M. C. Barreiro (1995): A documentación notarial do concello de Noia (ss. XIV-XVI). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela [Glosario, pp. 155-456].
juiz juyz juis jujz jujs juys	subst.	subst. 'xuíz'. Polo xeral cando se fala do juíz faise en singular, pois ó ser cabeza do concello e presidente do tribunal formado polos alcaldes foi unha maxistratura unipersoal, mentres que os alcaldes eran varios, aínda que non sempre se segue esta norma. Cfr. Valdeavellano Instituciones, páx. 544. As atribucións do xuíz eran en tres campos: o xurídico, administrativo e militar. Convoca a asamblea veciñal; administra xustiza como presidente dos alcaldes e por último recolle, como intermediario do rei e o concello, as multas ou penas pecuniarias que lle correspondían ó rei. Para maior información sobre o estatuto, funcións e obrigas do xuíz nos municipios municipais vid., Carlé Concejo, páxs. 112-114; Valdeavellano Instituciones, páxs. 544-545; Gacto Población, páxs. 123-126. Aplicado ós documentos estudiados neste traballo fago catro apartados.
____		1.- 'persoa que ten capacidade legal para xulgar e dictar sentencia nun tribunal de xustiza'. Juíz, "tomado por açesor con o dito juíz ẽno pleito de que ajuso se faz mençón" 46.8 (1450); "ela pedía et rrequiría ao dito juíz" 47.23 (1450); "seseenta para o dito juíz et de seysçentos para o dito moordomo" 47.39 (1450). Juís, "et disso ao dito juís que a ella perteeçía a auer na fijgllesía" 26.8 (1412); "pedía et pedeu ao dito juís que rreçebese del juramento" 26.13 (1412); "de aquí endeante sen liçiençia de juís nẽ de alcallde nẽ de outro ofiçial" 41.50 (1443). Juịz, "sen mandado de alcalde nẽ de juịz nẽ de justiçia nẽ de outra persona" 64.24 (1493). Juịs, "sen mandado de alcallde et de juịs et de justica et de otra persona algũa" 55.31 (1476). Juýz, "fronto et rrequiro Afonso Gonçalues, juýz da Pobra, que me meta ẽno jur et posysóm" 14.15 (1395); 14.19 (1395); 63.21 (1487); "que vos plazerá syn mandamento de juýz nỉ myño mayordomo nỉ alcalde nỉ outra justiçia algũa" 63.53 (1487). Juís "pedýa et rrequiría ao dito juís que, por vertude da dita carta de conpra" 41.81 (1443); "juís ẽna djta villa" 54.69 (1472). Juịs, " Garçía Suares, juịs da vjlla de Muro" 38.3 (1435). Juýs, " Fernã de Fonteveiros, juýs" 41.76 (1443); 41.79 (1443); 41.84 (1443); "sen liçençia nẽ mãdamento de juýs nẽ de alcalde nẽ de mayordomo" 42.31 (1445).
____	____	2.- Juíz ordenario; segundo os definen as Partidas eran 'ordinarios jueces son aquellos que han poder de judgar homes a muerte o a pedimiento de miembro por yerro que hayan fecho'. Juíz, "juíz ordenario ẽna dita villa de Noya et en seu julgado" 46.5 (1450); "juíz ordenario ẽna dita villa de Noya" 47.9 (1450). Juýs, "Sábeã todos que ante Afonso Lopes, juýs ordenario na villa de Noya et em seu julgado" 26.3 (1412).
____	____	3.- thenente lugar de juíz, véxase s.v. lugar5.
____	____	4.- 'xuíz pertencente ó tribunal eclesiástico de xustiza', normalmente era un clérigo. Cfr. s.v. audiençia1. Juís, " Rroy Garçía, cóengo de Santiago et juís na audiençia do señor arçobispo de Santiago" 32.10 (1419); " Rruj Garçía, cóengo de Santiago et juís ẽna audiençia do señor arçobispo de Santiago" 32.16 (1419); "a dita carta do dito Rroy Garçía, juís" 32.61 (1419).

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
juyz juez joiz		'juez' , del lat. JŪDĬCEM (REW 4599), semiculto y con cambio de acento. Formas: juyz 77.19,21,22, 78.2 (los jueces de Castilla), 701.57, 843.15 "por que podesse ao gran - dar cõta en que usos despendera seu tẽpo", juyzes 76.9,14,17 "fezerõ de ssi dous - ... escollerõ por - et alcaydes... aquelles que tomarõ por - ", 902.75,76 "alçarõ dous - que julgassen toda a terra et estes dous - a hũu disserõ..." (en Castilla). Desde el s. XIII: a. 1209 "juiz que entrare. El iuyz que entrare pague la soldada... e anno que fore juyz non julgue quinta... el iuyz que entrare pague la soldada" (PMH Leges 893, 933, 936); a. 1242-1252 "et eu iuit dixi" (Salazar 7.17); a. 1253-1254 "a uos juyzes leygos d' Ourense... et o juyz de G. julgou entreles" (id. 14.1,4); a. 1257 "o iuiz da terra... et Johã Dominici juizes" (id. 22.11, 26.20); a. 1258-1261 "enuyou sua carta ao Juiz del Rey na terra... ao Juiz del Rey" (id. 33.8, 38.7); a. 1275 "do alcayde e dos juyzes e do thabellion" (Portel p. 134); CSM 70.21 " Jhesu-Cristo / justo juyz", 76.14 "que o fez nas mãos do juyz vĩir"; D. Denis (B 1535) "ante qual iuyz quer" (6); a. 1283 "Dom. Eanes juyz de Agiar... por mandado do juyz sobredito" (Duro p. 158); Miragres "et fez de si juiz en como se ordenase aquela morte" (p. 38); Gal. Estoria "a maneyra de juyz et de rrey" (104.7); a. 1342 " Martin de Deus juyz em terra d' Aguiar... que foy juyz d' Aguiar... o dito juyz" (Duro p. 185); Corónica Iria " Fernan R. de Leyra juiz de Vellestro" (p. 94); a. 1432 "que escolia por juises en todo este dito ano... e declaraua logo por juises... rejedor e juis que fora da dita çidade... nomear outro juis... e juis e procurador" (Ferro2 p. 13, 17, etc.; también 14, 16, 19, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 34, 37, 42, 43, 50, 55, etc.). Sigue siendo la forma port. (juíz ). En gall. mod. se ha llegado a xuez, según el modelo cast., forma conocida desde el XIV {juez}: a. 1385 "diso aos juezes... que leuarian por ello..." (Ferro2 p. 245); a. 1451 "os ditos juez e regedores" (Ferro2 p. 55); s. a. "honrados señores, conçello, jueses, regidores... sobre los jueses desa çibdad" (id. 201). En textos medievales se encuentra también la variante joiz: a. 1264 "ao alcayde e aos joyzes" (Portel p. 15); a. 1279 "Dom. Martijz mercador Jojz desse tempo" (id. 97); CSM 5.9 "que lle foi mal joyz", 72.53 "Deus foi joyz", etc.; a. 1283 "unde eu joyz... sendo en lugar de julgar" (Duro p. 158), etc. En cast. desde el XII (Corominas DCELC II, 1074).

R. Lorenzo (1968): Sobre cronologia do vocabulário galego-português. Vigo: Galaxia.
{iuyz iuit juyz iuiz juiz}		.- JUIZ (1268b: 1264 joyzes): 1209 "juiz que entrare. El iuyz que entrare" (PMH Leges 893, 936); 1242-1252 "et eu iuit dixi" (Salazar p. 7.17); 1253-1254? "a uos juyzes leygos" (id. 14.1 e 14.4); 1257 "o iuiz da terra... juizes" (id. 22.11, 26.20).

K. M. Parker (1977): Vocabulario clasificado de los folios gallegos de la Historia Troyana. Illinois: Applied Literature Press.
juyz	m.	[m.] juez; judge: por estes juyzos que daua... forõ lle dando preço de juyz dereytureyro, 46.17, 46.35, 50.27.
juyz	m.	[m.] juez; judge: por estes juyzos que daua... forõ lle dando preço de juyz dereytureyro, 46.17, 46.35, 50.27.

M. de Miguel (1977): Vocabulario gallego medieval en documentos del s. XIII anteriores a 1275. Memoria de licenciatura. Universidad de Valladolid.
juyz juiz joiz iuiz iuyz judex	subst.,	.- subst., 'juez'. Del latín JŪDEX; a. 1253-54 "yo Garcia Fernandez uosso juyz" (12.8), 14.4; a. 1275, 70.18; a. 1257 "que fosse responder por ante o juiz" (22.18), 23.1,2,6,20; a. 1258-61, 33.8,11, 39.7,13, 40.1, 41.5,17,25, 42.6,12,15,20,22,24, 43.1,18; a. 1259, 45.4; a. 1265 "dõ Martĩ Soarez joiz de Milide" (51.26); a. 1257 "o iuiz da terra" (22.11); a. 1253-54 "Fernandi judex de Garauaes" (12.4); a. 1253-54 "a uos juyzes leygos d' Ourense" (14.1); a. 1257 "et Johã Dominici juizes" (26.20); a. 1253-54 "que uos querian por iuyzes" (14.9).

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
juyz {juiz}	subst.	.- subst. " juez". JUIZ, 38.9 "Et Josephus que era sabedor et nõ queria asi morrer, et fez de si juiz en com̃o se ordenase aquela morte". JUYZ, 33.12 "Et por esto aquel home foi preso et ferido [...] et leuarõno ante o juyz"; 50.2 "Et diserõ que pois que merescia morte, que o fezesen juyz da ynsoa que chamã Ponço".