logo sli logo ilg DDGM - Dicionario de dicionarios do galego medieval

Dicionario de dicionarios do galego medieval

Corpus lexicográfico medieval da lingua galega


Está a procurar a palabra mão como lema no Dicionario de dicionarios do galego medieval.24 Rows
- Número de acepcións atopadas: 24.
- Distribución por dicionarios: CONCELLO DE NOIA (5), CRÓNICA XERAL (2), CRÓNICA TROIANA (2), CANTIGAS DE SANTA MARÍA (1), CANTIGAS DE ESCARNHO (1), HISTORIA TROIANA (1), VOCABULARIO 1275 (2), MIRAGRES DE SANTIAGO (2), Nunes2 (1), LIBRO DE NOTAS (7).

Se desexa realizar outra pescuda, pode calcar aquí.

M. C. Barreiro (1995): A documentación notarial do concello de Noia (ss. XIV-XVI). Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela [Glosario, pp. 155-456].
mão
mãao
subst. subst. 'man, extremidade do brazo'.
____ 1.- meter de súa mão, rreceber de mão de, dar en súa mão 'tomar posesión', 'executar algún acto que mostre o exercicio do dereito, uso ou libre disposición da cousa que se entra a posuír'. Nestes exemplos lévase a cabo, unhas veces entregando un obxecto como símbolo, outras dando sinal con algún acto que indica a transferencia dos dereitos. Mão, "et meteu dentro ẽna dita casa de súa mão a dita María Rrodriges, moller de Gonçaluo Rrodriges, a qual rreçebeu de mão do dito Garçía Vaasques a chaue da dita casa" 23.35, 36 (1406). Mãao, "a pouca de ora saeu fóra et meteu de súa mãao ẽna dita casa aos sobreditos Juã Afonso et súa moller" 45.15 (1448); "lle dou et entregou o ferrollo das ditas casas en súa mãao" 41.88 (1443)
________ 2.- tanger con mjña {súa...} mão, poer a súa mão 'prestar xuramento poñendo a Deus por testemuña'. Unhas veces facíase tocando coa man os Evanxeos e outras este libro era substituído por un sinal da cruz. Nos contextos seguintes indica sempre o feito físico de prestar xuramento. Mão, "per juramento que ende fize en hũa sinal de crus en lugar dos Santos Auãgeus, que cõ mjña mão dereyta corporalmẽte tangý, en presença deste notario" 34.46 (1422); "per juramẽto que logo faso ẽno sinal de crus, en lugar dos Santos Euangeus, que cõ mjña mão dereita corporalmente taný en presençia do notario" 55.56 (1476). Mãao, "jurou logo aos Santos Avangeus, que con súa mãao dereita corporalmente tangeu" 32.98 (1419); "per juramento que sobre elo fezo a Deus (...) en que el corporalmente poso a súa mãao dereita" 39.18 (1439); "faço en hũu sygnal de crus en lugar dos Santos Auãgeos, que cõ mjña mãao dereita corporalmente tango" 42.42 (1445). Mãaos, "en hũu signal de crus, que cõ súas mãaos tangeron en presença de mỉ, o dito notario" 27.16 (1412); "juraron logo en hũu signal de cruz, en lugar dos Santos Avangeus, que con súas mãaos tangeron, en presença de mỉ, o dito notario" 28.19 (1412); "jurarõ logo aos Santos Avangeus, que con súas mãaos dereitas corporalmente tangeron" 32.68 (1419). Vid. s.v. [tanger].
________ 3.- Meter en mão, 'poñer real e efectivamente a súa disposición os dereitos da cousa'. Esta acepción é complementaria da 1ª, na que é a execución do acto físico da toma de posesión; nesta acepción é a transferencia dos dereitos ou cousas incorporais. Mão, "que a uós por esto obrigamos et metemos em mão per esta presente carta" 2.29 (1341). Mãao, "disso per mỉ notario, et testemoyas que metýa logo em mãao et em jur o dito lugar" 14.22 (1395); "o poño et traspaso et rremouo et meto en jur et en mãao per esta presente carta de doaçón que vos ende dou" 34.22 (1422).
________ 4.- Poñer de súa mãao 'deixar ó coidado'. Mãao, "ben sabía en como el auịa posoído et posuýa (...) et o auịa posto de súa mãao en todo elo" 45.11 (1448). Para outras acepcións, véxase Elucidário, s.v. maáho, mããho.

R. Lorenzo (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Vol. II (Glosario). Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijóo.
mão
mãao
mao
maão
plur. 'mano' , del lat. MĂNUS (REW 5339). Formas: mão 7.12,21, 35.18, 44.33,49, 45.64, 97.12, 103.78, 110.56, 126.10, 133.34 "que me façades preyto et menagẽ en mjña - ", 135.10 "nẽ uos podedes escapar da - del rey", 135.37, 136.11,15, 137.41,50,51, 149.59, 151.29, 154.29, 169.66, 173.25 "meteu todalas cousas que y erã en sua - ", 177.44, 178.66,79, 180.14,23, 201.71, 205.52, 252.26, 271.33, 276.34, 314.16, 319.21, 326.35, 334.7,8 (c. 196), 343.23, 355.31, 367.11, 372.14,15, 381.39, 383.15, 384.28, 385.22,25, 386.16, 387.28, 389.35, 399.12, 400.21,23,9, 402.10 (c. 250),1,2,6 (c. 251), 403.5,12, 406.11, 414.15, 426.11, 429.16, 432.30, 452.3, 491.18 "ficou o castelo en teẽça por - del rrey de Denja", 539.4, 540.16, 541.16, 553.6, 565.19, 578.67, 579.72, 584.39, 605,12, 612.28, 619.64,65, 623.40, 625.48, 630.14,24, 639.9, 645.89, 657.12, 658.51, 661.21, 662.18,19, 663.7, 672.23, 706.30 "armou bẽ duzentos caualeyros cõ sua - ", 713.4, 724.7, 727.24,34, 746.18, 750.34, 758.6 "rreçebeu o corpo de Deus de - do arçebispo" (id. 894.31), 780.36, 801.40,14, 807.56, 840.2,7, 881.6 (c. 622) "a jda desenbargada ouuerõ a tornada nõ foy tã en sua - depoys", 894.45, 895.10, cfr. 134.54 "aa - destra", 597.16 "leixarõ a uila a - destra", 291.62 "ẽna - destra" (id. 671.14), 399.19 "cõ sua - destra", 667.6 "poer a - dereyta do altar" (id. 809.118), 668.19 "ena - dereyta", 672.25,32 "a - dereyta", 673.61 "aa - dereyta", 291.64 " - seestra" (id. 668.18, 671.13), 34.15 "meterõ - aas espadas" (id. 214.58, 339.4, 401.22, 427.36, 638.11, 639.5, etc. 'desenvainar' ), 273.55 "pois que elles ouuerõ matado o jnfante meterõ - pellos outros" ('atacar' ), 336.34 "os bispos meterõ - per si a cauar", 339.18 "o Çide meteu - a queymar" ('ponerse a' ), 286.27 "et deullis de - por grande auer que llj derõ" ('soltar' ), 85.15 "metelo en - daquelles jnfantes" (id. 183.23, 537.3), 397.5 "que deytase - da vara", 421.11 "que o teñã de nosa - " (id. 490.17), 538.14 (c. 368) "que o posesem en - do alfaqui", 552.24 "ele que posese de sua - quen o ajudasse", 578.67 "que mi dedes per mjna - a quen as de de uossa - et que llas de(m) de uossas mãos", 579.71,72 "que as tomedes de - do Çide... et que as teñades de mjña - ", 692.6 "que tomasse aquela terra de - del rey" (id. 250.12), 731.8 "cõnos conçellos que pode auer mays a - ", 776.18 "por que llj nõ ousaua tornar - " (id. 777.6), 832.7 (c. 564) "poer ueeo... per - de dõ Johan", 874.8 (c. 613) "contra os que... mays a - vijã", 843.17 "esses que el aa - pode auer". Forma mao en 37.62, 42.78, 272.17,21, 569.13 "a çiada a - dereita", 615.22 "meteu - aa espada". Forma mãao 631.18, maão 639.5 "meterõ - aas espadas", 669.22 "aa - dereyta". Para el plur.: mãos 84.28, 166.3,7, 167.23, 168.48, 198.85 "prenderõnos aas - ", 199.95 "tomarõnos aas - " (id. 495.12, 496.19), 205.46, 273.66, 312.23, 314.18, 324.19, 325.15, 326.44, 356.5, 360.16, 374.6 (c. 230), 398.9, 400.16, 401.28, 402.4 (c. 251), 403.5, 404.15, 409.25, 417.8, 426.19,24, 433.21, 434.31, 456.40, 469.2, 528.57, 541.16, 547.37, 552.26, 558.12, 560.37, 571.13, 572.19, 573.15, 574.27, 575.23, 577.23, 578.58,68, 579.79, 580.2 (c. 399), 581.8,10, 596.22, 600.4, 602.25, 603.34, 605.24, 607.69, 616.30, 618.47, 619.58, 621.48, 636.43, 641.21,28, 644.49, 645.87, 649.16, 667.13, 675.55, 683.33, 684.15, 704.34 "fazendo muyto bem per suas - " (id. 803.62), 764.3 "auia sabor el rrey de s' ir de suas - ", 760.16, 774.32, 823.15, 824.46 "morrer... a - destes mouros", 856.13 "foylle sayndo d' ontre as - ", 865.7 (c. 601) "liurar... de - de seus eemjgos", 893.20, 894.27, 895.11,20, 896.25, 28.43 "sse meter en suas - " (id. 49.50, 544.14 c. 374, 578.62), 614.15 "eu uos meterey hi as - " (id. 624.18, 628.40 'pelear, golpear' ). La forma maos en 7.10 "et enparase de - dos enemjgos da fe", 273.66 "deitarõ as - en el", 276.31,35, 317.17 "este preito pelas - o deuemos a liurar ca nõ per parauoas uãas", 437.23, 498.8 "que se queria meter enas - do Çide" 539.3, 545.5 "beyiauanlhi as - " (id. 559.7,12, 572.22, 643.26, etc.). Es muy corriente en el ms. esta expresión, o también beyiar a mão, para indicar el reconocimiento de vasallaje ), 560.21,25, 564.27, 576.12, 581.7,15, 600.10, 624.9 "que uos metã a elo as - ", 655.7, 665.30, 666.43, mãaos 782.39 "querianos prender aas - ". Se documenta desde el XIII: F. Caldelas "cum mias mãos" (Salazar 21.7); CSM 13.17 "e foi-ll' as mãos parar" (Mettmann Gloss. CSM 186), etc.; Cr. Troyana "auja as mãos et os braços moy ben feytos" (I, 157.12); Fragm. Tristán "que em seu fillo nõ meteria mão" (p. 46); Miragres "meteu mão a espada" (p. 119), etc. Del XIII al XV la grafía maão: Afonso X (B 466) "hu quer que maão metestes" (51); Fernand' Esquio (902, 1298) "seu arco na maão" (8), cfr. "seu arco na mano" (11); a. 1306 "huũ stromento fecto per maão de Siluestre Martĩjz" (Portel p. LXXIII); Miragres "forã por ende mortos a maãos dos ymigos" (p. 115); D. Eduarte Ensinança "de mynha maão" (3.2), "poer as maãos" (21.9); Imitação Cristo "sob a mãao de Deus" (p. 26.60); Soliloquio "Senhor Deus, a tua maão ẽ todo poderosa... nẽhũa outra maão... a tua maão... a tua maão" (21.6,10,15,26); F. Lopes Cr. D. Pedro "este escrevia per sua maão as pitiçoões... este escripto ficava na maão do desembargador" (p. 104.20,22), etc. Otras grafías: a. 1260 "minas mayos propias" (Salazar 30.4); a. 1282 "e por maao do notario" (id. 81.6); a. 1364 "per maao de... assjnados per suas maaos... per maão de" (Machado Voc. XIV 233, 234); a. 1432 "sobre hun signal de crus en que poseron suas maaos" (Ferro2 p. 13); a. 1434 "hua ferida que tiña ena maao" (id. 22), id. "poso a maao dereyta en hua signal de crus que con sua maao dereyta tangeu" (id. 27); a. 1296 "per mina mao" (Sponer 127.15); Corónica Iria "lançou mao da pelle... huun pedaço dela enas maaos" (CBR mans ) (p. 58). La grafía port. general desde el XVI es mão (véase Morais ). En gall. la más corriente es man, existiendo como regionalismo mao o mau (véase E. Rodríguez s.v. man ). En cast. desde el X (cfr. Corominas DCELC III, 235-236; Pidal Cid 743-745).
meter
meter mão aa espada
meterse en
meter as mãos
meterse a
meter mentes
'meter' (meter mão aa espada 'desenvainar la espada para herir' ; meterse en 'poner o meterse en poder' ; meter as mãos 'batir, castigar, escarmentar' ; meterse a 'ponerse a' ), del lat. MĬTTĔRE (ya en lat. a veces 'meter' REW 5616). Formas: meter 25.22, 28.43 "de sse - en suas mãos", 29.46, 45.51, 49.49, 62.13, 67.21, 120.23, 134.47, 155.12, 239.10, 267.50 "por amor de - coraçõ a sua gente que lidassem", 274.93, 275.96, 282.39, 283.70, 312.6, 387.3, 389.27, 408.19 "en se - asy en poder", 426.22, 448.6 (c. 292), 459.19 "de - a batalla", 478.5, 498.8 "que se queria - enas maos do Çide", 511.20, 514.21, 518.20, 534.28, 535.18, 536.11 "por se - en lugar onde", 551.6, 557.8, 579.82, 584.31,32 "de sse - ", 624.18 "nõ auemos por que - as mãos a nẽhũu" 626.24, 660.13 "sse yam - ", 665,12, 695.3, 704.4, 726.14, 762.7, 766.30, 767.41, 776.24 "forõsse - eno castelo", 804.114 "nõ sse quiso - ", 822.5 (c. 556), 824.48,69 "se queriã... - ao perigoo", 832.11 (c. 563), 836.17, 840.33,1,6 "de se - en seu poder... se uẽo - en poder del rrey... - dereytamente en poder del rrey", 856.4 (c. 590) "por se - en Eznalfarag... foysse - en ciada", 862.17, 874.5, 877.10, 879.30 "uuaronxillj - en Lebrixa", 880.12, 882.7 (c. 622), meterse 297.34, 298.44-45, 664.29, 830.15 (c. 562), meterllj 121.6 (c. 80), metela 672.42, metellas 259.37, metelo 85.15 " - en mão daquelles jnfantes", metelos 528.44, metellos 104.26; meto 578.62, 876.43, metome 360.16 " - en vosas mãos", mete(usse) 465.38; metia 67.22, 166.7, 167.12, 502.8 (c. 337), 837.12, metiã 242.23, 535.17, 537.3, 583.8, metiãse 529.12; metera 32.22 "sse - " (id. 82.12), 216.8, 296.37, 654.12, meterã 96.14 "en que se - " (id. 825.77,79), 668.12; metischi 626.23 "te - ", meteu 62.15, 68.26, 81.2 "et se - en ordim", 85.19, 104.17, 117.2,17-18, 167.20, 169.6,5, 173.24, 196.17 " - Deus en curaçom a algũus... que", 214.58 " - mão aa espada", 257.19, 313.5, 330.14, 339.18, 410.4 (c. 261), 427.36, 430.16, 486.30, 615.22, 638.11 (c. 435), 639.5, 675.37, 803.78,79 "se - na pressa" 817.72, 822.8 (c. 555),2 (c. 556) "el rey se - logo ao camjno... com̃o se - y", 900.4 "se - ", meteuse 260.21, 267.42, 304.33, 314.9, 448.5 (c. 291), 473.11, 494.23, 504.3 (c. 338), 570.31, 579.92, 685.39, 826.6, 830.18,20, 856.13, 859.15, 868.11 (c. 606), meteusse 32.20, 82.16, 91.6-7, 113.58, 117.6, 128.78,83, 129.95, 131.11, 167.5, 192.4-5, 205.64, 223.28, 473.7, 517.6, 651.8, 791.37, meteosse 238.28-29, 903.91, meteua 17.19 " - so seu senorio", 51.8, 347.18, 682.6, meteoa 286.14, meteuas 888.7, meteo 249.11, 309.26, 377.5, 630.35, meteuo 62.7, 103.81, 160.18, 169.62, 223.32, 587.20 " - a ioglaria", meteuho 465.29, meteos 308.31 "os fillos - a leer", 498.28, 638.12 (c. 434), meteuos 20.21, 85.18, 281.95, 329.6, meteuhos 533.7 (c. 365), 538.6 (c. 369), 607.10, meteulle 401.21, 428.11, meteullj 205.46, 638.7, meteuxillj 299.9, meterõ 12.12, 34.15 " - mão aas espadas", 115.125, 194.63, 240.33, 241.47, 273.54 "pois que elles ouuerõ matado o jnfante - mão pellos outros", 336.34 "os bispos - mão per si a cauar", 399.4, 401.21, 503.26, 521.11, 540.7, 544.2 "se - en seu poder", 569.13, 586.5, 672.46, 712.27, 741.25, 768.24 "que sse - cõ elle", 781.14, 802.24, 807.25, 860.18 "se - pelo rio", 866.18, 870.38 "que se - no rio", 874.6, 887.25, meteron 639.4-5 " - maão aas espadas", 337.46, meterom 896.17, meterõsse 134.57, 137.29, 179.87, 248.26, 520.7, 686.21, 768.17, 777.4 (c. 530), 791.42, meterõse 19.10 " - so seu senorio", 96.11, 134.53, 135.38, 258.17, 544.14 (c. 374), 824.71, 867.7 (c. 606) "et - enas armas muyto agina", meteronse 53.15, 526.14, 863.39, 877.14, meteronsse 183.22, meterõxillis 860.4 (c. 595), meterõno 124.42, 129.109, 401.13, 520.3, 672.49, 677.3, meterõnos 399.24, 782.41-42, 834.46, meteronos 592.33 "et os cristãos - en acalço", meteronlos 526.22, meterõllo 276.30; meterey 114.86, 614.15 "et se dizedes de nõ eu uos - hi as mãos et fareyuolo conoçer", 628.40 "eu chi - as mãos ante el rrey", metela ey 291.66, meternos emos 568.39, meteredes 116.142; metamonos 823.31-32, metede 42.80; metamos 585.11 "que o - a rriso", metades 549.17, 550.38, metã 548.19, 624.9,33 "que uos - a elo as maos... que uos - en culpa quanto poderẽ"; metesse 288.13, 636.30,31, 761.40, metese 312.7, metessẽ 837.15 "que se - eno passo", 858.3 (c. 593), metessem 286.10, 459.27, 686.23, 770.27, 885.8 (c. 628); meterẽ 548.20 "se o hi - "; metendosse 457.11; metuda 114.89, 245.37, 338.27 "seer - a tributo", metudo 248.34 "ouuo - " (id. 515.9), 541.21 "foy - ena nomjna dos boos" (id. 541.33, 579.93, 889.9), 808.75 "ouuerõ - ", 891.22 "auja... - ", metudos 248.25 "forõ depoys - a ela" (id. 336.22), 594.11-12 "auiaos mays - ", 777.3 (c. 530) "com̃o erã - en C.". Véase meter mentes en MENTE. Aparecen construcciones como meter paz, meter boliço, meter coraçõ, meter mal, meter aluoroço, meter uozes, meter bem, meter recoua, meter çiada, meter medo, meter mão, meter espanto, meter auijnça. De uso abundante desde el XIII y documentado desde el XII: a. 1152 "qui rancura meter ad alcalde et non lo xegar a dereito cadat in periurio" (PMH Leges 380); a. 1209 "qui ouier bestia a meter et non la metier" (id. 900); a. 1234-1236 "furũ ibi meter isteos" (Salazar 2.21); a. 1258-1261 "as pedras que foram metudas" (id. 31.9); CSM 5.37 "en hũa torre o meteu" (véase Mettmann Gloss. CSM 195). Ejs. en Morais y E. Rodríguez. Cfr. para el cast. Corominas DCELC III, 361 y Pidal Cid p. 758-759.

K. M. Parker (1958): Vocabulario de la Crónica Troyana. Salamanca: Universidad.
mão
f. f. mano; hand: auja as mãos et os braços moy ben feytos, I 157.12, I 110.17, I 347.5.
lançar mão
asir, agarrar; to grasp: lançou mão ẽno elmo et posoo agiña ẽna cabeça, I 350.16, II 248.18, I 341.26, II 166.20.

W. Mettmann (1972): Cantigas de Santa María de Afonso X, o Sábio. Vol. IV (Glossário). Coimbra: Universidade.
mão
s. f s. f.: 4.48 a mão lle porregia; 5.115 Tol / tas mãos dela; 25.117 foi ssa mão tender / e fillou-a; 16.65 Toll'as mãos dante ta faz; 37.32 per aquel pe a mão yndo e vĩindo; 26.80 con sas mãos / se foi desperentar; 28.117 quer eu crischão / per vossa mão tornar || 5.73 lla foy das mãos toller; 5.104 non vĩia quen lla das mãos sacasse de nenllur; 8.24 foi-lla da mão toller; 76.14 o fez nas mãos do juyz vĩir; 212.8 polo amor de Santa Maria dava que quer / que vẽess'a sua mão aos pobres || de mão de : 164.16 a terra tĩia acomendada / De mão del Rei Don James || per mão de : 113.8 se leixou / matar na cruz per mãos de judeus || ir pela mão : ir ao lado de alguém (?): 69.80 ya pela mão con el un preste || logo de mão : imediatamente, logo a seguir: 119.67 tornou-sse logo de mão / a ssa casa || coller en mão , coller na mão V. coller; parar as mãos V. parar; põer as mãos en , põer mãos sobre V. põer; sair de mão V. sair.

M. Rodrigues Lapa (19702): Cantigas d'escarnho e de mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses. Vigo: Galaxia ["Vocabulário galego-português", pp. 1-111].
mão
. Meter mão = intervir, ocupar-se: {Afonso X} u quer que mão metestes, guarecendo, en saístes 35.26; 334.23. || Mão vazia = sem dinheiro: {Afons' Eanes do Coton} que me non partiss' eu de vós assi / como me parti já, mão vazia 46.4.

K. M. Parker (1977): Vocabulario clasificado de los folios gallegos de la Historia Troyana. Illinois: Applied Literature Press.
leuar a mão
expr. agarrar, coger; to seize, pick up, take: de todas aquelas joyas... nõ leuou Achilles a mão, senõ a as seetas et a a espada que elles poserõ cõ as outras dõas, 85.42.

M. de Miguel (1977): Vocabulario gallego medieval en documentos del s. XIII anteriores a 1275. Memoria de licenciatura. Universidad de Valladolid.
mão
mano
mayo
subst., .- subst., 'mano'. Del latín MĂNUM; a. 1228 "cum mias mãos propias esta carta roboro et confirmo" (21.7); a. 1260, 28.10; a. 1228 "ou quien esse Borgo touer de sua mano touer" (15.12); a. 1260 "ca in esta carta minas mayos propias roboro et confirmo" (30.4).
mão
adx. .- adj. {adx.}, 'malo'. Del latín MĂLUM; a. 1228 "brito e confringo a uos omnes do Bon Burgo todos mãos foros que auiades" (21.5).

M. C. Barreiro (1985): O léxico dos Miragres de Santiago. Memoria de licenciatura. Universidade de Santiago de Compostela.
mão
maão
mano
subst. .- subst. " mano". MÃO, 8.8 "enpuxauame cõ hũa lança que tiña ẽna mão"; 11.12 "et tomey logo hũu bordom ẽna mão et puje a outra mão ẽno onbro do seruente"; 15.10 "foylle dito en sonos que [...] sãaria y da outra mão"; 120.2 "Et Rrulan leuaua na mão hũu moy boo paao"; 122.13 "asi com̃o ẽna çitola [...] ha tres cousas, arte et a corda et a mão cõ que a tãjen"; 135.2 "et tina ẽna mão o seutro"; 136.1; 147.1; 149.11; 163.3; 171.2; 184.11; 209.13; 212.16; 221.17. MÃOS, 25.4 "et poys que nos mostrou as mãos en que tragia os sinaes das chagas"; 41.17 "en gisa que aas mãos et aos dentes se esguiçauã todos"; 42.7 "ergeu as mãos ao çeo chorando"; 134.7 "Et estendia cõ as mãos ligeiramente quatro ferraduras de caualo"; 161.6 "et asi por estas mĩas mãos o medy"; 163.1; 224.16; 229.14. MAÃO, 181.4 "Tomou os fillos por la maão et cõ grã traballo et começou de andar seu camiño"; 186.15 "et o bispo cõ seu liuro aberto ẽna maão"; 210.5 "cõ estas chaues que eu teno ẽna maão"; 213.9 "apareçeulle Santiago et tomoo por la maão et leuãtoo". MAÃOS, 9.1 "et vina deitã[d]o as maãos ẽnos cabelos et carpyndo moyto"; 15.7 "avia [...] hũa dona [...] que avia anbas las maãos sequas de parelisia"; 144.5 "A justiça de Deus por ti... moytos pees et moytas maãos de ladrões"; 165.5 "et sobre las cabeças [...] estan senllos angeos rreptos que tẽẽ [...] ẽnas maãos, o Trono Domini"; 165.8 "seẽ quatro angeos cõ suas trõpas ẽnas maãos"; 165.11; 206.15; 224.13. MANOS, 230.8 "Et Sam Pero diso: -Toma tuas manos et tua palma et vayte por la çidade". // MÃO DESTRA , " la mano derecha". 83.3 "et ẽna mão destra tẽ hũa moy grãde chaue"; 118.1 "et lançou en el a mão destra et tomoo cõ todas suas armas"; 118.10 "Et el tomou hũu cõ a mão destra et outro cõ a siestra"; 135.7 "et ti[na] cada hũu deles hũa espada nua ẽna mão destra"; 119.9 "et ẽna mão destra tragia o bordon". // MAÃO SEESTRA , " la mano izquierda". 199.8 "et tragia ẽna maão seestra por escudo o saquo".
____ 2.- " poder". MÃOS, 8.4 "ca o señor Santiago me garda de ty [...]. O caualeyro diso: -Se o teu Santiago te pode liurar de miñas mãos esto me veerey eu". MAÃOS, 95.9 "Et Aigolãdo, quando esto vio, el et os outros rreis [...] fogirõ de noyte [...]. Et asi escapou das maãos de Calrros". // TEER DE MÃO DE , " tener por encargo de". 6.9 "Eu tina o castelo de mão de seu sogro, et porque entẽdia que era mayor dereito do fillo varõ erdar o castelo et aquel outro que o queria enxerdar, defendi o castelo o mais que eu pude". // TOMAR ẼNA MÃO , " coger en brazos". MÃOS, 42.13 "et tomou ẽnas mãos hũu seu fillo que amaua moyto". // LEIXAR EN MÃO , " encargar". 86.12 "-Porque eu leixey en tua mão o meu auer que o deses por mĩa alma para eu seer saluo". // LANÇAR A MÃO , " asir, coger". 118.18 "Et o gigante lançou en el a mão et poseo ante si ẽno caualo". // METER MÃO A ESPADA , " desenvainar". 119.4 "Et Rrulan meteu mão a espada, et en coydandoo de matar". // MATAR CÕ SUA MÃO , " matarse, suicidarse". 56.9 "Uerdadeiramente morreu morte desonrrada o que nõ quis perdoar a si de se matar cõ sua mão". // FAZER MAL POR SUAS MAÃOS , 14.7 "Et verdadeiramente este foy home de boa voontade et que nũca mal fez por suas maãos". // DAR AS MAÃOS , " ayudar, socorrer, proteger". 177.1 "Os cõpaneiros quando esto virõ, por gardar seu juramento, leuarõno d' ali cõ grã traballo aas veçes [en] besta, aas veces de pee, dandolle as maãos ata os montes de Rro[ç]auales". // VALENTE DE MÃOS , " de brazos potentes". Corresponde al latín BRACHIO ET MUCRONE POTENTISSIMUS ( Pensado Miragres , pág. 101 not. 1); 101.2 "et Oliueiros, conde de Jenes caualeiro moy forte et moy sabedor de lidar, et feria moy bẽ d' espada et moy valente de mãos". // A MAÃOS DE , 20.5 "Et este Santiago [...] foy derribado da çima do tẽple et apedreado as maãos dos judeus"; 115.9 "et forã por ende mortos a maãos dos ymigos".

Nunes2
mão
Teer na mão, XLIV, 10, etc., ter (a morte) diante, ir morrer. (Cantigas d' amor).

F. R. Tato Plaza (1999): Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega [Glosario, pp. 237-711].
mão

mao
mano
f. f. 1. "Man, extremidade do brazo do home, desde o pulso".
____ mão (8): "Fiãça que dou Johán Sequo aa mão" 55, 462, 663, 2480, "tornou de súa mão ao dito Johán de Njne e súa moller ao dito paaço e vjnas" 2512, 2514, 2687, 2976; mao (1): "o qual todo tomou en súa / mao o juís e abrió las ditas escripturas" 1734; maos (3): "teẽdolle feyto pleito / e omenaje por ela e porla de Lantáñoo en súas maos estando ẽna vila / de Aréualo" 1833, "tomou porlas maos aos ditos Johán de Njne e súa moller" 2478.
________ 1.1. En mão de, de mão de "baixo a responsabilidade ou o coidado da persoa de que se trata".
________ en mão de (1): "cõpoer e cõprometer en mão de amjgos" 982; en mãos de (2): "cõprometerõ en mãos e poder de omes bõos" 479, 777; en maos de (1): "forõ avenjdos de o conprometer en amjgos árbitros arbitradores, o dito Rroý / Mouriño en mãos de Afonso Rrodriges de San Tomé, e o dito Johán Peres en maos de Johán Dominges" 778, "jurou en maos do dito abade" 2843; en manos de (3): "sõ avenjdos de conprometer e cõprometẽ / en manos e poder de Diego de Villariño" 353, 676, 677, "feso pleito e omenaje en manos / de Ferrnando de Catoyra" 823; de mão de (1): "tomou enfiado a Ferrnand Gomes de Castẽda, morador ẽ / Castẽda, de mão e poder de Fernando de Catoyra" 871.
________ 1.2. De mão común "conxuntamente, de maneira conxunta".
________ de mã comũ (7): "amos e dous de mã comũ" 1190, 1622, "de mã comũ, amos e dous" 1634, 2059, "Obligárõse de mã comũ cõ todos seus bẽes" 2070, 2186, 2412.
________ Do lat. mănus. Documéntase desde o séc. XIII: mãos nas CSM, maãos do XIII ó XV, maao en 1260, en textos galegos. En port., a forma mod. é mão (Lorenzo Crónica s.v. mão). Outros exemplos do XIII en Montederramo (Martínez Montederramo s.v.). A forma manos é un castelanismo. Para a distribución das formas modernas man, mao, vid. yrmão.




Seminario de Lingüística Informática - Grupo TALG / Instituto da Lingua Galega, 2006-2022
O Dicionario de dicionarios do galego medieval é obra de Ernesto González Seoane (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo
Procesamento informático e versión para web: Xavier Gómez Guinovart

Powered by Debian    Powered by Apache    Powered by PHP    Powered by MySQL