logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra te como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.22 Rows
- Número de acepcións atopadas: 19.
- Distribución por dicionarios: CANCIONEIRO DA AJUDA (1), CRÓNICA XERAL (1), CANTIGAS DE SANTA MARÍA (10), HISTORIA TROIANA (3), MIRAGRES DE SANTIAGO (1), LIBRO DE NOTAS (3).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

Carolina Michaëlis de Vasconcelos (1920): "Glossário do Cancioneiro da Ajuda", Revista Lusitana 23, pp. 1-95.
te
pers. : pron. pess. {pers.}; complemento da 2 p. (), 10033, 10035 e mais cinco vezes na Cantiga nº 453 {Men Rodriguiz Tenoiro} em que também figuram tu, contigo. {Cfr. tu}

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
te
ti
te
ti
te
ti
' te' , del acus. , de donde te, que alterna con la forma relajada ti, confundida con el dat. Formas: te 7.17 "que - agora teẽm cercado", 84.29 (" - eu possa seruir" ),31, 92.40,42, 114.97 "culpa en que - eu iasco", 132.47, 180.24, 186.88, 200.22, 201.54,57, 227.19, 260.24, 321.31, 361.26, 394.48,49 (2 v.),52, 496.15,19, 523.6 (2 v.),7,10, 588.19,21, 626.12,23,24, 643.33, 677.12,13,14 (2 v.), 679.14, 808.58,59, 809.108, 985.61, en 772.16 (2 v.), 814.260 y 896.26 " - Deum laudamus". En algunos casos equivale al gall. mod. che (véase CHE ): 7.16 "por - ajudar", 106.42,43,44, 115.108, 129.108, 130.126, 167.17, 201.61, 315.33,36, 383.11, 418.14, 496.18, 588.18,20, 643.35, 677.13. Forma ti en 626.11 (equivale a che en 315.40, 655.16, 895.14), tj en 315.38 (equivale a che en 240.44, 626.10, 628.37, 643.34). Recuérdense, además, los casos en que va enclítico al verbo como forma pospuesta. La variante te es normal desde el s. XIII: CSM 9.56 "asse Deus te valla", 15.55 "ou te farey de fame fĩir", etc. En muchos textos arcaicos aparece ti: CSM 15.47,50,53 "denti do fẽo... e mais ti digo... e ta cidade ti destroyr", 21.48 "que aja que ti gracir", etc.; D. Denis (V 102) "mal ti venha per u fores" (19, Crest. Arc. p. 337); Johan Garcia de Guilhade (B 1501) "aquestas novas de que ti falei / Lourenço, gran verdade ti direi" (9, 10; Lapa Escarnho núm. 215); Nunes Contr. "peço-ti por mercee que mho contes" (RL XXVII, 75), etc. Cfr. Nunes Gram. Hist. p. 238 n. 1.

W. Mettmann (1972): Cantigas de Santa María de Afonso X, o Sábio. Vol. IV (Glossário). Coimbra: Universidade.
ata
ate
ta
te
atro
tra
tro
atães
prep. prep. até: 65.228 ata enton; 131.43 ata un ano; 169.36 des Murç'ata Sevilla ; 217.39 ben ata Rocamador ; 218.38 ata Vila-Sirga con ele foron chegados; 273.32 daqui ata Ribadulla ; 329.77 daqui ata Suz ; 333.51 jouve... ata setembro meado || 122.63 cada logar u / for ta eigreja, ben ata en Raz ; 203.27 chẽa de farynna ben ata / na cima; 227.33 ata eno vargallon; 271.14 ata en Monpisler ; 355.48 ata en Vila-Sirga ; 386.17 || ata que conj. {conx.}: 6.80 sempre depois dormira, ata que Santa Maria lle disse; 64.89, 65.31, 95.3, 104.3, 115.122, 132.131 estev'en gran coyta fera, / ata que ll'anoytecia; 144.57 ata que o ome foi no portal || 176.27 yr-te podes en salvo ata que chegues alá; 302.20, 365.28, 369.34 || ata quando : 309.27 que sse tevessen / de faze-la ata quando de Deus tal sinal ouvessen || atães que : 411.102 jouv'en terra... atães que o angeo foi dali partido. Cf. ate, ta, te, {atro, tra, tro, atães}.
atães
ata
ta
te
ate
atro
tra
tro
V. ata, {ta, te, ate, atro, tra, tro}.
ate
atẽen
atẽes
ata
ta
te
atro
tra
tro
atães
prep.: prep.: ate en : 33.37 e tonbar / no mar foi e mergullar / ben ate nos fundamentos; 115.263 Ela seja teu solaz / ate ena mannãa; 129.12 a saeta... ben ate eno (T atẽeno) toutiço entrara; 157.22 pela boca o chantar / foi ben ate enas cachas; 424.30 a estrela os guyou / ate ena terra dos judeus || atẽen: 211.21 durou atẽena mui gran sesta; 265.130 Toda a noite ben atẽena luz || atẽes conj. {conx.}: 3.45 (To) chorou atẽes a que de prez / todas outras donas val, / ao demo... a carta trager-lle fez || atẽen que conj. {conx.}: 98.2 non pude abrir as portas atẽen que sse mãefestou; 369.56 que se soffresse un pouco atẽen que a achasse; 369.61 que quant'avia ll'entrasse, / atẽen que a valia da sortella lle dobrasse || atẽes que : 52.30 cada noite ali / vĩian as cabras esto fazer, / Atẽes que un crerizon sandeu / furtou un cabrit'en; 59.49 atẽes que o proviço / a fez que se namorou do cavaleir'; 411.102 (To), 419.23 mais a ela per ren / non leixou a quartãa atẽes que finou. Cf. ata, ta, te, {atro, tra, tro, atães}.
atro
ata
ate
tro
ta
te
tra
atães
prep.: prep.: até: 6.44 ben atro enos dentes / o fendeu; 84.19 fezera un gran portal / ben atro ena ygreja. Cf. ata, ate, tro, {ta, te, tra, atães}.
ta
ata
te
ate
atro
tra
tro
atães
prep prep.: até: A.4 des Conpostela / ta o reyno d'Aragon || ta que : 52.23, 55.20 Ambos assi esteveron ta que ela foi prennada; 92.39, 109.26, 162.28. Cf. ata, te, {ate, atro, tra, tro, atães}.
te
pers pron. pess. {pers.}: dat.: 5.112, 9.56 asse Deus te valla; 15.46, 26.41 || acus.: 5.115 farey-te perecer; 6.81, 21.18, 24.5, 25.162. Cf. ti, che.
te
te en
tẽe
ata
ate
ta
atro
tra
tro
atães
prep prep.: até: te en, tẽe: 65.116 tẽe-la noit'escura (E; T: tẽena; To: teena); 379.21 des Jenua te en Chartes || tẽes que : 94.33 To tẽes que a foi fazer. Cf. ata, ate, ta, {atro, tra, tro, atães}.
te
(lat.): 56.40 Ad te.
tra
tro
ata
ate
atro
ta
te
atães
prep prep.: até: tra u : 366.61 falcon, tra u se farte / da caça que á fillada || tra en que : 94.33 (E) lle non dava lezer, / tra en que a foi fazer / que sayu do mõesteiro. Cf. tro, {ata, ate, atro, ta, te, atães}.
tro
trões
tra
ata
ate
atro
ta
te
atães
prep. prep. / conj. {conx.}: até, até que: 94.77 nunca comeu nen dormyu, / tro o mõesteyro viu || tro en : 19.28 da cabeça tro ena verilla; 44.13 d'ave pequena tro ena mayor; 135.86 Ben tro eno sol levado / Dormiu; 213.83 dos pees tro ena moleira || tro a en :135. (M) dormeceu logo tro a eno sol rayado || tro en que : 94.33 (T) lle non dava lezer, / tro en que a foi fazer / que sayu do mõesteiro || trões: 417.23 Deus, que viver-me leixou / trões aqui || 84 ET jouve tolleita sen sen, / trões o convent'a porta / britou || trões u : 3.45 ET chorou tant'e non fez al, / trões u a que de prez / todas outras donas val, / ao demo... a carta trager-lle fez || trões que : 59.84 To, 64.74 TTo (E: troes que), 67.62 viveu mui gran tempo, trões que un bisp'y vẽo; 76.29, 77.26, 101.24. Cf. tra, {ata, ate, atro, ta, te, atães}.

K. M. Parker (1977): Vocabulario clasificado de los folios gallegos de la Historia Troyana. Illinois: Applied Literature Press.
te
pers. pron. {pers.} te; you: te estorua a onrra da tua fama, 26.25, 26.26, 63.13.
te
pers. pron. {pers.} te; to or for you: libre et saão et cõ soude ficares dos peligros que el rrey meu padre te diso, 23.24.
te
pers. pron. {pers.} te; yourself: feyto acõtesçera y por que tu te arrepentiras, 52.20.

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
te
pers. .- pron. pers. " te". 8.4 "-Se o teu Santiago te pode liurar de miñas mãos..."; 36.4 "por eso nõ te poso sãar"; 36.5 "eu te farey matar"; 39.14 "os rromãos que te fezerõ enperador"; 42.15 "para que te gardei?"; 72.11 "asi com̃o te Deus fezo mais poderoso..."; 72.12 "asi te escolle para liurares a mĩa terra"; 72.15 "sabe que che demostra que te deues a yr"; 94.5 "que te vayas cõ el en sinal de paz"; 141.6 "sabe que te matarey"; 143.6,7 "quen vsar[a] [...] da tua fortoleza, ou quen te avera, ou quen te terra? Quen te teuer nũca seera vençido"; 144.7,9; 148.12; 184.9; 185.2; 188.7; 200.3; 203.11; 216.7; 223.4; 224.20; 226.7,9; 229.19; 230.1.

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711].
te
pers. pron. pers. "Che". Pron. átono de segunda persoa de singular en función de complemento indirecto {dat.}.
____ te (1): "mao te será a ty de negar" 2085.
________ Do lat. , acus. latino. Documéntase desde o séc. XIII nas CSM, a carón da var. ti (Lorenzo Crónica s.v.). En gal. xeneralizouse a forma che, coa mesma orixe resultado da posición antevocálica; documéntase xa nos Cancioneiros e en Cr. Troyana e acabou xeneralizándose asumindo a función de dat., dado que como tal estaba frecuentemente en contacto co acus. o, a, os, as, polo que o -e se converteu nun iode que palatalizou o t-. Esta é a situación actual maioritaria no gal., pero dialectalmente tamén se dá o cheísmo, ou a xeneralización da forma che tanto para dativo como para acusativo (agás para o reflexivo, que mantén sempre te), ou, de maneira inversa, o teísmo, ou xeneralización para os mesmo casos de te. O cheísmo ocupa unha zona no occidente da provincia da Coruña, e o teísmo ocorre só en poboacións limitrofes con Portugal; téñase en conta, por último, que en certas localidades portuguesas fronteirizas dáse a distribución te / che coma en gal. común (Álvarez Pronome pp. 59-67, mapas 18, 19 e 20).




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL