logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra lugar como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.28 Rows
- Número de acepcións atopadas: 26.
- Distribución por dicionarios: CONCELLO DE NOIA (7), CRÓNICA XERAL (1), CRÓNICA TROIANA (2), CRONOLOXÍA (1), CANTIGAS DE SANTA MARÍA (1), HISTORIA TROIANA (4), VOCABULARIO 1275 (1), MIRAGRES DE SANTIAGO (4), LIBRO DE NOTAS (5).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

M. C. Barreiro (1995): A documentación notarial do concello de Noia (ss. XIV-XVI). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela [Glosario, pp. 155-456].
lugar
logar
subst. subst. 1.- 'sitio, espacio, lugar'. Lugar, "Jtem uos aforamos máys et damos lugar que posades faser no dito lugar de Deeyra" 10.33 (1390); "em maneira que seia lugar que seia conueniuel" 10.36 (1390); "et outrosý que leuãtedes (...) o dito paaço de pedra et madeira no dito lugar de todo o que em sy ouuer mester per uosa custa" 10.47 (1390); "sejades tjúdos de nos dar cada ano no dito lugar quito et foro de todo custo aa dorna" 10.55 (1390); "deuémosuos de dar os fustes en que noslo deytedes no dito lugar" 10.58 (1390); "que seiades tjúdos de noslo leuar per uosa custa do dito lugar a nosa grania de Saar et nós y o deuemos rreçeber" 10.61 (1390); 22.16 (1403); 22.20 (1403); 32.72 (1419); 57.8 (1478); 57.26 (1478). Lugares, "seus bẽes para que os desen et destribuysen alí et ẽnos lugares por el mandados" 52.11 (1469). Logar, "et en çima en outro logar jasẽ tres márgẽes et nõ van de cabo a cabo" 26.81 (1412).
____ 2.- 'aldea, poboación pequena, casal'. Lugar, "aquellas nosas leiras de herdade que som na fregrisýa de Sam Viçenço de Sispõo, que estám no lugar que dizẽ Deeyra et Paaços" 10.24 (1390); "que posades faser no dito lugar de Deeyra, no lugar que chamam Paaços, hũu paaço per uosa custa" 10.34, 35 (1390); "no lugar que chamam Paaços, hũu paaço (...) em maneira que seia lugar que seia conueniuel et sem dano et perjuýso ou em outra parte no dito lugar em que aja vijnte cóuodos em longo" 10.37 (1390); "que perteesce et perteeçer deue ao lugar que chamã de Pumar de Rrío" 14.10 (1395); "he couteyro et moordomo do dito lugar et frijgisía por Johán Sanches" 14.17 (1395); "metía logo em mãao et em jur o dito lugar que chamã de Pumar de Rrío" 14.22 (1395); 16.15 (1397); 25.15 (1409); "moradores ẽno lugar d' Ouçono, da frigisía de Santa Cristina de Barro" 27.8 (1412); 27.12 (1412); 27.17 (1412); 28.13 (1412); 29.23 (1415); 29.25 (1415); 31.22 (1417); 33.8 (1421); 33.25 (1421); "ela auịa et lle perteeçía ẽno seu lugar et casal de Maalde et en seus térmjnos" 39.11 (1439); 42.9 (1445); 42.13 (1445); 42.32 (1445); 45.1 (1448); 45.9 (1448); 45.29 (1448); 46.42 (1450); 48.8 (1455); 61.13 (1487); 62.11 (1487); 63.14 (1487).
________ 3.- em lugar de señorío, 'en sinal de dereito de propiedade ou dominio sobre un ben inmoble'. Lugar, "et em vós (...) o poño et traspaso et rremouo per esta presente carta de venda que vos ende dou et outorgo em lugar de señorío et posysóm corporal" 18.30 (1397); "et traspaso por esta presente carta que vos ende dou et outorgo em lugar de señorío et posisõ corporal" 24.126 (1407); "uos ende damos et outorgamos en lugar de señorío et posisón corporal" 29.45 (1415); 34.23 (1422); 40.37 (1440); 41.41 (1443); 42.26 (1445); 43.47 (1447); 45.25 (1448); 49.23 (1459); 53.61 (1469); 55.43 (1476); 61.37 (1487); 62.29 (1487); 64.35 (1493). Logar, "por esta carta de venda que vos delo dou et outorgo en logar de señorío et posisón corporal" 59.39 (1482).
________ em lugar de 'en sinal de'. Lugar, "et apoderãdo ao dito Garçía Vellasques (...) ẽna medade da dita casa para que a teuese em lugar de pénora et termỉo asinado para que veese ante mỉ" 24.48 (1407).
________ 4.- en lugar de, 'no posto de, en vez de'. Lugar, "outrosí estando y presente Rroy Soneira, alcallde en lugar de Vaasquo Peres d' Ayaço, alcallde na dita vila" 35.9 (1422); " Juã Xerpe, criado de Afonso Gujllelmes, moordomo ẽna dita villa, en lugar do dito moordomo" 47.10 (1450); "rrequiría ao dito juíz et ao dito Juã Xerpe, en lugar do dito moordomo, que, conprindo a dita sentença" 47.23 (1450); "logo o dito Garçía Preego, thenente lugar de juíz, et Juã Xerpe en lugar do dito Afonso Gujllelmes, moordomo, diseron que" 47.27 (1450); 47.46 (1450).
________ en lugar dos Santos Avangeus, 'en vez de'. Lugar, "juraron logo en hũu signal de cruz, en lugar dos Santos Avangeus, que con súas mãaos tangeron" 28.17 (1412); "fize en hũa sinal de crus en lugar dos Santos Auãgeus, que cõ mjña mão dereyta corporalmẽte tangý" 34.45 (1422); "fezeron en hũu sinal de cruz, en lugar dos Santos Euãgeus" 37.46 (1434); "faço en hũu sygnal de crus en lugar dos Santos Auãgeos, que cõ mjña mãao dereita corporalmente tango" 42.41 (1445); 55.54 (1476).
thenente lugar
subst. .- subst. 'o que exerce o cargo ou as funcións doutro'. Na Baixa Idade Media os oficiais máis importantes da administración tiñan cada un o seu lugartenente. Este cargo acabou institucionalizándose, entre outros motivos pola cada vez máis complicada actividade administrativa que fixo que as funcións se especializasen. Nos documentos estudiados o cargo é sempre thenente lugar do xuíz. Thenente lugar, " Garçía Preego, jurado da villa de Noya, thenente lugar de Fernã de Fonteveyros, juíz ordenario" 46.4 (1450); " Pero de Traua diso aos ditos thenente lugar de juíz et açesor que, por quanto ante eles estaua pleito pendente" 46.15 (1450); " Pero Carneiro, thenente lugar de juíz, et Pero Carneiro, açesor" 46.22 (1450); "o dito thenente lugar de juíz leeu por sy meesmo hũa sentença" 46.23 (1450); "logo os ditos thenente lugar de juíz et açesor diseron que así a dauã" 46.91 (1450); "estando y presentes Garçía Preego, thenente lugar de Fernã de Fonteveyros, juíz" 47.8 (1450); "diso ao dito thenente lugar de juíz et moordomo" 47.13 (1450); "porlo dito thenente lugar de juíz et por Pero Carneiro, açesor, fora dada" 47.14 (1450); " Garçía Preego, thenente lugar de juíz" 47.27 (1450); "os ditos thenente lugar de juíz et o dito Juã Xerpe en lugar do dito moordomo" 47.45 (1450). Vid. lugarthenẽte.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
lugar
logar
logar
lugar
logar
lugar
plur. 'lugar, sitio, población, estirpe, categoría social, vez' , del lat. LŎCĀLIS 'local' (REW 5093). El cambio logar > lugar se explica dentro del idioma, pero no de manera clara. La explicación de Machado (DELP1 1365; DELP2 1442) es pueril y no explica nada: sería triunfo de una forma dialectal. También es artificial la explicación de Corominas DCELC y no tiene en cuenta el gall.-port.: en cast. existiría también luego < LŎCUS, dándose la coexistencia de logar y luego; de ahí pudo crearse un *LUEGAR, *LUOGAR, de donde lugar. Esto no tiene sentido y no creo que pueda separarse el cast. de la evolución en port. Es posible que haya una relación con otros casos en que la alternancia es normal, como agoa / agua, legoa / legua, dormir / durmir, etc. Podría pensarse en la relajación de la vocal átona, que en gall. es muy cerrada y en port. suena -u-, arrastrando a la grafía; pero esto choca con el cast. y con su aparición ya en el XIII. Formas: lugar 4.30 "en hũu - que auja nume Pramaria", 5.8 "et rreynaua en seu - el rey dõ Ramjro", 6.36, 8.50, 11.10 (c. 7), 27.14, 55.30, 67.2,20, 71.5,13, 72.20, 74.2, 84.27,43 "adeante cõtaremos cõpridamente du sera en - cõuiniente... uos diremos adeante en seu - ena estoria", 88.17, 91.15, 92.50, 107.73, 112.47, 114.86, 116.146 (2 v.),149,154, 117.21, 118.23,29, 123.4, 124.45, 128.63,65 "et en - de leuar çĩco", 131.13, 135.25, 140.39, 148.33 "en - de seerẽ conselleyros", 152.62,65, 154.32, 155.14, 157.22,10, 163.4, 164.18, 166.6, 168.33,37, 170.94 "oyredes en esta estoria en seu - du fala delo", 172.13 (c. 109), 174.65, 175.11, 179.90, 184.54, 192.5, 196.28, 198.80, 199.98, 202.85, 205.46,65, 206.68, 207.8 "estaua en - de Yseem", 208.12 "ome que tem - de rrey", 209.44 "en - de corõa", 211.8,10, 216.13 (c. 127), 217.8, 219.24,36, 220.43,49, 223.31,35, 224.14, 229.24, 230.4, 231.18, 236.78,80, 237.19, 238.28,31, 239.10 ("para Cordoua et começarõ aa meter boliço ontre os moradores do - " ),15, 242.20, 248.45, 249.17, 250.24, 253.50 "segudoo do castello et de - en - ", 276.40, 282.19, 283.67, 284.10, 287.41, 290.35, 294.11, 299.14, 304.28,39, 316.5,12-13, 317.41, 321.41 "o mays alto - da lide", 322.62, 325.7, 331.33,38, 332.11,16, 333.54, 334.6,9 (c. 196), 336.27,34, 341.57, 364.11 (c. 219), 370.8,9,12,13,15, 371.3, 374.6 (c. 229) "a tijna en - de madre", 392.32 "que nos julguẽ dereyto en este - " ('razón, sazón' ), 397.6, 399.15, 406.12, 410.8, 418.6, 419.13, 420.312,4, 423.24,12, 425.22, 426.20, 430.13, 434.18, 436.28,2, 442.32,35,5, 445.14, 453.10, 457.12, 459.18, 460.2 "tã grande foy a perfia del rrey en este - " ('caso, ocasión' ), 462.22, 465.24, 469.18, 472.7,11, 474.20, 480.22,24,25, 485.8, 486.17, 494.10, 496.33, 497.7,11, 500.21, 505.24, 512.8,16, 513.7, 514.20,22,24 (2 v.), 516.7 (c. 350), 517.10 (c. 350), 519.11 (c. 352), 522.8, 523.7,27 "que se tĩjna en - de hũu delles", 532.17, 536.12,18, 540.10, 546.11, 548.22, 566.5, 571.24, 582.11, 583.17, 584.34,43,49, 594.4,17 "que tĩjna en - de filhos... com̃o en - de padre", 598.32,34, 599.2,13,14, 604.28, 612.37,38, 613.6,13, 629.53,6 "aquellas parauoas yã creçendo de mal en peyor et a muy mao - ... asentaronse cada hũu en seu - ", 636.35 "ca aqui nõ ay - de o dizer", 637.46, 648.19, 650.30, 659.7, 667.14,21, 674.,18, 675.58, 680.22,23 "nẽ queyras dar - aos eemigos... nẽ des - aos maos que", 684.2, 685.30, 687.44, 692.45, 694.2,10, 698.22, 700.34, 706.18, 710.22, 712.6, 717.18, 719.13,20, 721.9, 726.19 (2 v.), 740.17, 744.6,8,18, 745.21,22,26,35, 746.17, 748.60,61, 749.10, 751.16, 770.30 (2 v.), 783.15, 784.38,2, 786.45, 811.159,180,182, 816.42 "en - de lampaas", 820.2,5,10,13,14 (c. 552), 822.10 (c. 555), 826.20,8, 827.5, 828.33, 836.20, 837.7, 838.14 (c. 570), 850.5, 851.10 (c. 585), 852.34, 853.49,62, 856.7, 860.4 (c. 596), 864.33 "que se vijã en - de desasperaçõ da vida", 866.5, 868.9 (c. 606), 870.29, 871.5, 872.35,41, 876.24,39, 879.22, 880.7, 890.5 (c. 633), 892.45, 901.34. Cfr. 169.56 "quẽ uos a uos desse - per hu vos possades acabar" ('ocasión' ). La forma logar en 8.48, 14.25, 18.11, 28.30, 30.30, 40.37,40, 48.21,25, 50.29, 55.10, 63.27,7, 64.19 (c. 41),12,16 (c. 42), 65.11, 72.8, 74.27, 79.24, 80.13,14,16, 81.20 (2 v.),9, 83.16 (c. 58),14 "pero que Castella era pequeno - ", 86.27,30, 87.10 (c. 62), 91.9,12, 92.42,48, 93.17, 94.47,49 "era com̃o omẽ en - de rey... omẽ que e en - de rey... en outro - diz", 99.6,21, 102.56, 242.29, 243.49, 264.29,32,3, 266.23, 271.5, 279.47, 387.33 "senõ en este - " ('vez' ), 678.8. La acepción 'estirpe, condición social' en lugar 149.71 "nẽ veño de - para fazer tal feycto", 166.12 "com̃o era moller de boo - ", 168.43, 200.29, 585.17, 624.14, 697.16, logar 131.35 "mays que quantas auia en seu - et en seu linagẽ". En plur. lugares 20.9, 47.20, 48.36, 84.20, 116.136,141,161, 120.22, 127.37, 174.68 "diremos... os seus feyctos que fezo en seus - du conuẽ aa estoria", 178.68 "per Vº - lle fez quebrar o sangue", 188.40-41, 214.62, 215.5, 216.8, 223.25, 234.23,27, 235.51, 242.25,28, 248.41, 251.18, 254.78, 261.44, 298.48,49, 325.3, 328.7 (c. 191), 330.18, 343.10, 423.8, 430.15, 442.27, 446.10, 450.22, 452.5, 473.13, 477.9,11 (c. 316), 478.28-29, 482.5, 486.22, 493.40, 497.16, 538.12, 541.23, 671.40, 681.10, 687.36, 691.9,25,27, 692.32, 714.44,47, 729.69, 731.14,15, 733.34, 734.7, 785-786, 791.13, 792.24, 804.96,99-100, 808.86, 813.228, 819.43,52,54, 825.15-116, 827.21,22, 828.41,44 "estes - sobredictos... suas fortelezas et suas villas et seus - todos", 831.31,38, 832.12 (c. 563), 835.7,9 (c. 567), 836.30, 841.17, 842.34, 845.17, 854.16, 876.42, 888.37, 889.18 "de villas et de castellos et de - muy ricos", 890.11,12 (c. 632), 892.67, 893.75, lugarres 39.7, logares 18.6, 45.74, 52.20, 60.16, 66.20, 71.10, 73.12, 242.27, 263.12, 267.54,55, 271.3, 276.21, 281.94. En el texto domina lugar y en casi todos los textos medievales alternan las dos formas, siendo muy corriente logar hasta el XV y ya desde el s. XI: a. 1024 (?) "et in alios logares... et alios logares" (PMH Diplom. 158); a. 1065 "et per suas canpiaturas integrabit illo logare" (id. 281); a. 1085 "pariemus ad uobis in ipso logar ipsa hereditate dublata" (id. 385); a. 1112 "in ipsa uila in tale logar" (Doc. Med. Port. III, 345); a. 1214 "que no seu logar ouuer a reinar" (Test. Afonso II, 260); a. 1257 "e do conuento desse meesmo logar" (Salazar 22.5); CSM (es la forma más corriente) 7.29 "forona acusar / ao bispo do logar", 281.83 "ficou rico com' ome do seu logar", 94.1 "en logar da monja" (cfr. Mettmann Gloss. CSM 176); Pero da Ponte (575, 987) "a bon logar" (27), etc.; a. 1348 "casas et logares" (Salazar 112.10); Cr. 1344 "per todollos logares per onde andava" (II, 443); a. 1355 "o convento dese logar" (Duro p. 201); Oficios "em logares autos e perteecentes... em aqueste logar... ja he dito em seu logar" (84.8,16,18); Soliloquio "ẽ todo logar" (30.26); F. Lopes Cr. D. Pedro "porque logar e tempo nom concorriam pera lhe fallar" (p. 120.30), "em aquel logar... saiosse do logar" (p. 160.30,42), etc., etc. El mod. lugar está, espec. en textos galls., desde el XIII: a. 1253-1254 "en meu lugar" (Salazar 14.10); a. 1255 "en tal lugar uel en melor" (Sponer 119.30); a. 1256 "con octorgamento de todo nosso conuento desse lugar" (id. 117.4); a. 1257 "o convento desse meensmo lugar" (Salazar 25.2); a. 1261 "cada lugar... en aqueles lugares" (id. 34.12,13), etc., etc.; Miragres "era de mellor lugar" (p. 48); Gal. Estoria "em hũ lugar" (4.17); Cr. Troyana "catey as matas et os lugares espessos" (I, 95.25), etc. Es la grafía mod. en port. y en gall., siendo una estupidez de los diccionarios galls. la grafía logar. Para la documentación cast. (desde el XII) véase Corominas DCELC.

K. M. Parker (1958): Vocabulario de la Crónica Troyana. Salamanca: Universidad.
alto lugar
clase alta; high rank (Vid. fazenda), I 111.11.
lugar
m. m. sitio; place: catey as matas et os lugares espessos, I 95.25, II 68.11.

R. Lorenzo (1968): Sobre cronologia do vocabulário galego-português. Vigo: Galaxia.
{lugar}
.- LUGAR (1365ab: XIV; logar 1024?): 1253-1254? "en meu lugar" (Salazar 14.10); 1257 "desse méénsmo lugar" (id. 25.2); 1261 "et desses lugares... cada lugar... aqueles lugares" (id. 34.11, 12, 13), etc.; 1255 "en tal lugar" (Sponer 119.30), etc.

W. Mettmann (1972): Cantigas de Santa María de Afonso X, o Sábio. Vol. IV (Glossário). Coimbra: Universidade.
logar
lugar
s. m s. m.: sítio, povoação, local habitado: 7.29 fórona acusar / ao Bispo do logar; 27.57 leixemos-ll'aqueste seu logar en paz; 28.3 Todo logar mui ben pode sseer deffendudo; 33.71 Quantos eran no logar; 34.23 a omagen foi sacar do logar balorento; 63.22 el conde don Garcia, que enton / tĩya o logar en aquela sazon; 65.62 buscando ermidas e santos logares; 102.42 en niun logar || estirpe, categoria social: 281.83 ficou rico com'ome do seu logar || a logares : aqui e acolá: 403.16 dos minĩos... que Erodes maldito / fez matar a logares || tẽer logar de alguém : 251.75 ao Papa, que ten logar de Deus || en logar de : 5.29 vos seede-ll'en logar de madre; 94.1 como Santa Maria serviu en logar da monja que sse foi do mõesteiro; 105.94 en lugar de me dereito dar, / diste-me fogo; 121.11 por cada rosa dissesse en seu logar / hũa vez "Ave Maria"; 125.75 tu seerás / come en logar de fillo, 303.47 en logar de com'ante a feria, faagou-a || en logar que : 43.30 en logar que adianos / déss'end'a Santa Maria || lugar: 65.128, 71.41, 73.8, 75.166, 105.29. {V. logo}.

K. M. Parker (1977): Vocabulario clasificado de los folios gallegos de la Historia Troyana. Illinois: Applied Literature Press.
lugar
m. m. puesto, empleo; position, job: depoys que ficase escarnjdo et perdese meu lugar que teño et desi que ouvese de buscar outro por donde viuese et guareçese, 55.43.
lugar
m. m. clase, jerarquía, calidad; place, rank, class: yam cõ el moytos et bõos mãçebos et de moy alto lugar, 15.3, 45.40, 294.36.
lugar
m. m. lugar; place: sayron de Greçia et forõ a allẽos lugares por gaanar terras et rreynos, 10.34, 12.26, 31.1.
en lugar de
prep. prep. en vez de; instead of: nomeou as amenas de Troya en lugar dos muros, 14.20, 110.9.

M. de Miguel (1977): Vocabulario gallego medieval en documentos del s. XIII anteriores a 1275. Memoria de licenciatura. Universidad de Valladolid.
lugar
logar
subst., .- subst., 'lugar'. Del latín LOCĀLEM; a. 1253-54 "et outorgouseles en meu lugar que os ouzades" (14.10); a. 1257, 25.2; a. 1258-61, 34.12,18, 40.7,25, 41.4,9,10,16, 43.11; a. 1259, 44.4; a. 1261, 45.15; a. 1262, 47.12; a. 1265, 49.9; a. 1269, 55.11; a. 1270, 57.10,12; a. 1271, 60.11; a. 1274, 65.13; a. 1275, 69.4; a. 1257 "e do conuento desse meesmo logar" (22.5); a. 1258-61 "que les teniã forçados sous coctos en algunos lugares" (31.5), 31.8, 33.19,23,26, 34.8,11,13, 39.17, 40.17, 41.26, 42.22, 43.7.

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
lugar
subst. .- subst. 1.- " lugar, sitio, paraje". 4.2 "seẽdo as gardas do altar ẽno lugar onde he acustumado"; 10.2 "et seendo ẽno lugar hu soen seer as gardas do altar"; 21.9 "leixauano os judeus entrar en Santa Santorum que era o lugar mais santo"; 23.8 "Et aquel home sobio logo ẽno lugar alto hu Santiago estaua preegãdo"; 24.6 "Entõ fezerõno sobir ẽno tẽple en hũu lugar alto"; 51.8 "et leuoos cõsigo a hũu lugar hu lles disera que soberia aos çeos"; 57.11 "Et porque en aquel tenpo era lugar de maldiçõ"; 62.3 "Et o abade foy a hũu lugar hu deitauã os corpos dos homes mortos"; 62.4,6; 63.9; 71.15; 73.1; 76.7; 80.4; 88.8; 89.21; 105.3; 116.13; 159.3; 160.2,3,5; 178.9,12; 179.15; 181.14; 192.13; 204.17; 206.6; 208.13,15; 217.11; 218.3; 225.10; 226.13; 228.2; 230.22; 231.14; 232.24; 234.12. LUGARES, 15.16 "et cõ a rrauea fogia com̃o sandia por los lugares despobrados"; 29.7 "Os poboos d' aqueles lugares aviã moi grã creença en el"; 33.4 "et aa destra parte oyrõ dizer [...]: -Vaamosnos d' estes lugares"; 205.13 "et cõtoo por moytas vezes em outros moytos lugares"; 223.20 "Et tãto que esto ouve dito, aque os apostolos que vẽo cada hũu dos lugares en que estauã"; 232.15. // LUGAR DE RRELIGIÕ " convento, monasterio". 10.11 "derõme en cõsello que [...] fose par' algũ lugar de rreligiõ hu podese seruir a Deus et auer algũa sustançia para mãteemẽto do corpo"; 11.15 "et sen ajuda de nĩhũu andey sobre los pees çopegando hũu pouquo et foyme para o lugar de rreligiõ hu queria estar, et oyn y estando as oras de Santiago". // LUGAR DOS SANTOS " cielo". 222.11 "et [se] o angeo boo acha en ela boas obras leuaa ao lugar dos santos".
____ 2.- " lugar, población, aldea o pueblo muy pequeño". 13.8 "que o lugar de Santiago fose onrrado por lo corpo do seu santo rromeu que pasara ja por outros lugares"; 13.13 "ca logo todo los moços pequenos d' aquel lugar forõ en preçison"; 14.16 "et algũus d' aquel lugar nõno queriã creer"; 16.11 "hũu caualeiro moi boo [...] moraua cabo d' aquel lugar"; 17.1 "Estes miragres et outros moytos mostrou et faz Deus [...] en aquel lugar"; 76.6 " Talaueira que [he] lugar de moytas froytas"; 173.10 "fezerõ grãde chanto por el segũdo custume de sua terra, asi que todo los de aquel lugar se marauillauã por lo doo et por lo pesar que fillauã". LUGARES, 13.9 "que o lugar de Santiago fose onrrado por lo corpo do seu santo rromeu que pasara ja por outros lugares"; 79.4 "Todas estas terras et lugares et vilas et çidades [...] todas forõ sojugadas do moy nobre Calrros"; 80.8 "et cõquirerõ algũus d' estes lugares, mais nõ todos"; 81.3 "et despois que conquereu estes lugares, maldiso estas trres çidades porque lle forõ maas de tomar"; 99.9 "et os que estauã enxerdados dos seus lugares volueos a eles cõ grãde onrra"; 130.1 "Et se por pecados en alg[ũ]as vilas et lugares mĩgoase a creença de Deus"; 131.8 "que asi com̃o estes apostolos pasarõ todo los outros en grraça et en onrra, asi aqueles lugares en que eles preegarõ [...], deuẽ seer mais onrrados [...] ca todo los outros do mũdo".
________ 3.- " estirpe, condición social". 16.4 "Outra moça de grã lugar, que avia nome Leda et moraua en Bragãça"; 48.10 "Et o fillo liidimo com̃o era de mellor lugar, asi era mais apraziuele et mellor que Pilatus en toda las cousas"; 213.2 "Hṽu home de boo lugar de terra de Bregona, que avia nome Giberto".
____adv. 4.- EN LUGAR DE , mod. adv. " en vez de". 62.8 "Et quando o abade quis poer a cabeça que tragia en aquel lugar onde sia a cabeça de Santiago nõ achou aquela que trouxera et achou outra en lugar dela, et entẽdeu bẽ que era miragre de Deus". // EN SEU LUGAR , 50.11 "Et Erodes [...] envioulle [...] moy grãdes doons, que fose a el; et fezoo en seu lugar señor da terra de Judea et de Iherusalem".

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711].
lugar
logar
1. "Lugar, sitio, porción determinada do espacio".
________ lugar (23): "ẽno dito lugar, IIIJº djas do dito mes, ano dito" 1015, 1189, 1309, 1318, 1362, 1365, 1437, 1506, 1542, 1551, 1674, 1694, "fesesẽ fee en todo tenpo e lugar" 1740, 1846, 2005, 2011, 2023, 2033, 2160, 2369, 2419, 2428, 2772; logar (9): "este dito dja, mes e ano, ẽno dito logar" 332, "que nõ posesẽ en aquel logar vjdes nẽ outro enpacho" 442, 693, 695, 723, 805, 822, 886, 958.
________ 2. "Lugar, núcleo pequeno de poboación, con poucos veciños e de carácter rural". Sitúase no marco da vila, pero desprazado do centro, formando unha casa ou unha aldea, ou unha explotaciòn illada. Para as distintas entidades xeográficas de poboación na Galicia medieval, véxase López Carreira Ourense, esp. pp. 41-42.
________ lugar (18): "vesiños do dito lugar" 331, 403, "ẽno lugar / de Velles" 524, 700, "herdade / donde façades lugar, casas, cortes, cortiña" 1018, 1020, 1211, 1359, 1483, 2079, 2466, 2468, 2495, 2499, 2657, 2658, 2659, 2733; logar (6): "ẽno dito logar de Sjmes" 391, "morador ẽno dito logar [de] Corujllõ" 601, "outorgarõ / en rrẽta o seu logar de Ozo da Torre" 691, "para mỉ a meytade / do logar de Coorõ" 797, 800, 802; lugares (1): "que llos / pagaríã en seus lugares e benefiçios, segundo que o daríã por escripto" 2584; logares (1): "faser çerto e sao o hũu de nós / ao outro e o outro ao outro estes ditos logares e cada hũu deles" 815.
________ Do lat. lŏcālis "local, do lugar", der. de lŏcus "lugar". O cambio logar > lugar non ten unha explicación clara; Corominas pensa que a partir de luego < lŏcus se crearía un *luegar, luogar, de onde lugar (DCECH s.v.), pero esta hipótese non explica a mesma evolución galega e portuguesa. Lorenzo cre que hai que poñelo en relación con outros casos en que se dá normalmente unha alternancia semellante: agoa / agua, legoa / legua, dormir / durmir, etc.; tamén se podería pensar na relaxación da vocal átona, que en gal. é moi pechada e en port. chega a -u-, arrastrando a grafía, "pero esto choca con el cast. y con su aparición ya en el siglo XIII". A alternancia deuse en toda a Idade Media; a forma logar documéntase desde o XI: logares en 1024, en textos portugueses; en textos romances no XIII, en 1257 en textos administrativos galegos e nas CSM; a forma moderna, desde 1253 en textos galegos (Lorenzo Crónica s.v.). Outros exemplos do XIII en Montederramo (Martínez Montederramo s.v.).




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL