DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega

Está a procurar a palabra cousa como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.28 Rows
- Número de acepcións atopadas: 27.
- Distribución por dicionarios: CANTIGAS DE AMIGO (1), CANCIONEIRO DA AJUDA (1), CONCELLO DE NOIA (6), CONCELLO DE SANTIAGO (1), CRÓNICA XERAL (1), CRÓNICA TROIANA (1), CRÓNICA XERAL (1), CANTIGAS DE SANTA MARÍA (1), CANTIGAS DE ESCARNHO (1), HISTORIA TROIANA (4), VOCABULARIO 1275 (1), MIRAGRES DE SANTIAGO (1), LIBRO DE NOTAS (7).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

J. J. Nunes (1928): Cantigas d' amigo dos trovadores galego-portugueses. Vol. III \(Glossário\). Coimbra: Imprensa da Universidade.
cousa
f. s. f. LXIII, 3, LXIX, 10, cousa nenhuma ou nada; cf. ren; per cousa que, LXVII, 21 por causa que, porque. (Cantigas d' amigo).

J. J. Nunes (1928): Cantigas d' amigo dos trovadores galego-portugueses. Vol. III \(Glossário\). Coimbra: Imprensa da Universidade.
cousa	f.	s. f. LXIII, 3, LXIX, 10, cousa nenhuma ou nada; cf. ren; per cousa que, LXVII, 21 por causa que, porque. (Cantigas d' amigo).

Carolina Michaëlis de Vasconcelos (1920): "Glossário do Cancioneiro da Ajuda", Revista Lusitana 23, pp. 1-95.
cousa
(causa): sinónimo na linguagem arcaica de ren, cousa, refere-se ora a objectos 39, 65, 229, 238, ora a pessoas: 41 ({Vasco Praga de Sandin} nulha cousa = nada); 101 ({Vasco Praga de Sandin} sempre a ja mais amarei d' outra cousa); 69 ({Vasco Praga de Sandin} nulha cousa), 7013 ({Airas Moniz d' Asme} cousa que sei).

Carolina Michaëlis de Vasconcelos (1920): "Glossário do Cancioneiro da Ajuda", Revista Lusitana 23, pp. 1-95.
cousa		(causa): sinónimo na linguagem arcaica de ren, cousa, refere-se ora a objectos 39, 65, 229, 238, ora a pessoas: 41 ({Vasco Praga de Sandin} nulha cousa = nada); 101 ({Vasco Praga de Sandin} sempre a ja mais amarei d' outra cousa); 69 ({Vasco Praga de Sandin} nulha cousa), 7013 ({Airas Moniz d' Asme} cousa que sei).

M. C. Barreiro (1995): A documentación notarial do concello de Noia (ss. XIV-XVI). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela [Glosario, pp. 155-456].
cousa
subst. .- subst. 'cousa'. Cousa, 8.20 (1381) "así por conpras como por gãansas como por outra qualquer cousa que a mỉ (...) pertẽescã ẽna dita dita vylla de Pascoal"; 12.32 (1394) "Et valla onde diz cousa"; 67.49, 53 (1499). Cousas, 8.23 (1381) "véndouos como dito he as ditas herdades et cousas sobreditas por preso çerto"; 8.36 "ditas herdades et cousas que uos uẽdo"; 8.47; 8.54; 10.81 (1390) "et conprira o dito foro et cousas sobreditas"; 14.9 (1395) "áruores et outras quaesquer cousas et dereituras"; 16.35 (1397); 17.30, 34, 38 (1397); 19.19, 27, 41 (1398); 31.25, 58, 81 (1417); 32.33, 44 (1419), 34.50 (1422); 41.62 (1443); 43.57 (1447); 48.22 (1455); 50.34, 71, 85 (1462); 51.55 (1463); 54.57 (1472); 57.38, 48 (1478); 63.65 (1487); 65.60 (1494); 67.24 (1493).

____ Dentro deste termo que ten unhas acepcións tan xenéricas como para significar 'todo o que existe ou pode existir real ou abstractamente, calquera obxecto inanimado, feito, condición, circunstancias, maneiras', vou suliñar catro das construccións que para min son as máis interesantes:

____ ____ 1.- conusçuda cousa seia. Frase coa que se comeza unha escritura; é moi frecuente, aínda que nos meus documentos só aparece dúas veces, mentres que a construcción predominante para comeza-los contratos é: sábean todos que. Cousa, 1.2 (1332) "Conusçuda cousa seia a todos que eu, Ffernã Eanes (...) por mỉ et por mjña moller, Marina Rrodriges, a qual deue a dar senpre outorgaçõ deste escripto per mỉ et per meus bẽes"; 3.2 (1342) "Coñuçuda cousa sseya a todos que eu (...) et mjña moller (...) pressentes et outorgantes, por nós et por todas nossas voçes, de bõ coraçõ et de boa voontade, vẽdemos et ffrymemẽte outorgamos para ssenpre a uós".

____ ____ 2.- nỉhũa cousa. En frases negativas equivale a 'nada'. Cousa, 31.21 (1417) "e deuédesla de (...) podar et cauar et rreparala de tódoslos outros lauores que ela ouver mester per vosa custa propia sen nós nẽ nosas vozes pagar nỉhũa cousa".

____ ____ 3.- cousa algũa 'algo'. Cousa, 52.26 (1469) "que el, altas vozes, pregoase a dita casa con cargo de quinze morauidís vellos saluados (...) et disese se avía y persona ou personas que porla dita casa quisese dar et prometer cousa algũa con o dito cargo dos ditos quinze morauidís"; 52.29 "disendo se avía ende persona algũa que por ela dese et prometese cousa algũa con o dito cargo".

____ ____ 4.- cousa propia 'que é propiedade de un', 'que pertence a un', 'dereito a empregar unha cousa con total dominio sobre ela e con exclusión da posibilidade de inxerencia dos demais'. No corpus que estudio, cousa propia aparece en tres tipos de negocios xurídicos: compra-venda, doazón e aforamento. Neles o vendedor, doante ou concedente renuncia ós dereitos que posúe sobre a cousa, dando plena potestade ó comprador, donatario ou concesionario para dispoñer dela con tódolos dereitos de pertenza, obrigándose inclusive a pagar unha multa, en caso de inxerencia nos dereitos de posesión cedidos. Cousa propia, 12.22 (1394) "vendo et firmemente outorgo para todo senpre a uós (...) tódalas casas, casares (...) et des aquí endiante que façades delo et em elo toda uosa voontade así como de uosa cousa propia, sẽ meu ẽbargo (...) et esto prometo de tẽer, conplyr et agardar so pena de dous mjll morauidís que vos peyte por pena en nome de ynterese, se o así nõ touer et conplyr"; 13.48 (1395) "et façades dellas et en ellas toda vosa voentade, así como de vosa cousa propia"; 14.27 (1395); 15.45 (1395); 18.31, 34 (1397); 24.120 (1407) "et quero et outorgo que vós de aquí endeante (...) et sẽ meu ẽbargo (...) et sẽ coómea algũa, posades entrar et rreçeber et auer et ajurar a dita medade da dita casa et faser em ela et em ela et em parte dela toda vosa boõtade, así como de vosa cousa propia, et todo jur, señorío, posisõ, propiedade, vós, auçõ et dereito que eu ey et me perteesçe ẽna dita meadade da dita casa, por rrasõ da dita conpra et venda (...) o tiro et tollo et en vós (...) o poño et rremouo"; 29.50 (1415); 34.30 (1422) "dou et outorgo en pura et justa doaçón para senpre, así como doaçón mellor deue seer et de dereyto máys valer ontre viuos (...) et quero et outorgo que vós (...) ajades para senpre et sejades verdadeiro padrón et posoydor et propiatario da dita medade do dito forno et façades del et en el toda vosa voontade para senpre, como de vosa cousa propia"; 40.41 (1440); 42.35 (1445); 43.52 (1447); 49.25 (1459); 53.46 (1469); 54.19 (1472) "dito agro (...) ẽno qual avedes de plãtar et edificar todo o que quiserdes et por ben teverdes así como de vosa cousa propia, libre, quita et desenbargada, e afórovos o dito agro (...) para todo senpre jamays"; 55.34 (1476); 58.52 (1480); 59.45 (1482); 61.42 (1487); 62.33 (1487); 63.59 (1487); 64.27 (1493). Cousas propias, 8.45 (1381); 10.94 (1390); 41.53 (1443); 69.56 (1503).

M. C. Barreiro (1995): A documentación notarial do concello de Noia (ss. XIV-XVI). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela [Glosario, pp. 155-456].
cousa	subst.	.- subst. 'cousa'. Cousa, 8.20 (1381) "así por conpras como por gãansas como por outra qualquer cousa que a mỉ (...) pertẽescã ẽna dita dita vylla de Pascoal"; 12.32 (1394) "Et valla onde diz cousa"; 67.49, 53 (1499). Cousas, 8.23 (1381) "véndouos como dito he as ditas herdades et cousas sobreditas por preso çerto"; 8.36 "ditas herdades et cousas que uos uẽdo"; 8.47; 8.54; 10.81 (1390) "et conprira o dito foro et cousas sobreditas"; 14.9 (1395) "áruores et outras quaesquer cousas et dereituras"; 16.35 (1397); 17.30, 34, 38 (1397); 19.19, 27, 41 (1398); 31.25, 58, 81 (1417); 32.33, 44 (1419), 34.50 (1422); 41.62 (1443); 43.57 (1447); 48.22 (1455); 50.34, 71, 85 (1462); 51.55 (1463); 54.57 (1472); 57.38, 48 (1478); 63.65 (1487); 65.60 (1494); 67.24 (1493).
____		Dentro deste termo que ten unhas acepcións tan xenéricas como para significar 'todo o que existe ou pode existir real ou abstractamente, calquera obxecto inanimado, feito, condición, circunstancias, maneiras', vou suliñar catro das construccións que para min son as máis interesantes:
____	____	1.- conusçuda cousa seia. Frase coa que se comeza unha escritura; é moi frecuente, aínda que nos meus documentos só aparece dúas veces, mentres que a construcción predominante para comeza-los contratos é: sábean todos que. Cousa, 1.2 (1332) "Conusçuda cousa seia a todos que eu, Ffernã Eanes (...) por mỉ et por mjña moller, Marina Rrodriges, a qual deue a dar senpre outorgaçõ deste escripto per mỉ et per meus bẽes"; 3.2 (1342) "Coñuçuda cousa sseya a todos que eu (...) et mjña moller (...) pressentes et outorgantes, por nós et por todas nossas voçes, de bõ coraçõ et de boa voontade, vẽdemos et ffrymemẽte outorgamos para ssenpre a uós".
____	____	2.- nỉhũa cousa. En frases negativas equivale a 'nada'. Cousa, 31.21 (1417) "e deuédesla de (...) podar et cauar et rreparala de tódoslos outros lauores que ela ouver mester per vosa custa propia sen nós nẽ nosas vozes pagar nỉhũa cousa".
____	____	3.- cousa algũa 'algo'. Cousa, 52.26 (1469) "que el, altas vozes, pregoase a dita casa con cargo de quinze morauidís vellos saluados (...) et disese se avía y persona ou personas que porla dita casa quisese dar et prometer cousa algũa con o dito cargo dos ditos quinze morauidís"; 52.29 "disendo se avía ende persona algũa que por ela dese et prometese cousa algũa con o dito cargo".
____	____	4.- cousa propia 'que é propiedade de un', 'que pertence a un', 'dereito a empregar unha cousa con total dominio sobre ela e con exclusión da posibilidade de inxerencia dos demais'. No corpus que estudio, cousa propia aparece en tres tipos de negocios xurídicos: compra-venda, doazón e aforamento. Neles o vendedor, doante ou concedente renuncia ós dereitos que posúe sobre a cousa, dando plena potestade ó comprador, donatario ou concesionario para dispoñer dela con tódolos dereitos de pertenza, obrigándose inclusive a pagar unha multa, en caso de inxerencia nos dereitos de posesión cedidos. Cousa propia, 12.22 (1394) "vendo et firmemente outorgo para todo senpre a uós (...) tódalas casas, casares (...) et des aquí endiante que façades delo et em elo toda uosa voontade así como de uosa cousa propia, sẽ meu ẽbargo (...) et esto prometo de tẽer, conplyr et agardar so pena de dous mjll morauidís que vos peyte por pena en nome de ynterese, se o así nõ touer et conplyr"; 13.48 (1395) "et façades dellas et en ellas toda vosa voentade, así como de vosa cousa propia"; 14.27 (1395); 15.45 (1395); 18.31, 34 (1397); 24.120 (1407) "et quero et outorgo que vós de aquí endeante (...) et sẽ meu ẽbargo (...) et sẽ coómea algũa, posades entrar et rreçeber et auer et ajurar a dita medade da dita casa et faser em ela et em ela et em parte dela toda vosa boõtade, así como de vosa cousa propia, et todo jur, señorío, posisõ, propiedade, vós, auçõ et dereito que eu ey et me perteesçe ẽna dita meadade da dita casa, por rrasõ da dita conpra et venda (...) o tiro et tollo et en vós (...) o poño et rremouo"; 29.50 (1415); 34.30 (1422) "dou et outorgo en pura et justa doaçón para senpre, así como doaçón mellor deue seer et de dereyto máys valer ontre viuos (...) et quero et outorgo que vós (...) ajades para senpre et sejades verdadeiro padrón et posoydor et propiatario da dita medade do dito forno et façades del et en el toda vosa voontade para senpre, como de vosa cousa propia"; 40.41 (1440); 42.35 (1445); 43.52 (1447); 49.25 (1459); 53.46 (1469); 54.19 (1472) "dito agro (...) ẽno qual avedes de plãtar et edificar todo o que quiserdes et por ben teverdes así como de vosa cousa propia, libre, quita et desenbargada, e afórovos o dito agro (...) para todo senpre jamays"; 55.34 (1476); 58.52 (1480); 59.45 (1482); 61.42 (1487); 62.33 (1487); 63.59 (1487); 64.27 (1493). Cousas propias, 8.45 (1381); 10.94 (1390); 41.53 (1443); 69.56 (1503).

F. R. Tato Plaza (1986): Léxico do Libro de Actas do Concello de Santiago (1416-1422).Vol. I (Glosario A-D). Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
cousa
f. s. f. Cousa, todo aquilo que ten entidade, ben sexa corporal ou espiritual, natural ou artificial, real ou abstracta: "Et qualquer que o contrario desto et de cada cousa delo feser que page cada ves quinse moravedis" (2650, 26...8413). Outras formas: cousas (178...8736).

F. R. Tato Plaza (1986): Léxico do Libro de Actas do Concello de Santiago (1416-1422).Vol. I (Glosario A-D). Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
cousa	f.	s. f. Cousa, todo aquilo que ten entidade, ben sexa corporal ou espiritual, natural ou artificial, real ou abstracta: "Et qualquer que o contrario desto et de cada cousa delo feser que page cada ves quinse moravedis" (2650, 26...8413). Outras formas: cousas (178...8736).

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
nẽhũu
nẽgũu
nengũu
nẽhũa
negũu
nehũ
nehũu
nemhũa
nemhũu
nĩgũu
nĩhũu
negũu
nẽgũu
nĩgũu
nẽ hũu
nĩ hũu
nẽhũa cousa
pron. etc. 'ningún, ninguno, ninguna, nadie' , pron. o adj. de NĔC ŪNU (REW 5875), con dos evoluciones: 1) necunu > negũu > nẽgũu o nĩgũu (con nasalización como nen / nin ) y 2) tratamiento por separado: NĔC ŪNU > nẽ hũu o nĩ hũu, de donde se llega al mod. port. nenhum. Formas: (función adj. ) nẽhũu 4.36 "outro pesar - ", 11.6 (c. 7) "dano - ", 36.26, 108.85, 109.31, 130.114, 162.18, 173.30,38, 179.88, 192.22, 248.31, 261.33,46, 277.6, 278.38, 280.88, 298.47, 310.11, 340.20, 369.7, 372.23,28, 375.10 (c. 230), 405.18, 408.12 (c. 257), 414.22, 430.4, 437.14, 446.8 (c. 289), 460.37, 471.14, 475.3 (c. 315), 484.9-10,16, 490.10, 494.13, 498.31, 512.21, 532.1 (c. 363), 535.12, 548.19, 566.26, 567.19, 569.28, 590.29, 623.35, 637.54-55, 651.21, 661.13,18, 662.23, 663.13, 666.36, 670.10, 672.29, 676.25, 701.56, 705.29, 728.36 (2 v.), 730.3, 751.22, 761.45,47, 770.30, 771.9, 804.111, 805.128, 855.12, 875.13, 882.8 (c. 623), nenhũu 522.6 "noio - ", 668.13, nemhũu 727.34 "sem acordo - ", nehũ 900.13, 902.74, nỉhũu 442.26,29, 546.23, 547.27, 548.11,19, 601.24, 621.41, nẽhũus 242.24 "caualleyros - ". Función pron.: nẽhũu 42.78 (" - de uos" ),81, 69.9, 71.8, 74.29, 109.21 "que nõ ouue y - que nõ fossem espantados", 112.33, 116.144, 129.111, 130.113, 131.8, 142.19, 177.38,41, 182.56, 194.63, 197.47, 198.75-76, 242.29, 273.48, 298.51, 309.29, 398.15, 402.9 (c. 250), 422.14,17, 443.11 (c. 286), 492.19, 508.7, 524.35, 528.46, 541.27, 547.8 (2 v.), 555.17, 594.14, 599.22, 613.14, 615.25 (se imprimió por error nehũu ), 616.9, 617.5,12, 624.18, 627.40,3, 634.24, 638.19, 655.35, 663.8, 671.16, 675.49, 677.31,32, 692.40, 698.17, 713.3, 754.18 "nõ estaua y - senõ ia quantos mouros doentes", 761.36, 781.7 (2 v.), 790.6,8, 824.51, 828.36-37, 876.20, nenhũu 612.35, 624.24, nemhũu 528.47, nehũu 273.49, nẽhũ 492.24, nẽgũu 4.35, 84.24, 89.15, 134.58, 158.31, 169.53, 173.31, 193.31, 201.45, 203.6, 208.31, 219.29, 235.54, 242.12,13, 260.16, 261.40, 271.29, 275.18, 281.5 "sem outro mal que hy fezesse - ", 282.40, 289.22, 341.50, 395.3, 417.6, 425.4, 426.30, 427.37, 432.28, 438.40, 486.12, 508.7, 539.27,2, 557.6, 616.29, 637.54, 654.19,26, 664.21, 680.40, 760.28, 761.47, 774.31, 800.17, 810-811, 870.30, nengũu 399.15, 507.28, 510.6, 515.6,8, 523.16, 663.17, 677.36, 811.160, 823.21, negũu 604.34, 617.8, nĩguno 869.12 (c. 609), nỉhũu 550.19, 617.13, nẽhũus 48.43 "nõ escaparõ ende - se nõ hũus poucos", 69.19, 340.35 "el rrey don F. nẽ - dos seus", 345.39, 369.8, 511.9, 584.29, 769.4 (c. 524) "nẽ cõsentir a - ", nemhũus 787.24. Para el fem. tenemos con función adj.: nẽhũa 6.30, 40.40, 42.78, 48.39, 68.11, 80.12-13 (c. 56), 81.7, 87.8, 98.43,55, 101.29, 106.53, 130.15, 133.35, 136.5, 149.68, 150.23, 160.4, 189.57, 193.32, 194.64-65, 195.14, 198.76,86, 206.70, 223.26, 231.32 "rrogoa muytas uezes que beuesse et ela non quisso - uez", 265.9, 273.54, 298.51, 339.7,10, 352.13, 353.13, 356.12, 362.38, 365.4, 374.10, 379.48, 382.11,13, 383.12, 387.36, 391.10, 394.35, 395.54, 404.1,3 (c. 254), 408.8, 426.29, 430.14, 461.4, 491.9, 492.9, 495.32, 505.25, 522.11, 528.33, 560.36, 589.33, 595.12, 600.17, 624.7, 625.8, 637.55, 638.21, 639.8-9, 666.36, 683.36, 702.17, 707.32, 708.20-21, 709.16, 718.19, 727.16, 735.12, 749.83, 750.26, 755.28, 778.18, 789.21, 801.17, 802.29, 807.34, 823.24, 840.34, 852.28,32, 879.23, 880.2 (c. 620), 882.13,9 (c. 623), 883.5, 886.14, 892.73, nẽhũa cousa (o nẽhũa coussa) 'nada' en 15.7, 22.16, 28.22, 47.16, 50.27, 56.20, 63.23, 64.14, 66.31, 91.8, 97.23, 98.30, 104.27, 107.76, 119.22, 136.23, 152.52, 170.76, 173.31,32, 175.17, 222.10 (c. 132), 229.23, 290.32, 315.24, 317.40, 319.22, 322.60, 327.61, 328.9 (c. 192), 331.36, 335.9, 336.21, 344.7, 351.17, 367.20, 373.9, 396.22, 408.11 (c. 257), 410.6, 413.13, 419.11, 422.11, 423.8-9, 436.29,4, 445.11, 446.3 (c. 290), 448.13-14, 449.20, 460.37, 471.6, 475.7,10 (c. 314), 500.22, 506.12 (c. 340) "non preçaua os alaraues - nẽ fazia nada per seu consello", 511.7, 521.9, 523.23,26, 524.30, 526.13 (c. 359), 527.24, 528.47, 531.9, 564.21, 588.8, 601.35,39, 611.7, 618.42, 626.32, 643.23,25, 654.19,27, 658.39, 666.31, 696.22, 706.20, 708.20, 714.35,37, 716.6, 721.28, 727.31, 760.7, 761.35, 770.21, 776.15, 777.7,8, 834.37, 840.32, 847.20, 857.28, 882.10 (c. 624). Otras formas son nẽhua 235.44 "por - cousa", 897.44, nemhũa 47.18 "nõ ousaua ya - cousa cometer", 716.6, nenhũa 257.22 "nõ achamos - cousa", nỉhũa 319.34, 530.23 y 618.40 " - cousa", 490.18, 537.27, 578.53, 621.36, 633.13, nenhũas 664.37, nẽhũas 198.81, nỉhũas 549.10. Función pron.: nẽhũa 112.31, 396.18, 447.17, 738.17, 886.5 (c. 630). Se documentan diversas variantes: a. 1214 "nengũu depos mia morte... nengũ non agia poder" (Test. Afonso II, 259, 260); a. 1266 "sen niua contradiçon" (Sponer 131.9); a. 1293 "sen neun empezo" (id. 138.24); a. 1267 "a nengun" (id. 149.49), id. "neuga coussa" (149.51); a. 1211 "que nemhũu nõ leue cousa" (Desc. Portug. I, 2); cfr. CSM 17.65 "sen niun desden" (también 19.26, 82.22, 166.17, etc.), 67.102 "mal niũu", 241.60 "sen neũa dultança"; Pero Viviaez (1150, 1617) "non ueia nengũu" (12), (1151, 1618) "non uolo sabha nengũu" (8) (cfr. ejs. en C. Michaëlis Gloss. CA p. 60: neũa, niun ); Cr. Troyana "njhun" (I, 94.27), "njnhũ" (I, 93.18), "nehun" (I, 102.21), "nĩgũ" (II, 259.20); a. 1302 "nen a outre njhũ" (Sponer 185.83); Gal. Estoria "nĩgũ mal" (3.27), "nỉgũa... ley njhũa de njhũa cousa" (7.1,18), "nẽ sabyo nĩgum" (15.16), "omẽs nỉguũs" (18.27), "afazemẽto nỹhũ" (20.32); Miragres "bẽ nĩhũu" (p. 45), "sen arma nĩhũa" (p. 74); Graal "nẽguũ nom nas tangendo" (II, 231), "em nẽgũa guisa" (II, 343), "nenguũ" (II, 314), "nom achou i ninguũ" (II, 252), "nom me devia a teer nhuũ por cavaleiro" (I, 72), "em niuũa guisa" (II, 49), "em nhũa guisa" (II, 127) (véase III s.v.). Aún en el XV hay alternancia de grafías: Oficios "nẽhũu" (151.3), "nem hũu" (182.19); D. Eduarte Ensinança "nehũu" (73.21); Soliloquio "nẽhũu" (16.22), "nẽhũ" (16.21), "nẽ hũa" (18.1), "nenhũu" (68.14,18), "nhũu" (31.18), "nhũa" (15.16), "nehũa" (4.24), "nẽgũu" (67.30), etc. Muy corriente en la E. M. es la locución nẽhũa cousa por 'nada' . En la lengua mod. port. desde el XVI son normales las formas nenhum, nenhuma, pero persisten como pops. nẽ um o nĩ um; en gall. han persistido las formas con -i-: ningún, ningunha (es posible que en alguna parte persistan nengún, nengunha, como citan Cuveiro y Valladares, pero estos diccionarios no son de confianza: Cuveiro incluso ignora ningún; tontamente se citan en Irmandades da Fala nengún, nenhún, nengunha, nullo, nulla, formas inexistentes, olvidando la propia). Para la evolución, además de Magne Demanda Graal, véase Nunes Gram. Hist. p. 263 y Nascentes p. 547-548; cfr. para el cast. Corominas DCELC III, 517.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
nẽhũu nẽgũu nengũu nẽhũa negũu nehũ nehũu nemhũa nemhũu nĩgũu nĩhũu negũu nẽgũu nĩgũu nẽ hũu nĩ hũu nẽhũa cousa	pron.	etc. 'ningún, ninguno, ninguna, nadie' , pron. o adj. de NĔC ŪNU (REW 5875), con dos evoluciones: 1) necunu > negũu > nẽgũu o nĩgũu (con nasalización como nen / nin ) y 2) tratamiento por separado: NĔC ŪNU > nẽ hũu o nĩ hũu, de donde se llega al mod. port. nenhum. Formas: (función adj. ) nẽhũu 4.36 "outro pesar - ", 11.6 (c. 7) "dano - ", 36.26, 108.85, 109.31, 130.114, 162.18, 173.30,38, 179.88, 192.22, 248.31, 261.33,46, 277.6, 278.38, 280.88, 298.47, 310.11, 340.20, 369.7, 372.23,28, 375.10 (c. 230), 405.18, 408.12 (c. 257), 414.22, 430.4, 437.14, 446.8 (c. 289), 460.37, 471.14, 475.3 (c. 315), 484.9-10,16, 490.10, 494.13, 498.31, 512.21, 532.1 (c. 363), 535.12, 548.19, 566.26, 567.19, 569.28, 590.29, 623.35, 637.54-55, 651.21, 661.13,18, 662.23, 663.13, 666.36, 670.10, 672.29, 676.25, 701.56, 705.29, 728.36 (2 v.), 730.3, 751.22, 761.45,47, 770.30, 771.9, 804.111, 805.128, 855.12, 875.13, 882.8 (c. 623), nenhũu 522.6 "noio - ", 668.13, nemhũu 727.34 "sem acordo - ", nehũ 900.13, 902.74, nỉhũu 442.26,29, 546.23, 547.27, 548.11,19, 601.24, 621.41, nẽhũus 242.24 "caualleyros - ". Función pron.: nẽhũu 42.78 (" - de uos" ),81, 69.9, 71.8, 74.29, 109.21 "que nõ ouue y - que nõ fossem espantados", 112.33, 116.144, 129.111, 130.113, 131.8, 142.19, 177.38,41, 182.56, 194.63, 197.47, 198.75-76, 242.29, 273.48, 298.51, 309.29, 398.15, 402.9 (c. 250), 422.14,17, 443.11 (c. 286), 492.19, 508.7, 524.35, 528.46, 541.27, 547.8 (2 v.), 555.17, 594.14, 599.22, 613.14, 615.25 (se imprimió por error nehũu ), 616.9, 617.5,12, 624.18, 627.40,3, 634.24, 638.19, 655.35, 663.8, 671.16, 675.49, 677.31,32, 692.40, 698.17, 713.3, 754.18 "nõ estaua y - senõ ia quantos mouros doentes", 761.36, 781.7 (2 v.), 790.6,8, 824.51, 828.36-37, 876.20, nenhũu 612.35, 624.24, nemhũu 528.47, nehũu 273.49, nẽhũ 492.24, nẽgũu 4.35, 84.24, 89.15, 134.58, 158.31, 169.53, 173.31, 193.31, 201.45, 203.6, 208.31, 219.29, 235.54, 242.12,13, 260.16, 261.40, 271.29, 275.18, 281.5 "sem outro mal que hy fezesse - ", 282.40, 289.22, 341.50, 395.3, 417.6, 425.4, 426.30, 427.37, 432.28, 438.40, 486.12, 508.7, 539.27,2, 557.6, 616.29, 637.54, 654.19,26, 664.21, 680.40, 760.28, 761.47, 774.31, 800.17, 810-811, 870.30, nengũu 399.15, 507.28, 510.6, 515.6,8, 523.16, 663.17, 677.36, 811.160, 823.21, negũu 604.34, 617.8, nĩguno 869.12 (c. 609), nỉhũu 550.19, 617.13, nẽhũus 48.43 "nõ escaparõ ende - se nõ hũus poucos", 69.19, 340.35 "el rrey don F. nẽ - dos seus", 345.39, 369.8, 511.9, 584.29, 769.4 (c. 524) "nẽ cõsentir a - ", nemhũus 787.24. Para el fem. tenemos con función adj.: nẽhũa 6.30, 40.40, 42.78, 48.39, 68.11, 80.12-13 (c. 56), 81.7, 87.8, 98.43,55, 101.29, 106.53, 130.15, 133.35, 136.5, 149.68, 150.23, 160.4, 189.57, 193.32, 194.64-65, 195.14, 198.76,86, 206.70, 223.26, 231.32 "rrogoa muytas uezes que beuesse et ela non quisso - uez", 265.9, 273.54, 298.51, 339.7,10, 352.13, 353.13, 356.12, 362.38, 365.4, 374.10, 379.48, 382.11,13, 383.12, 387.36, 391.10, 394.35, 395.54, 404.1,3 (c. 254), 408.8, 426.29, 430.14, 461.4, 491.9, 492.9, 495.32, 505.25, 522.11, 528.33, 560.36, 589.33, 595.12, 600.17, 624.7, 625.8, 637.55, 638.21, 639.8-9, 666.36, 683.36, 702.17, 707.32, 708.20-21, 709.16, 718.19, 727.16, 735.12, 749.83, 750.26, 755.28, 778.18, 789.21, 801.17, 802.29, 807.34, 823.24, 840.34, 852.28,32, 879.23, 880.2 (c. 620), 882.13,9 (c. 623), 883.5, 886.14, 892.73, nẽhũa cousa (o nẽhũa coussa) 'nada' en 15.7, 22.16, 28.22, 47.16, 50.27, 56.20, 63.23, 64.14, 66.31, 91.8, 97.23, 98.30, 104.27, 107.76, 119.22, 136.23, 152.52, 170.76, 173.31,32, 175.17, 222.10 (c. 132), 229.23, 290.32, 315.24, 317.40, 319.22, 322.60, 327.61, 328.9 (c. 192), 331.36, 335.9, 336.21, 344.7, 351.17, 367.20, 373.9, 396.22, 408.11 (c. 257), 410.6, 413.13, 419.11, 422.11, 423.8-9, 436.29,4, 445.11, 446.3 (c. 290), 448.13-14, 449.20, 460.37, 471.6, 475.7,10 (c. 314), 500.22, 506.12 (c. 340) "non preçaua os alaraues - nẽ fazia nada per seu consello", 511.7, 521.9, 523.23,26, 524.30, 526.13 (c. 359), 527.24, 528.47, 531.9, 564.21, 588.8, 601.35,39, 611.7, 618.42, 626.32, 643.23,25, 654.19,27, 658.39, 666.31, 696.22, 706.20, 708.20, 714.35,37, 716.6, 721.28, 727.31, 760.7, 761.35, 770.21, 776.15, 777.7,8, 834.37, 840.32, 847.20, 857.28, 882.10 (c. 624). Otras formas son nẽhua 235.44 "por - cousa", 897.44, nemhũa 47.18 "nõ ousaua ya - cousa cometer", 716.6, nenhũa 257.22 "nõ achamos - cousa", nỉhũa 319.34, 530.23 y 618.40 " - cousa", 490.18, 537.27, 578.53, 621.36, 633.13, nenhũas 664.37, nẽhũas 198.81, nỉhũas 549.10. Función pron.: nẽhũa 112.31, 396.18, 447.17, 738.17, 886.5 (c. 630). Se documentan diversas variantes: a. 1214 "nengũu depos mia morte... nengũ non agia poder" (Test. Afonso II, 259, 260); a. 1266 "sen niua contradiçon" (Sponer 131.9); a. 1293 "sen neun empezo" (id. 138.24); a. 1267 "a nengun" (id. 149.49), id. "neuga coussa" (149.51); a. 1211 "que nemhũu nõ leue cousa" (Desc. Portug. I, 2); cfr. CSM 17.65 "sen niun desden" (también 19.26, 82.22, 166.17, etc.), 67.102 "mal niũu", 241.60 "sen neũa dultança"; Pero Viviaez (1150, 1617) "non ueia nengũu" (12), (1151, 1618) "non uolo sabha nengũu" (8) (cfr. ejs. en C. Michaëlis Gloss. CA p. 60: neũa, niun ); Cr. Troyana "njhun" (I, 94.27), "njnhũ" (I, 93.18), "nehun" (I, 102.21), "nĩgũ" (II, 259.20); a. 1302 "nen a outre njhũ" (Sponer 185.83); Gal. Estoria "nĩgũ mal" (3.27), "nỉgũa... ley njhũa de njhũa cousa" (7.1,18), "nẽ sabyo nĩgum" (15.16), "omẽs nỉguũs" (18.27), "afazemẽto nỹhũ" (20.32); Miragres "bẽ nĩhũu" (p. 45), "sen arma nĩhũa" (p. 74); Graal "nẽguũ nom nas tangendo" (II, 231), "em nẽgũa guisa" (II, 343), "nenguũ" (II, 314), "nom achou i ninguũ" (II, 252), "nom me devia a teer nhuũ por cavaleiro" (I, 72), "em niuũa guisa" (II, 49), "em nhũa guisa" (II, 127) (véase III s.v.). Aún en el XV hay alternancia de grafías: Oficios "nẽhũu" (151.3), "nem hũu" (182.19); D. Eduarte Ensinança "nehũu" (73.21); Soliloquio "nẽhũu" (16.22), "nẽhũ" (16.21), "nẽ hũa" (18.1), "nenhũu" (68.14,18), "nhũu" (31.18), "nhũa" (15.16), "nehũa" (4.24), "nẽgũu" (67.30), etc. Muy corriente en la E. M. es la locución nẽhũa cousa por 'nada' . En la lengua mod. port. desde el XVI son normales las formas nenhum, nenhuma, pero persisten como pops. nẽ um o nĩ um; en gall. han persistido las formas con -i-: ningún, ningunha (es posible que en alguna parte persistan nengún, nengunha, como citan Cuveiro y Valladares, pero estos diccionarios no son de confianza: Cuveiro incluso ignora ningún; tontamente se citan en Irmandades da Fala nengún, nenhún, nengunha, nullo, nulla, formas inexistentes, olvidando la propia). Para la evolución, además de Magne Demanda Graal, véase Nunes Gram. Hist. p. 263 y Nascentes p. 547-548; cfr. para el cast. Corominas DCELC III, 517.

K. M. Parker (1958): Vocabulario de la Crónica Troyana. Salamanca: Universidad.
cousa
f. f. objeto; thing: basteçeronnos de armas... et de todaslas cousas que aujan mester, I 94.10, I 93.16.

K. M. Parker (1958): Vocabulario de la Crónica Troyana. Salamanca: Universidad.
cousa	f.	f. objeto; thing: basteçeronnos de armas... et de todaslas cousas que aujan mester, I 94.10, I 93.16.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
cousa
coussa
coisa
cousa
plur. 'cosa ' , del lat. CAUSA (REW 1781). Formas: cousa 6.27, 55.2 "et por qual - lle poserõ nume Çamora", 114.99, 123.21, 127.51, 133.18,24, 135.19.20, 136.6, 139.24, 141.25, 142.23 "tã gram presa de catiuos... que era muy gram - ", 147.27, 150.16, 151.37, 153.6,9,12,15, 154.14, 158.27, 181.40, 188.33, 189.62, 252.37, 254.78, 261.27, 297.24, 333.49, 337.4, 406.11, 415.29, 446.4 (c. 290), 468.4, 499.10 (c. 334) "que llj peytassem... - çerta", 521.17, 526.10, 531.3, 547.8, 549.13, 550.40, 551.10, 553.13 (c. 382), 566.24, 595.13, 596.15, 600.17, 601.37, 610.23, 617.18, 624.31, 658.34, 666.35,36, 667.18, 677.11, 696.4, 716,8, 717.31, 732.28, 739.46, 763.15, 778.14, 785.30 "pela veiga de Graada que era muy rrica - ", 805.139, 811.153 812.193, 824.56, 825.84, 840.14, 847.24, 875.14, 883.13 (c. 624),5, 887.23 "he dura - de creer", 888.42 "seria forte - de contar", 891.23, 893.16. En algunos casos podría reemplazarse por nẽhũa cousa o por nada: 89.29 "por ouro nẽ por prata nẽ - que aia", 117.20 "nõ achamos de contar - que a esta estoria perteesca" (id. 121.9, 155.15, 174.62, 218.26, 224.17-18), 129.106, 145.8 "que lle nõ daria - ", 174.59, 188.50, 283.50, 298.46, 356.11, 440.20, 495.34, 496.38, 599.7, 664.23, 828.35, 833.8, 834.38, 838.7, 852.33. Es muy corriente la expresión nẽhũa cousa (nemhũa cousa, nỉhũa cousa, nenhũa cousa ) con el valor de 'nada ' : 15.7, 22.16, 28.22, 47.16,18, 56.20, 63.23, 91.8, 98.30, 104.27, 107.76, 119.22, 136.24, 152.52, 170.76, 173.31,32, 175.17, 222.11 (c. 132), 229.23, 235.44, 257.23, 290.32, 315.24, 317.40, 319.22,34, 322.60, 327.61 " - nẽhũa", 328.9, 331.36, 335.9, 336.21, 344.7, 351.17, 367.20, 373.9, 383.12, 396.22, 408.11 (c. 257), 410.7, 413.13, 419.12, 422.11, 423.9, 436.29,4, 445.11, 448.14, 449.20, 460.37, 471.6, 475.7,10 (c. 314), 500.22, 506.13, 511.7, 521.9, 523.23,26, 524.30, 526.13 (c. 359), 527.24, 528.47, 530.24, 531.9, 564.21, 588.8, 601.35,39, 611.7, 618.40,42, 626.32, 643.24,25, 654.19,27, 658.40, 666.31, 696.22, 706.20, 708.20, 714.35,37, 716.6, 721.28, 727.31, 760.7, 761.35, 770.22, 776.15, 777.7,8, 834.37 "nõ llis ficou - nẽhũa en pee", 840.32, 847.20, 857.28, 882.10 (c. 624). Aparece además la expresión algũa cousa: 84.32, 128.81, 131.19, 136.21, 180.27, 182.52, 188.30, 220.42, 268.5, 290.46, 472.8, 594.19, 701.10, 723.17. También equivale a 'algo ' en hũa cousa 326.27, 878.15. Otra forma es coussa 28.24, 88.25, 90.19,26, 98.48; 49.51 "que nũca fariã - contra sseu senorjo", nẽhũa coussa 50.27, 64.14-15, 66.31, 97.23. Para el plur. tenemos cousas 10.10,12, 11.4 (c. 6), 15.9, 40.39, 62.6, 70.27, 78.15, 88.26, 89.6, 91.14, 101.33-34, 105.18, 109.29,32,34, 124.47, 133.25,27, 145.17, 150.17, 151.43, 155.13, 163.16, 173.25, 201.76, 207.25, 208.26, 221.13,3, 230.20, 238.29,34,36,45, 244.5, 248.22 (2 v.), 256.5, 265.6, 282.19, 291.71, 310.44, 311.16, 312.13, 315.36 "todalas - que começares en lides ou en outras - ", 331.43,45, 332.12, 333.45, 343.7, 351.4, 393.24, 425.32, 445.2, 451.8 (c. 295), 452.15, 453.27, 454.20, 460.11, 462.7, 466.4-5 (c. 306), 467.11, 475.11 (c. 314), 481.29, 491.9-10, 497.12, 503.25, 504.8 (c. 338),7 (c. 339), 506.4 (c. 340), 508.9, 512.15,17, 513.6, 514.21, 515.15, 516.12, 528.49,52, 545.1, 549.4, 550.29, 551.41, 553.12 (c. 382), 558.7, 559.26, 562.28,37, 564.31,41, 565.7, 577.40, 579.87,88, 593.15, 596.20, 619.68, 645.76, 646.8,22, 649.20, 651.3, 652.15 (c. 444), 653.34, 654.12, 660.17, 661.3, 663.31,35, 664.42, 667.24, 670.29, 674.19, 676.19, 677.36, 679.15, 687.54, 694.6, 696.21, 727.21, 728.38, 738.11, 759.18, 762.20, 763.18, 780.27, 797.8, 800.24, 808.75, 812.185, 815.9,20, 816.55,68,69, 817.79,85, 820.20, 822.11-12 (c. 555), 827.3, 828.47, 829.9 (c. 561), 831.28-29, 836.27,29, 838.13 (c. 570), 841.15, 842.3, 843.11, 844.9 (c. 576), 845.5, 847.19,25, 848.12 (c. 580), 857.12,15,20, 865.6 (c. 602), 872.46, 874.6 881.4 (c. 621), 883.10, 884.7,9, 886.3 (c. 629), 890.4 (c. 632), 891.20, 892.68, 894.30, 895.4; coussas 40.36, 54.18, 58.28, 93.31, 96.18, 101.24, 103.88. Desde el s. XI: a. 1092 "noticia de ipsos LXXV modios in quales cousas fuerint datos" (PMH Diplom. 463); a. 1214 "e todas aquelas cousas que Deus mi deu en poder" (Test. Afonso II, 258); a. 1254 "conocida cousa sea" (Sponer 116.1); a. 1277 "conozuda coussa seya" (id. 124.1); CSM B. 18 "est' a mellor / cousa que el fez" (Mettmann Gloss. CSM 80); Airas Nunez (458, 874) "praz me de coraçon / por duas cousas" (3); Johan Garcia de Guilhade (352, 749) "ca muytas cousas diremos" (5), etc. En port. mod. se ha impuesto coisa, forma conocida desde el s. XVI (Gil Vicente 464b5 "quereislhe algũa coysa?", 465a12 "quereys outra coysa, amigo?", etc.). Ejs. de cousa en Morais y Magne Gloss. Graal 333. Para el cast. cfr. Corominas DCELC I, 922.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
cousa coussa coisa cousa	plur.	'cosa ' , del lat. CAUSA (REW 1781). Formas: cousa 6.27, 55.2 "et por qual - lle poserõ nume Çamora", 114.99, 123.21, 127.51, 133.18,24, 135.19.20, 136.6, 139.24, 141.25, 142.23 "tã gram presa de catiuos... que era muy gram - ", 147.27, 150.16, 151.37, 153.6,9,12,15, 154.14, 158.27, 181.40, 188.33, 189.62, 252.37, 254.78, 261.27, 297.24, 333.49, 337.4, 406.11, 415.29, 446.4 (c. 290), 468.4, 499.10 (c. 334) "que llj peytassem... - çerta", 521.17, 526.10, 531.3, 547.8, 549.13, 550.40, 551.10, 553.13 (c. 382), 566.24, 595.13, 596.15, 600.17, 601.37, 610.23, 617.18, 624.31, 658.34, 666.35,36, 667.18, 677.11, 696.4, 716,8, 717.31, 732.28, 739.46, 763.15, 778.14, 785.30 "pela veiga de Graada que era muy rrica - ", 805.139, 811.153 812.193, 824.56, 825.84, 840.14, 847.24, 875.14, 883.13 (c. 624),5, 887.23 "he dura - de creer", 888.42 "seria forte - de contar", 891.23, 893.16. En algunos casos podría reemplazarse por nẽhũa cousa o por nada: 89.29 "por ouro nẽ por prata nẽ - que aia", 117.20 "nõ achamos de contar - que a esta estoria perteesca" (id. 121.9, 155.15, 174.62, 218.26, 224.17-18), 129.106, 145.8 "que lle nõ daria - ", 174.59, 188.50, 283.50, 298.46, 356.11, 440.20, 495.34, 496.38, 599.7, 664.23, 828.35, 833.8, 834.38, 838.7, 852.33. Es muy corriente la expresión nẽhũa cousa (nemhũa cousa, nỉhũa cousa, nenhũa cousa ) con el valor de 'nada ' : 15.7, 22.16, 28.22, 47.16,18, 56.20, 63.23, 91.8, 98.30, 104.27, 107.76, 119.22, 136.24, 152.52, 170.76, 173.31,32, 175.17, 222.11 (c. 132), 229.23, 235.44, 257.23, 290.32, 315.24, 317.40, 319.22,34, 322.60, 327.61 " - nẽhũa", 328.9, 331.36, 335.9, 336.21, 344.7, 351.17, 367.20, 373.9, 383.12, 396.22, 408.11 (c. 257), 410.7, 413.13, 419.12, 422.11, 423.9, 436.29,4, 445.11, 448.14, 449.20, 460.37, 471.6, 475.7,10 (c. 314), 500.22, 506.13, 511.7, 521.9, 523.23,26, 524.30, 526.13 (c. 359), 527.24, 528.47, 530.24, 531.9, 564.21, 588.8, 601.35,39, 611.7, 618.40,42, 626.32, 643.24,25, 654.19,27, 658.40, 666.31, 696.22, 706.20, 708.20, 714.35,37, 716.6, 721.28, 727.31, 760.7, 761.35, 770.22, 776.15, 777.7,8, 834.37 "nõ llis ficou - nẽhũa en pee", 840.32, 847.20, 857.28, 882.10 (c. 624). Aparece además la expresión algũa cousa: 84.32, 128.81, 131.19, 136.21, 180.27, 182.52, 188.30, 220.42, 268.5, 290.46, 472.8, 594.19, 701.10, 723.17. También equivale a 'algo ' en hũa cousa 326.27, 878.15. Otra forma es coussa 28.24, 88.25, 90.19,26, 98.48; 49.51 "que nũca fariã - contra sseu senorjo", nẽhũa coussa 50.27, 64.14-15, 66.31, 97.23. Para el plur. tenemos cousas 10.10,12, 11.4 (c. 6), 15.9, 40.39, 62.6, 70.27, 78.15, 88.26, 89.6, 91.14, 101.33-34, 105.18, 109.29,32,34, 124.47, 133.25,27, 145.17, 150.17, 151.43, 155.13, 163.16, 173.25, 201.76, 207.25, 208.26, 221.13,3, 230.20, 238.29,34,36,45, 244.5, 248.22 (2 v.), 256.5, 265.6, 282.19, 291.71, 310.44, 311.16, 312.13, 315.36 "todalas - que começares en lides ou en outras - ", 331.43,45, 332.12, 333.45, 343.7, 351.4, 393.24, 425.32, 445.2, 451.8 (c. 295), 452.15, 453.27, 454.20, 460.11, 462.7, 466.4-5 (c. 306), 467.11, 475.11 (c. 314), 481.29, 491.9-10, 497.12, 503.25, 504.8 (c. 338),7 (c. 339), 506.4 (c. 340), 508.9, 512.15,17, 513.6, 514.21, 515.15, 516.12, 528.49,52, 545.1, 549.4, 550.29, 551.41, 553.12 (c. 382), 558.7, 559.26, 562.28,37, 564.31,41, 565.7, 577.40, 579.87,88, 593.15, 596.20, 619.68, 645.76, 646.8,22, 649.20, 651.3, 652.15 (c. 444), 653.34, 654.12, 660.17, 661.3, 663.31,35, 664.42, 667.24, 670.29, 674.19, 676.19, 677.36, 679.15, 687.54, 694.6, 696.21, 727.21, 728.38, 738.11, 759.18, 762.20, 763.18, 780.27, 797.8, 800.24, 808.75, 812.185, 815.9,20, 816.55,68,69, 817.79,85, 820.20, 822.11-12 (c. 555), 827.3, 828.47, 829.9 (c. 561), 831.28-29, 836.27,29, 838.13 (c. 570), 841.15, 842.3, 843.11, 844.9 (c. 576), 845.5, 847.19,25, 848.12 (c. 580), 857.12,15,20, 865.6 (c. 602), 872.46, 874.6 881.4 (c. 621), 883.10, 884.7,9, 886.3 (c. 629), 890.4 (c. 632), 891.20, 892.68, 894.30, 895.4; coussas 40.36, 54.18, 58.28, 93.31, 96.18, 101.24, 103.88. Desde el s. XI: a. 1092 "noticia de ipsos LXXV modios in quales cousas* fuerint datos"* (PMH Diplom. 463); a. 1214 "e todas aquelas cousas que Deus mi deu en poder" (Test. Afonso II, 258); a. 1254 "conocida cousa sea" (Sponer 116.1); a. 1277 "conozuda coussa seya" (id. 124.1); CSM B. 18 "est' a mellor / cousa que el fez" (Mettmann Gloss. CSM 80); Airas Nunez (458, 874) "praz me de coraçon / por duas cousas" (3); Johan Garcia de Guilhade (352, 749) "ca muytas cousas diremos" (5), etc. En port. mod. se ha impuesto coisa, forma conocida desde el s. XVI (Gil Vicente 464b5 "quereislhe algũa coysa?", 465a12 "quereys outra coysa, amigo?", etc.). Ejs. de cousa en Morais y Magne Gloss. Graal 333. Para el cast. cfr. Corominas DCELC I, 922.

W. Mettmann (1972): Cantigas de Santa María de Afonso X, o Sábio. Vol. IV (Glossário). Coimbra: Universidade.
cousa
s. f.: s. f.: B.1 ementando as cousas que á mester eno trobar; 29.25 nas cousas á poder / de fazer craras de scuras || 1.62 Assi verrá juygar, / est'é cousa provada; 43.13 aquest'é cousa certeira; 137.13 cousa é certeira; 14.6 muit'é cousa guysada de poder muito con Deus / a que o troux'en seu corpo; 25.137 el diria / atal cousa per que caer / en gran vergonna o faria; 26.4 Non é gran cousa se sabe bon joyzo dar / a Madre do que o mundo tod'a de joigar || outra cousa : 84.43, 149.19 amava mais d'outra cousa Santa Maria ; 213.12 sobre tod'outra cousa amava Santa Maria ; 235.12 || sen outra cousa : 84.48 tomou log'un coitelo... e deu-se con el no peito hũa ferida atan / grande que, sen outra cousa, morreu logo manaman || algũa cousa : 73.15, 141.33, 345.5 || nihũa cousa : 116.48 || nulla cousa : 321.20 || toda cousa 117.4.

W. Mettmann (1972): Cantigas de Santa María de Afonso X, o Sábio. Vol. IV (Glossário). Coimbra: Universidade.
cousa	s. f.:	s. f.: B.1 ementando as cousas que á mester eno trobar; 29.25 nas cousas á poder / de fazer craras de scuras \|\| 1.62 Assi verrá juygar, / est'é cousa provada; 43.13 aquest'é cousa certeira; 137.13 cousa é certeira; 14.6 muit'é cousa guysada de poder muito con Deus / a que o troux'en seu corpo; 25.137 el diria / atal cousa per que caer / en gran vergonna o faria; 26.4 Non é gran cousa se sabe bon joyzo dar / a Madre do que o mundo tod'a de joigar \|\| outra cousa : 84.43, 149.19 amava mais d'outra cousa Santa Maria ; 213.12 sobre tod'outra cousa amava Santa Maria ; 235.12 \|\| sen outra cousa : 84.48 tomou log'un coitelo... e deu-se con el no peito hũa ferida atan / grande que, sen outra cousa, morreu logo manaman \|\| algũa cousa : 73.15, 141.33, 345.5 \|\| nihũa cousa : 116.48 \|\| nulla cousa : 321.20 \|\| toda cousa 117.4.

M. Rodrigues Lapa (19702): Cantigas d'escarnho e de mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses. Vigo: Galaxia ["Vocabulário galego-português", pp. 1-111].
cousa
adv. : {Johan Velho de Pedrogaez} quand' ei mêngua da cousa que non tenho 250.31. || {Johan Garcia de Guilhade} Que gran cousa! 207.1 = que coisa aborrecida! || {Pero da Ponte} Cousa que non vai nen ven 356.28 = coisa sem importância. || adv. = nada, cousa nenhuma: {Estevan da Guarda} [son] certo e fiz / que do vosso non é cousa negado 126.37.

M. Rodrigues Lapa (19702): Cantigas d'escarnho e de mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses. Vigo: Galaxia ["Vocabulário galego-português", pp. 1-111].
cousa	adv.	: {Johan Velho de Pedrogaez} quand' ei mêngua da cousa que non tenho 250.31. \|\| {Johan Garcia de Guilhade} Que gran cousa! 207.1 = que coisa aborrecida! \|\| {Pero da Ponte} Cousa que non vai nen ven 356.28 = coisa sem importância. \|\| adv. = nada, cousa nenhuma: {Estevan da Guarda} [son] certo e fiz / que do vosso non é cousa negado 126.37.

K. M. Parker (1977): Vocabulario clasificado de los folios gallegos de la Historia Troyana. Illinois: Applied Literature Press.
nõ dar cousa
expr. no ser de consecuencia; to be unimportant: nõ daua nẽgũa cousa por los matarẽ, 125.14.

cousa
f. f. cosa; thing, event: poso as cousas en quaes tẽpos et en aqueles ãnos en que passarõ, 7.9, 9.29, 11.41.

cousa
f. f. nada; nothing, anything: asi nõ saberã cousa de nosa fazenda, 70.37, 95.13, 276.36, 356.42.

por cousa que
expr. cualquiera que; whatever: por cousa que acaesca, nõ se partan d' y sen mãdado, 133.26.

K. M. Parker (1977): Vocabulario clasificado de los folios gallegos de la Historia Troyana. Illinois: Applied Literature Press.
nõ dar cousa		expr. no ser de consecuencia; to be unimportant: nõ daua nẽgũa cousa por los matarẽ, 125.14.
cousa	f.	f. cosa; thing, event: poso as cousas en quaes tẽpos et en aqueles ãnos en que passarõ, 7.9, 9.29, 11.41.
cousa	f.	f. nada; nothing, anything: asi nõ saberã cousa de nosa fazenda, 70.37, 95.13, 276.36, 356.42.
por cousa que		expr. cualquiera que; whatever: por cousa que acaesca, nõ se partan d' y sen mãdado, 133.26.

M. de Miguel (1977): Vocabulario gallego medieval en documentos del s. XIII anteriores a 1275. Memoria de licenciatura. Universidad de Valladolid.
cousa
subst. .- subst. 'cosa'. Del latín CAUSAM; a. 1257 "Conozuda cousa seia" (22.1), 24.15, 22.14; a. 1258-61, 31.1, 40.11; a. 1259, 44.2, 27.1; a. 1261, 45.10; a. 1262, 47.10; a. 1265, 49.5; a. 1266, 52.4; a. 1268, 53.11; a. 1269, 55.1; a. 1270, 57.4; a. 1271, 59.1, 60.17; a. 1272, 62.10; a. 1273, 64.2; a. 1274, 65.9; a. 1275, 67.1, 68.16; a. 1228 "e todas aquelas cousas delle seyan do senor do Burgo" (17.12), 18.19, 17.11; a. 1258-61, 33.17, 36.23, 40.9, 41.28, 43.14; a. 1262, 48.10, 16.17; a. 1275, 70.14.

M. de Miguel (1977): Vocabulario gallego medieval en documentos del s. XIII anteriores a 1275. Memoria de licenciatura. Universidad de Valladolid.
cousa	subst.	.- subst. 'cosa'. Del latín CAUSAM; a. 1257 "Conozuda cousa seia" (22.1), 24.15, 22.14; a. 1258-61, 31.1, 40.11; a. 1259, 44.2, 27.1; a. 1261, 45.10; a. 1262, 47.10; a. 1265, 49.5; a. 1266, 52.4; a. 1268, 53.11; a. 1269, 55.1; a. 1270, 57.4; a. 1271, 59.1, 60.17; a. 1272, 62.10; a. 1273, 64.2; a. 1274, 65.9; a. 1275, 67.1, 68.16; a. 1228 "e todas aquelas cousas delle seyan do senor do Burgo" (17.12), 18.19, 17.11; a. 1258-61, 33.17, 36.23, 40.9, 41.28, 43.14; a. 1262, 48.10, 16.17; a. 1275, 70.14.

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
cousa
subst. .- subst. " cosa". 9.13 "he marauillosa cousa aos nosos ollos"; 14.2 "Cousa guisada et dereita"; 40.15 "hũa cousa goreçe omẽ da outra"; 54.3 "Ese pano he cousa..."; 61.12 "graue cousa era de aver hu sia"; 87.7 "falando [...] de tã grã cousa"; 90.1; 106.7; 114.6; 123.17; 124.14; 143.8; 146.7; 172.2; 176.3,9; 189.5; 222.16; 224.3. COUSAS, 10.10 "cõ d' aquela[s] cousas que teuese"; 25.13 "nos diso toda las cousas"; 26.14 "et dizer as grãdes cousas"; 36.8; 39.12; 48.11; 49.6,10; 58.5; 59.13; 65.13; 69.12; 73.4,7; 84.3; 86.10; 106.12; 107.11; 115.15; 122.11,12,13,15,16,18,20; 136.13; 139.7; 149.2; 193.14; 197.3,8; 198.8; 200.8; 208.8; 214.8; 218.13; 221.8; 224.14; 226.13; 232.15. // NĨHŨA COUSA , " nada". 42.12 "que nĩhũa cousa nõ lle ficou para comer"; 45.8 "nõ dera nĩhũa cousa"; 55.9 "cõtra el dizer nĩhũa cousa maa"; 171.3 "nõ achou en el nĩhũa cousa scripto"; 199.2 "nõ poyde mostrar nĩhũa cousa que cõprise para soude"; 214.9 "saberia nẽhũa cousa do que ha de viinr..."; 226.20; 230.14. // ALGŨA COUSA , " algo". 39.8 "-Se eu a ti en algũa cousa errey"; 214.12 "ou seyr de suas terras a demãdar algũa cousa".

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
cousa	subst.	.- subst. " cosa". 9.13 "he marauillosa cousa aos nosos ollos"; 14.2 "Cousa guisada et dereita"; 40.15 "hũa cousa goreçe omẽ da outra"; 54.3 "Ese pano he cousa..."; 61.12 "graue cousa era de aver hu sia"; 87.7 "falando [...] de tã grã cousa"; 90.1; 106.7; 114.6; 123.17; 124.14; 143.8; 146.7; 172.2; 176.3,9; 189.5; 222.16; 224.3. COUSAS, 10.10 "cõ d' aquela[s] cousas que teuese"; 25.13 "nos diso toda las cousas"; 26.14 "et dizer as grãdes cousas"; 36.8; 39.12; 48.11; 49.6,10; 58.5; 59.13; 65.13; 69.12; 73.4,7; 84.3; 86.10; 106.12; 107.11; 115.15; 122.11,12,13,15,16,18,20; 136.13; 139.7; 149.2; 193.14; 197.3,8; 198.8; 200.8; 208.8; 214.8; 218.13; 221.8; 224.14; 226.13; 232.15. // NĨHŨA COUSA , " nada". 42.12 "que nĩhũa cousa nõ lle ficou para comer"; 45.8 "nõ dera nĩhũa cousa"; 55.9 "cõtra el dizer nĩhũa cousa maa"; 171.3 "nõ achou en el nĩhũa cousa scripto"; 199.2 "nõ poyde mostrar nĩhũa cousa que cõprise para soude"; 214.9 "saberia nẽhũa cousa do que ha de viinr..."; 226.20; 230.14. // ALGŨA COUSA , " algo". 39.8 "-Se eu a ti en algũa cousa errey"; 214.12 "ou seyr de suas terras a demãdar algũa cousa".

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711].
cousa
f. f. "Cousa, todo aquilo que ten entidade, xa sexa real ou artificial, real ou abstracto; pode significar estado, situación, obxecto, escena, asunto, etc.".

____ cousa (19): "faser delo e en / elo o que lle prouger, como de súa cousa propia" 498, 526, 716, 851, 858, 1009, 1073, 1124, 1441, 1571, 1601, "protesto que por cousa que faça nẽ deixe de faser / e aquí diga nõ seja desobidiente contra o dito meu señor arçobispo" 1854, 2174, "véndose porlo ollo cada cousa sobre sy" 2691, "nõ se acorda / nẽ sabe cousa que del teña" 2755, 2776, 2863, "diso que / outra cousa nõ cortou de Sã Justo" 2955; cousas (21): "Abdiẽçia de cousas çertas" 209, "Pesquisa de herdades e de outras / cousas do abade de Sã Justo" 313, "tódaslas escripturas que eles teẽ sobre / herdamẽtos e déuedas e outras cousas" 563, 595, "cõtendas sobre herdades e outras quaesque(e)r cousas" 829, 1067, "façades contra mỉ algúas das cousas que / poẽ os dereytos por que posa ser rreuocado" 1297, 1363, "rroupa e diñeyros e outras cousas que me ela deua" 1965, "afrõtas e protestaçós e / tódaslas outras cousas que eu faría e faser podría en jujso" 1970, 2122, 2174, 2241, 2286, "hũu onsao das herdades e cousas que se siguẽ" 2293, 2326, "casas, casares, herdades e chãtados e outras cousas que lle / perteesçíã" 2355, 2525, 2689, 2741, 2755.

____ ____ 1.1. Algúa cousa "algo".

____ ____ algúa cousa (1): "saluo que se algúa cousa lle fose mostrado" 2753.

____ ____ 1.2. En oracións negativas, cousa algúa significa "nada".

____ ____ algũa (4): "nẽ edificasẽ outra cousa algũa" 444, "nõ erã / obligados a cousa algũa" 468, 1821, 2501; algúa (1): "digo / que outra cousa algúa nõ ey feyto" 1825.

____ ____ Do lat. causa "causa, motivo", "asunto, cuestión", que no lat. vulgar, partindo da súa segunda acepción, tomou o sentido xenérico de "cousa", xa no séc. IV. Documéntase desde o séc. XI en textos latinos de orixe portuguesa: cousas 1092; en documentos romances galegos desde o XIII: cousa en 1254, coussa en 1277 e mais nas CSM. En port. mod. impúxose coisa, que se coñece desde o XVI; en gal. continúa de maneira xeral a forma tradicional cousa (Lorenzo Crónica s.v.).

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711].
cousa	f.	f. "Cousa, todo aquilo que ten entidade, xa sexa real ou artificial, real ou abstracto; pode significar estado, situación, obxecto, escena, asunto, etc.".
____		cousa (19): "faser delo e en / elo o que lle prouger, como de súa cousa propia" 498, 526, 716, 851, 858, 1009, 1073, 1124, 1441, 1571, 1601, "protesto que por cousa que faça nẽ deixe de faser / e aquí diga nõ seja desobidiente contra o dito meu señor arçobispo" 1854, 2174, "véndose porlo ollo cada cousa sobre sy" 2691, "nõ se acorda / nẽ sabe cousa que del teña" 2755, 2776, 2863, "diso que / outra cousa nõ cortou de Sã Justo" 2955; cousas (21): "Abdiẽçia de cousas çertas" 209, "Pesquisa de herdades e de outras / cousas do abade de Sã Justo" 313, "tódaslas escripturas que eles teẽ sobre / herdamẽtos e déuedas e outras cousas" 563, 595, "cõtendas sobre herdades e outras quaesque(e)r cousas" 829, 1067, "façades contra mỉ algúas das cousas que / poẽ os dereytos por que posa ser rreuocado" 1297, 1363, "rroupa e diñeyros e outras cousas que me ela deua" 1965, "afrõtas e protestaçós e / tódaslas outras cousas que eu faría e faser podría en jujso" 1970, 2122, 2174, 2241, 2286, "hũu onsao das herdades e cousas que se siguẽ" 2293, 2326, "casas, casares, herdades e chãtados e outras cousas que lle / perteesçíã" 2355, 2525, 2689, 2741, 2755.
____	____	1.1. Algúa cousa "algo".
____	____	algúa cousa (1): "saluo que se algúa cousa lle fose mostrado" 2753.
____	____	1.2. En oracións negativas, cousa algúa significa "nada".
____	____	algũa (4): "nẽ edificasẽ outra cousa algũa" 444, "nõ erã / obligados a cousa algũa" 468, 1821, 2501; algúa (1): "digo / que outra cousa algúa nõ ey feyto" 1825.
____	____	Do lat. causa "causa, motivo", "asunto, cuestión", que no lat. vulgar, partindo da súa segunda acepción, tomou o sentido xenérico de "cousa", xa no séc. IV. Documéntase desde o séc. XI en textos latinos de orixe portuguesa: cousas 1092; en documentos romances galegos desde o XIII: cousa en 1254, coussa en 1277 e mais nas CSM. En port. mod. impúxose coisa, que se coñece desde o XVI; en gal. continúa de maneira xeral a forma tradicional cousa (Lorenzo Crónica s.v.).

Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart