O Concello de Tomiño puxo en marcha unha iniciativa para darlle nome a unha nova avenida. Dende a AGOn defendemos que as novas entidades leven nomes tradicionais do lugar.
“O Concello de Tomiño promoverá a recuperación, historia, orixe, coñecemento e uso da toponimia do territorio municipal, e preservará as formas tradicionais dos lugares como parte integrante da memoria colectiva do patrimonio cultural”.
É por iso que vos pedimos que accedades á páxina do concello de Tomiño e enviedes a proposta da AGOn antes do día 15 de xaneiro. Unha das frases que suxerimos para lembrarlle ó concello a obriga que adquiriu é a seguinte:
Buscar un nome novo e sepultar un topónimo tradicional é dar ao esquecemento unha parte da historia do territorio.
A Valedora do Pobo remitiulle á AGOn resposta sobre a queixa de esta Asociación en relación co uso que o Presidente do Goberno español fai de formas castelanizadas da toponimia galega.
A responsable da institución comunícanos que non se admite a trámite a protesta porque, por un lado, non é ambito da súa competencia e cita literalmente a Lei que a regula: “[a institución do Valedor do Pobo] poderá supervisar a actividade da Administración da Comunidade Autónoma galega e a dos seus entes…, así como a da Administración local naquelas materias que son competencia da nosa Comunidade” e por outro porque a demanda que formulamos“non vai precedida da actuación dun ente administrativo de carácter público”, e que a institución do Valedor do Pobo “non ten competencias para supervisar actos ou decisións de natureza privada, nin siquera, como ocorre neste caso, cando eses actos ou manifestacións cadan unha grande difusión” (é textual).
Tamén engade: “Compartimos o seu criterio de que todos os cargos, administracións e institucións públicas teñen unha obriga fundamental de respecto ao ordenamento xurídico. Tamén, como é evidente, a forma oficial dos topónimos das entidades de poboación, ao abeiro da normativa vixente que vsotede invoca no seu escrito.”
Finalmente, suxire que nos dirixamos ó Gabinete da Presidencia para trasladármoslles esas consideracións, como así faremos.
Valoramos positivamente que a Valedora comparta o noso criterio, aínda que neste caso non tivese resultado.
A Asociación Galega de Onomástica (AGOn), por acordo adoptado na súa asemblea ordinaria do día 12/01/2018, dirixiuse á Valedora do Pobo para que inste o Presidente do Goberno de España a que respecte a toponimia galega na súa forma oficial, como lle correspondería polo cargo que ocupa.
Así, a AGOn apela á Lei de Normalización Lingüística, que no seu no seu artigo 10 establece que “Os topónimos terán como única forma oficial a galega”.
Ademais, no seu escrito, a AGOn lembra que “A denominación oficial das entidades de poboación está recollida, segundo o RD 1545/2007, no Nomenclátor Xeográfico Nacional, constituído este polo Nomenclátor Xeográfico Básico de España e o Nomenclátor Xeográfico de cada unha das Comunidades Autónomas” e tamén que a ONU, a través do Grupo de Expertos en Nomes Xeográficos (UNGENG), establece o carácter de patrimonio cultural dos nomes xeográficos e recoñece a importancia dos topónimos nas linguas minoritarias como parte integrante da herdanza lingüística de cada comunidade.
Recórdase tamén que a propia Constitución Española promulga no artigo 3 que “A riqueza das distintas modalidades lingüísticas de España é un patrimonio cultural que será obxecto de especial respecto e protección”.
O vindeiro sábado, 30 de setembro, a Real Academia Galega organiza en Pontevedra a II Xornada de Onomástica Galega, nesa ocasión centrada no tema Os nomes e os apelidos: aspectos legais, sociais e lingüísticos. A entrada é libre ata completar aforo.
Pódese consultar todo o relativo a este acto neste enlace.
"Mapa de lugares sagrados en Europa". Fonte: BIQDATA
O portal Galicia Ciencia recolle no artigo “A santísima toponimia de Galicia” o mapa que ilustra esta entrada e que publica a web polaca BIQDATA. Nel represéntanse os lugares de Europa que conteñen o concepto “santo” no seu nome. Galicia destaca nunha intensa mancha vermella e por iso no artigo se nos sinala como o lugar de máis densidade de haxiotopónimos (nomes de lugar que se refiren á relixión) de Europa. Pero non, a toponimia de Galicia non é tan santísima como parece.
Para a elaboración do mapa, parece evidente que se tomou a advocación como parte do nome das parroquias, aínda que esta non forma parte do topónimo.
Cando no Nomenclátor de Galicia (NG) vemos, por exemplo, Sar (Santa María) entre as parroquias de Santiago de Compostela, entre paréntese indícase que é a Santa María a quen está dedicada, e non que o nome sexa *Santa María de Sar. A advocación da parroquia dános, en moitas ocasións, información importante sobre a súa antigüidade e sobre a súa historia e deixa constancia de que a nosa división administrativa non se pode esgazar dun antiquísimo control eclesiástico sobre un territorio perromano e pagán. Por iso se recolle no nomenclátor e se indica entre parénteses, para sinalar que non forma parte do nome de lugar.
Outras parroquias e localidades si levan o santo no nome, coma a de San Caetano ou Santa Cristina de Fecha, que así se distingue de Fecha que está dedicada a San Xoán; ou o propio Santiago de Compostela, que naceu arredor do nome do apóstolo.
Pero, en realidade, hai pouco máis de 1200 topónimos dos máis de 37.000 que ten NG que empecen por San– ou Sant– e moitos non teñen nada que ver coa relixión, senón que son antropotopónimos (formados con nomes de persoa) de orixe xermánica coma Santomil (Santiago de Compostela) ou Sandiás (Chantada). Ou son fitotopónimos (provenientes de nomes de plantas) coma Sanguiñedo (Ortigueira) ou Sancido (Becerreá). Ou teñen outras procedencias máis antigas, prerromanas, coma Sangorzo> (Oza dos Ríos).
Por outra parte, para a elaboración deste mapa non se tiveron en conta algunhas raíces que significan “santo” noutras partes de Europa, coma Don(e)- en Euskadi, que deu lugar a Donibane (San Xoán) ou Doneztebe (Santo Estevo) e Donostia (San Sebastián), aínda que este último topónimo é de etimoloxía discutida.
Non se pode negar a importante a pegada da relixión na toponimia de Galicia e obsérvase tamén nas máis de 660 localidades que no seu nome están relacionadas coa voz latina ECCLESIAM e que conteñen as raíces Eire-, Aire-, Irex-, Irix-, Grix– ou Igrex-.
Pero como a cantidade de nomes de lugar en Galicia é sorprendente, debido á gran dispersión da poboación, por iso sempre imos destacar en topónimos de calquera campo léxico. Nótese, por exemplo, que temos máis de 460 localidades que conteñen a palabra outeiro ou case 500 que empezan pola raíz Font-.
