logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra DEITAR como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.28 Rows
- Número de acepcións atopadas: 27.
- Distribución por dicionarios: CANTIGAS DE AMIGO (1), CANCIONEIRO DA AJUDA (2), CONCELLO DE SANTIAGO (1), CRÓNICA XERAL (1), CANTIGAS DE SANTA MARÍA (1), CANTIGAS DE ESCARNHO (1), MIRAGRES DE SANTIAGO (11), LIBRO DE NOTAS (9).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

J. J. Nunes (1928): Cantigas d' amigo dos trovadores galego-portugueses. Vol. III \(Glossário\). Coimbra: Imprensa da Universidade.
deitar
v. tr. v. tr. deitar (de algum lugar), CXLVI, 1, desterrar. (Cantigas d' amigo).

Carolina Michaëlis de Vasconcelos (1920): "Glossário do Cancioneiro da Ajuda", Revista Lusitana 23, pp. 1-95.
deitar
(dēiectāre): lançar fora; expulsar; expatriar 8989 ({Martin Soarez} deitar a Castela).
deitar-se
: meter-se na cama 4757, 7242.

F. R. Tato Plaza (1986): Léxico do Libro de Actas do Concello de Santiago (1416-1422).Vol. I (Glosario A-D). Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
deytar
{[deitar]}
v. tr. v. tr. Deitar, colocar, por, apostar: "et que destes a Afon do Barquo por apostar a fechadura et por los cravos para a deytar, des et seis moravedis et huu dineiro" (4046). Formas: P6 IPret.: deytaron (4039); Inf.: deytar (4046). // 2. Derramar, distribuír un tributo entre os contribuíntes (cfr. DERRAMAR): "et por quanto entendian que era mais proveito do dito conçello et moradores da dita çidade que se deitase renda en ela para se pagaren as ditas devedas" P3 SPret. (277).

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
deytar
deitar
'arrojar, echar, expulsar, expatriar, acostarse, poner cerco ' del lat. DĒJECTĀRE, frecuentativo de DEJICIO 'echar ' (véase Malkiel Iactare ). Se ha pensado también en *JĔCTĀRE, clás. JACTĀRE, sobre el port. arc. jeitar (véase exposición en Nascentes p. 235; Magne Demanda Graal III s.v. deitadura; Gloss. Graal 367-370); Cunha Zorro s.v. y G. de Diego Dicc. 2161). Formas: deytar 169.69 "estando ao - de seu padre", 37.52 "que eu uos mandarey - allj" (id. 36.35, 62.7), 120.16 "por - do rreyno el rrey" (id. 225.7), 129.99 " - en ferros" (id. 140.37, 364.13, 388.15), 214.64 " - en çiada", 850.5 " - çiada" (id. 862.1, 866.13), 131.30 "nõ quiso - en oluido o conde", 425.31 " - os mouros do castelo", 505.21, 638.10 "começou a - sangue", 706.19 "quiseron - a culpa aos sobrinos", 789.18 "mandoos - aos cães", 807.42 "se nõ podermos - as escaleyras de corda", 842.22 "que se fosse - sobre algũus dos castelos", 842.5 "en - sua oste sobre Seuilla", 843.12 "nũca se a grã uiço quis - ", 845.18 "se y dessa uez queria - en çerca", 857.17 "começarõ a - seu fogo"; deitar 243.43 " - en grãdes ferros", 274.91 "fezerõllo - deante per çima do muro", 582.5 "mãdou - pregom", 772.18 "que o fossem - da terra -", deytalo 149.80-81 " - en ferros", 221.5 "et - enno castelo"; deitades 319.25 "que - a meu marido da terra"; deytaua 683.12 " - os arangõeses da terra", 890.5 "eno lugar sobre que se el - ", deitauase 535.16 "et - morto con fome", deytauaos 292.86 " - eno çapato", deytauã 511.23 " - muytas pedras", deitauã 535.19 "que os - fora", deytauãna 707.24 " - a mal"; deytara 160.12 " - da terra" (id. 208.22, 418.3, 423.5), 506.11 "et o - ena lagoa", deitara 271.11 "os - de Castella", 421.28 "o - el rrey", deytarã 33.17 "et aynda estes nõ escaparã se nõ por que sse - en terra", 221.17 " - da terra", 860.4 "en çiada... du se os cristãos - "; deytou 18.15 " - suas çiadas" (id. 866.2, 868.1), 76.11 " - da terra outro" (id. 79.4, 250.8, 318.2, 330.14, 413.1, 429.8), 321.32 " - o escudo et a loriga", 400.21 " - logo a mão da vara", 455.6 " - ende todaslas suzidades", 462.17 " - da jgleia o esleyto", 465.27, 471.2 " - peyto en Valença" (id. 471.17), 639.13 "ata que o - do cãpo", 673.57 " - o poder dos mouros" (id. 689.7, 766.8, 797.27, 836.18), 836.15,20 " - suas ostes sobre ela... o primeyro lugar sobre que se el - ", deitou 605.11 " - a mão enos cabelos", deytouse 25.4 " - sobre Panpellona" (id. 274.86, 352.10, 806.54, 830.15), 869.5 " - en çiada", 370.5 " - a dormir", 657.18 " - en sa cama"; deytousse 183.13 " - a seus pees", 300.17 " - en prezes en oraçõ", 488.13 " - sobre ela", deytouo 385.10 " - no rio", 718.3 "et - dela", deytoo 120.30 "prendeu... et - ẽno castelo", 86.29 " - en carçer", 234.17 " - en grandes prisoes", 245.20 " - en uagar", 686.10 " - da terra", deytouos 20.11 " - en carçer" (id. 74.31), deytoos 125.16 " - de Castela", deytouhos 464.2-3 " - en carçer", deytoua 672.34 "a agoa et - ao judeu pelo rostro", deytoa 893.18 " - ao colo", deitouas 599.14-15 "et - en elas", deytoulles 899.12 " - muytos peytos", deytoullis 129.86 " - as espadas per hũa feestra", deytastes 431.8 " - da terra" (id. 811.174), deytarõ 4.30 " - empos el", 5.22 " - ... del reyno", 102.49 "se - aos vizos do mũdo", 129.109 " - nos ferros", 189.53 "- en iogo esto", 462.14, 740.10 " - moytos abrollos pelos camjnos", 860.1 (c. 595 y 596) " - çiada", 863.29 " - seus batees ena agua", 877.14 " - os carneyros a paçer", deitarõ 258.21 "os - fora da villa", 273.66 " - as maos en el", deytarõno 124.42 " - no carçer", 862.23 " - no rrio", 261.38 " - en priiõ" deytaronos 808.60 " - da torre ajuso", deytarõnos 250.6-7 "- en alta mar", 504.36, deytarõnas 669.16 "duas egoas... et - ao caualo per cabestro", 80.49, deitarõse 326.23 " - a seus pees", deytarõse 246.64 " - sobre Seuilla" (id. 847.9), deytaronse 860.3 " - en çiada", deytarõlle 728.38 " - de agua pelos ollos", deytaronllis 855.5-8 " - çiada", deytaronllj 498.5 " - da agua pela cara"; deytart' ey 186.89 " - en priiom" deytalo emos 388.13 " - da villa"; deytalos ya 735.20 " - da terra", deytaria 460.3 "os - da terra" (id. 511.6); deytẽ 449.13 "et que me - ena jgleia de Santo Esydro" ('enterrar ' ); deytasse 169.64-65 "que sse - ", 319.19 "que os - da terra" (id. 350.,12, 494.14, 509.5, 524.9-10, 767.43), 836.12 "de Mula que sse se sobre ela - " (id. 847.7), 862.15 "que llis - çiada", deitasse 243.33 "os - da terra", 442.29 "que nõ - peito nỉhũu", deytase 397.5 "o que vençese que - mão da vara", deytassem 513.28 "que - os alaraues fora da villa" (id. 525.15), 625.6 "que nõ - en oluido o que", deytassẽ 192.8 "que - os gaandos", deytasem 123.14 "o - do rreyno", deitassẽ 274.71-72 "que o - da terra", deitassem 487.11 "que - os alaraues da terra"; deytando 247.18 "forõnos - et segudando"; deytada 815.19 " - fora a suzidade", deytadas 129.87 "quando ouuerõ - as espadas a seus senores", 774.17 "tijnã cadeas - pela villa"; deytado 459.19 "que fosse ende - o ofiçio dos godos", 656.32 "com̃o rrey don A. me ouue - da terra" (id. 810.133 "auja... - " ), 745.2 "foy - o pregõ pela oste", deitado 327.62 "fora - da terra", deytados 208.23 "forõ - da terra". Es palabra normal desde el s. XIII (Mettmann Gloss. CSM 91.92; C. Michaëlis Gloss. CA p. 25; Magne Gloss. Graal 367-370; Morais y E. Rodríguez s.v. deitar ). Algunas de las acepciones aquí citadas no se usan en la época actual.

W. Mettmann (1972): Cantigas de Santa María de Afonso X, o Sábio. Vol. IV (Glossário). Coimbra: Universidade.
deitar
deitar-se
v. tr. v. tr. / i. {intr.}: 1.28 foy-o deytar... u deytan a cevada; 4.2, 5.57 o fezera porende tan tost'en un carcer deitar; 15.177 a agua sobela testa lle deytaron; 38.60 a fror que con apertados / seus dedos tĩia foi logo deytar; 46.1 como a omagen de Santa Maria... deitou leite das tetas; 88.27 comer verças de prado / sen sal nen pont'y deitar || 61.26 os ollos fora da testa deitava || 63.63 o conde achou, / que ll'o braço destro no colo deitou || expulsar: 138.2, 235.61 se juraron... por deitaren do reino; 360.27 que de Mafomet'a seita possa eu deitar d'Espanna || deitar en vergonna 108.74: envergonhar; deitar en prijões 363.17; deitar en eixillo 328.7; deitar en pennor 369.3: empenhar || 241.24 os dedos en hũa pedra deitou (agarrou-se) || enviar: 51.75 ssa ost'alçou / que sobr'a vila deitara; 323.25 os mouros logo deitaron / sas algaras e correron e roubaron quant'acharon || deitar ancora 115.181 || 194.31 deitaron ontre ssi sortes || moldar: 196.2 fezera hũa forma pera deitar hũa ymagen do ydolo || soltar: 243.19 aas ãades deitaron os falcões || 309.68 deitaron os cimentos || 426.26 mai-los outros os diabres deitarán / dos omẽes || 111.18 era... a lussuria tan deitado, / que non dava por al ren (dado a) || deitar en pos : perseguir: 19 (M) Como tres cavaleiros deitaron en pos un seu ẽemigo || deitar-se: prostrar-se: 8.44 ant'o jograr en terra se deitou; 61.30, 65.132 se deitou log'ant'o altar tendudo; 68.41, 104.62 || 184.28 Ela que viu o marido a que chagavan de morte, / foi-sse-lle deitar de suso || 327.27 deitava-ss'a dormir || deitar-se con : 151.16 a hũa barragãa sua foi, que ben queria, / e por sse deitar con ela; 186.22 || deitar-se de peitos : debruçar-se: 241.45 Estev'o moç'o vaso na fẽestra lavando, / e deitou-sse de peitos.

M. Rodrigues Lapa (19702): Cantigas d'escarnho e de mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses. Vigo: Galaxia ["Vocabulário galego-português", pp. 1-111].
deitar
pron = pôr, colocar: {Afonso X} vos vi deitar... / vilanamente d' antre os escudeiros 12.2; {Fernan Soarez de Quinhones} deitar a pacer sas bestas 142.7, 8; 144.15; 175.19; 114.5. || Vegetar: {Estevan da Guarda} tan menguado ficou o torçon / que a cepa non pode ben deitar 100.10. || Atirar, deitar fora, expulsar: {Afonso X} os deitavan dos arções / ant' os pees de seu senhor 21.35; 150.17; 201.1; 280.36. || pron.: {Fernan Garcia Esgaravunha} ir para a cama, deitar-se ao comprido: el deitou-se e cobriu-s' enton 129.25, 26; 172.13; 212.6, 17, 19. || Atrever-se, abalançar-se: {Gonçal' Eanes do Vinhal} e seguir sões, a que vos deitastes 175.24.

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
deitar
{deytar}
v. .- v. 1.- " arrojar, echar, tirar". Inf.: DEITARLA, 229.14 "et quisoo entornar et tomar a palma et deitarla en terra". DEITALO, 56.10 "-Et mãdoulle oder hũa m[oa] ẽna gargãta et deitalo ẽno rrio do Tibre". IImperf. P6: DEITAUÃ, 62.3 "foy a hũu lugar hu deitauã os corpos dos homes mortos". IPret. P3: DEITOULLOS, 29.5 "estrulloulle todo los meolos et deitoullos fora". Part.: DEYTADO, 47.1 "et com̃o foy deytado ẽno mar".
____IPret. 2.- " acostar, acostarse, tender". IPret. P3: DEYTOO, 12.16 "et poseo en el et leuoo alo et deytoo en hũu leito". P6: DEITARONLA, 227.19 "lauarõla et vestirõla et deitaronla ẽno leito". // DEYTARSE, Inf.: DEYTARSE, 219.13 "Et quando se quiserõ deytar". IPret. P3: DEITOUSE, 120.7 "et Ferragudo ouve sono et deitouse a dormir"; 198.5 "et deitouse en un leito et jouve y algũus dias"; 226.16 "et deitouse en seu leito".
____Inf. 3.- DEITARSE " postrarse". Inf.: DEYTARSE, 179.12 "et querendose deytar aos pees del para beyjarlos". IPret. P3: DEITOUSE, 12.17 "et quando vio que llo tragiã deitouse en terra et rreçebeo cõ grã deuoçõ". DEYTOUSE, 208.10 "et deytouse aos pees deles et pediolles"; 221.17 "foyse a mõte Ouliuete et deytouse em oraçõ". P6: DEITARÕSE, 217.13 "et deitarõse ante el et aorarõlo".
____IPret. 4.- " echar, expulsar". IPret. P3: DEITOU, 67.1 "deitou de si hũa pedra grãde et ficou saão".
____IPlusc. 5.- " apartar con violencia". IPlusc. P3: DEITARA, 99.11 "et os de que auia saña cõ dereito et que deitara de si, perdooulles". P6: DEITARÃ, 220.3 "et que o deitarã da mõgia algũus dias de sua cõpania".
____IPret. 6.- " dar, entregar". IPret. P3: DEYTOULLE, 232.20 "Et Santa Maria deytoulle entõ hũa cĩta et disolle". IPlusc. P3: DEITARA, 233.21 "Entõ lles começou a dizer com̃o [...] et lle deitara a çinta asi com̃o vos ja de suso disemos".
____IPres. 7.- " despedir". IPres. P3: DEITA, 149.13 "que aquela pedra deita de si mao odor". IPret. P3: DEYTOU, 46.1 "et o terreo deytou de si caentura de fogo".
____IPret. 8.- " depositar". IPret. P3: DEITOOS, 190.10 "et os dineiros que rreçebera ẽna barcha deitoos ẽna arqua para a obra de Santiago".
____IImperf. 9.- " derribar, hacer caer". IImperf. P3: DEITAUAAS, 149.8 "fillou hũa cuna de ferro, et meteoa por so as basas et doulle cõ hũu mallo de ferro et deitauaas en terra".
____IPret. 10.- " clavar, atravesar". IPret. P3: DEYTOUMA, 8.7 "Tomou logo hũa pertega de caruallo [...] et deytouma ẽna gargãta et enforcoume".
____subst. 11.- con algunos subst., tiene la significación de los verbos que se forman de ellos o la de otros equivalentes: DEITAR SORTE(S) , " echar suertes o a suerte, sortear. Resolver o decidir una cosa por sorteo". Inf.: DEITAR, 38.12 "et asi por ela forõ todos mortos senõ el et outro que avia a deitar sorte". DEYTAR, 38.11 "et mãdou deytar sortes ontre dous et dous". // DEITAR EN [...], " mandar o enviar a, encarcelar, encerrar". IPret. P3: DEITOOS, 118.13 "et deitoos todos en prijon". P6: DEYTARÕNO, 191.10 "p[ren]derõno seus ymigos en Italia [...] et deytarõno en cadeas en fondo de hũa torre". // DEITAR ANCORAS , " echar anclas, sujetarlas en el fondo". IPret. P3: DEYTOU, 190.3 "entõ Santiago abayxou o treu et as cordas et deytou fora as ancoras". // DEITAR AS MAÃOS EN , " asir, coger, arrancar". Gerund. {Xer.}: DEITÃDO, 8.13 "et vina deitã[d]o as maãos ẽnos cabelos et carpyndo moyto".

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711].
deitar
v. tr. v. tr. 1. "Deitar, botar, verter, facer caer un líquido ou outra cousa nun recipiente".
____IFut. IFut. P5 deitaredes (1): "deitaredes medio açu[n]bre d' agua de chuuja" 2542; Inf. deitar (3): "sacar esta agua e deitarle IJ õças de / terra" 2544, "E despoys / deitarlle la terra ou caparrosa" 2548, "A goma deitarla ẽno tĩteyro" 2550, deytar (1): "para boslos dar e pagar ao / tenpo do nouo en vjno a como baler, so pena do dobro, e de o / deytar ẽno boso lagar e vendimjar" 2600.
____ 2. "Botar, obrigar a alguén a marchar dun lugar".
____IPret. IPret. P3 deitou (1): "entrou ẽno dito paaço e deitou fóra del a Johán do Njne" 2473, deytou (1): "entrou ẽno dito paaço e deytou fóra dele a Johán / de Njne" 2508.
____v. pron. v. pron. 3. "Botarse, introducirse bruscamente cara un lugar".
____IPret. IPret. P3 deitou (1): "quando se deitou súa / moller dentro da egleia de Santiago" 141.
____v. tr. v. tr. e pron. 4. "Renunciar, deixar de maneira voluntaria certa cousa".
____IPres. IPres. P1 deyto (1): "así o cõsinto e me deyto e demjto do dito foro" 2433; Inf. deitar (1): "e avendo, o dito Ares, de vender, deitar, trocar, cãbiar, enagenar a dita vjña en algũu / tenpo" 1328.
____ Do lat. dējectāre, frecuentativo de dejicio "botar". Tamén se pensou en jactāre "botar, guindar", "axitar", frecuentativo de jacĕre, por medio da súa var. vulgar jĕctāre, e logo con disimilación de palatais: džeitar > deitar (DCECH s.v. echar), aínda que en gal. o grupo [jt], como é sabido, non palataliza. É forma usual desde o séc. XIII, nas CSM (Lorenzo Crónica s.v.). Outros exemplos do XIII en Montederramo: deytamos e deytarmos en 1273, deytar en 1275 (Martínez Montederramo s.v.). Actualmente restrinxiuse o seu ámbito semántico, sendo substituído por botar: das acepcións presentes no noso texto só persiste a primeira "verter algo nun recipiente"; o seu significado máis corrente é "pór(se) en posición horizontal".




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL