K. M. Parker (1958): Vocabulario de la Crónica Troyana. Salamanca: Universidad. |
---|
baixo
| adx. |
adj. {adx.} desmontado, a pie; dismounted: quando achiles o veu assy yr descuberto et baixo... foyo ferir por de tras ẽnos costados, I 354.27. |
baixo
| adx. |
adj. {adx.} bajo; low, soft: auja sua parauoa moy baixa et a uoz fraqua, I 155.11. |
baixo
| adx. |
adj. {adx.} bajo, humilde; humble, low: hun caualeyro mays baixo de lyñagen, I 253.5. |
baixo
| adx. |
adj. {adx.} bajo, de poca altura; low: do lugar mais alto vijnr a agoa ao mais bayxo, II 128.22, II 167.12. |
R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo. |
---|
baixo
| |
'bajo, poco elevado ' , del lat. vulg. BASSUS 'bajo ' (con influencia del verbo BAIXAR ). Una vez: 767.48 "subiu en hũu cabeço - ". Desde el XIII: CSM 245.91 "el ouv' espanto do rio, non ousou y meter pe / e diz: sennor, muit' é alto, des i u mais baixo é / á y mais de dez braçadas"; Gal. Estoria "as cordas, as hũas altas et as outras bayxas" (19.19); Cr. Troyana "quando achiles o veu assy yr descuberto et baixo" (I, 354.27); "auja sua parauoa moy baixa et a uoz fraqua" (I, 155.11); "hun caualeyro mays baixo de lyñagen" (I, 253.5), "do lugar mais alto vijnr a agoa ao mais bayxo" (II, 128.22); R. S. Bento "mays baixo e vil" (RBF V, 30); a. 1402 "que acolla em ela ao dito señor arçobispo eno alto et eno baixo" (Ferreiro VII, Apénd. 13); a. 1422 "cõmo se departe por baixo do rrigeyro" (Salazar 135.16); F. Lopes Cr. D. Pedro "tomar das viandas por preço mais baixo do que sse vendiam" (p. 109.69), "depois que forom baixas no aar" (269.69); Soliloquio "livraste a minha alma do inferno mais baixo" (16.27), etc. Otros ejs. en Machado (Gloss. CBN, 186a-187a). En cast. desde el XIII (Corominas DCELC I, 370b). |
F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711]. |
---|
baixo abaixo abaxo baxo
| adv. |
adv. 1. "Baixo, embaixo, en lugar ou parte inferior". |
____ | |
baixo (9): "jasja ẽna melloría de baixo" 416, "o primeyro pedaço máys de baixo" 750, 2400, "e da parte de baixo jas Aldo[n]ça Mun[js]" 2807, 2936, 2944, 2947, 2992, 2993; abaixo (2): "por rrasõn do foro que aquí abaixo lle fasía" 1546, "logo abaixo cabo da fonte" 2924; abaxo (1): "avedes de faser dúas portas, hũa á parte de arriba, adonde se leuãta o sol, e a outra abaxo (...) contra o ponẽte" 1982. |
____ | ____ |
2. "Baixo, abaixo, cara ó lugar ou parte inferior". |
____ | ____ |
abaixo (1): "porla cõgo[stra] abaixo" 2707; abaxo (1): "a agua da fonte que deçe abaxo porlo rrego" 2911. |
____ | prep. |
loc. prep. 3. "Baixo de, embaixo de". |
____ | |
abaixo de (1): "herdade que el tijña labrada abaixo da dita grãja" 2973. |
____ | m. |
m. 4. "Baixo, sollado, planta da casa que se topa ó nivel do chan". |
____ | |
baixo (4): "para faser ẽno baixo estabros e cosjña e outros conprimentos de casas" 1824. |
____ | ____ |
4.1. Rexístrase na expresión o alto e o baixo, que referido a unha casa indica a totalidade da mesma. |
____ | ____ |
o alto e baixo (2): "coñosco que (...) teuestes esta dita casa (...) que agora que a rreçebo de vós e as chaues dela e todo o alto e baixo dela" 1341, 1350; baxo (1): "ẽno alto e baxo" 1348, 1571. |
____ | ____ |
Do lat. vulg. bassus 'baixo', con influencia do verbo baixar. As formas coa prep. a- (< lat. ad) son composicións romances; abajo rexístrase en cast. desde comezos do XV (DCECH s.v. bajo); o DELP (s.v. abaixo) documéntao no XVI, pero é do séc. anterior como demostra o noso texto. As formas baxo e abaxo supoñen a simplificación do ditongo por absorción da semivocal por parte da consoante palatal e non a continuación do clásico bassus (cf. abaxar xunto con abaixar, xa nas CSM, Lorenzo Crónica s.v. abaixar); no gal. mod. as formas con -ax- (baxo, baxar, caxa, faxa) son propias do bloque oriental, esp. na área asturiana e en falas do leste de Lugo (Fdez. Rei Dialectoloxía, p. 52). Respecto á cronoloxía, o DELP rexistra baxo tamén no XVI. Véxase tamén debaixo. |