logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra sacar como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.32 Rows
- Número de acepcións atopadas: 32.
- Distribución por dicionarios: CANTIGAS DE AMIGO (1), CANCIONEIRO DA AJUDA (1), CONCELLO DE NOIA (1), CRÓNICA TROIANA (7), CRÓNICA XERAL (1), CRONOLOXÍA (1), CANTIGAS DE SANTA MARÍA (1), CANTIGAS DE ESCARNHO (1), HISTORIA TROIANA (3), MIRAGRES DE SANTIAGO (4), LIBRO DE NOTAS (11).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

J. J. Nunes (1928): Cantigas d' amigo dos trovadores galego-portugueses. Vol. III \(Glossário\). Coimbra: Imprensa da Universidade.
sacar
v. tr. v. tr. CCXXI , 5, etc., CCCXL, 11, etc., livrar, tirar, daí exceptuar em XCIX, 22; em CCCCII, 6, etc., sobressaltar, comover; sacar a bem, CCLIV, 17, realizar. (Cantigas d' amigo).

Carolina Michaëlis de Vasconcelos (1920): "Glossário do Cancioneiro da Ajuda", Revista Lusitana 23, pp. 1-95.
sacar
(derivado de saco): tirar para fora 1373 ({Martin Soarez} sacade-me de seu poder); 7179 ({Osoir' Anes} pois me sacara de prison). Cfr. sussacar.

M. C. Barreiro (1995): A documentación notarial do concello de Noia (ss. XIV-XVI). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela [Glosario, pp. 155-456].
sacar
v. .- v. 'copiar un escrito'. Inf.: Sacar, "fis trasladar et sacar de hũu propio orginal de meu anteçesor Joán Moxe, notario (...) de verbo ad verbo bẽ et fyelmỉte cõçertado cõ el propio original" 28.152 (1412). IPret. P1 Saquey, "este sobredito cõtrauto de venda saquey das notas de Afonso Monjz notario (...) meu anteçeçor que foy, et a qual saquey por autoridade et decreto que me para elo á dado o dito señor arçobispo" 13.63, 65 (1395); "este sobredito contrauto de venda saquey das notas de Afonso Monjz, notario (...) meu anteçeçor que foy, et a qual saquey por autoridade et decreto que me para elo á dado o dito señor arçobispo" 15.60, 62 (1395); 35.38 (1422); 48.48 (1455); 54.67 (1472). Saqey, "esta sobredita escrjtura de donaçiõ saqey das notas et rregistros do dito Fernãd' Afonso, notario, et aquí ven et fielmente escrjuị" 64.72 (1493).

K. M. Parker (1958): Vocabulario de la Crónica Troyana. Salamanca: Universidad.
sacar
tr. tr. sacar, arrancar; to take out, tear out: el mijsmo me quiso sacar os ollos da cabeça, I 120.5, I 246.22.
sacar
tr. tr. librar, arrebatar; to free, wrest from (Vid. poer), I 101.20, I 282.3, II 235.32.
sacar
tr. tr. sacar, quitar; to take away, remove: começaron logo a sacar moytas pedras et moyto entullo, I 109.4.
sacar
tr. tr. desenvainar; to unsheathe: sacou sua espada, I 103.9, I 351.19.
sacar
tr. tr. llevar, quitar; to take away, carry off: o tomou apressa porlo auantal da loriga por lo sacar da batalla, I 215.8.
sacar aparte
apartar; to draw aside: cada hũa delas me sacou aparte et me disso a poridade, I 125.23.
sacar
tr. tr. construir; to make: fezo logo sacar o muro moyto ancho, I 109.13.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
sacar
' sacar' , de origen discutido. Se supone que deriva de SACCUS ' saco' , pero debiera significar más bien ' meter' ; Bourciez (1923, p. 404) pensaba en SACCĀRE ' filtrar; pasar un líquido a través de una tela de saco' , que G. de Diego Dicc. 5805 acepta; Corominas DCELC IV, 107-112, basándose en las primeras documentaciones, cree tratarse de un término jurídico con el sentido ' obtener judicialmente' ' desposeer, eximir' y procedente del gót. SAKAN ' pleitear' ; es idea digna de consideración, pero que no es tan convincente como a él se le figura. El hecho de que aparezca esa acepción en los primeros textos no indica que sea la más ant. Además, jugando con palabras que Corominas corrientemente emplea, el ej. de las Glosas y la gran amplitud de acepciones en el Cid muy difícilmente se compaginan con la idea de ' pleitear' ; cfr. también Wartburg FEW XI, esp. 29a-30b; hipótesis insostenible en Gamillscheg EWFS s.v. sac. Formas: sacar 56.35, 84.30,39, 89.11, 126.13, 132.8, 136.4, 141.19, 148.50, 150.10,13,18,22, 151.39,42, 153.8, 197.53, 200.18,26, 214.60, 222.16, 289.17, 294.5, 324.18, 356.12, 358.3, 448.5 (c. 292), 449.10 (c. 292), 460.39, 486.17, 570.9, 594.11, 644.51, 672.41, 674.26, 749.10, 760.15, sacaruos 378.34, sacalo 140.12, 153.7, sacallo 141.25, sacalos 521.19; saco 876.43, sacamos 100.13; sacaua 400.20, sacauã 529.10, 543.5; sacara 137.52, 152.2; saquey 140.8, sacou 14.16, 15.34, 17.18, 25.4, 28.41, 30.4, 38.7. 53.5, 66.11,19, 69.6, 71.4 (c. 48), 73.7, 86.3, 87.12, 95.5, 103.1, 104.14. 118.6, 121.5 (c. 79), 122.3, 132.1, 140.1, 150.1, 208.27, 212.4 (c. 125), 215.74, 216.3, 220.5, 231.34, 232.1,6, 234.20, 235.40, 244.1,6, 247.1, 262.6, 281.97, 283.54, 307.2, 323.5, 329.4, 332.24, 339.1, 344.11,13, 351.6 (c. 209), 364.8 (c. 219), 373.3, 374.7, 407.5 (c. 257), 410.2 (c. 261), 449.2, 472.19, 483.1, 484.4, 487.2, 489.2, 641.14, 644.57, 681.3, 683.17, 688.17, 693.27, 699.4, 701.8, 711.4 (c. 488), 721.17, 729.65, 731.16, 757.2-3, 776.16, 779.5, 780.2. 788.2, 791.3, 793.11 (c. 540),4, 797.27, 821.9 (c. 554), 822.8 (c. 555), 832.10-11 (c. 563), 893.75, 898.2,5,8.11, ssacou 6.29, sacoua 672.26, sacouo 201.63. 401.30, sacoo 393.19, 673.59, sacouos 104.19-20, sacoos 738.13, sacoulle 276.36,37, sacastes 195.10, sacastesnos 191.40, sacarõ 57.56, 111.67, 138.57, 202.15, 222.1, 239.1, 240.38, 258.18, 313.24, 336.37, 388.5, 443.3, 567.8, 622.9, 687.51, 865.6 (c. 602), 866.7 (c. 603), sacarõlle 4.31, sacarõno 248.31, 253.64, 288.16, 290.35,51, 717.18, 732.20; sacarey 133.32, 184.51, sacaremos 90.31; sacaria 524.32,34, 532.8; saquemos 111.65, sacade 184.53; saques 369.19, saque 97.28, 133.33, saquedes 43.9, saquẽ 533.9 (c. 364); sacasse 131.29, 222.13, 472.16, 484.20,21, 523.25, 756.4, sacase 130.2, sacassem 200.31, 218.9, 634.4, 805.7, 883.10; sacãdo 82.10; sacada 672.33, sacadas 628.17, 901.31 "cõquereron mouros España - las montañas das Asturas", sacado 541.27, 644.69, 668.12. Se documenta desde el s. X: a. 931 "fugivit itaque filius noster et sacavit de vestro ligamine unum latronem nomine T. qui habebat vobis a pectare III cavalos de furto" (Ferreiro II, Apénd. p. 116); a. 988 "hereditates quas saccavimus de Argefonso" (España Sagrada XL, 407; cita de Corominas); a. 991 "pro que nobis sacastis linpio de conzelio" (PMH Diplom. 99); a. 991 "et sacauit gontigio frater suas escribturas et suas firmidades in concilio" (id. 101) a. 1023 "damus uobis ipsas uillas pro eo quod sacastes nostros filios de catiuo" (id. 156); a. 1053 (?) "exceptis de uilla paramio usque in mazaneda que saco inde fora de testamento" (id. 235), etc.; CSM 3.14 "e no inferno entrou... que o foi end' el sacar"; a. 1278 "de meu poderio seya sacada" (Salazar 74.14); Cr. Troyana "el mijsmo me quiso sacar os ollos da cabeça" (I, 120.5), "sacou sua espada" (I, 103.9); Miragres "çercou toda a çidade en rredor sacando a parte donde vay o rrio" (p. 98), etc. (cfr. E. Rodríguez y Morais; Mettmann Gloss. CSM 271; Machado Gloss. S. Bernardo, 148b; C. Michaëlis Gloss. CA p. 80; Magne Demanda Graal III, s.v.). Para el cast. Corominas y Pidal Cid p. 834-835.

R. Lorenzo (1968): Sobre cronologia do vocabulário galego-português. Vigo: Galaxia.
{sacar}
.- SACAR (1924b: 1026): 931 "et sacavit de vestro ligamine unum latronem" (Ferreiro II, 116.13); 991 "pro que nobis sacastis linpio de conzelio" (PMH Diplom. 99) (tb. ps. 101, 103).

W. Mettmann (1972): Cantigas de Santa María de Afonso X, o Sábio. Vol. IV (Glossário). Coimbra: Universidade.
sacar
v. tr v. tr.: tirar: 3.14, 4.89 O moço dali / sacaron con alegria; 5.104 non vĩia quen lla das mãos sacasse de nenllur; 15.24 Este Juyão avia guerra / con perssiãos, e foi sacar / oste sobr'eles; 23.27 que me saques daquesta vergonna sobeja; 60.12 Eva nos foi deitar / do dem'en sa prijon, / e Ave en sacar; 64.79 fillou logo as çapatas... u quis calça-la hũa delas, ja per ren / fazer nono pode, nena do pee sacar; 83.42 saca de catividades / muitos; 174.18 sacou seu cuitelo; 215.27 sas espadas sacaron; 335.88 de duvida m'en sacade; 345.32 mandou logo sacar seu pendon; 348.15 sacara mui grand'oste.

M. Rodrigues Lapa (19702): Cantigas d'escarnho e de mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses. Vigo: Galaxia ["Vocabulário galego-português", pp. 1-111].
sacar
= tirar para fora, atirar: {Afonso X} assi a fode per arte e per sen, / que saca dela o demo malvaz 23.28; {Airas Perez Vuitoron} falou enton Don Soeiro por sacar seu filho d' erro 78.24; {Martin Soarez} non mi creades, se o non sacar / contra alguen, que foi mal dia nado 294.6; 428.28. || Exceptuar: {Martin Soarez} por veerdes ca vos quer gran ben, / non sacou ende mi 298.14 = não exceptuou disso a mim próprio.

K. M. Parker (1977): Vocabulario clasificado de los folios gallegos de la Historia Troyana. Illinois: Applied Literature Press.
[sacar]
tr. tr. sacar; to take out: el chegou lle a a cabeça, et sacou lle os dentes, 25.3, 32.30, 74.31.
[sacar]
tr. tr. sacar; to bring out: sacarõ logo seus caualos todos cubertos de coberturas... et armarõ se moy bem, 125.22, 125.39.
[sacar]
tr. tr. sacar; to take from: Meriõ o sacou de seu poder, querendo Ector ou nõ, 138.28.

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
[sacar]
v. .- v. 1.- " sacar, elegir". IFut. P1: SACAREY, 217.2 "Et tu Beleẽ [...] nõ seeras mẽor [...] que de ti s[acar]ey prinçipe que reg[e]ra o meu poboo de Ysrael".
____IPret. 2.- " sacar, liberar". IPret. P3: SACOU, 45.2 "ca despois que o Nostro Señor sacou da priion".
____Xer. 3.- " exceptuar". Gerund. {Xer.}: SACANDO, 98.2 "et çercou toda a çidade en rredor sacando a parte donde vay o rrio".
____Part. 4.- " traducir". Part.: SACADO, 58.8 "Et esta estoria que oyde[s], vos cõtamos aqui segundo cõta o liuro do Flors Sanctorum onde foy sacado de latĩ en rromãço".

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711].
sacar
v. tr. v. tr. 1. "Sacar, poñer algo fóra do sitio en que se encontraba".
____IPret. IPret. P3 sacou (1): "diso que el mesmo foy á grãja de Saar / por mãdado de Johán de Meljde, seu amo, cõ que(e)n beuja, e / sacou e leuó da orta de baixo da dita grãja hũu pee / de limõ çebtý" 2935; Inf. sacar (2): "E despoys que asẽtado, sacar esta agua e deitarle IJ õças de / terra" 2544, "que o sabía / porque llo veu sacar da orta por seu ollo" 2780.
____ 2. "Sacar, excluír ou exceptuar".
____Part. Part. sacado (1): "e sacado este honsao, do que queda / a metade" 2293.
____ 3. "Sacar, copia-lo que está escrito nun documento".
____IPret. IPret. P3 sacou (1): "o traslado [do] dito título se sacou autorisado para Afonso Lopes" 1954, IFut. P6 sacarã (1): "Pauta por donde sacarã qualque(e)r escriptura" 1; SPret. P1 sacase (1): "mãdou a mỉ, dito notario, que sacase delas hũu traslado" 1736; Inf. sacar (1): "sacar hũu traslado ou dous o máis" 1728.
____ 4. "Sacar, mostrar, ensinar".
____IPret. IPret. P3 sacou (2): "e que despoys este testigo sacou carta / d' escomujõ en nome do moesteyro" 2796, 2809.
____ 5. Rexístrase con frecuencia na expresión sacar a paz (e a salvo), sacar a salvo "asegurar, dar garantías sobre as persoas que se expresan mediante un compromiso".
____Inf. Inf. sacar (15): "sacar a pas aos fiadores" 8, 17, 138, 162, "Obligouse a dita de sacar a saluo ao / dito seu marido" 203, 235, 1096, 1311, 1369, 1432, 1641, 2052, 2201, 2206, 2232.
____ De orixe discutida, Corominas pensa que esta voz exclusiva do gal, port. e esp. podería proceder do xerm. sakan "pleitear", baseándose nas primeiras documentacións desta voz, que son normalmente xurídicas (DCECH s.v.); parece sen embargo difícil tirar de aí a gran amplitude semántica que logo o verbo había adquirir. Documéntase desde o séc. X; en textos romances nas CSM, e en documentos non literarios galegos desde 1278 (Lorenzo Crónica s.v.).




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL