logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra tener como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.18 Rows
- Número de acepcións atopadas: 18.
- Distribución por dicionarios: CRÓNICA XERAL (1), VOCABULARIO 1275 (1), LIBRO DE NOTAS (16).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
teer
tẽer
tener
teer
ter
' tener' ' aguantar, resistir' ' interceptar' ' estar con, estar en posesión' ' considerar, juzgar' ' mantener, sostener, guardar' ' retener' , de TĔNĒRE (REW 8646). Formas: teer 130.113 "nõ as por que - nẽhũu", 131.20, 157.13 "que sse nõ poderia - contra el rey", 166.5, 255.22 "mãdoulle - a porta que nõ entrassem", 340.25, 347.4, 352.13, 353.6 "asũouse... et ueẽolle a - o camjno", 378.15,16,25,26 "se querram - cõuosco... se nõ quiserẽ - cõuosco... quaes queredes - comigo... se uos quiserdes - comigo", 380.18, 394.44, 395.56, 550.40, 584.36 "nõ se pode - enos pees et caeu", 586.33, 618.38, 672.32,39, 683.31, 686.28, 769.8, 799.16 "que se nõ poderiã - en cãpo", 891.23 "que seu conqueremento era cousa que elle a muyto deuesse - se o mar nõ passasse", 895.10, tẽer 87.8 "os mouros se nõ poderon - nẽ defender", 304.23, 310.53, 317.29 "nõ se pode - et caeu", 480.18, 741.38, 801.12, 833.12, 836.13 " Mula... que se nõ poderia - longamẽte", 849.17, 862.19, tener 867.14-15 "los mouros quiseronse - ", tẽersse 170.88 "et a - con Deus", tẽelos 289.12, teeres 588.15, teerdes 168.47 "de me - puridade"; teño 91.18, 114.96 , "segũdo eu - que", 116.142, 129.105,108, 133.16, 134.50, 153.10, 187.5, 201.56, 213.19, 291.66, 326.44, 355.36, 369.19, 382.19, 389.13, 420.24, 429.4, 431.24, 434.27, 437.34, 438.35, 498.33, 576.19, 595.7, 607.65, 610.18, 622.7, 630.21 "por tal me - eu", 634.26, 654.30, 714.39, 812.187, teno 41.54, 44.30, 89.32 " - eu que seria o melor", 91.24, 97.25, 191.42, 356.8, 432.26, 533.8 (c. 364), 610.22, 623.26, 631.16, 633.9, 658.36, 679.16 (c. 465), 714.31, tenho 548.16, 551.9, 555.15, 565.14, 610.16, 632.7,8, temno 389.34, tenome 149.71 " - por boo caualeyro", 697.17, tenoo 545.29, tees 132.39, 326.36, 588.15 "dizete que lli - grã torto en llj teeres Valença", tem 100.14, 107.84, 150.9, 208.12 "ome que - lugar de rrey", 336.18, 345.26, 391.16 (c. 242), tẽ 133.27, 140.10, 180.23, 190.20, 201.54, 300.9, 303.12, 352.25, 361.13, 363.57, 380.28, 549.11, 575.28, tenuos 572.24, teemos 88.23, 194.68, 208.16-17, 308.6 "por que - d' ir pela sua estoria adeante", 420.10, 424.14,15 (c. 273), 594.16, tẽemos 43.9, 101.35, 624.17,21, 678.26, temos 550.32, teendes 44.27, 127.52, 147.23, 148.54, 149.74, 193.29, 201.64, 213.20,22, 388.10 (c. 240), 723.13, tẽedes 58.22, 811.182, teẽdes 852.43, teedes 101.26, 380.28, tenedes 714.28, teem 365.15 (c. 220), 700.30, 823.42, teẽm 7.17, tẽem 92.39 "ca - que eras presso", teẽ 172.13 (c. 109), 193.30, 195.6, 290.45, 389.23; tijna 28.24,27, 32.17, 115.119, 124.37, 126.9 "ca sse - por maltreyto", 128.57,59,77, 129.91, 131.34, 140.9, 142.7, 150.2, 154.13, 158.20,21,24, 164.26, 165,40,41,48, 173.40,49, 174.51, 178.79, 182.55, 183.19,29, 191.45,47, 201.70, 204.42 "nõ se - por culpado", 211.3, 213.31, 222.13, 260.15, 270.26, 271.35, 275.3, 276.21, 320.23, 326.27, 339.15 "segũdo que o - falado cõno Çide", 343.19, 348.4, 351.14,15,5 (c. 209), 353.4, 355.16, 357.25, 374.6 (c. 229), 385.27, 388.4, 391.8, 393.27, 396.17, 399.6 "tanto se lle - que o nõ podia vençer", 427.36, 430.10, 434.24, 438.39, 441.4, 448.8 (c. 291),5 (c. 292), 468.10,13,14, 470.13,15,18, 471.8, 475.3 (c. 314), 482.28, 488.15,19,21,22, 489.19, 490.22, 506.3, 517.8 (c. 350), 522.5, 572.10, 589.5, 602.30, 612.30, 671.12,13, 672.25,32,32-33, 673.5, 682.29, 684.15, 689.8 "que sse - por senor", 691.12, 696.13, 697.7, 709.12,13, 710.8,23, 711.2 (c. 487), 713.10, 715.58, 718.3, 719.25, 720.41, 721.29, 724.21,22, 725.20 "ca sse - por muy maltreyto", 727.18,21, 736.11, 742.2,4, 743.17, 746.21, 749.82,84,3,9,12, 751.15, 761.33, 764.14, 765.11, 770.16, 771.38-39, 773.47, 784.4, 789.11, 791.34, 800.28, tĩjna 29.11 (A1 tina ), 69.6, 74.24, 78.21, 82.15 (c. 58), 83.3, 99.16, 103.82, 127.46, 229.13, 240.42, 244.16, 246.54, 251.12, 253.54, 298.41 "por que se nõ - aynda por auondado deste rreyno", 310.52,53, 311.16,18, 313.17, 314.7, 323.12, 344.11, 351.16, 355.17, 358.27, 363.3, 364.10 (c. 219), 415.23, 471.15, 472.3,11, 473.5,13, 481.5, 490.9,17, 491.14, 493.30, 497.21, 499,3,4, 501.5,9, 503.17, 504.4 (c. 339) "que todo o poboo - cõ el... et que - preso o algozil", 505.10,12, 508.39,12, 509.15 (c. 342),9, 510.14,1 (c. 345), 523.27 "que se - en lugar de hũu delles", 594.4, 608.23, 620.15, 639.16,9, 646.7, 652.17 (c. 444) "por ende se - conas obras de Deus", 661.18,21,22, 678.29,9, 737.42, 751.3, 799.2 (c. 545), 801.42, 810.142,143, 813.223-224,226,229, 815.16 " - entõ as uezes de don Rroderigo", 825.14, 826.24, 829.6 (c. 560), 831.25, 838.6, 840.15,18, 844.10,11,13 (c. 576), 851.11 (c. 586), 853.48, 868.3 (c. 607), 871.4, 880.8 (c. 619), 883.14 (c. 624), 886.2 (c. 629), 890.12 (c. 633), 891.14,15 (2 v.),22 (2 v.), 897.27, tijña 777.3 (c. 531), tijnha 532.9 "que sse - por muy coitado", 543.14, 549.4, 552.3, 560.28, 578.53, 592.37, 613.20, tĩjnha 557.4, tenja 822.3 (c. 556), tĩjnaa 11.4 (c. 7), tijnao 230.23, 583.9, 760.14, tĩjnaos 807.34, tĩjnamos 624.14, tĩjnades 431.24, 624.28,29, 626.29, 637.6, tĩjnã 37.47, 51.6,9 (A1 tjnã ), 78.9 "sse - por enduuidados", 83.11, 85.13 "por que xe le alçarõ alj et - cõ elles", 90.23, 100.23, 228.15 " Ysem A. et os outros mouros de C. que - cõ el", 239.7, 240.40, 249.16, 285.4 (c. 168), 297.21, 302.51, 323.7, 373.8, 425.1, 440.11, 471.20, 474.16, 479.23, 500.25, 501.20, 502.5 (c. 336), 503.20,25, 524.4 "muytos dos poboos - cõ os fillos de Ab.", 525.4, 561.2, 620.16, 622.9, 630.30, 650.30,32, 661.3,15, 666.35, 705.9, 752.9, 797.25, 816.68, 833.14, 846.12, 847.19, 859.13 (c. 594), 864.3-4, 872.40,43, 873.16, 874.7,14 (c. 613), 875.20, 876.18, 877.15, 879.7 (c. 618), 880.9 (c. 618), 881.8 (c. 620), 883.20, 891.29, tiỉnã 737.37, tijnã 4.24, 31.7 (Al tynã ), 87.7, 109.25, 128.79, 129.110, 131.17, 141.24, 142.21, 151.44, 152.61, 174.53, 180.28, 182.5, 189.59, 198.81, 242.25, 243.48 ("a quantos cõ el - " ),49, 250.12, 258.15, 261.45, 271.11, 274.82,85, 275.9, 281.96, 325.19, 326.24-25, 327.60, 328.5 (c. 192), 360.22, 405.10, 439.10, 458.27, 471.9, 488.5, 494.3, 518.5, 520.3, 521.8, 543.5 (c. 374), 561.8, 593.8,22, 597.34, 598.31, 608.25, 676.20, 682.9,17,19, 683.7, 686.15, 716.11, 740.14,19, 743.16,33, 748.68, 756.47, 772.19, 773.12, 774.17,21, 782.3, 787.21, 789.20, 806.19, 808.70, tijnhã 531.11,18,19, 548.26,33, tĩjnam 51.1, 75.7 (c. 51), 104.19, 874.6, tijnam 145.17, 208.24-25, 281.94, 328.6 (c. 192), 594.11, 727.15, 754.46, 773.14, tĩjnan 77.22, teniã 325.15, tijnana 32.9 (Al tinan na ), 703.3-4, tĩjnana 285.4 (c. 167), tĩjnanas 60.17, tijnãnas 60.14 (A1 tinãans ), tijnano 695.22, tĩjnanos 877.7, tĩjnanse 90.17, tijnãse 531.21, 545.17; teuera 25.7, 408.13 (c. 258), 470.19 "nõ tijna seguro delle seu curaçõ por que - cõ Ab. en sua vida" 683.6, 891.34, teueranse 636.40; tiue 496.35, teue 83.17 (c. 59), 85.6, 116.139, 129.99, 142.11, 153.23, 154.9, 169.54, 263.12 " - ollo en mãteelo todo", 271.6, 283.65, 296.6, 304.25, 351.13, 382.17, 412.25, 428.29, 435.13, 467.8 (c. 306), 469.13, 472.17, 489.7, 519.8 (c. 352), 536.11,12, 538.13 (c. 369), 539.8,13, 540.18,10, 558.5, 599.14, 636.29, 638.5, 643.42, 648.10, 657.21, 678.28, 682.5, 703.40,12, 732.26, 746.24, 757.28, 769.8, 792.14, 793.11 (c. 541), 813.222, 829.10 (c. 560), 836.22, 839.2, 876.40, 877.54 "se - por de boa uẽtura", 886.3 (c. 630), 890.10 (c. 632) "saluo Nebla que se llj - cõ Abeamafom", 893.78, teuo 149.68, 282.27, 358.10, 502.10, 665.15, 754.11, 840.34, 896.14, teuea 325.13, 449.19, 501.7, 507.17, 736.8, 757.4, teueo 4.34, 43.16, 82.15 (c. 58), 127.41, 149.58, 271.15, 294.38, 311.14, 332.17, 473.21, 612.39, 619.62, 667.4, 711.6, 727.18, 734.8, 765.28, 766.26, 779.16, 783.23, 786.40, 791.7, teuoo 227.21, 249.11, teueos 137.38, 440.29, teuello 576.20, teuelho 616.30, téuesse 128.67 " - por enganado", 133.39, 135.28, 154.19,28, 190.24, 464.53, 515.7, 527.19, 537.2, 655.35, 708.17, 711.16, 715.57, 721.25, 728.48, 759.13, 839.9, 877.48, téuese 53.18 " - por maltreyto", 88.8, 339.36, 473.12, téuosse 876.18, teuemos 98.37, 272.19, 409.14, teuerõ 12.23, 90.20, 98.36, 99.17, 102.53, 115.115, 116.152, 128.56, 266.17, 271.11, 295.32 " - suas espadas et gardarõnas bem et fugirõ", 396.5, 401.32, 408.17, 424.11, 425.28, 428.19 "todos se - por bem pagados", 523.22, 602.22, 639.3-4 (c. 436), 662.21 "a fugir en guisa que nõ - redea ata dentro ao mar", 667.18, 682.11,20, 703.14, 707.31, 709.31,11, 710.9, 732.13, 741.31, 745.29,36, 754.12, 761.38, 768.17,26, 804.123, 807.47, 815.29, 844.12 (c. 575), 857.25, 861.9, 872.37, 873.5 (c. 611), 881.11 (c. 621),1 (c. 622), teueron 706.2, teuerõna 11.9 (c. 7), 746.8, teuerõla 5.22, teuerõno 41.57, 249.15, 372.15, 471.19, 513.30, 553.4, 680.33, 706.5, 735.23, teuerono 561.11, 600.21, teueronos 854.11, teuerõnos 526.21, 727.14-15, 851.14 (c. 585), 878.8, teuerõlle 173.47, 255.26, teuerõllo 603.34, 726.21, teuerõlho 544.4, teueronse 600.22, teueronse 833.17, teuerõse 436.15-16 "os do conde - hũu pouco cõ seu senor", 677.18, 899.27, teuerõsse 142.20, 520.14, 551.45, 700.29; terrey 310.9, terreyme 310.11, 645.87, terredes 107.71, 456.30, terranoslo 600.19 "et - por mal", terranuolo 141.20; terria ' yo' 116.146, 179.96, 616.18, teria 429.10-11, teriao 88.24, terria ' él' 132.47, 373.9 "que se lle nõ - nẽhũa cousa", 411.12 (c. 262), 426.7, 442.32, 544.10 (c. 374), terriã 362.38, 887.8; ten 91.33 " - por certo", tenamos 181.43, teede 201.72, 622.5, tẽede 619.60; tena ' yo' 703.39, tenas 84.31, 114.91, 135.13, tenha 555.17, tenamos 585.7, tenades 37.53 "que llj - cõpana para senpre", 362.24, 420.9, 555.18, 630.20, 708.29 "nõ - mays ollo por el rrey", 714.27, teñades 101.29 "et nõ - senor que uos isto dizemos por couardia", 579.71, teñã 421.11, tenã 551.12; teuesses 236.68, teuesse 44.42-43 "que o - que nõ caesse", 53.25, 102.55, 183.24, 213.31, 239.5, 276.31, 477.11 (c. 317), 490.23, 491.8, 501.13, 513.26, 527.16, 542.21, 544.14 (c. 374), 587.26, 588.11, 595.26, 609.40, 622.20, 636.31, 646.15, 647.32, 649.20, 694.34, 703.7 (2 v.), 708.22,24, 726.22, 742.55, 761.36,51, 766.19, 776.13, 786-787, 788.35, 840.15, 859.17 "ca nõ era conpaña que se llis - ", 882.8-9 (c. 624), 883.12 (c. 624), 894.48, teuese 352.14, 381.12, 394.37, 492.6, 499.11,6, 647.41, 719.18, teuessedes 179.97, 567.31, 594.22, teuesedes 41.54, 371.9, teuessem 49.55 "o alcaçar... leyxou sseus caualleyros que llo - ", 128.62, 129.111-112, 150.4, 204.38-39, 213.10, 282.15, 537.11, 607.4, 610.35, teuessẽ 681.13, 824.70, 847.6; teuer 200.16, 371.28, 607.67, 629.44, teuermos 437.32, teuerdes 101.20, 152.50, 179.100, 184.35, 187.7, 348.18, 386.3, 420.9, 425.18,26, 551.15, 554.29, 568.38, 578.56, 612.35, 617.21, 631.14, 683.34, teuerẽ 378.16 "et se cõuosco - nõ lla dedes"; teendo 160.5, 206.11 "nõ se - aynda por entrego", 303.18, 326.34, 347.21, 395.61, 712.8, 720.29, 793.7 (c. 541), 809.110, 831.34, 893.17, 894.27, tẽendo 297.22, 301.17, 525.10, 642.7, 800.4, 826.4, 834.41, 845.21-22, 857.6, 873.16, 891.30, teẽdo 734.3, 845.18, 891.18, tenendo 466.3 (c. 306), teendoa 449.3, 686.11, 699.23, 757.3, teendoo 135.37, tẽendoo 431.12, teendoos 720.33, 734.5, 768.25, 879.22, tẽendoos 777.5 (c. 530), tẽendollj 852.17 "llj estauã deãte - o camjno per u elles aujã a passar", tẽendose 353.3, 686.9, teendose 483.2, teendosse 683.11, tẽendosse 105.6, 654.9. Véase TEUDO. Aparte el uso propio de tener y como auxiliar, puede significar ' aguantar, resistir, interceptar, estar con, estar en posesión, considerar, juzgar, mantener, sostener, guardar, retener, etc.' Se documenta desde los primeros textos y la grafía teer llega hasta el s. XVI, apareciendo ya la forma mod. ter, de manera aislada, desde el s. XIV. Información sobre la palabra en C. Michaëlis Gloss. CA p. 87-88, Mettmann Gloss. CSM 297-299, Magne Demanda Graal III, 388-389, Nunes Amigo III, 692, Lapa Escarnho s.v., Machado DELP1 2067ab, DELP2 2202b, Seifert Tenere, Seifert Haber y tener, 233-276, Pidal Cid p. 863-864, F. Aragón p. 585 y Corominas DCELC IV, 420. Documentación mod. en Morais y E. Rodríguez.

M. de Miguel (1977): Vocabulario gallego medieval en documentos del s. XIII anteriores a 1275. Memoria de licenciatura. Universidad de Valladolid.
teer
tener
v., .- v., 'tener, mantener, retener'. Del latín TĔNĒRE. Formas: tener, teerdes, Inf., a. 1258-61 "et les façades gardar et tener seus priuilegios" (34.2); a. 1266 "Et teerdes estes muynos perfeytados en boo estado" (52.12); tenna (IPres. + pron.), tẽ, teedes, IPres., a. 1253-54 "esta heredat tenna Maria Roderiguez" (13.1); a. 1258-61 "que o Abbade de Monffero tẽ" (33.19); a. 1270 "hu uos ora teedes uossa Grana" (57.13); tenya, teniã, teeynan, tia, tiina, IImperf., a. 1258-61 "que o abbade tenya do cocto do moesteyro" (33.6), "que les teniã forçados sous coctos" (31.5), "que le teeynan forçados" (40.18); a. 1259 "et como os eu tia a mia morte" (27.8); a. 1261 "d' herdades que eu tiina" (46.1); tena, tenades, SPres., a. 1228 "cum que quier que tena" (20.13); a. 1262 "que a tenades de nos en prestamo" (48.2); teuesse, SImperf., a. 1257 "que as teuesse en sa uida polo moesteyro" (23.28); touer, toueren, SFut., a. 1228 "ou quien ese Borgo touer de sua mano touer" (15.11,12), 16.6; a. 1228 "mays se toueren mididas falsas britin as" (18.27); tenudas, Part., a. 1234-36 "et istas uoces fuerunt tenudas ante iudices" (2.8).

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711].
teer
tener
v. tr. v. tr. 1. "Ter, estar en posesión de algo".
____IPres. IPres. P1 teño (10): "por cárregoos que de vós teño" 732, "pertenẽçias, que eu ajo e teño e me pertẽesçe" 963, 1023, "todos quantos bẽes rraýses eu teño ẽna dita fregresja" 1274, 1407, 1418, 1424, 1533, 2454, 2554; P3 tẽ (18): "hũa vaca vermella, / bragada, de húa orella fendida, que agora tẽ o dito Pero Mjgés" 637, 645, 646, 753, "a / cortiña das Quintãas, que tẽ Johán Durã de bos de Johán Peres" 756, 759, "contrabto que este lugar tẽ cõ Padrõ" 1483, 2264, 2265, "e tẽ esta casa hũa cortiña para / colles" 2280, 2283, 2305, 2306, 2323, 2847, 2884, 2992, 3019; teẽ (9): "o dito Johán do Barral teẽ herdades ẽna fregresja" 535, 541, 662, "a súa leyra de herdade qu' el teẽ ẽna / agra de Briõ" 916, 2826, 2828, 2858, 2867, 2956; ten (2): "o / dito moesteyro de Sã Justo ten en Ferreyros dous casaas" 2641, 2912; P5 teedes (2): "jasẽ a par da vjna que vós teedes de Sã Payo" 1038, "vjna que / vós avedes e teedes" 2033; tẽedes (1): "o baçelo que vós tẽedes en Lamas de Gojo" 2556; P6 teẽ (1): "tódaslas escripturas que eles teẽ sobre / herdamẽtos e déuedas" 563; IImperf. P3 tenja (3): "dereyturas que ella havía e tenja e / lle perteesçe aver" 500, 1428, 1429; tijna (4): "doaçõ a Sueyro / Gomes do que tijna ẽno casar de Chorẽte" 27, 654, 888, 2974; tijña (17): "todo o que tijña dentro de / seus marcos era seu" 526, 527, 755, 1245, 2511, 2646, "o dito moesteyro de Sã Justo tijña dous casaas d' erdade en Ferreyros" 2654, 2656, 2662, 2665, 2684, 2702, 2738, 2895, 2930, 3001, 3008; P3 tyña (6): "doaçõ a Sueyro / Gomes do que tyña ẽno casal de Chorẽte" 30, 105, 1544, 1560, 2154, 2401; IPret. P3 teuo (2): "a qual / dita vaca el agora tẽ e teuo fasta aquí porlo dito Ferrnando" 646, 662; touo (1): "e que desde aquela ora [a] touo o dito / Fernando do Outeyro" 654; P5 teuestes (1): "fasta este dito dja, teuestes esta dita casa por / mỉ" 1340; P6 teuerõ (1): "que el e aqueles de que(e)n el ouvo o dito paaço e vjnas senpre / teuerõ desde XXX, LX, XC anos a esta parte e máis tenpo" 2503; SPres. P3 teña (2): "qualqu[er] pleito ou debate que teña en esta dita terra de Postomarcos" 983, "nẽ sabe cousa que del teña, saluo as vjnas e cousas coñoçidas" 2755; P5 tenades (1): "para / que o tenades de nós e en noso nome" 1360; SPret. P3 teuese (2); "por / jnuẽtario que ele seu teuese" 2754, "contrabto que sobre el teuese" 3002; touese (2): "o dito juís mãdou que touese a dita heredade en seu / jur" 527, 1349; P6 teuesẽ (1): "e lles dou a chaue para que o teuesẽ de súa mão" 2513; SFut. P3 teuer (2): "hũu par de capõos / ou de boas galljnas quando nõ teuer capõos" 1410, 2547; P5 teuerdes (1): "hũu par de capõos ou de boas galljnas quando nõ teuerdes / capõos" 1422; Inf. teer (2): "a deuesa de Valle que a vira teer e poseer a Ferrnand Yanes" 2684, 2709; tener (1): "para los / tener e gardar e dar aos ditos menores" 2225.
____ 2. "Ter, ater, cumprir, obrigar".
____SFut. SFut. P3 teuer (4): "qualque(e)r parte que o así nõ teuer, gardar, / conprir e pagar" 1995, 2341, 2413, 2571; Part. tiúdo (6): "que seja tiúdo de os tomar e lle deixar seu logar" 695, 1224, 1381, 1611, 2695, 2753; tiúda (2): "do que lle / era tiúda a dita Costança de Sã Gião" 1091, 1315; tiúdos (3): "que todavía sejamos tiúdos e obligados / de conprir e pagar" 1163, 2583, 3014.
____ 3. Teer por ben "pracer, agradar".
____. P6 . P6 touesẽ (1): "como quisesẽ e por ben touesẽ" 2125; SFut. P3 touer (2): "o que quiser e por ben touer" 851, 981; P5 touerdes (3): "o que vós quiserdes e por bẽ touerdes" 716, 1009, 1601; P6 touerẽ (5): "como eles quiserẽ / e por bẽ touerẽ" 356, 483, 488, 679, 834; teuerẽ (1): "como eles / quiserẽ e por bem teuerẽ" 2615;
____ 4. Teerse por + adx. ou part.
____IPres. IPres. P1 teño (1): "de que me outorgo e teño por ben cõtẽto / e pagado" 1458
____ 5. Rexístranse as seguintes construccións de teer + Part., ben con valor de perífrase perfectiva, ben con valor atributivo do verbo ter.
____IPres. IPres. P1 teño (2): "por / rrasõ que teño feyto e outorgada mjña mãda" 909, "segũdo que o eu teño aforado do dito Pay Gomes" 1417; P3 teẽ (2): "por / foro que delo teẽ feyto el e Ferrnand Vjdal" 2824, 2993; P5 teedes (4): "entesta ẽna vjna que vós teedes aforada de Sã Payo" 1036, 1979, 1980, 1984; IImperf. P3 tenja (3): "Pero Peliteyro tenja / feyto ẽna praça e calle pública, delante das ditas casas, hũu vjnal" 434, "jurou que nõ tenja tomado nẽ entrado cousa súa" 525, "que lo tenja preso" 872; P3 tijña (4): "primeyra obligaçõ que a dita tijña / feyta cõ o primeyro marido" 206, "que o / tijña preso" 234, "castineyros que o dito Ferrnán Rromeu tijña cortados e derramados e ajuiados" 555, "en hũa súa herdade que el tijña labrada abaixo da dita grãja" 2973; P3 tyña (3): "outorgou o dito Vasco d' Amjll que dá por nỉgũa a dita obligaçõ / que a dita Mayor de Cores lle tyña feyta" 1646, "que o tyña preso" 2044, "por rrasõ que eu / tyña feyto hũu foro a vós" 2429; IPret. P3 touo (1): "que a vjna que Ferrnand Gomes touo aforado do moesteyro que he do Mjnoto / de Baixo" 2991; P6 teuerõ (1): "e despois que teuerõ / o arrendamento feyto" 2794; SPret. P5 teuesedes (1): "e vos quito qualque(e)r promesa e seguridade ou outro rrecabdo que por ela me / teuesedes feyta" 1343; Inf. tener (1): "para la tener rreparada" 1837; Xer. teẽdo (2): "quanto máys teẽdolle feyto pleito / e omenaje" 1832, "fora escusado de vyr por allý teẽdo desõrrado a súa / yrmãa" 2081;
____ 6. Rexístrase na perífrase verbal teer de + Inf., con valor modal obrigativo.
____IPres. IPres. P1 teño (1): "e eu teño de pagar e sosubuýr / o cárrego" 2558.
____ Do lat. tĕnĕre 'ter asido ou ocupado', 'manter', 'reter'. Documéntase desde os primeiros textos; a grafía teer chega ata o XVI, e a mod. ter comeza a aparecer no XIV (Lorenzo Crónica s.v.).
____IImperf. No IImperf., ó lado do tema maioritario tiñ-, en gal. hai unha var. ti-, no gal. asturiano, por causa da perda da nasalidade, no canto da súa resolución como consoante nasal palatal; o tema ten-, nun punto de León (ALGa mapa 375). A forma tenja pode ser un castelanismo, porque nesta altura dificilmente se pode considerar como un testemuño dunha fase arcaica; as var. máis usuais na Idade Media son tijña en 1333, tiña en 1310, tyña en 1351, e outras semellantes (Maia p. 837), pero non faltan casos de tenia e teniam en 1273 (Martínez Montederramo s.v.).
____ Os temas tev-, tov- alternan aquí coma noutros textos galegos; Maia cita as formas en -ov- como exclusivas dos documentos galegos nos séculos XIV e XV, amais de constatalas nas CSM e en Cr. Troyana; como de costume, atribúeas á influencia castelá (Maia pp. 839-840). O tema tev-, o mesmo có mod. tiv-, é analóxico dos antigos perfectos fortes de sĕdeo, seve, sive (< *sēdŭī; vid. Santamarina Verbo p. 41, Fdez. Rei Verbo p. 311). Modernamente rexístrase algún punto esporádico de tev- (no gal. asturiano), e o radical tiv-, que aparece en puntos de toda Galicia, está a recuar pola presión do cast. tuv- (Vid. ALGa mapa 376).
____Part. O Part. tradicional, tiúdo < lat. *tenūtum foi substituído totalmente polo analóxico tido (ALGa mapa 379), en textos port. chega ós finais do XV e en textos gal. ó XVI, onde tamén se rexistra unha forma con nasal tyundo, en 1348; desde o XIII alternan formas con e e con i: teudo en 1285; tjudos en 1292, tiudos en 1414 (Maia p. 838).




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL