J. J. Nunes (1928): Cantigas d' amigo dos trovadores galego-portugueses. Vol. III \(Glossário\). Coimbra: Imprensa da Universidade. |
---|
quitar quitar-se
| v. tr. |
v. tr. XCIX, 21, C, 21, CXXXIX, 24, CLXXXIX, 16, CXCVI, 4, CCCIV, 8, etc., afastar, deixar, separar-se de, largar, quitar-se, XXX, 7, CCIII, 15, CCCCLXXVII, 15, o mesmo; CLVIII, 1, CCCXXV, 3, ir-se, partir; CCCLXVI, 5, etc., impedir. (Cantigas d' amigo). |
Carolina Michaëlis de Vasconcelos (1920): "Glossário do Cancioneiro da Ajuda", Revista Lusitana 23, pp. 1-95. |
---|
ar-quitar
| |
: 141 {Vasco Praga de Sandin} assi m' ar quit' eu de querer. |
quitar
| P1 IPres. |
(quiētāre, que em França evolucionou para quittare): deixar de lado, pôr de lado 6891; quitar de alguma coisa alguem, livrar, desobrigar 66, 68, 70, 151, 1573, 1851; quitar alg. c. a alg., dar-se por desobrigado 2140; {Martin Soarez} quitar os olhos de alguem 1024, 1028. P1 IPres. quit' eu 141, 151; P1 SPres. quite 161; P3 IFut. quitará 66; P1 ICond. quitaria 169, quitar-m' end'-ia 70; P3 IPret. quitou 173, 174. |
quitar-se
| |
de { quitar-se de}: deixar de fazer alg. c. 108, 161, 163, 3426, 5540, 6097, 6723; separar-se de alg. 453, 1174, 1746, 5056, 5347, 6845; apartar-se 9263. |
M. C. Barreiro (1995): A documentación notarial do concello de Noia (ss. XIV-XVI). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela [Glosario, pp. 155-456]. |
---|
quitar qujtar queytar [qytar]
| v. |
v. 'librar(se) dunha obriga co pago da débeda'. Segundo Corominas DCELC, este verbo ten unha acepción xurídica desde a súa orixe e engade que este verbo significou primeiro " eximir de una obligación o gravamen", despois " libertar a uno de manos de su opresor" e finalmente " quitárselo". Inf.: Quitar, "o qual dito aforamento eu (...) et mjñas vozes, vos nõ deuemos toller nẽ quitar de aquí endeante, por máys nẽ por menos nẽ por al tanto que outra persona algũa por elo dé" 50.55 (1462); "et conprindo vós (...) et vosas voses esto que dito he, nós nẽ nosas voses nõ vos deuemos tirar nẽ quitar este dito aforamẽto et çenso que vos fasemos por máys nẽ por menos" 51.57 (1463); "nõ vos deuemos de tirar, toller nẽ quitar este dito foro nẽ parte del a vós et a vosas voses et herdeiros por máys nẽ por menos (...) nẽ porque digamos nẽ aleguemos que ouvo et ha engano" 54.35 (1472); 56.45 (1477). Qujtar, "prometemos de vos nõ tyrar njn qujtar este dito çenso por máys rrenta njn menos" 65.37 (1494). Queytar, "nõ vos devemos de tirar nẽ queytar por máys nẽ por menos nẽ por al tanto" 66.55 (1497). IPres. P1 Quito, "o tiro et tollo et parto et quito et priuo et despojo et en vós, os ditos conprantes (...) o pono, çedo, traspaso et rremouo por esta presente carta de venda" 40.35 (1440); "o tiro et tollo et parto et quito et priuo et despojo" 41.38 (1443); 43.45 (1447); "de todas mjñas vozes et herdeiros o quito et tiro et desapodero" 53.58 (1469); 55.39 (1476); 58.46 (1480); 61.33 (1487); 62.26 (1487); 64.32 (1493); 69.49 (1503). Qujto, "todo o que sobredito he que vos vendo ou a qualquer parte delo de mỉ e deles o tiro, qujto e amouo e en vós (...) o poño, çedo e trespaso por este dito presente contrabto de venda" 63.48 (1487). Qyto, "o tyro et tollo et parto et qyto et priuo et despojo" 42.23 (1445). P4 Quitamos, "sóbrelo qual todo et cada cousa et parte delo rrenũçiamos, quitamos et partimos de nós et de cada hũu de nós et de noso fauor" 51.106 (1463); "de nós et de nosos herdeiros o tiramos, quitamos et amovemos et en vós, os ditos Johã de Rromay e Juã de Barjes (...) o poemos, çedemos e traspasamos por esta presente carta de venda" 67.54 (1499). P5 Quitedes, "et pagedes en cada vn ano a dita confraría os quinze morauidís que ẽna dita casa ha en cada vn ano, en maneira que me quitedes deles a paz et a saluo et a mjñas vozes et herdeiros" 53.48 (1469) |
R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo. |
---|
quitar
| adj. |
' eximir de una obligación; librar, redimir, libertar; separarse' , con base en QUIĒTĀRE o en el adj. quito, pero no está claro el punto de partida. Se supone que es el fr. quitter, quitte y el gall.-port. QUITE, junto a QUITO, indica este origen. A ello se opone Corominas DCELC III, 962-964, basándose en la antigüedad de estas palabras y en las varias acepciones. Es posible que tenga razón, pues la anomalía en la evolución es general. Cfr. también Lerch Quitter, Lerch Nachträge quitter; FEW II, 1471b-1477a; REW 6958. Formas: quitar 510.1 (c. 345) "enviou - os catiuos que o Çide tĩjna", 511.3, 559.19,22 "para - as arcas da area que enpenorara... louuado seia senpre o nume de Deus que lli leixaua - a uerdade", 561.10 "en lljs - as arcas da area", quitou 542.19 "depois que foy morto el rrey seu senhor nũca sse - do Çide", 633.6 "o Cçide - a el rrey duzentos marcos que lli ainda deuia", 692.8 "en que llj... - o tributo", 728.57 "desta guisa - o caualeyro a sua menagem", 730.19 " - al rrey d' A. o trebuto", quitoullj 683.39-40 " - a menagẽ", quitarõ 561.1 " - as arcas que os judeus tĩjnã", quitaronme 652.16 (c. 445) "meu padre et mjna madre com̃o erã ricos - ", quitasse 416.3 "se as nõ - ata este plazo que as abrissem", 728.53 "que saluasse sua uerdade et - sua menagem", quitar 56.35 "sse sse - del". Tengo ejs. desde el XIII: CSM 200.45 "que me quite de peleja / daqueste mundo" (Mettmann Gloss. CSM 257); a. 1256 "et quito illa illos morabitinos quos debent mihi" (Test. Mafalda, 160); a. 1257 "quitouse da pesoaria" (Salazar 23.1); a. 1261 "et nos quitamus uos uobis... de ipsa predicta hereditate" (Portel p. 6); Cr. Troyana "el quer... quitarse desta guerra" (II, 23.12); Miragres "et quitauoos dos pecados" (p. 100); Cr. 1344 "que as guardassem ataa hũu ãno e, se as nõ quitasse ataa este tẽpo, que as abrissem" (III, 421); a. 1447 "que o dito conçello vos posa quitar e tirar a dita comenda" (Ferro2 p. 49); a. 1457 "e obligaron os bees do dito conçello de quitar a pas e a saluo" (id. 327); Oficios "ou de fazerem quitar aos devedores o que devem" (142.8); F. Lopes Cr. D. Pedro "quitoulhe a menagem e partiosse logo" (249.48), etc. Son acepciones de toda la E. M. Cfr. también C. Michaëlis Gloss. CA p. 76; Magne Demanda Graal III, s.v.; Lapa Escarnho s.v., Morais y E. Rodríguez. También Pidal Cid p. 817-818 y Corominas DCELC. |
F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711]. |
---|
quitar
| v. tr. |
v. tr. 1. "Quitar, coller, apropiarse ou facerse con algo que ten outra persoa". |
____ | Inf. |
Inf. quitar (11): "obligouse cõ seus bẽes de gelo faser çerto e sano de morte / e de saca e de nõ llo quitar por máys nẽ por menos" 383, 399, 1051, 1180, "outorgo de nõ boslo quitar nẽ rremouer" 1218, 1368, 1985, 1989, 2334, 2472, 3021; Xer. quitãdo (1): "quitãdo a hũa parte e / dando á outra" 679; quitando (1): "quitando da hũa parte e dando á outra" 834. |
____ | |
2. "Quitar, eximir, liberar dunha obriga, pena, contrato, débeda, etc.". |
____ | IPres. |
IPres. P1 quito (2): "e vos dou por libre e quito / dela e vos quito qualque(e)r promesa e seguridade" 1342, 2034; IImperf. P3 quitaua (3): "por quanto llos quitaua e daua e fasja / deles graça" 1546, 2022, "el alçaua e quitaua o dito couto" 2975; IPret. P3 quitou (2): "De como quitou Sueyro Gomes a Fernán Gonçalues de Rriãjo / o foro do vjno de hũu baçelo por súa vida" 230, 566; P5 quitastes (1): "por quanto me quitastes quinentos morauidís / vellos que vos eu e o dito meu marido deujamos" 1533; SPret. P3 quitase (1): "frõtou a Mayor Peres, moller de Ferrnã Gonçalues de Rriãjo, cõ / prendas de prata, tres bjncos e crusetas e outras doas, que as quitase, / donde nõ, que as vendería e que as ouvese perdidas" 2118. |
____ | |
3. "Quitar, retirar algo do sitio en que está". |
____ | SPret. |
SPret. P3 quitase (1): "que quitase / o dito vjnal" 439; Inf. quitar (1): "hũu vjnal, o qual / era feyto en seu perjuýso e da rrepública do dito porto, que pedja ao / dito juuýs que o mãdase logo de allý quitar" 437. |
____ | |
4. "Quitar, afastar, separar a alguén do sitio ou situación en que está". |
____ | IImperf. |
IImperf. P3 quitaua (2): "ben sabía como llo avía posto / ẽno jur e posisiõ de todo elo e que se maraujllaua como lo quitaua / dela" 2489, "e o dito mayordomo diso que era verdade que o posera ẽna dita posisiõ / e que o nõ quitaua dela sẽ ma[n]damento de juís" 2490. |
____ | v. pron. |
v. pron. 5. "Quitarse, afastarse, apartarse da situación que se expresa". |
____ | Inf. |
Inf. quitar (3): "por se quitar de pleitos, debates e cõtiẽdas" 673, 775, 2121. |
____ | v. intr. |
v. intr. e pron. 6. "Quitarse, deixar, abandonar, separarse de algo". A construcción intransitiva esixe un complemento con de + pron. pers. |
____ | IPres. |
IPres. P1 quito (9): "e desde aquí me quito / e deixo do jur, tenẽça e posesiõ" 735, "quítome do jur e posesiõ e poño a vós" 764, 968, 1005, 1079, 1425, "a casa / e formal e o deixo e quito de mỉ e de mjñas boses" 1538, 1598, "desde oje dito dja, parto e quito de mỉ todo jur, posesiõ, señorío" 2382; |
____ | v. pron. |
v. pron. 7. "Quitarse, separarse, deixa-la persoa coa que se convive". |
____ | IImperf. |
IImperf. P3 quitaua (1): "que se quería apartar e quitar dela e se quitaua / e apartaua dela e la daua por libre e quita para que de oje en deante fose / de sy e de seu corpo e fasenda todo quanto quisese" 1508, 1513; IPret. P6 quitarõ (1): "De como se quitarõ Fernán Mjgés e súa / moller" 186; Inf. quitar (1): "por quanto / el nõ era cõtento da vjda que fasja cõ Dominga, súa moller, e por nõ / cabsar mal de hũu ou de outro, que se quería apartar e quitar dela" 1508. |
____ | |
Do lat. quiētāre ou do adx. quito (vid.). A orixe non está clara. Lorenzo Crónica supón como punto de partida o fr. quitter, quitte, e a forma med. quite apoiaría esta hipótese (Lorenzo Crónica s.v.). Corominas, en cambio, non cre que se trate dun préstamo, senón dun semicultismo autóctono e propón partir de quiētus (DCECH s.v.). É voz común desde o XIII: está nas CSM e en moitos poetas dos Cancioneiros con grande riqueza semántica. Véxase tamén García-Sabell (s.v.). Outros exemplos do XIII desde 1259 en Montederramo (Martínez Montederramo s.v.). |