logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra AGARDAR como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.8 Rows
- Número de acepcións atopadas: 8.
- Distribución por dicionarios: CONCELLO DE NOIA (2), CONCELLO DE SANTIAGO (1), CRÓNICA XERAL (1), CRONOLOXÍA (1), CANTIGAS DE ESCARNHO (1), HISTORIA TROIANA (1), MIRAGRES DE SANTIAGO (1).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

M. C. Barreiro (1995): A documentación notarial do concello de Noia (ss. XIV-XVI). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela [Glosario, pp. 155-456].
agardar
aguardar
v. v. 'gardar, observar, obedecer, cumpri-lo que cada un debe por obriga'. Inf.: Agardar, 1.36 (1332) "peyte a parte que o nõ cõprir et agardar á outra parte que o cõprir et agardar"; 12.25 (1394); 19.40, 40 (1398); 22.28, 29, 29 (1403); 30.48 (1415); 36.50, 50, 55, 59 (1425); 44.12, 86 (1448) "de así tẽer, conprir et agardar et nõ vĩjr contra elo em juízo nẽ fóra del"; 44.89; 48.19 (1455) "sejades obligado de teer et conprir et agardar et pagar o dito foro"; 48.21 "et agardar tódaslas outras cousas et condiçõos"; 50.77, 80 (1462); 51.94, 102, 103 (1463); 53.66 (1469); 54.53 (1472); 55.53 (1476) "me obligo de o tẽer et conplijr et agardar segũdo et ẽna maneira que dita he"; 57.30; 57.41; 57.45; 58.59. Aguardar, 56.59 (1477) "contra esto for ou pasar e o así nõ teuer e aguardar, peyte e page"; 64.45. SPres. P3 Agarde, 42.39 (1445) "nẽ procurar que se rreuoque(e) et que cunpla et teña et agarde et que eu nẽ (...) nõ venamos contra ela". P4 Agardemos, 41.64 (1443) "cunplamos et agardemos"; 50.75. Agarden, 36.46 "cunplan et agarden este dito aforamento"; 50.70. SImperf. P3 Agardase, 37.41 (1434) "que pagase a parte que o nõ conprise et agardase aa parte que o conprise et agardase". Part.: Agardado, 10.120 (1390) "deue seer conprido et agardado ontre nós partes segundo dito he"; 11.34; 19.38; 25.48. Cfr. s.v. gardar, guardar.
____SFut. P4 Aparece a forma castelá aguardáremos. SFut. P4 Aguardáremos, 68.81 (1499) "e lo así nõ toviermos e conpliermos e aguardáremos que pleteemos".

F. R. Tato Plaza (1986): Léxico do Libro de Actas do Concello de Santiago (1416-1422).Vol. I (Glosario A-D). Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
agardar
gardar
[guardar]
v. tr. v. tr. Gardar, observar e cumpri-lo que un debe por obriga: "por ende que eles en agardando as custumes antigoas et aviinças et conposiçoes" (2963). Formas: P6 IImperf.: guardavan (4560); P5 IFut.: gardaredes (30); P3 ICond.: gardaria (5506); P6: gardarian (1128...7150), guardarian (3064, 3067); P3 SPres.: agarde (4940); P6: garden (6941); P3 SPret.: agardase (8250), gardase (3386); P6: agardasen (3393); Inf.: agardar (363...4501), gardar (790...8819); Xer.: agardando (2963), gardando (23, 3037). // 2. Velar, custodiar, vixiar: "que tevese a cadea e gardase os presos" (5489). Formas: P3 SPret. (5489,6451); Inf.: gardar (6458). // 3. Conservar, reter: "e feso pleito e omenajee en maaos de Fernan Ares Xarpa para que tevese e gardase a dita tavoa" (8648). Formas: P6 IPlusc.: gardaran (8649); P3 SPres.: garde (548); P3 SPret.: gardase (8648); Inf.: gardar (3214). // 4. Preservar unha persoa ou cousa do dano ou mal que lle poida sobrevir: "e o dito Rui Sanches diso que asi o rreçebia e prometeu de ajudar e defender e gardar en quanto seu poder fose ao dito conçello, alcalles e rregidores e jurados e comunidade e vesinnos e moradores da dita çidade" (8816). Formas: Inf.: gardar (8816); Xer.: gardandoo (7050). // 5. Gardar proveyto, procura-lo beneficio, actuar a prol de algo ou alguén: "feso juramento (...) de gardar proveyto do dito conçello e vezinnos e moradores del" (8787). {Cfr. [AGARDADO]}.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
aguardar
agardar
'guardar, custodiar, proteger, servir ' , de guardar. En todos los ejs. del ms. podría reemplazarse por GUARDAR, verbo con el que alterna. Formas: aguardar 132.40 "sse nõ quiseres - o conde de morte", 136.10-11, 173.35, 213.23, 368.4 (c. 224), 635.10 (c. 433), agardar 94.36 "como... sabedes - senor", 98.56, aguardarlo 749.7, aguardaua 749.7, aguardauam 254.72 aguardauã 391.10, agardauã 78.12, 534.16-17, aguardastesme 656.33 "fostes comjgo et - sempre", aguardaredes 746.17, aguarde 619.60, aguardedes 148.55, aguardase 369.6, aguardasẽ 213.10, aguardassẽ 179.97, aguardassem 579.81-82, aguardãdo 599.3, aguardando 679.16 "nõ - o dereyto com̃o deuia", aguardado 746.19. Se documenta desde el s. XIII esta acepción 'guardar ' : a. 1214 "faza aquesta mia manda séér comprida e aguardada" (Test. Afonso II, 260); a. 1273 "prometo que o terrey e aguardarey e conprirey" (Portel p. 111); a. 1282 "et qual das partes que contra ellas uéér et as non quiser téér aguardar et comprir... que peyte" (Salazar p. 87.25); a. 1282 "vnde uos mando que uos lhis aguardedes esta carta des o dia que foi feyta ata X annos" (Desc. Portug. I, Suplem. p. 13); a. 1313 "e conprir e aguardar todalas cousas... para seerem aguardadas todas estas cousas" (Duro 171, 172); a. 1328 "que as aguarde" (id. 177); a. 1319 "os meus suçessores que o assi aguardarem e fezerem aguardar nõ lhy metendo hy escatima... a bençõ de deus e a minha seia senpre con eles" (Desc. Portug. I, p. 36); a. 1320 "juran... de conpriren et aguardaren estas cousas sobreditas... et demays para seerem mays compridamente aguardadas todas estas cousas" (CDGH p. 364); a. 1341 "e mando a todolos meus Almoxarifes e a todalas mhas justiças da mha terra que lho façam assy conprir e aguardar secundo he conteudo en esta mha carta" (Desc. Portug. I, p. 76); Cr. 1344 "o qual devera de aguardar e requerer toda mynha honrra" (III, 248); Graal "uũ cervo branco que aguardavom quatro leões" (144b, 431); Cr. Troyana "çen caualleyros... aguardauanno aly seedo" (I, 115.11). Hay aún bastantes ejs. del XV (véanse algs. en Magne DMC s.v.; Elucidário, ed. Fiúza, p. 271a-273b; Morais y Machado Gloss. CBN, espec. p. 98b). Esta acepción 'guardar ' debe llegar hasta el s. XVI. Hoy el sentido normal es 'esperar ' , que ya se encuentra en el XIII: CSM 65.116 "pero se aquest' é fol, pela ventura, / aguarda-lo-ei tẽe la noit' escura"; Roi Fernandiz de Santiago (485, 900) "e nunca no mundo prazer / des aqui ia mays aguardar" (18); Nuno Fernandez Torneol (246, 645) "as barcas eno mar / e foy-las aguardar", etc. Aguardar es la forma actual port.; en gallego es más general agardar, conocida desde el s. XIII: a. 1267 "et que sseyades amigos leaes do moesteyro et agardedes ssenpre os priuilegios do moesteyro" (Sponer 149.50); a. 1282 "seia tiudo de dar a outra parte que o agardar çen maravedis" (Salazar 81.3); Miragres "et porque Nostro Señor nõ quer a morte dos pecadores agardoos despois da sua morte quoreẽta ãnos" (p. 31), "pois que Nostro Señor vio que os judeus que el agardara por tãto tenpo se nõ queriã tornar a el" (34), "ouverõ cõsello ontre si de os agardar et de lidar cõ eles" (125); Gal. Estoria "que a agardauã cõmo el rrey seu marido" (159.20); Graal "de quantos me aqui agardam me livrarei eu mui bem" (188c, 633); Dic. Alcob. 2383 "reseruo agardar" (RPhil. VI, 92); a. 1434 "de os conprir et agardar" (Ferro2 p. 28); a. 1435 "et de lles agardar seus boos usos" (id. p. 33). No conozco ejs. ports. posteriores al s. XIV. Es un disparate la forma agoardar de algunos diccionarios gallegos. Para estas formas véase documentación en Magne DMC, Morais, Elucidário y Machado (Gloss. CBN, 87a; 97b-98b; Notas RP V, 262, 352); para el cast. (desde el Cid ) véase Pidal Cid s.v.; DHLE I, 1094-1098.

R. Lorenzo (1968): Sobre cronologia do vocabulário galego-português. Vigo: Galaxia.
{aguardar
agardar}
.- AGUARDAR (1138ab: 1282; agardar 1284): 1214 "faza aquesta mia manda séér comprida e aguardada" (Test. Afonso II, 260); 1267 "agardedes ssenpre os priuilegios" (Sponer 149.50).

M. Rodrigues Lapa (19702): Cantigas d'escarnho e de mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses. Vigo: Galaxia ["Vocabulário galego-português", pp. 1-111].
agardar
= cumprir, executar: {Estevan da Guarda} en tod' ome cabe, / en que á sen e cordura, / que se agarde tal postura 125.15.

K. M. Parker (1977): Vocabulario clasificado de los folios gallegos de la Historia Troyana. Illinois: Applied Literature Press.
[agardar]
tr. tr. esperar; to wait: os gregos que estauã agardando de cõmo se yriã, 25.19.

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
agardar
v. .- v. " aguardar, esperar". Inf.: AGARDAR, 125.13 "Et os mouros ajũtarõse todos et os cristiãos, quando aquelo virõ, ovuerõ cõsello ontre si de os agardar et de lidar cõ eles". IPret. P3: AGARDOU, 32.3 "quise [para] os espantar lles mostrar moytas marauillas en aqueles XL ãnos que os el agardou". AGARDOOS, 31.12 "Et porque Nostro Señor nõ quer a morte dos pecadores agardoos despois da sua morte quoreẽta ãnos". IPlusc. P3: AGARDARA, 34.4 "Et pois que Nostro Señor vio que os judeus que el agardara por tãto tenpo se nõ queriã tornar a el". Gerund. {Xer.}: AGARDANDO, 198.14 "Et hũu dia coydando eles que quiria dar o folgo, se[ẽ]do eles arredor del, cõ grã pesar agardando sua morte sospirou el".




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL