traues no peito, que vay ataa o llugar hu se gera o uerme ataa rreyz del, et pois que estos foren ceimados llançenlle duas uezes no dia cal uiua, tirada ante dellas a coctura que teueren et Nota que se jnchar a coixa da dor do uerme que deues a rraer arredor aqel lugar que for jnchado, et pon ençima no çerco do jnchaço semesugas para lle tiraren sange quanto mais poderen tirar, et ponlle depois enprasto de greda alua et de uinagre todo desuu amasado ou mete y o Cauallo manãa et aa noite en agooa frya este y por gran tenpo ataa que se façan as coixas delgadas et sotys. [+]
1409 TA III,4/ 85 Et porque he moy chegada ao Curaçon he mester de lla acoreren cedo senon poderiase perder ende o Cauallo lligeiramente. [+]
1409 TA III,4/ 87 quando as llandoas engrosaren ou [engro] creçeren mais que soem llogo poras cordas de sedas so o goto do Cauallo et correllas as duas uezes no dia, a noite et a mañaa et lauarllas as asy como conuen et untaras todo o goto con manteiga moitas uezes no llugar da door et cubrillas a cabeça con llãa et parao en lugar csente, et se as ditas llandoas non mingaren et se non desfezeren por estas cordas, tira as ditas llandooas ao Cauallo todas de Reyz asy como o uerme et tal cura lle faras como dito he do uerme, ou se non fenderas o coiro ençima da llandooa et poerllas ençima o poo do Rosalgar como dito he. [+]
1409 TA III,4/ 87 Nota que o Rosalgar posto mesuradamente como se deue poer en qualquer llugar come et rroe, asy como fogo, toda a carne sobeia, et por en deues a auer gran femença en poer o poo do rrosalgar, ca se o poseren con mesura, en como se deue poer, come et Roe marauillosamente toda a carne sobre que o poem. [+]
1409 TA III,4/ 89 Et estas llandooas jnchanse de gisa que asy apretan as gorgomellas et estreitan o goto por que espira o Cauallo que aduro pode espirar nen comer nen beber et fazenno suar moito et deitar gotas dagoa espesas et moitas pollos ollos et por todo o corpo et estendenselle o gorgomello en tal gisa que o non pode dobrar nen encoller, et se llo çedo non acorreren sarranselle as arteryas porque espira et da et fere con a cabeça en terra et quer se erger et non pode. [+]
1409 TA III,4/ 89 Quando as ditas llandoas creçeren asy como Nozes, ou mais ou menos, traua dellas llogo et apretaas et fendeas ao llongo con canyuete agudo et acharas dentro como grãaos. [+]
1409 TA III,4/ 89 Et ualliria mays de as tiraren todas fendendo o llugar con llançeta feruente, et tirenas fora como se tira o uerme. [+]
1409 TA III,4/ 89 et asy se cura como o uerme, et non coma nen beba o cauallo depois que llas sacaren ataa hũa gran parte do dia et asy ficara curado. [+]
1409 TA III,4/ 89 Et pois que o sangrares trageeo porlla rrenda mansamente en peqeno paso et non o lleyxes comer nen beber ataa que se departa a dita door. [+]
1409 TA III,4/ 91 ffazese as uezes door dentro no corpo do Cauallo que uen de uentosydade, que entra porllos poros no ventre et eno corpo del quando uen caente ou suurento et esta ao aar ou ao vento et non o tragen neii pensan del, et esto lle faz jnchar o corpo et llatejar os jllaes et acoita moito o Cauallo. [+]
1409 TA III,4/ 93 Et Depois fillem dous homes senos paaos rredondos et nedeos et vntenos dazejte caente et ponanllos nedeeamente premendoo da hũa parte et da outra começando na deanteira et yndo premendo o uentre et os jllaes rrigiamente contra a çaga con aquelles paaos et pois que asy esfregaren et trouxeren o uentre saqem as ditas estopas ou panos do cuu do Cauallo et caualgen en el et lleuenno en pequeno paso contra llugares montossos et de reita andando porllos ditos llugares ataa que esterqe ou llançe fora a dita decauçon que lle dentro meteron ou que faça huun ou o all. [+]
1409 TA III,4/ 93 Para esto ual moito se vntaren as maãos dazeite et esfregaren con ellas a verga. [+]
1409 TA III,4/ 93 Para esto outrosy ual moito as semeẽas do trigo coitas con pouco dazeite et see as meteren dentro porllo furado da verga. [+]
1409 TA III,4/ 93 Para esto he ajnda cousa marauillosa et presta moiro see o Cauallo llançaren en alguun lugar con egooa ou con mua, et para esto llogo uerra a fazer ourina. [+]
1409 TA III,4/ 95 Auem ajnda outra enfirmidade aos Colloos do Cauallo, que os faz marauillosamente jnchar, et esto fazen os humores sobeios quando por y deçem, et auem moito quando Comen as heruas en tenpo do ueraão porque por lla uerdura et porlla humidade das heruas et do tempo corren os homores a aquel lugar por que he bayxo et espargese por el lleuemente et dooese ende moito o Cauallo. [+]
1409 TA III,4/ 95 filla o uinagre ben forte Et a greeda alua muda, et pouco de sal ben mudo, et amasa todo moy ben ataa que se faça ende hũa posta molle, et desta posta cubrir todos llos colloos moi ben et rrenouarllas esto duas ou tres uezes no dia et poerllas as asy como da primeira. [+]
1409 TA III,4/ 95 Para esta door val moyto se pararen o Cauallo que a ouuer en agooa que corer tesa manaa et noite et este en ella metido ataa os Colloos hũa gran peça do dia. [+]
1409 TA III,4/ 95 Se se faz o inchaço dos colloos por rrazon dos entestinos que caen eno messen, que he huun follello dontre elles et os Colloõs, crasten o Cauallo que ouuer esta door, et tirado o collon, que for danado ou anbos, uoluan logo a seu lugar os entestinos et cosam a fendedura et queimen a chaga darredor con fero feruente et ancho et curenlle da chaga asy como ante curauan da chaga da pelle dos Colloõs do Cauallo crastado et moitas vezes esta fendedura da pelle sobre dita, dizen que he sem cura en alguũos Cauallos. [+]
1409 TA III,4/ 97 Et esta door uen porllo gran traballo aas uezes en como dixe Porque os homores sobeios et o sange corren para as coixas por rrazon do moito caualgar, os quaes homores deçen aos pees et as huñas lligeiramente daquel que esta door ha se lle agiña non acoreren. [+]
1409 TA III,4/ 97 se o Cauallo for groso et de ydade conprida dalle llogo a beber aa sa uontade primeiramente, et depois sangrao danbas llas ueeas das trincheiras et outrosy danbas llas ueeas das coixas en que a sangrya soen a fazer et saqenlle moito sange ataa que semelle que enfraqueçe, et depois metano en agooa fryc corrente ata ao uentre et parenno na ueea da agooa mais tesa, et alçalj a cabeça que non beba nen coma ataa que seia lyure de todo. [+]
1409 TA III,4/ 97 Et see o Cauallo for nouo ou magro non beba nen coma o que ia dixe, mais parenno en lugar fryo et llegenlle o freeo en lugar alto que alçe a cabeça et llançenlle pedras ou seixos redondos estrados so os pees a auondo et porlla rredondença das pedras bulira a meudo con os pees et con as maãos et con as coixas onde do gran mouymento as uenas das coixas que som prigiçosas et atirridas por llos homores que y corren enpuxam a sa pesuduen por o asy ameude prema seus pees sobre llas pedras, et molla hũa cuberta de laã et cubrio della et gardaao que non coma nen beba nen este a sol, et husalle desta cura ataa que torne a seu estado. [+]
1409 TA III,4/ 99 Outra enfirmidade ueo ao Cauallo apreso do polmo que sarra os furados de dentro porque espira o polmon pello qual çarramento o Cauallo adur pode soprar como lle conuen, et fazeselle que sopra moito porllos nares et ferenlle ou lateianlle os jllaes, a qual door auen ligeiramente ao Cauallo groso, ca por rrazon do traballo desagisado et da caentura et da gordeen que se dessolue ençarranse ao Cauallo as arterias do polmon en alguũa parte a preto do polmon, a aqual enfirmidade chama pulsiuo ou polmoeira. [+]
1409 TA III,4/ 99 primeiramente filla cousas caentes para dessolueren a sustancya da gordeen que he callada nas entradas do polmon en esta gisa: [+]
1409 TA III,4/ 99 Et todo ben muudo et pisado con huun pouco daçafran; destenperao con vino branco, et mestura con esta huũa peça de gemas douos, et uolue todo moy ben, et deue seer esta beberagen tan clara et tam sotil que lligeiramente a posa topyr o Cauallo et gardena en uaso llinpo et depois llançena en Corno de boy linpo et alçem a cabeça do Cauallo contra o aar sem freeo, et denlle duas ou tres uezes no dia daqella beberagen por aquel Corno et tena cabeça alçada por hũa peça de gisa que a beberagen posa deçer as entradajas do Corpo et depois desto tragano porlla rrenda a paso ou caualgen en el huun pouco para se estender a beberagen porllo Corpo et que a non posa boluer depois porlla boca. [+]
1409 TA III,4/ 99 Et para se tenperar a beberagen deuenlle dar a comer en outro dia siginte erua uerde ou follas de canas ou de salgeiro ou outras qoussas uerdes et rrezentes quaes poderen achar. [+]
1409 TA III,4/ 99 qeima con fero feruente os jllaes, fazendo en anbos duas linas en maneira de cruz, et por rrestrengemento do fogo quando se defera os jllaes moito do que soem ferir, et fendelle as uentaas ao longo para tirar por sy et enuiar mais ligeiramente saar. [+]
1409 TA III,4/ 101 Outra enfirmidade uen ao Cauallo que lle ten enbargados os nebros et os Nerueos et aas uezes aduz asy jnchaço et estira asy o coiro que adur o pode omen fillar nen apertar con os dedos et non pode andar como se se sentyse de fondo et aas uezes lagrimeganlle os ollos, et esto auen quando o cauallo uen caente et suurento, et o param en lugar fryo ou uentoso porque entra entom o uento no Corpo pellos poros que estam abertos por rrazon da caentura et da suuor, Et esto faz estar o Cauallo atirido que non pode andar, et atal door chama Jnfustico. [+]
1409 TA III,4/ 103 Outra enfirmidade uen ao Cauallo quelle seca a deanteira et lle enmagrenta o corpo todo e fazeo estercar huun lixo que semella domen, et soeselle fazer no cuu vermẽes rruuios et aluos. [+]
1409 TA III,4/ 103 Et ontre todas cousas que deren ao Cauallo para o manteer groso, o trigo linpo coito con lardo et con pouco de sal, et ante que o cozan seia seco ao sol ou allur. [+]
1409 TA III,4/ 105 Outra enfirmidade se faz enno ventre do Cauallo que faz rrugyr as tripas, et faz a miude estercar o Cauallo cruu et rraro como agooa, et porllo muito estercar liurase o uentre en tal maneira que adur lle ficara no uentre cousa que comia et esta door ven do comer sobeio dorio ou doutra cousa semellauel que se non mooe enno estamago asy como conuen, et corre o Cauallo et uen aas uezes quando o Cauallo bebe pois que come orio sen outro espaço et as uezes uen se corren o Cauallo, pois he fraco da agooa, ou seo lleuan a gallope. [+]
1409 TA III,4/ 107 Para esto ual hũa peça de paão apertada a cabeça et despois hu[n]tar aquel paao con sabon mourisco, et metello lleuemente dentro nos Nares, et tirallo ende llogo porque se lle esto a meude fezeren linpase o celebro marauillosamente. [+]
1409 TA III,4/ 109 Para esto ual moito o caldo do trigo coito con poegos et con sauina, deitado este caldo porllos nares, et teña a cabeça cuberta depois que llo deitaren. [+]
1409 TA III,4/ 111 Auen aas uezes que da dita enfirmidade ou freura da cabeça juntanse os homores et corren aos ollos et fazenos llagrimeiar, et aas uezes aduz aos ollos nuuẽs et escuriduen et aas uezes pano, das quaes doores o Cauallo non pode ueer asy como conuen. [+]
1409 TA III,4/ 111 Se os ollos foren escuros por rrazon da ferida ou de rreima que a elles deçer, abrirllas os ollos en quatro dedos a defora et llançalle nos ollos sutilmente por canudo o sal mudo. [+]
1409 TA III,4/ 111 Et se os ollos teueren pano uello ou rrezente filla a siba et o sarro da Cuba et a sal jema tanto de huun como doutro et fage poo de todo et peneirao moi ben et llançao nos ollos deste poo por huun canudo duas vezes no dia asaz del. [+]
1409 TA III,4/ 113 Et se porlla sangria ou porllas outras curas sobreditas as sobreditas landooas non menguaren, aberta a boca do Cauallo Como dixe, tallem aquellas landooas de raiz danbas llas qeixadas con fero cunbo fillandoas et tirandoas asy fora, llaua as chagas con sal et con saro de Cuba Et se ouuer o paadal jnchado, aberta primeiro a boca como dixe, fende o paadal ao llongo con llançeta ben aguda et esfregalle a chaga do paadal fortemente con sal non mudo et asy se liurara husando das cousas sobreditas. [+]
1409 TA III,4/ 117 Para esto val moito o esterco do homen rrezente et Nota que esta door, que chaman corno, desarreigase çedo se caualgaren en el con sella posta ante cada hũa das meezjnas; [+]
1409 TA III,4/ 117 et rrenouar lla meezjna et tirando de rreiz o corno et mete na chaga estopa petada con cal envolta et con mel, encheea ende ben toda llauada primeiramente a chaga duas vezes no dia con vjno forte ou con vinagre caente ataa que a chaga seia soldada et non lle ponan sella ataa que seia a chaga saã encoirada. [+]
1409 TA III,4/ 119 disy cura della ataa que solde con poo, como dito he da door do corno, pero que mais ual a esto o poo do rrosalgar se llo poseren llauando ante a chaga con vinagre ou con vino forte. [+]
1409 TA III,4/ 119 A esta door que chama espaaduras se foren duras poerllas desuso, ante que as tires, para amollentar o maluisco et as couues pisadas con exulla uella de porco, todo ante coito en hũa olla ou senon porraslle a alosna que he asente et a alfeuega et o gigante todo solto con exulla de porco et depois que se cozer pisase todo moi ben et poeerse a ençima como enprasto. [+]
1409 TA III,4/ 121 Reeras primeiramente os llonbos ou as rrens do Cauallo, depois faras pedamaço desta gisa, rreteras o pez, estendello as en pelle que posa cubrir os llonbos et as rreens dancho et de llongo, et depois fillaras duas ditas dramas de bollo armenico et do armonico et do pez grego et do galbano et do ençenço branco et dalmeçega et do sange do dagron et de agalla et de todas estas fillaras jgualmente tanto de huun como doutro et faras ende poo, et deste poo deitaras sobre llo pez da pelle, et seia o pez caente; [+]
1409 TA III,4/ 121 et porras todo enna dita pelle sobre llos llonbos ou sobre llas rrens et cubrano moy ben et non llo tonam ataa que se desaprendam de seu lleuemente ou que mude o cabello con llo enprasto. [+]
1409 TA III,4/ 121 Jtem. Pero ha y outro rremedio que he pustrumeiro, queimaras con fero feruente os llonbos et as rreens de hũa parte para outra fazendo vergas ao longo et ao traues por que os ditos enprastos soldan as rreens et os llonbos et rrestrengen os homores por cada huun destes rremedios et meezjnas se deue curar o Cauallo que ouuer esta door. [+]
1409 TA III,4/ 125 Fazese ajnda outra door ao Cauallo que auen por caion quando escorrega o pee ao Cauallo na sayda da estada, ou no correr, ou no andar, ou no desuyar, ou se encabresta no cabrestol, ou nas rrendas, metendo en ellas os pees ou as maãos, et a esta door chaman escalmato. [+]
1409 TA III,4/ 125 Jtem. Para esto val moito cordas de sedenos metudos en cruz no lugar doente mouendoos et lleuandooas a mjude como conuen para seyr por y os homeres que corren ao llugar doente; [+]
1409 TA III,4/ 125 Dito he das doores que se fazen nas espadooas ou na anca do Cauallo aynda que na danadura da espadooa uen aas uezes outra door de couçe doutra besta se o foren a que chaman espallato. [+]
1409 TA III,4/ 125 Et se for a danadura de escadea ou de espina que lle entre deuese curar asy como outra chaga en como en seu lugar direy uurmo no jnchaço, furenno con fero caerte ataa o fondo do jnchaço para se liurar ende aquel mal et vnten depois duas ou tres uezes no dia con manteiga ou con vnto aquell lugar et se se fezer sobre oso a aquell jnchaço ceimeno cumunalmente con alguun fero. [+]
1409 TA III,4/ 129 Para desfazer aquel callo ual moyto o maluisco et a Rayz do lilio et a Rayz do teixo et o baruasco pisado todo con exulla de porco et coyto desuun et posto como enprasto con hũa peça de pano, et rrenouar amyude ese enprasto duas ou tres uezes no día. [+]
1409 TA III,4/ 129 Para esto ual moyto a çebolla asada con myucas que nacen na terra et o ouo anaçado con azeite et asado ataa que espese, et poerlle esto caente todo como enprasto duas ou tres uezes enno dia, et uallem estos enprastos aa callosydade se for rrezente, mays se for uella et dura deuese rreer, como ja dixe, con hũa lançeta, escaruarena meudamente para del sayr todavya sange, depoys ponlle ençima sal et sarro de cuba, tanto de huun como doutro mudo ensenbra, ben mudo, et apertao ben con peça de pano, et leixo estar liado por tres dias; [+]
1409 TA III,4/ 129 Para esto ual o ouo torrado ataa que se faça duro et depois tollelle a casca et faz tal como bollo, et pono ençima caente, pero nenbrete que ante seia rreydo o callo como dito he, et rrenouallas este ouo duas uezes no dia. [+]
1409 TA III,4/ 131 Por que da encalçadura jncha o neruo deuen a sangar o Cauallo na ueẽa que soen, a sobro llo jeolo de dentro por se liuraren os omorres que llogo corren ao lugar da door desy faze enprasto molificatiuo que ual moyto contra o sangramento dos nerueos: [+]
1409 TA III,4/ 131 Et husando por algũos dias destas mezynas senon prestaren a encalçadura toda moy ben et porraslle enprasto feito de poo rruuyo et de farina tryga amasada con craras douos, et liallo as moy ben ao llongo do nerueo da parte da encalçadura. [+]
1409 TA III,4/ 131 Et o fumo do estrabo desoluelle os homorres et fazeos deçer a fondo de que se fazen ouas et ar aueen quando o Cauallo nouo et o corren ou traballam con el moyto que fica cansado. [+]
1409 TA III,4/ 131 aprendy que de tal cura como esta rrenouan as ouas outra uez por rrazon dos homorres que decyan aquel lugar pois que era asy chagado et non se curauan ben; [+]
1409 TA III,4/ 131 demays aquel llugar he moy perygoso para talaren porque he na juntura das coixas et neruos et hoso darteryas et de ueeas entricado. [+]
1409 TA III,4/ 131 Et por en deuen se cauidar de o fender nen tallar en nehũa maneira, mays he mellor et mays ssaão que o Cauallo que ten ouas que o paren en agoa frya na veea huu correr mays tesa ataa os geollos et tenano y hũa gran peça a manãa et a noyte, he esto por alguũos dias ataa que se desfaçan et menguen as ouas por llo apretamento dagoa frya et tesa, depois queime ao longo et ao traueso arredor das junturas as ouas con verga conuinyuelmente, desy curaras das ceimaduras como dito he, asy minguaran as ouas et non puderam adeante creçer. [+]
1409 TA III,4/ 133 Et para os fazer pellar filla tres partes de cal uyua et a quarta parte dazernefe, et mooe todo, meixeo en agoa feruente et cozeo tanto que, se lle meteren a pena da galina que a pelle, et de tal decauçon caente quanto o Cauallo poder sofrer vntaras a juntura danada. [+]
1409 TA III,4/ 133 Et asy lleixo teer y aquella decauçon arredor da juntura ataa que se della pellem lligeiramente os cabellos, depois llauen con agoa caente a door et a juntura para raeren ende os cabellos. [+]
1409 TA III,4/ 133 depois vntaras as danaduras con vmgento de seuo de carneiro et de çera et de gema tanto de huun como doutro coito todo ensenbra con pena de gallina duas uezes no dia llauandoas ante as danadurras con ujno feruente caente, et ellas jxutas, depois vntallas do dito vngento ataa que as danaduras desta door seian soldadas, gardandoo non se tanga dagoa nen do estrabo, et soldadas as chagas como dixe, legen con corda a uea mestra da coixa, et sangreno adedentro como he contiudo no capitollo que dizen esparauanes, et liurando ende conuinyuelmente o sange, queimaras de moitas qeimaduras conuiniuilis a dita danadura, asy como ia de suso dito ey; [+]
1409 TA III,4/ 135 fage cozer os farellos ou semẽas do trigo en vinagre forte et mete con esto hũa peça de seuo, et mete todo ataa que espese feruendo ao fogo, et depois pono caente qual o poder sofrer sobre lla juntura jnsartillada, et llegao con huun pano et esto lle rrenouen duas uezes no dia; [+]
1409 TA III,4/ 135 et se jnchar o lugar porllo asanamento dos neruos fage enprasto da alforua et da semente lineij et da çebolla albarrãa et das outras coussas que som contyudas no capitollo ante deste et pono sobre lla juntura que he doente, et se por rrazon do ensartillamento se mouer osso do seu lugar alça o outro pee que for saão do Cauallo et llegallo no rrabo o mellor que poderes, et pois trage o Cauallo porlla rrenda mansamente por algũa ereyta subindo para suso et para esto o osso que andar voluese a seu lugar asy como conuen; [+]
1409 TA III,4/ 135 Para esto ual moyto o esterqo das cabras et outro tanto da farina do orio amasado todo con vinagre forte, et deste enprasto cubre toda a (a) coyxa jnchada et rrenoualle este enprasto duas uezes no dia. [+]
1409 TA III,4/ 135 Para esto ual reer o lugar jnchado et çercallo de semesugas para liurar ende o sange que y ha para seyr fora, et se por estas cousas todas non desjncha ponalle coyturas de fogo et curenas asy como ia dixe. [+]
1409 TA III,4/ 135 Para esto ual as llesmez pisadas et amasadas con manteyga et depoys coytas, pero depois desto postas as sobre ditas, a meude rrenouadas, tiram para fora maravillosamente, donde quer que iascam, a espina ou o estrepe. [+]
1409 TA III,4/ 135 Et tirada a espina ou estrepe curen da chaga con crara douo et con outras qoussas que soldam asy como nos ditos capitollos he dito et contiudo. [+]
1409 TA III,4/ 135 Et sabuda qousa he que a todo asanamento et jnchaço molle he rrezente, que se faz fora de natura et de ferida nas coyxas et nos geollos ou nas junturas asaz lle val este enprasto molyficativo dalosna et da alfauega et das ditas qoussas, como dito he, posto et rrenouado ameude sobre llo jnchaço. [+]
1409 TA III,4/ 139 A esta door acorreras en esta gisa por que se non pode curar por engentos nen por outras qousas que ben seian, por en mester he de a qeimaren con ferro rredondo caente naquell llugar hu se começa que por rrazon do fogo a cebradura trauesa non podera mays creçer. [+]
1409 TA III,4/ 141 A esta door acorreras en esta gisa por que se non pode curar por engentos nen por outras qousas que ben seian, por en mester he de a qeimaren con ferro rredondo caente naquell llugar hu se começa que por rrazon do fogo a cebradura trauesa non podera mays creçer. [+]
1409 TA III,4/ 145 Et Nota que se asaren en espeto de pano as postas da Cooura grosa, et colleren ende a grosseen en algũa cousa et poerena caente aqual tiraren de sobre llos braços no polmon que teuer o Cauallo no espinaço della aauondo et huun dia consumira todo o polmon et a destruira; [+]
1409 TA III,4/ 147 Et Nota que se ueer a huun pee et lle llogo non acorreren uerra llogo aos outros. [+]
1409 TA III,4/ 147 Quando o Cauallo ouver peeira deuen lle allinpar moy ben as huñas so as sollas do fondo do pee ataa que fique o casco moy sotil et descobrir os maschos anbos para folgar por y ataa que chegen aa huña, desy sangren anbos maschos ou os furar por fondo da hũa et da outra parte con ferro de ponta feruente; [+]
1409 TA III,4/ 147 para se liurare por y os omores que y corren, et agardem senpre o Cauallo que non meta os pees en agoa nen en outro lugar mollado desuzẽo non o enfadem a nehũa maneira, depois ponlle papuxas de farellos coytas en vinagre et con pouco de seuo. [+]
1409 TA III,4/ 147 et non deue o Cauallo comer eruas nen qousa uerde, mays coma pouco das outras qoussas ataa que da jnfirmidade seia saão, porque as eruas et o moyto comer acreçenta os omores et see o por tal cura gardaren o Cauallo sera liure et saão. [+]
1409 TA III,4/ 149 se for pouco danado descobran con ferro cunuinyuel a solla da huña tallando a huña a arredor da chaga ataa que seia descuberta et depois que a encrauadura for descuberta façan a solla da huña delgada et sotil espiçialmente arredor da chaga et rrayan de fundo a huña ataa que chege aa chaga et que aia espaço ontre a chaga et a huña et que a huña non prema a chaga nen se chege a el por se non enbargar o soldamento da carne porllo chegamento da huña Noua et esto asy feyto encham a chaga ou danadura destopas molladas nas craras dos ouos, disy curen a chaga con sal mudo et con vinagre forte ou con poo de galla, como dito he no capitollo dante este. [+]
1409 TA III,4/ 151 Et Nota que todas llas encrauaduras que ha de dentro non tangen ao Cauallo ligeiramente se podem curar se foren linpas et ben aparelladas et lles meteren dentro na chaga seuo ou çera ou lleite ou outra qousa grosa que ante feruan con sal, et con esto asy caente queimaren ben a chaga, et gardena da agoa et de lixo et garira, esto he prouado. [+]
1409 TA III,4/ 151 Jtem. Val para esto o poo dagalla et da murta et do llentisco metudo dentro na chaga, llauada ha chaga ante con vinagre forte, et Nota que todas llas danaduras dos pees ou das hunas que aueen por caion de clauo ou doso ou de fuste ou doutra qoussa qualquer que entre no uiuo da huña, ante que o pee ou a huña tangan para o cortaren como conuen deuenlle poer farellos ou semeas coytas con seuo de carneiro et con maluas en vinagre ataa que seian todos espessos et caentes quaes os poder sofrer et teellos abafados con pano, ben liados des a mañaa ataa as Noyte ou della Noyte ataa a mañaa. [+]
1409 TA III,4/ 151 et esto asy posto amansa a door et abre os poros et faz as huñas humidas para se tallaren mellor et mays ligeiramente por hu as tallar quiseren, et deuen a gardar a besta que for encrauada dagoa et do lixo et de caualgaren en ella porque lle seera perigoo see a non gardasen. [+]
1409 TA III,4/ 153 Pero demanden dentro a so a solla da huña ataa chaga, et descuberta moy ben toda ata o uivo, disy curen da chaga asy como ia dixe das outras encrauaduras. [+]
1409 TA III,4/ 153 Contençe que se dana o pee so a huña no uiuo da solla, entrando y perigoo ou osso ou pedra ou estacon ata o tuello de que se dana aas uezes moy mal o tuello, da qual danadura se se por negregencya do alueiter non tallar a huña como ia de suso dixe, apar du a chaga naçe do tuello, hũa sobeieduen de carne que sal fora porlla chaga sobre lla solla do pee a qual sobeieduen de carne porllo apremamento et por lo apretamento da huña se faz sobre lla solla do pee en maneira de figo et porende jgualmente lle chaman figo. [+]
1409 TA III,4/ 155 desollem llogo a huña tirandolle o tenpan, pero aas uezes conueen que toda a huña dess ssolle, et aas uezes a meatade, et aas uezes hũa parte della segun que lle for a danadura grande ou peqena, para se liuraren por y aquelles humorres que deçeren aa door. [+]
1409 TA III,4/ 155 Cauallo que manqía de tras ou en andando non se fica senon na punta do pee postrimeiro, et sem outro dobramento enderença et alça o pee çopo dereitamente aqueste sentese da juntura que he o noo de sobre llo trauadoyro. [+]
1409 TA III,4/ 157 Cauallo que ha enfirmydade que o faz suar cada huun dos nenbros del teueren as tortoras contynoadamente adur pode escapar que seia saco. [+]
1409 TA III,4/ 159 quando quiseres cangar o Cauallo fageeo ante escaentar et suar et depois a pouco tenpo sangreno nas veẽas en que se deue sangrar et gardao depois que no dia da sangrya non beba moyto nen coma senon a meatade da çeea que sooe a comer ou a terça parte, et en outro dia siginte denlle as duas partes, eno terçeiro dia denlle entregamente sua çeea. [+]
1460 CI 1/ 93 Et porque a memoria da Eglleia de Yria he Ja quasy perdida, porende eu, querendo a alguũ tanto tornar a memoria dos que nõ saben nẽ creen Ja que fose obispado -ante o han por bulrra -, en leendo perlos llibros algũus de canõicas antijgas, et preujlegios goticos dos santos catholicos et deuotos bispos de Yria et porla Escriptura, achey o fundamento para rreduzir aa memoria dos homes quanto durarõ çertas ydades: do começo do mudo ata que o corpo de Santiago foy tragido a Cõpostella. [+]
1460 CI 1/ 94 Onde o doutor Juã Belet dize que do começo do mũdo ata a fin son sete mjll ãnos, dos quaes desde Adan, primeyro hõme, fasta o delubio foron dous mjll et dozentos et quorenta et dous años. [+]
1460 CI 1/ 94 Et desdelo delubio fasta a Torre de Nenbrote forom quinentos et vijnte et çinquo años; et desla Torre fasta a fin de Abraã foro[n] quinentos et dez años; et desde Abráá fasta o saymento dos fillos de Ijrehel do Egipto fasta ha hedificaçiõ do tenplo de Salamõ forõ quatroçentos et trijnta años; et desdelo saymento do Egipto fasta ha hedificaçiõ forõ seteçentos et quorenta et çinquo años; et desllo tenplo fasta a captiujdade forõ quatroçentos et dez et sete años; et desla captiujdade fasta Aleyxãdre forõ trezentos et dez et sete años; et desde Aleyxãdre fasta Ihesu Christo foron trezentos et treze anõs; que son por todos fasta Ihesu çinquo mjll et quatroçentos et nouẽta et nobe años ou V U [D]os menos huũ año; et desla passion de Ihesu Christo fasta a trelladaçõ do corpo de Santiago forõ onze anõs, que foy tragido porlo mar en sete dias ao porto de Yria et sepultado en Conpostella en tenpo de Luparia, segundo se léé por sua leytura et porlo libro a que dizen "Calixto". [+]
1460 CI 1/ 99 Ata este obispo Leonesindo rreynou ... os godos, et asenorearõ toda Espanã fasta a era de seteçentos et quorenta et sete años. [+]
1460 CI 1/ 99 Foy esta batalla dia quinta feyra, ora de sexta, era de seteçentos et quorenta et oyto. [+]
1460 CI 1/ 101 Et, cõ grant rreuerençia, veeo en rromaria a[o] santo lugar (de moytos dóós) et, cõ lagrimas et cõtinuas orações, hedificou et dotou o santo lugar con moytos dóós et Joyas. [+]
1460 CI 1/ 101 Et cõ cõsello et auctoridade de moytos obispos et nobres varões, por honrra et rreuerençia de tan grande apostollo, hedificou ende moy grande et noble eglleia, et segũdo que agora veedes. [+]
1460 CI 1/ 101 Et contẽse enõs priujllegios da Eglleia de Yria que enla son sepultados vijnte et oyto, os bispos santos, por rreuerençia dos quaes ende son outorgadas vijnte et oyto quoresmas de perdon. [+]
1460 CI 1/ 102 O qual pasou moytos traballos en guerras cõ os caballeyros de seu arçobispado et cõ os çidadaos desta çidade de Santiago, outrosy cõ o conde de Trastamar que se apoderou enã çidade; porlo qual, el yndo a mandado de noso señor el rrey, se leuantarõ(se) cõtra el, nõ lle querendo obedesçer por señor, et esto porlos pedidos grandes que el deytara eña çibdade; et villas et lugares desasperarõ del. [+]
1460 CI 1/ 102 Porlo qual o arçobispo ficou enã Rrocha Bra[n]qua de Padrõ, et ally se rreparaua cõ muytas aJudas que lle ende faziã; que tijna el y acerqua de dozentos homes d ' armas: huũs de Lopo Sanches, seeriã quorenta escudeyros, Vernaldo Yanes et seu yrmão cõ toda a cassa de Moscoso, Gomes Peres das Marinas, Aluaro de Souto Mayor, Fernã Peres d Andrade. [+]
1460 CI 1/ 102 Enõ camjño se lançou huũ capitan do conde de Lemos et lle matou muyta gente, et o desbaratou et lle prendeu dous fillos, porlo qual esteuerõ presos gran tenpo. [+]
1460 CI 1/ 102 Enã era de mjll et quatroçentos et saseẽta et çinquo, prendeu Vernaldo Eanes de Moscoso ao arçobispo de Santiago, don Afonso de Fonseca, eña villa de Noya, et o teuo preso dous años, pouquo mays. [+]
1460 CI 1/ 102 Outrosy seus criados faziã guerra a este caballeyro quanto podiã, entanto que estes criados -deste arçobispo - prenderõ dez et seys biĩfiçiados, os quaes erã arçidianos, et cardeas et canõigos, porlos rrescatarẽ por dineyro; porlo qual, quando os çeybarõ, rrescatarõnos por quinentas dobras. [+]
1460 CI 1/ 102 Et elles moy fortes en armas, entanto que aos palanquates vinã prender os homes et deyxauã outros feridos et se tornauã a sua eglleia. [+]
1460 CI 1/ 106 Et morto Rrenamjro, soçedeu eño rreyno Ordonjo, seu fillo. [+]
1460 CI 1/ 107 TareyJa, Ordonj(o), Rrenamjro, Froyla et Gonçaluo. [+]
1460 CI 1/ 107 Et feyta asy a dita eglleia, eña era de noueçentos et dez et sete, consegrarõ a dita eglleia os seguintes (os) obispos: primeyramente Sisinando, obispo do dito lugar, Nauste de Coynbra, Luca de Saragoça, Argemjro de Lamego, Gomando da Garda, Theodomjro de Viseu, Jacobo de Aurense. [+]
1460 CI 1/ 107 Et fezo os ditos mosteyros et sostentoos das rrendas da eglleia, por que, se algũus dos canõicos envellesçesen et qujsesen serujr a Deus eño abito monacal, que fosen ende monJes. [+]
1460 CI 1/ 107 Et aa morte do dito nobre rrey don Afonso, rreynou seu fillo, don Garçia, eña era de noueçẽtos et quorenta et dous. [+]
1460 CI 1/ 110 Et tornouse monJe et rrenũçiou o rreynado a seu yrmaõo Rrenamjro que rreynou eña era de noueçentos LXVIII años. [+]
1460 CI 1/ 110 Porende cõfortate, et leuantate et todolos que cõtigo son, et fays dizer missas, et cõfessar et comũgar todos, et sal a peleJar con os mouros que te téén cerquado. [+]
1460 CI 1/ 112 O qual era de noble linaJẽe et de grandes parentes et rrequizas, porlo qual foy partido da ecclesiastica desciplina. [+]
1460 CI 1/ 112 Et cõmo era muy poderoso et fidalgo, oprimeu a famjlia et serujdores da eglleia et dos mosteyros de Cijnz, Sobrado et Caneda, destrabendo mal as cousas da eglleia, dandoas aos parentes et fidalgos. [+]
1460 CI 1/ 112 Et el rrey mandoo prender et encarçerrar, et poso en seu lugar a don Rroseende, obispo oytauo, fillo do conde don Fernãdo et da condessa dona Aldara, que era de linaJee rreal. [+]
1460 CI 1/ 113 Et ella espantada de tal vison continuou en JaJuus, et orações et en esmoldas por quorenta dias. [+]
1460 CI 1/ 113 Et continuando asy en bõas obras cõ grande deuaçõ, a cabo de outros quorenta dias, estando ela ante o altar mayor do mosteyro en sua oraçõ rrezando, paresçeulle o dito rrey don Sancho, seu marido, vestido de vestiduras branquas, et tragia a pelle que ella dera ao pobre saçerdote por sua alma. [+]
1460 CI 1/ 113 Et ella cõ grande alegria, querendoo abraçar, lançou mão da pelle et el escusouse dela. [+]
1460 CI 1/ 114 Et despoys da morte del rrey don Sancho, rreynou Rrenamjro, seu fillo, moço de çinquo años, enã era de mjll et çinquo años. [+]
1460 CI 1/ 114 Et foy o deçimo obispo da santa seen de Santiago, o qual acreçentou as onrras, dignjdades, famjlias, rrendas et votos do santo apostollo Santiago et fezo ende moytas boas obras. [+]
1460 CI 1/ 114 Et cõmo el rrey Rrenamjro oyse todas estas cousas, aJuntou toda sua cõpanja e proposo de vijnr a Santiago en rromaria. [+]
1460 CI 1/ 114 Et quando el rrey Veremũdo soubo da vijnda del rrey Rrenamiro, Juntou todolos galegos do rreyno de Galliza, et foy agardar a Portella de Ares açerqua de Monte Rrosso. [+]
1460 CI 1/ 114 Et ally ouverõ grã peleJa et partironse: el rrey Rrenamjro tornouse para Leõ, et aos quinze años de seu rreynado fijnçeu sua vida, et Veremũdo ensenoreou toda a terra. [+]
1460 CI 1/ 116 Et este tenpo, o conde don Rroy Vaasques, padre do dito obispo don Payo, cõ outros caballeyros et cõsulas trautou cõ o duque Almeçor, que era grande señor dos esmaelitas, escripujndolle comõ era morto [el] rrey Rrenamjro. [+]
1460 CI 1/ 117 Porlo qual, el rrey don Afonso o lançou da eglleia, et mandóó prender et teuoo preso quinze años. [+]
1460 CI 1/ 117 Et veendo el rrey don Afonso en tã gran rroyna et peligro por mjngoa de pastor, et querendolle proveer de pastor, enõ cõçilio que çelebraua Rri(r)cardo, cardeal legado apostolico eñas Españas, en Santa Maria de Fuselos, veeo el rrey ao conçilio et trouxo cõsigo ao obispo don Diego Paes, que tijna preso, asy cõmo se viese solto, pero cõ boas gardas; et esto porque o queria despoer do bispado. [+]
1460 CI 1/ 117 Et despoys, enõ outro cõçilio çelebra(n)do en Leõ porlo cardeal Rrenorio, que despoys foy papa chamado Pascasio, foy desposto o dito don Pero do bispado que asy ouuera sen consintimento da Seen Apostolica et contra dereyto. [+]
1460 CI 1/ 119 Et o conde don Rreymundo, varon catolico et discreto, condoleuse da Eglleia Cõpostellana que nõ estaua Justamente nj̃ ben ordenada, et cõ consello dos obispos de Lugo, et Mondenedo, Ourens, et de Tuy et de outros señores da eglleia, cõ bóó deseJo de piedade, disolles asy: " -Vaaroos nobres: [+]
1460 CI 1/ 119 Ja sabedes os males et trabalos que passan os clerigos de Santiago, porende, ydeuos et qualquer cousa que ordenardes açerca do rregemento da dita Eglleia de Santiago et rreyto defensor, et prelado et pastor que virdes et ordenardes que conple para ela, atal averedes". [+]
1460 CI 1/ 120 Enã qual letera se contiña que o santo padre, por rreuerençia do apostollo Santiago, mudaua et traspasaua a cathedra episcopal, que os obispos predeçessores [de] Dalmaçio ouue[rõ] et tijnã eña eglleia de Yria, enã eglleia de Santiago de Cõpostella, adonde o corpo de Santiago verdadeyramente era sepultado, con toda a diocesi et con todalas cousas, terras, et senorios et Jurdições a eglleia et çibdade de Yria e sua diocesi perteesçentes. [+]
1460 CI 1/ 122 Et entõ el rrey don Afonso, querendo defenjr estas cousas et proueer aa dita Eglleia de Santiago de pastor de que estaua viduada, et porlas grandes gueras [de] moytos que destroyan a terra, enviou seus mesaJeyros cõ dous canõigos de Santiago ao papa apoer calũpnjas et crimes contra o bispo don Diego Pellaes. [+]
1460 CI 1/ 122 Et nõ enbargante que noso anteçessor Vrbano, papa, lle prometeu o ofiçio episcopal, agora (a) nos et nosos yrmãos cardeaes, por poer fin a tantos traballos et angustias, por que de aqui en diante por tal ocassion a Eglleia de Conpostella se nõ destruya nj̃ os inamijgos da fe catholica se apoderen da terra, querendoa proueer de persona ydonja, te rrogamos que por tua benjgnjdade queyras fazer elegir persona rreligiosa et onesta a tan alto honor pontifical, et noslo envies a rreçeber la cõsegraçõ, onrra et dignjdade da Eglleia de Santiago de Cõpostella. [+]
1460 CI 1/ 124 Et querendo o dito don Diego yr a rreçeber a cõsagraçõ do papa, porque era esento segũ o priujllegio que gaançou seu anteçessor don Almaçio obispo; que nõ quiso o dito rrey dõ Afon[so] temendo os injmigos, porquanto o bispo don Diego Paes et seus parentes estauã cõ el rrey don Pero de Arragõ et o dito esleyto avia de passar por seu rreyno. [+]
1460 CI 1/ 124 Porende, el rrey don Afonso, temendo séér preso o dito esleyto ou desonrrado de seus injmjgos, nõ quiso el que el alo fose. [+]
1460 CI 1/ 125 A eglleia que rreçebijste, a qual as de rreger porla graça de Deus, porque moyto tenpo foy vi[d]uada et caresçeu de pastor, he quasi destroyda et desconssollada, porende deues a tra(b)ballar, por que enla todalas cousas seJan ordenadas et dispostas a serujço de Deus, segũ custume da santa Eglleia Rromana, constituyndo ende cardeaes, presbiteros et diaconos que dignamẽte posan sostéér o rregemento ecclesiastico, cada huũ en seu ofiçio et que sabea[n] gouernar a serujço et onrra da Eglleia de Santiago. [+]
1460 CI 1/ 126 Et enton rreçebeu o palio do papa et cardeaas, segundo custume rromano eña eglleia de San Lourenço de Rroma, segũ paresçerá porlo segu[int] priujllegio que começa: [+]
1460 CI 1/ 126 Eño qual, en suma, se conten que o santo padre por rreuerẽçia do apostollo Santiago, cuJo corpo he sepultado enã eglleia de Cõpostella, segũ ten et creen a eglleia oçidental, por rreuerençia do apostollo Santiago, do qual foy trasladada a Eglleia de Yria en Conpostella et sacada de subJeyçõ da metropolitana, a Eglleia de Bragãa, et santo menbro da Eglleia de Rroma. [+]
1460 CI 1/ 126 Porende, o santo padre, porla mays onrrar, outorgou ao obispo don Diego et seus subçessores para que senpre çelebrasen cõ palio enã dita eglleia en dia de Nadal, Epifanja, Anuçiaçõ, Çena Dominj, dia de Rramos, Asçensons, Pentecoste, as tres festas de Santa Maria, San Mjgell, San Juã Babtista, Santiago, os dias dos Apostollos, dia de Todolos Santos, Dedicaçon da Eglleia, San Lourenço, San Viçenço, San Martino, Santo Ysydro, cõ outras moytas festas et boas cousas contiudas enõ dito priujlegio, dado anõ Dominj millesimo CXXV. [+]
1460 CI 1/ 129 Et fezo a eglleia de San Lourenço de Monte Goyo, por rreuerençia do rromeu que ende trouxo Santiago. [+]
1460 CI 1/ 131 Et constituyo ende doze canoĩgos et huũ prior, por rreuerençia dos doze apostollos de Noso Señor Ihesu Christo, ben Jnstructos eño ofiçio diujno. [+]
1460 CI 1/ 132 Et foy a villa de Grallal açerqua de San Fagũdo a visitar o prinçipe Rreymũdo, et foy ende rreçebido cõ gran rreuerençia et dou o sacramento ao dito prinçipe, que cõfiou de sua alma et fazenda, o qual leyxou, ao mosteyro de Cha[n]tada en Rriba de Mjño, et a eglleia de San Mamede et aas outras eglleias, herdades que el avia entrella Vlla et o Tamere. [+]




RILG - Recursos Integrados da Lingua Galega
Seminario de Lingüística Informática / Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2018
Deseño e programación web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL