logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra caer como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.22 Rows
- Número de acepcións atopadas: 22.
- Distribución por dicionarios: CANTIGAS DE AMIGO (1), CANCIONEIRO DA AJUDA (2), CONCELLO DE NOIA (2), CONCELLO DE SANTIAGO (1), CRÓNICA TROIANA (1), CRÓNICA XERAL (1), CANTIGAS DE SANTA MARÍA (1), CANTIGAS DE ESCARNHO (1), HISTORIA TROIANA (4), VOCABULARIO 1275 (1), MIRAGRES DE SANTIAGO (3), Nunes2 (1), LIBRO DE NOTAS (3).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

J. J. Nunes (1928): Cantigas d' amigo dos trovadores galego-portugueses. Vol. III \(Glossário\). Coimbra: Imprensa da Universidade.
caer
v. intr. v. intr. cair: IPret. P3 caeu, II, 16, P5 caestes, XXXIV, 13. (Cantigas d' amigo).

Carolina Michaëlis de Vasconcelos (1920): "Glossário do Cancioneiro da Ajuda", Revista Lusitana 23, pp. 1-95.
caer
Inf. (cadĕre): caír, forma não só inferida de caesse, mas documentada por outros textos; p. ex. caeu Lang Liederbuch (= Canc. de D. Denis) 1136; caestes, ib. 2195; caemos, Graal, 86; caedes CV 1015. O Inf. encontrei-o em CV 186 e 1015. Reduzido a queer e quér existe em dialectos da Galiza. Dequeer, decair, ocorre no CV 908 {Estevan da Guarda}.
caer
caesse
P3 SImperf. : P3 SImperf., do infinitivo caer: 56 ({Vasco Praga de Sandin} se en prazer vus caesse).

M. C. Barreiro (1995): A documentación notarial do concello de Noia (ss. XIV-XVI). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela [Glosario, pp. 155-456].
caer
cayer
v. v. 1.- 'ir ó chan, derrubarse'. Inf.: Caer, 51.45 (1463) "et acontesçendo de arder as ditas casas ou caer de todo pũto, o que Deus nõ queyra". Xer.: Caendo, 50.35 (1462) "et coberta et rrestoirada, et caendo ou ardendo, o que Deus nõ queira".
____Inf. 2.- 'incorrer'. Inf.: Cayer, 28.15 (1412) "eles conprindo a dita carta, et por non cayer nen encorrer ẽna pena et escomoyón en ela contiúda".

F. R. Tato Plaza (1986): Léxico do Libro de Actas do Concello de Santiago (1416-1422).Vol. I (Glosario A-D). Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
caer
v. intr. v. intr. Caer, moverse unha cousa de arriba abaixo polo seu propio peso: "toda a agoa que se seise e caese dos ditos cannos e pila da dita plaça" P3 SPret. (4926). // 2. Incorrer, caer nalgunha pena, cometer un delito: "que pagen as ditas penas en que asy ouveren caydo por la dita rason" (6832). Formas: P3 SPret.: caese (7011). // 3. Caer en mal caso, ser declarado en rebeldía: "que nenhuu non fose ousado de abrir as ditas portas sen mandado do dito conçello so penna de caer por elo en mal caso" (8322). {Cfr. CAYDO}.

K. M. Parker (1958): Vocabulario de la Crónica Troyana. Salamanca: Universidad.
caer
intr. intr. caer; to fall: o sacrifiçio caeu do altar en terra, II 173.12, I 130.13, I 232.18, I 233.21.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
caer
cair
queir
queer
'caer ' 'tocar, corresponder ' , del lat. CADĔRE (REW 1451). Formas: caer 101.22 " - en grãde erro", 139.32, 148.46 "de - en erro", 153.16 "por fazer dereyto nõ deuo de - mal", 230.24, 400.20, 480.19 "leixouse - sobrello jnfante", 564.25 "leixarõse - a seus pees", 655.22 "leixouse - da cama", 658.51, 684.9, 727.24 "leixousse - trauesso", 753.21, 770.5, 870.37 "que muytos delles se leixaxõ - eno rrio", caay 876.33 "quando - do çeo", cae 520.17, caemos 84.34, caẽ 198.72, caya 'caía ' 314.18, cayã 756.12, 857.29, caera 851.1, 852.35,40, 853.62, queera 132.9 " - en aquela priiom", caeu 99.15 (2 v.), 110.53, 112.46, 113.76, 178.62, 182.57, 200.33, 202.11 " - ennos mouros tal enfermidade", 217.15, 232.35, 246.44, 280.70, 304.37, 317.29, 427.40, 464.53, 473.10 "et - tã grande espanto en el rrey de U. que", 480.15, 498.4, 511.18, 584.36, 591.8,17, 638.8, 640.9, 672.27, 713.7,14, 769.4 (c. 525), 885.11 (c. 628), caeo 343.23 " - da mão al rrey", caeullj 672.43, 852.27, caestes 746.13 "se en algũu tempo lle - en torto", caerõ 197.47 " - dos mouros mortos mays de dous mĩl", 870.21, caerõlle 134.6 " - os podengos no rastro do conde", caeria 282.25 (ms. calria, A1 cayria ), caya 'caiga ' 100.16, caesse 44.43, caessedes 107.82 "nõ - en erro", caydos 99.18 "et que erã - en muy grãde erro", cayda 852.39 "como llj auja - ". La acepción 'tocar, tocar en suerte, corresponder ' : caay 606.42 "muy gram parte uos - ende", 812.210 "nõ me - a mỉ de uos consellar", cae 612.34 "ca enos uossos paaços nõ - de pousar nenhũu", caera 429.6 "do que lle - en sua parte", caeu 26.30,34, 557.19 "o algo que ende ouuerõ que - aa pessoa X marcos de plata", caese 9.15 " - en sua parte". Desde el s. XII, pero cfr. en 1006 "quando partirunt uillas de gundisalbo muneonis cadeu ipsa uilla in sua quinta ad illa domna" (PMH Diplom. 120); a. 1152 "et si caer pectet mil m.o et si non habuerit de que los peche faciant de illum iusticiam" (PMH Leges 380) (ya en Machado); CSM 74.42 "e poren non caeu", 83.15 "por seus pecados / fora caer en cativo", etc. (Mettmann Gloss. CSM 49); Johan Baveca (1063, 1453) "ferindo en uos an elles de caer" (14), etc. (véase Gloss. CBN, 258ab y Magne Gloss. Graal 238-239); Miragres "et aa caeda que caeu ergeuse sen ferida" (28); Cativo Monge "leixou-se caer aos meus pees" (BF I, 140.58); Cr. Troyana "caeu do altar en terra" (II, 173.12). Llega hasta el XV (en Vita Chr. alterna con cair ) y es aún forma del gall. mod. El port. mod. cair está ya en el XIV (no XV como dice Machado DELP ): Graal "caiu do cavalo" (I, 202; cfr. "e caeu dentro", II, 269); a. 1364 "it. duas tjnhas pequenas que stauam pera cajr" (Machado Voc. XIV 236); pero ya queir en 1259 "et quada que mandar queir aruore deue y... octra a meter" (Salazar 44.15). Ej. de queer en Machado DELP. Ambas han desaparecido. Para el cast. véase Pidal Cid II, 522.

W. Mettmann (1972): Cantigas de Santa María de Afonso X, o Sábio. Vol. IV (Glossário). Coimbra: Universidade.
caer
intr. v. i. {intr.} cair: 26.38 por que non caias no lago / d'iferno; 91.34 os nembros lles cayan || 11.4 Macar ome per folia / aginna caer / pod'en pecado; 25.137 caer en vergonna; 65.31 caeu en grand'enfermidade; 83.15 por seus pecados / Fora caer en cativo; 94.9 quando en erro caemos; 217.9 quen sse desto non guarda / cae de mal en peor || 93.18 quiso Deus que caess'en el gran gafeen || 307.27 cayan coriscos || 322.33 a festa da Virgen Santa Maria, / que cae no mes d'agosto; 411.1 || Formas verbais: IPres. P3 cae 217.9, 322.33, 411.1; P4 caemos 94.9; P6 caen 227.13; SPres. P1 cáia 55.45, 401.74; P2 cáias 26.38; P3 cáia 96.9; P4 caiamos 165.31, 239.85, 264.34; P6 cáian 303.13; IImperf. P3 caya 73.38, 141.23, 241.47, 303.33; P6 cayan 91.34, 307.27; SImperf. P3 caesse 93.18, 364.18; IPret. P1 caý 195.69, 282.34; P3 caeu 35.86, 74.42; IPlusc. P3 caera 33.1; Part. perf. caudo 28.61, 107.41; Inf. caer 11.4, 25.137, 83.15.

M. Rodrigues Lapa (19702): Cantigas d'escarnho e de mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses. Vigo: Galaxia ["Vocabulário galego-português", pp. 1-111].
caer
IPres. = cair: {Johan Baveca} se vos Deus en armas ben fezer, / ferindo en vós, an eles de caer 188.14; 77.22. || Meter-se, instalar-se: {Fernan Velho} pois que vio o clérigo caer / antr' eles ambos 146.26. || Ficar beneficiado: {Airas Perez Vuitoron} caeredes en este mester, / ... que est' aguisado 83.3; {Johan Soarez Coelho} fez[o] sa partiçon / con seus irmãos e caeu mui ben 231.2, 4, 5. || Valer, insinuar-se: {Johan Soarez Coelho} como vos faz antr' os boos caer / e antr' os maos 232.6, 7, 11, 12. || Proceder, portar-se: {Johan Vasquiz de Talaveira} non tenh' eu por razon / d' as molheres todas caeren mal 248.16. || Formas verbais: IPres. P5 caedes 232.6, 7, 9, 11, 12; IPret. P3 caeu 231.2, 4, 5; IFut. P5 caeredes 83.3; {Inf. Conx.} inf. pes. P6 caeren 246.16.

K. M. Parker (1977): Vocabulario clasificado de los folios gallegos de la Historia Troyana. Illinois: Applied Literature Press.
caer
intr. intr. caer; to fall: cansou et cayo ẽno mar, 16.34, 27.17, 32.22.
caer
intr. intr. hallarse; to find oneself, to be: eu duldo moyto de abayxar en mjña onrra et de caer en tal posfaço, 278.14.
caer
intr. intr. hallarse; to find oneself, to be: nõ faça cousa nẽgũa que uos em pesar caya, 62.36.
caer
tr. tr. pasar por, sufrir; to go through, suffer: caerõ en moytos males, et rreçeberõ moytos dãnos, 339.38.

M. de Miguel (1977): Vocabulario gallego medieval en documentos del s. XIII anteriores a 1275. Memoria de licenciatura. Universidad de Valladolid.
caer
cayr
v. .- v. 'caer'. Del latín CADĔRE. Formas: caer, cayr, SFut., a. 1228 "et se aquelle que a casa demanda caer, de LXº solidos" (17.27); a. 1228 "e qual delles que per iuyzio cayr" (17.22).

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
caer
v. .- v. 1.- " caer". Inf.: CAER, 83.6 "quando eles virẽ caer a chaue asconderse am". IPret. P3: CAEU, 28.9 "et aa caeda que caeu"; 63.13 "et caeu en terra"; 141.14 "hũa parte [...] caeu aa destra parte"; 184.4 "caeu ontre anba las naues"; 190.14; 194.4. P6: CAERÕ, 74.6 "caerõ todo los muros da çidade"; 80.3 "caerõ todo los muros da vila"; 119.2 "et caerõ anbos en terra". IImperf. P6: CAYÃ, 41.18 "os mãçebos que er[ã] mais arrizados cayã cõ fame". CAYAM, 229.7 "çegarõ todos aqueles judeus, et hũus cayam en terra". IPlusc. P3: CAERA, 183.2 "achou que o ospede caera do sobrado"; 191.4 "cõtou [...] desque aquela ora que caera da barcha". IFut. P3: CAERA, 83.4 "tẽ hũa [...] chaue que lle caera, [...] quando naçer"; 182.6 "sabe que o teu ospede falso [...] caera de çima de seu sobrado".
____IPret. 2.- " desprenderse o separarse una cosa del objeto a que estaba adherida". IPret. P6: CAERÕLLE, 36.12 "Et dizẽdo esto caerõlle as vespas dos narizes".
________ 3.- " incurrir en". IPret. P6: CAERÕ, 170.11 "Et grã peça ha que moytos caerõ ẽna yra de Nostro Señor". SPres. P2: CAYAS, 64.2 "Et nõ creas que por ende cayas en periuro".

Nunes2
caer
caler
Non m' en cal (no texto chal), XXVIII, 17, isso não me aquenta, nem arrefenta, não me importa. (Cantigas d' amor).

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711].
caýr
caer
v. intr. v. intr. "Caer, incorrer nunha falta ou erro".
____SPres. SPres. P3 caya (1): "que caya e jncurra en pena o que o así nõ gardar" 815; P5 cayades (1): "prometo de o nõ rreuocar ahuũque me cayades e / ajades caýdo en caso de engratetude" 1296; SPret. P3 cayese (1): "protestou que cayese e jncurrise e ouvese caýdo e jncurrido ẽnas mayores penas" 1107; caýse (1): "protestãdo que caýse ẽnas penas / en este caso ordenadas" 1484; Part. caýdo (1): 1107, "non es dubda aver caýdo / e jncurrido en las dichas penas" 1297.
____ Do lat. cadĕre. A forma caer testemúñase desde o séc. XII, pero xa en 1006 se rexistra unha forma latinizada cadeu en textos portugueses; caeu, caer, nas CSM. Cair é a forma moderna en port., e documéntase xa no XIV; en textos galegos, queir 1259 (Lorenzo Crónica s.v. caer). Máis exemplos de caer en Montederramo (Martínez Montederramo s.v.) e Maia (p. 773), que recolle unha forma queer, coa vocal pretónica asimilada á tónica, en 1322 na comarca do Salnés. No gal. mod. caír subsiste como forma dialectal na maior parte de Ourense, e boa parte de Pontevedra, amais dalgúns puntos illados do norte e sur de Lugo e do gal. do Bierzo (Fdez. Rei Verbo p. 91 e ALGa mapa 160).




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL